ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

หน้าที่ ๒๙๘.

๕. จงฺกีสุตฺตวณฺณนา [๔๒๒] เอวมฺเมว สุตนฺติ จงฺกีสุตฺตํ. ตตฺถ เทววเน สาลวเนติ ตสฺมึ กิร เทวตานํ พลิกมฺมํ กรียติ, เตน ตํ เทววนนฺติปิ สาลวนนฺติปิ วุจฺจติ. โอปาสาทํ อชฺฌาวสตีติ โอปาสาทนามเก พฺราหฺมณคาเม วสติ, อภิภวิตฺวา วา อาวสติ, ตสฺส สามี หุตฺวา ยาย มริยาทาย ตตฺถ วสิตพฺพํ, ตาย มริยาทาย วสติ. อุปสคฺควเสน ปเนตฺถ ภุมฺมตฺเถ อุปโยควจนํ เวทิตพฺพํ. ตสฺส อุปโยคตฺตาว เสสปเทสุ. ตตฺถ ลกฺขณํ สทฺทสตฺถโต ปริเยสิตพฺพํ. สตฺตุสฺสทนฺติ สตฺเตหิ อุสฺสทํ อุสฺสนฺนํ, ๑- พหุชนํ อากิณฺณมนุสฺสํ โปสาวนียหตฺถิอสฺสโมรมิคาทิอเนกสตฺตสมากิณฺณญฺจาติ อตฺโถ. ยสฺมา ปน โส คาโม พหิ อาวิชฺฌิตฺวา ชาเตน หตฺถิอสฺสาทีนํ ฆาสติเณน เจว เคหจฺฉทนติเณน จ สมฺปนฺโน, ตถา ทารุกฏฺเฐหิ เจว เคหสฺมภารกฏฺเฐหิ จ, ยสฺมา จสฺส อพฺภนฺตเร วฏฺฏจตุรสฺสาทิสณฺฐานา พหู โปกฺขรณิโย, ชลชกุสุมวิจิตฺตานิ จ พหิ อเนกานิ ตฬากานิ วา อุทกสฺส นิจฺจภริตาเนว โหนฺติ, ตสฺมา สติณกฏฺโฐทกนฺติ วุตฺตํ. สห ธญฺเญน สธญฺญํ, ปุพฺพณฺณาปรณฺณาทิเภทํ พหุธญฺญสนฺนิจยนฺติ อตฺโถ. เอตฺตาวตา ยสฺมึ คาเม พฺราหฺมโณ เสตจฺฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา ราชลีลาย วสติ. ตสฺส สมิทฺธิสมฺปตฺติ ทีปิตา โหติ. ราชโต ลทฺธํ โภคฺคํ ราชโภคฺคํ. เกน ทินฺนนฺติ เจ, รญฺญา ปเสนทินา โกสเลน ทินฺนํ. ราชทายนฺติ รญฺโญ ทายภูตํ, ทายชฺชนฺติ อตฺโถ. พฺรหฺมเทยฺยนฺติ เสฏฺฐเทยฺยํ, ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา ราชสงฺเขเปน ภุญฺชิตพฺพนฺติ อตฺโถ. อถวา ราชโภคฺคนฺติ สพฺพํ เฉชฺชเภชฺชํ อนุสาสนฺเตน ติตฺถปพฺพตาทีสุ สุงฺกํ คณฺหนฺเตน ๒- เสตจฺฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา รญฺญา หุตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ. ตตฺถ รญฺญา ปเสนทินา โกสเลน ทินฺนํ ราชทายนฺติ เอตฺถ รญฺญา ทินฺนตฺตา ราชทายํ, ทายกราชทีปนตฺถํ ปนสฺส "รญฺญา ปเสนทินา โกสเลน ทินฺนนฺ"ติ อิทํ วุตฺตํ. พฺรหฺมเทยฺยนฺติ เสฏฺฐเทยฺยํ, ยถา ทินฺนํ น ปุน คเหตพฺพํ โหติ นิสฺสฏฺฐํ ปริจฺจตฺตํ, เอวํ ทินฺนนฺติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ม. สตฺเตหิ อุสฺสนฺนํ สี. คณฺหนฺเตน เสตจฺฉตฺตํ ปฏิคฺคณฺหนฺเตน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๙๙.

