อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

                       ๑๐. สงฺคารวสุตฺตวณฺณนา
      [๔๗๓] เอวมฺเม สุตนฺติ สงฺคารวสุตฺตํ. ตตฺถ ปจฺจลกปฺเปติ ๑- เอวํนามเก
คาเม. อภิปฺปสนฺนาติ อเวจฺจปฺปสาทวเสน ปสนฺนา. สา กิร โสตาปนฺนา
อริยสาวิกา ภารทฺวาชโคตฺตสฺส พฺราหฺมณสฺส ภริยา. โส พฺราหฺมโณ ปุพฺเพ กาเลน
กาลํ พฺราหฺมเณ นิมนฺเตตฺวา เตสํ สกฺการํ กโรติ. อิมํ ปน พฺราหฺมณึ ฆรํ
อาเนตฺวา อภิรูปาย มหากุลาย พฺราหฺมณิยา จิตฺตํ โกเปตุํ อสกฺโกนฺโต
พฺราหฺมณานํ สกฺการํ กาตุํ นาสกฺขิ. อถ นํ พฺราหฺมณา ทิฏฺทิฏฺาเน "นยิทานิ
ตฺวํ พฺราหฺมณลทฺธิโก, เอกาหมฺปิ ๒- พฺราหฺมณานํ สกฺการํ น กโรสี"ติ
นิปฺปีเฬนฺติ. โส ฆรํ อาคนฺตฺวา พฺราหฺมณิยา ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา "สเจ โภติ
เอกทิวสํ มุขํ รกฺขิตุํ สกฺกุเณยฺยาสิ, พฺราหฺมณานํ เอกทิวสํ ภิกฺขํ ทเทยฺยนฺ"ติ
อาห. ตุยฺหํ เทยฺยธมฺมํ รุจฺจนกฏฺาเน เทหิ, กึ มยฺหํ เอตฺถาติ. โส พฺราหฺมเณ
นิมนฺเตตฺวา อปฺโปทกปายาสํ ปจาเปตฺวา ฆรํ โอมุญฺชาเปตฺวา ๓- อาสนานิ
ปญฺเปตฺวา พฺราหฺมเณ นิสีทาเปสิ. พฺราหฺมณี มหาสาฏกํ นิวาเสตฺวา กฏจฺฉุํ
คเหตฺวา ปริวิสนฺตี ทุสฺสกณฺณเก ๔- ปกฺขลิตฺวา "พฺราหฺมณคณํ ๕- ปริวิสามี"ติ
สญฺมฺปิ อกตฺวา อาเสวนวเสน สหสา สตฺถารเมว อนุสฺสริตฺวา อุทานํ อุทาเนสิ.
      พฺราหฺมณา อุทานํ สุตฺวา "อุภโตปกฺขิโก เอส สมณสฺส โคตมสฺส
สหาโย, นาสฺส เทยฺยธมฺมํ คณฺหิสฺสามา"ติ กุปิตา โภชนานิ ฉฑฺเฑตฺวา นิกฺขมึสุ.
พฺราหฺมโณ "นนุ ปมํเยว ตํ อวจํ `อชฺเชกทิวสํ มุขํ รกฺเขยฺยาสี'ติ, เอตฺตกํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. จญฺจลิกปฺเปติ    ๒ ม. เอตฺตกํ กาลมฺปิ     ๓ ฉ.ม. ฆรญฺจ สุชฺฌาเปตฺวา
@๔ สี. ทสากณฺณเก       ๕ ฉ.ม. พฺราหฺมเณ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๓.
เต ขีรญฺจ ตณฺฑุลาทีนิ จ นาสิตานี"ติ อติวิย โกปวสํ อุปคโต "เอวเมว
ปนายํ วสลี ยสฺมึ วา ตสฺมึ วา ตสฺส มุณฺฑกสฺส สมณสฺส วณฺณํ ภาสติ,
อิทานิ ตฺยาหํ วสลิ ตสฺส สตฺถุโน วาทํ อาโรเปสฺสามี"ติ อาห. อถ นํ
พฺราหฺมณี "คจฺฉ ตฺวํ พฺราหฺมณ คนฺตฺวา วิชานิสฺสสี"ติ วตฺวา "นาหํ ๑- ตํ
พฺราหฺมณ ปสฺสามิ สเทวเก โลเก ฯเปฯ วาทํ อาโรเปยฺยา"ติอาทิมาห.
      โส สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา:-
           "กึสุ เฉตฺวา ๒- สุขํ เสติ        กึสุ เฉตฺวา ๒- น โสจติ
            กิสฺสสฺสุ เอกธมฺมสฺส ๓-         วธํ โรเจสิ โคตมา"ติ ๔-
ปญฺหํ ปุจฺฉิ.
      สตฺถา:-
           โกธํ เฉตฺวา ๒- สุขํ เสติ        โกธํ เฉตฺวา ๒- น โสจติ
           โกธสฺส วิสมูลสฺส               มธุรคฺคสฺส พฺราหฺมณ
           วธํ อริยา ปสํสนฺติ              ตญฺหิ ฆตฺวา น โสจตี"ติ ๔-
ปญฺหํ กเถสิ.
