ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านข้อแรกอ่านข้อก่อนนี้อ่านข้อถัดไปอ่านข้อสุดท้าย
พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)

[350] ปัจจัย 24 (ลักษณะหรืออาการแห่งความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งทั้งหลาย ที่สิ่งหนึ่งหรือสภาวธรรมอย่างหนึ่ง เป็นองค์ประกอบที่ช่วยเอื้อ เกื้อหนุน ค้ำจุน เป็นเหตุ หรือเป็นเงื่อนไขให้สิ่งอื่น หรือสภาวธรรมอย่างอื่น เกิดขึ้น คงอยู่ หรือเป็นไปอย่างใดอย่างหนึ่ง - condition; mode of conditionality or relation)
       1. เหตุปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นเหตุ - root condition)
       2. อารัมมณปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นอารมณ์ - object condition)
       3. อธิปติปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นเจ้าใหญ่ - predominance condition)
       4. อนันตรปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นภาวะต่อเนื่องไม่มีช่องระหว่าง - immediacy condition)
       5. สมนันตรปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นภาวะต่อเนื่องทันที - contiguity condition)
       6. สหชาตปัจจัย (ปัจจัยโดยเกิดร่วมกัน - connascence condition)
       7. อัญญมัญญปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นอาศัยซึ่งกันและกัน - mutuality condition)
       8. นิสสยปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นที่อาศัย - dependence condition)
       9. อุปนิสสยปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นเครื่องหนุนหรือกระตุ้นเร้า - decisive-support condition; inducement condition)
       10. ปุเรชาตปัจจัย (ปัจจัยโดยเกิดก่อน - pernascence condition)
       11. ปัจฉาชาตปัจจัย (ปัจจัยโดยเกิดหลัง - postnascence condition)
       12. อาเสวนปัจจัย (ปัจจัยโดยการซ้ำบ่อยหรือทำให้ชิน - repetiton condition)
       13. กรรมปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นกรรมคือเจตจำนง - kamma condition)
       14. วิปากปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นวิบาก - kamma-resuit condition)
       15. อาหารปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นอาหาร คือเป็นเครื่องหล่อเลี้ยง - nutriment condition)
       16. อินทรียปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นเจ้าการ - faculty condition)
       17. ฌานปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นภาวะจิตที่เป็นฌาน - absorption condition)
       18. มรรคปัจจัย (ปัจจัยโดยเป็นมรรค - path condition)
       19. สัมปยุตตปัจจัย (ปัจจัยโดยประกอบกัน - association condition)
       20. วิปปยุตตปัจจัย (ปัจจัยโดยแยกต่างหากกัน - dissociation condition)
       21. อัตถิปัจจัย (ปัจจัยโดย[ต้อง]มีอยู่ - presence condition)
       22. นัตถิปัจจัย (ปัจจัยโดย[ต้อง]ไม่มีอยู่ - absence condition)
       23. วิคตปัจจัย (ปัจจัยโดย[ต้อง]ปราศไป - disappearance condition)
       24. อวิคตปัจจัย (ปัจจัยโดย[ต้อง]ไม่ปราศไป - non-disappearance condition)

       ปัจจัย 24 นี้ เป็นสาระของคำอธิบายทั้งหมดในคัมภีร์ปัฏฐานแห่งพระอภิธรรมปิฎก คือพระไตรปิฎกบาลี 6 เล่ม ตั้งแต่เล่ม 40 ถึงเล่ม 45

Pat.1 อภิ.ป. 40/1/1

[***] รูป 28 ดู [38] รูป 28; [39] มหาภูต 4; [40] อุปาทารูป 24


พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พิมพ์ครั้งที่ ๑๒ พ.ศ. ๒๕๔๖
http://84000.org/tipitaka/dic/d_item.php?i=350

อ่านข้อแรกอ่านข้อก่อนนี้อ่านข้อถัดไปอ่านข้อสุดท้าย

บันทึก  ๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๗,  ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๘ การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจาก พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พิมพ์ครั้งที่ ๗ พ.ศ. ๒๕๓๕, พิมพ์ครั้งที่ ๑๒ พ.ศ. ๒๕๔๖ หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]