[๔๒๓] พหู พหู หุตฺวา จ สงฺฆาตาติ ๑- สํฆา. ๒- เอเกกิสฺสา ทิสาย ๓- สํโฆ เอเตสํ อตฺถีติ สงฺฆี. ปุพฺเพ คามสฺส อนฺโต อคณา พหิ นิกฺขมิตฺวา คณา สมฺปนฺนาติ ๔- คณีภูตา. อุตฺตเรน มุขาติ อุตฺตรทิสาภิมุขา. ขตฺตํ อามนฺเตสีติ ขตฺตา วุจฺจติ ปุจฺฉิตปญฺหาพฺยากรณสมตฺโถ มหามตฺโต, ตํ อามนฺเตสิ. อาคเมนฺตูติ มุหุตฺตํ ปฏิมาเนนฺตุ ๕- อจฺฉนฺตูติ วุตฺตํ โหติ. [๔๒๔] นานาเวรชฺชกานนฺติ นานาวิเธสุ รชฺเชสุ อญฺเญสุ กาสิโกสลาทีสุ ชาตา วา นิวสนฺติ วา, ตโต วา อาคตาติ นานาเวรชฺชกา, เตสํ นานาเวรชฺชกานํ. เกนจิเทวาติ อนิยมิเตน ยญฺญุปาสนาทินา เกนจิ กิจฺเจน. เต ตสฺส คมนํ สุตฺวา จินฺเตสุํ "อยํ จงฺกีอุคฺคตพฺราหฺมโณ, เยภุยฺเยน จ อญฺเญ พฺราหฺมณา สมณํ โคตมํ สรณํ คตา, อยเมว น คโต. สฺวายํ สเจ ตตฺถ คมิสฺสติ, อทฺธา สมณสฺส โคตมสฺส อาวฏฺฏิยมายาย อาวฏฺฏิโต ๖- สรณํ คมิสฺสติ. ตโต เอตสฺสาปิ เคหทฺวาเร พฺราหฺมณานํ อสนฺนิปาโต ภวิสฺสติ. หนฺทสฺส คมนนฺตรายํ กโรมา"ติ สมฺมนฺตยิตฺวา ตตฺถ อคมํสุ. ตํ สนฺธาย "อถโข เต พฺราหฺมณา"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ อุภโตติ ทฺวีหิปิ ปกฺเขหิ. มาติโต จ ปิติโต จาติ โภโต มาตา พฺราหฺมณี, มาตุมาตา พฺราหฺมณี, ตสฺสาปิ มาตา พฺราหฺมณี. ปิตา พฺราหฺมโณ, ปิตุปิตา พฺราหฺมโณ, ตสฺสาปิ ปิตา พฺราหฺมโณติ เอวํ ภวํ อุภโต สุชาโต มาติโต จ ปิติโต จ. สํสุทฺธคหณิโกติ สํสุทฺธา เต มาตุคหณี, สํสุทฺธา เต กุจฺฉีติ อตฺโถ. ยาว สตฺตมา ปิตามหยุคาติ เอตฺถ ปิตุปิตา ปิตามโห, ปิตามหสฺส ยุคํ ปิตามหยุคํ. ยุคนฺติ อายุปฺปมาณํ วุจฺจติ. ปภิลาปมตฺตเมว เจตํ, อตฺถโต ปน ปิตามโหว ปิตามหยุคํ. ตโต อุทฺธํ สพฺเพปิ ปุพฺพปุริสา ปิตามหคหเณเนว คหิตา. เอวํ ยาว สตฺตโม ปุริโส, ตาว สํสุทฺธคหณิโก. อถวา อกฺขิตฺโต อนุปกุฏฺโฐ ชาติวาเทนาติ ทสฺเสติ. อกฺขิตฺโตติ อปเนถ เอตํ, กึ อิมินาติ เอวํ อกฺขิตฺโต อนุวกฺขิตฺโต. อนุปกุฏฺโฐติ น อุปกุฏฺโฐ, น อกฺโกสํ @เชิงอรรถ: สี.,ก.,ม. สํฆาตาติ สี. สํโฆ @ ม. น เอกิกายาทินฺนา วิย @ ม. คณา สํหตาติ, คณสมฺปตฺตาติ สุ.วิ ๑/๓๐๑-๒/๒๕๑ @ ม. อธิวาเสนฺตุ ม. อาวญฺจิโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๐.