      โส ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต. ตสฺเสว กนิฏฺภาตา อกฺโกสกภารทฺวาโช
นาม "ภาตา เม ปพฺพชิโต"ติ สุตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อกฺโกสิตฺวา
ภควตา วินีโต ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต. อปโร ตสฺส กนิฏฺโ สุนฺทริกภารทฺวาโช
นาม, โสปิ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชนํ สุตฺวา
ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต. อปโร ตสฺส กนิฏฺโ ปิงฺคลภารทฺวาโช นาม,
โส ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา ปญฺหพฺยากรณปริโยสาเน ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต.
สงฺคารโว มาณโวติ  อยํ เตสํ  สพฺพกนิฏฺโ ตสฺมึ ทิวเส พฺราหฺมเณหิ
สทฺธึ เอกภตฺตคฺเค นิสินฺโน. อวภูตา จาติ ๕- อวฑฺฒิภูตา อมงฺคลภูตาเยว. ๖-
ปราภูตา จาติ ๗- วินาสํ ปตฺตาเยว. วิชฺชมานานนฺติ วิชฺชมาเนสุ. สีลปญฺาณนฺติ
สีลญฺจ าณญฺจ น ชานาสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. น ขฺวาหํ  ๒ ก. ฆตฺวา  ๓ ก. กิสฺส เอกสฺส ธมฺมสฺส  ๔ สํ. ส. ๑๕/๑๘๗/๑๙๓
@๕ ฉ.ม. อวภูตา วาติ  ๖ ฉ.ม. อวมงฺคลภูตาเยว  ๗ ฉ.ม. ปรภูตา วาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๔.
      [๔๗๔] ทิฏฺธมฺมาภิญฺาโวสานปารมิปฺปตฺตาติ ทิฏฺธมฺเม อภิญฺาเต
อิมสฺมิญฺเว อตฺตภาเว อภิชานิตฺวา โวสิตโวสานา หุตฺวา ปารมิสงฺขาตํ
สพฺพธมฺมานํ ปารภูตํ นิพฺพานํ ปตฺตา มยนฺติ วตฺวา อาทิพฺรหฺมจริยํ ปฏิชานนฺตีติ
อตฺโถ. อาทิพฺรหฺมจริยนฺติ พฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตา อุปการกา ๑- ชนกาติ
เอวํ ปฏิชานนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. ตกฺกีติ ตกฺกคาหี. วีมํสีติ วีมํสโก, ปญฺาจารํ
จราเปตฺวา เอวํวาที. เตสาหมสฺมีติ เตสํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ อหมสฺมิ อญฺตโร.
      [๔๘๕] อฏฺิตวตาติ ๒- อฏฺิตตปํ, อสฺส ปธานปเทน สทฺธึ สมฺพนฺโธ,
ตถา สปฺปุริสปทสฺส. อิทญฺหิ วุตฺตํ โหติ:- โภโต โคตมสฺส อฏฺิตปธานวตํ
อโหสิ, สปฺปุริสปธานวตํ ๓- อโหสีติ. อตฺถิ เทวาติ ๔- ปุฏฺโ สมาโนติ อิทํ มาณโว
"สมฺมาสมฺพุทฺโธ อชานนฺโตว ปกาเสสี"ติ สญฺาย อาห. เอวํ สนฺเตติ ตุมฺหากํ
อชานนภาเว สนฺเต. ตุจฺฉา ๕- มุสา โหตีติ ตุมฺหากํ กถา อผลา นิปฺผลา โหติ.
เอวํ มาณโว ภควนฺตํ มุสาวาเทน นิคฺคณฺหาติ นาม. วิญฺุนา ปุริเสนาติ
ปณฺฑิเตน มนุสฺเสน. ตฺวํ ปน อวิญฺุตาย มยา พฺยากตมฺปิ น ชานาสีติ
ทีเปติ. อุจฺเจน สมฺมตนฺติ อุจฺเจน สทฺเทน สมฺมตํ ปากฏํ โลกสฺมึ. อตฺถิ
เทวาติ ๖- สุสุทารกาปิ หิ เทวา นาม โหนฺติ, เทวิโย นาม โหนฺติ, เทวา
ปน อติเทวา นาม, ๗- โลเก เทโว เทวีติ ลทฺธนาเมหิ มนุสฺเสติ อธิกาติ อตฺโถ.
เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย
                      สงฺคารวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                               อิติ
          ปปญฺจสูทนิยา นาม มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย มชฺฌิมปณฺณาสกวณฺณนา
                             นิฏฺิตา.
               ปญฺจวคฺคปฏิมณฺฑิตา ปณฺณาสกสุตฺตนฺตสงฺคหฏฺกถา
                             นิฏฺิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อุปฺปาทกา    ๒ ฉ.ม. อฏฺิตวตนฺติ  ๓ ก. อฏฺิตปฺปธานํ ตว อโหสิ,
@สปฺปุริสปฺปธานํ วต  ๔ ม. อธิเทวาติ   ๕ ฉ.ม. ตุจฺฉํ   ๖ ฉ.ม. อธิเทวาติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๓๒๒-๓๒๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=8119&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=8119&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=734
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=11548
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=13650
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=13650
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓
http://84000.org/tipitaka/read/?index_13