วา นินฺทํ วา ปตฺตปุพฺโพ. เกน การเณนาติ. ชาติวาเทน, อิติปิ หีนชาติโก เอโสติ เอวรูเปน วจเนนาติ อตฺโถ. อิมินาปงฺเคนาติ อิมินาปิ การเณน. อทฺโธติ อิสฺสโร. มหทฺธโนติ มหตา ธเนน สมนฺนาคโต. โภโต หิ เคเห ปฐวิยํ ปํสุวาลิกา วิย พหุธนํ, สมโณ ปน โคตโม อธโน ภิกฺขาย อุทรํ ปูเรตฺวา ยาเปตีติ ทสฺเสติ. มหาโภโคติ ปญฺจกามคุณวเสน มหาอุปโภโค. เอวํ ยํ ยํ คุณํ วทนฺติ, ตสฺส ตสฺส ปฏิปกฺขวเสน ภควโต อคุณํเยว ทสฺเสสฺสามาติ มญฺญมานา วทนฺติ. อภิรูโปติ อญฺเญหิ มนุสฺเสหิ อธิกรูโป. ทสฺสนีโยติ ทิวสมฺปิ ปสฺสนฺตานํ อติตฺติกรณโต ทสฺสนโยคฺโค ทสฺสเนเนว จิตฺตปฺปสาทชนนโต ปาสาทิโก. โปกฺขรตา วุจฺจติ สุนฺทรภาโว, วณฺณสฺส โปกฺขรตา วณฺณโปกฺขรตา ตาย วณฺณ โปกฺขรตาย, วณฺณสมฺปตฺติยาติ อตฺโถ. โปราณา ปน โปกฺขรนฺติ สรีรํ วทนฺติ, วณฺณํ วณฺณเมว. เตสํ มเตน วณฺโณ จ โปกฺขรญฺจ วณฺณโปกฺขรานิ, เตสํ ภาโว วณฺณโปกฺขรตา. อิติ ปรมาย วณฺณโปกฺขรตายาติ อุตฺตมปริสุทฺเธน วณฺเณน เจว สรีรสณฺฐานสมฺปตฺติยา จาติ อตฺโถ. พฺรหฺมวณฺณีติ เสฏฺฐวณฺณี, ปริสุทฺธวณฺเณสุปิ เสฏฺเฐน สุวณฺณวณฺเณเนว สมนฺนาคโตติ อตฺโถ. พฺรหฺมวจฺฉสีติ มหาพฺรหฺมุโน สรีรสทิเสน สรีเรน สมนฺนาคโต. อขุทฺทาวกาโส ทสฺสนายาติ โภโต สรีรทสฺสนสฺส โอกาโส น ขุทฺทโก มหา. สพฺพาเนว เต องฺคปจฺจงฺคานิ ทสฺสนียาเนว, ตานิ จาปิ มหนฺตาเนวาติ ทีเปติ. สีลมสฺส อตฺถีติ สีลวา. วุทฺธํ วฑฺฒิตํ สีลมสฺสาติ วุทฺธสีลี. วุทฺธสีเลนาติ วุทฺเธน วฑฺฒิเตน สีเลน. สมนฺนาคโตติ ยุตฺโต, อิทํ วุทฺธสีลีปทสฺเสว เววจนํ. สพฺพเมตํ ปญฺจสีลมตฺตเมว สนฺธาย วทนฺติ. กลฺยาณวาโจติอาทีสุ กลฺยาณา สุนฺทรา ปริมณฺฑลปทพฺยญฺชนา วาจา อสฺสาติ กลฺยาณวาโจ. กลฺยาณํ มธุรํ วากฺกรณํ อสฺสาติ กลฺยาณวากฺกรโณ. วากฺกรณนฺติ อุทาหรณโฆโส. คุณปริปุณฺณภาเวน ปุเร ภวาติ โปรี. ปเร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๑.

วา ภวตฺตา โปรี. นาคริกิตฺถิยา สุขุมาลตฺตเนน สทิสาติปิ โปรี. ตาย โปริยา. วิสฺสฏฺฐายาติ อปลิพุทฺธาย, สนฺทิฏฺ ๑- ฐวิลมฺพิตาทิโทสรหิตาย. อเนลคฬายาติ เอลคเฬน วิรหิตาย. เอกจฺจสฺส หิ กเถนฺตสฺส เอลา คฬติ, ลาลา วา ปคฺฆรติ, เขฬผุสิตานิ วา นิกฺขมนฺติ, ตสฺส วาจา เอลคฬา นาม โหติ. ตพฺพิปริตายาติ อตฺโถ. อตฺถสฺส วิญฺญาปนิยาติ อาทิมชฺฌปริโยสานํ ปากฏํ กตฺวา ภาสิตตฺถสฺส วิญฺญาปนสมตฺถาย. เสสเมตฺถ พฺราหฺมณวณฺเณ อุตฺตานเมว. [๔๒๕] เอวํ วุตฺเตติ เอวนฺเตหิ พฺราหฺมเณหิ วุตฺเต จงฺกี "อิเม พฺราหฺมณา อตฺตโน วณฺเณ วุจฺจมาเน อตุสฺสนกสตฺโต นาม นตฺถิ, วณฺณมสฺส ภณิตฺวา นิวาเรสฺสามาติ ชาติอาทีหิ มม วณฺณํ วทนฺติ, น โข ปน เม ยุตฺตํ อตฺตโน วณฺเณ รชฺชิตุํ. ๒- หนฺทาหํ เอเตสํ วาทํ ภินฺทิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส มหนฺตภาวํ ญาเปตฺวา เอเตสํ ตตฺถ คมนํ กโรมี"ติ จินฺเตตฺวา เตนหิ โภ มมาปิ สุณาถาติอาทิมาห. ตตฺถ เยปิ "อุภโต สุชาโต"ติอาทโย อตฺตโน คุเณหิ สทิสา คุณา, เตปิ "โกจาหํ, เก จ สมณสฺส โคตมสฺส ชาติสมฺปตฺติอาทโย คุณา"ติ อตฺตโน คุเณหิ อุตฺตริตเรเยว มญฺญมาโน, อิตเร ปน เอกนฺเตเนว ภควโต มหนฺตภาวทีปตฺถํ ปกาเสติ. มยเมว อรหามาติ เอวํ นิยเมนฺโต เจตฺถ อิทํ ทีเปติ:- ยทิ คุณมหนฺตตาย อุปสงฺกมิตพฺโพ นาม โหติ, ยถา สิเนรุํ อุปนิธาย สาสโป, มหาสมุทฺทํ อุปนิธาย โคปทกํ, สตฺตสุ มหาสเรสุ อุทกํ อุปนิธาย อุสฺสาวพินฺทุ ปริตฺโต ลามโก, เอวเมว สมณสฺส โคตมสฺส ชาติสมฺปตฺติอาทโย คุเณ อุปนิธาย อมฺหากํ คุณา ปริตฺตา ลามกา, ตสฺมา มยเมว อรหาม ตํ ภควนฺตํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ. ภูมิคตญฺจ เวหาสฏฺฐญฺจาติ เอตฺถ ราชงฺคเณ เจว อุยฺยาเน จ สุธามฏฺฐา โปกฺขรณิโย สตฺตรตนปูรึ กตฺวา ภูมิยํ ฐปิตํ ธนํ ภูมิคตํ นาม, ปาสาทนิยูหาทโย ปน ปูเรตฺวา ฐปิตํ เวหาสฏฺฐํ นาม. เอวํ ตาว กุลปริยาเยน อาคตํ. ตถาคตสฺส ปน ชาตทิวเสเยว สงฺโข เอโล อุปฺปโล ปุณฺฑรีโกติ จตฺตาโร นิธโย อุปคตา. เตสุ สงฺโข คาวุติโก, เอโล อฑฺฒโยชนิโก, อุปฺปโล ติคาวุติโก, ปุณฺฑรีโก @เชิงอรรถ: สี. สนฺทิทฺธ สี. รญฺชิตุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๒.

โยชนิโกติ. เตสุปิ คหิตคหิตฏฺฐานํ ปูรติเยว. อิติ ภควา ปหูตหิรญฺญสุวณฺณํ โอหาย ปพฺพชิโตติ เวทิตพฺโพ. ทหโร วาติอาทีนิ เหฏฺฐา วิตฺถาริตาเนว. อขุทฺทาวกาโสติ เอตฺถ ภควติ อปริมาโณเยว ทสฺสนาวกาโสติ เวทิตพฺโพ. ตตฺริทํ วตฺถุ:- ราชคเห กิร อญฺญตโร พฺราหฺมโณ "สมณสฺส กิร โคตมสฺส ปมาณํ คเหตุํ น สกฺกา"ติ สุตฺวา ภควโต ปิณฺฑาย ปวิสนกาเล สฏฺฐิหตฺถํ เวฬุํ คเหตฺวา นครทฺวารสฺส พหิ ฐตฺวา สมฺปตฺเต ภควติ เวฬุํ คเหตฺวา สมีเป อฏฺฐาสิ, เวฬุ ภควโต ชณฺณุมตฺตํ ปาปุณิ. ปุนทิวเส เทฺว เวฬู ฆเฏตฺวา สมีเป อฏฺฐาสิ, ภควา ทฺวินฺนํ เวฬูนํ อุปริ ทฺวิเวฬุมตฺตเมว ๑- ปญฺญายมาโน "พฺราหฺมณ กึ กโรสี"ติ อาห. ตุมฺหากํ ปมาณํ คณฺหามีติ. "พฺราหฺมณ สเจปิ ตฺวํ สกลจกฺกวาฬคพฺภํ ปูเรตฺวา ฐิตเวฬุํ ฆเฏตฺวา อาคมิสฺสสิ, เนว เม ปมาณํ คเหตุํ สกฺขิสฺสสิ. น หิ มยา จตฺตาริ อสงฺเขฺยยฺยานิ กปฺปสตสหสฺสญฺจ ตถา ปารมิโย ปูริตา, ยถา เม ปโรปมาณํ คเณฺหยฺย, อตุโล พฺราหฺมณ ตถาคโต อปฺปเมยฺโย"ติ วตฺวา ธมฺมปเท คาถมาห. คาถาปริโยสาเน จตุราสีติปาณสหสฺสานิ อมตํ ปิวึสุ. อปรมฺปิ วตฺถุํ:- ราหุ กิร อสุรินฺโท จตฺตาริ โยชนสหสฺสานิ อฏฺฐ จ โยชนสตานิ อุจฺโจ, พาหนฺตรมสฺส ทฺวาทส โยชนสตานิ, หตฺถตลปาทตลานิ ปุถุลโต ตีณิ โยชนสตานิ, องฺคุลิปพฺพานิ ปณฺณาสโยชนานิ, ภมุกนฺตรํ ปณฺณาสโยชนํ, นลาฏํ ติโยชนสตํ, สีสํ นวโยชนสตํ. โส "อหํ อุจฺโจสฺมิ, สตฺถารํ โอนมิตฺวา โอโลเกตุํ น สกฺขิสฺสามี"ติ น คจฺฉติ. โส เอกทิวสํ ภควโต วณฺณํ สุตฺวา "ยถา กถญฺจ โอโลเกสฺสามี"ติ อาคโต. ภควา ตสฺส อชฺฌาสยํ วิทิตฺวา "จตูสุ อิริยาปเถสุ กตเรน ทสฺเสมี"ติ จินฺเตตฺวา "ฐิตโก นาม นีโจปิ อุจฺโจ วิย ปญฺญายติ, นิปนฺโนวสฺส อตฺตานํ ทสฺเสสฺสามี"ติ "อานนฺท คนฺธกุฏิปริเวเณ มญฺจกํ ปญฺญาเปหี"ติ วตฺวา ตตฺถ สีหเสยฺยํ กปฺเปสิ. ราหุ อาคนฺตฺวา นิปนฺนํ ภควนฺตํ คีวํ อุนฺนาเมตฺวา นภมชฺเฌ ปุณฺณจนฺทํ วิย อุลฺโลเกติ. กิมิทํ อสุรินฺทาติ จ วุตฺเต ภควา โอนมิตฺวา โอโลเกตุํ น สกฺขิสฺสามีต @เชิงอรรถ: สี. เวฬุมตฺตเมว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๓.

น คจฺฉนฺติ. น มยา อสุรินฺท อโธมุเขน ปารมิโย ปูริตา, อุทฺธคฺคํ เม กตฺวา ทานํ ทินฺนนฺติ. ตํทิวสํ ราหุ สรณํ อคมาสิ. เอวํ ภควา อขุทฺทาวกาโส ทสฺสนาย. จตุปาริสุทฺธิสีเลน สีลวา. ตํ ปน สีลํ อริยํ อุตฺตมํ ปริสุทฺธํ, เตนาห อริยสีลีติ. ตเทว อนวชฺชฏฺเฐน กุสลํ, เตนาห กุสลสีลีติ. กุสเลน สีเลนาติ อิทมสฺส เววจนํ. พหุนฺนํ อาจริยปาจริโยติ ภควโต เอเกกาย ธมฺมเทสนาย จตุราสีติปาณสหสฺสานิ อปริมาณาปิ เทวมนุสฺสา มคฺคผลามตํ ปิวนฺติ. ตสฺมา พหุนฺนํ อาจริโย, สาวกวิเนยฺยานํ ปน ปาจริโยติ. ขีณกามราโคติ เอตฺถ กามญฺจ ภควโต สพฺเพปิ กิเลสา ขีณา, พฺราหฺมโณ ปน เต น ชานาติ, อตฺตโน ชานนฏฺฐาเนเยว คุณํ กเถติ. วิคตจาปลฺโลติ "ปตฺตมณฺฑนา จีวรมณฺฑนา เสนาสนมณฺฑนา อิมสฺส วา ปูติกายสฺส ฯเปฯ เกลนา ปฏิเกลนา"ติ ๑- เอวํ วุตฺตจาปลฺยวิรหิโต. อปาปปุเรกฺขาโรติ อปาเป นวโลกุตฺตรธมฺเม ปุรโต กตฺวา วิจรติ. พฺรหฺมญฺญาย ปชายาติ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานมหากสฺสปาทิเภทาย พฺราหฺมณปชาย. อวิรุทฺโธ หิ โส เอติสฺสาว ปชาย ปุเรกฺขาโร. อยํ หิ ปชา สมณํ โคตมํ ปุรโต กตฺวา จรตีติ อตฺโถ. อปิจ อปาปปุเรกฺขาโรติ น ปาปปุเรกฺขาโร, น ปาปํ ปุรโต กตฺวา จรติ, ปาปํ น อิจฺฉตีติ อตฺโถ. กสฺส? พฺรหฺมญฺญาย ปชาย, อตฺตนา สทฺธึ ปฏิวิรุทฺธายปิ พฺรหฺมปชาย อวิรุทฺโธ หิตสุขตฺถิโกเยวาติ วุตฺตํ โหติ. ติโรรฏฺฐาติ ปรรฏฺฐโต. ติโรชนปทาติ ปรชนปทโต. สํปุจฺฉิตุํ อาคจฺฉนฺตีติ ขตฺติยปณฺฑิตาทโย เจว พฺราหฺมณคนฺธพฺพาทโย จ ปเญฺห อภิสงฺขริตฺวา ปุจฺฉิสฺสามาติ อาคจฺฉนฺติ. ตตฺถ เกจิ ปุจฺฉาย วา โทสํ วิสฺสชฺชนสมฺปฏิจฺฉเน วา อสมตฺถตํ สลฺลกฺเขตฺวา อปุจฺฉิตฺวาว ตุณฺหี นิสีทนฺติ, เกจิ ปุจฺฉนฺติ, เกสญฺจิ ภควา ปุจฺฉายํ อุสฺสาหํ ชเนตฺวา วิสฺสชฺเชติ. เอวํ สพฺเพสมฺปิ เตสํ @เชิงอรรถ: สี. มุ เกลายนา ปฏิเกลายนา, อภิ. วิ. ๓๕/๘๕๔/๔๒๙

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๔.

วิมติโย ตีรํ ปตฺวา มหาสมุทฺทสฺส อูมิโย วิย ภควนฺตํ ปตฺวาว ภิชฺชนฺติ. เสสเมตฺถ ตถาคตสฺส วณฺเณ อุตฺตานเมว. อติถี โน เต โหนฺตีติ เต อมฺหากํ อาคนฺตุกา นวกา ปาหุนกา ปาหุนกา โหนฺตีติ อตฺโถ. ปริยาปุณามีติ ชานามิ. อปริมาณวณฺโณติ. ตถารูเปเนว สพฺพญฺญุนาปิ อปฺปเมยฺยวณฺโณ, ปเคว มาทิเสนาติ ทสฺเสติ. วุตฺตมฺปิ เจตํ:- "พุทฺโธปิ พุทฺธสฺส ภเณยฺย วณฺณํ กปฺปมฺปิ เจ อญฺญมภาสมาโน ขีเยถ กปฺโป จิรทีฆมนฺตเร วณฺโณ น ขีเยถ ตถาคตสฺสา"ติ. อิมํ ปน คุณกถํ สุตฺวา เต พฺราหฺมณา จินฺตยึสุ "ยถา จงฺกี สมณสฺส โคตมสฺส วณฺณํ ภาสติ, อโนมคุโณ โส ภวํ โคตโม, เอวํ ตสฺส คุเณ ชานมาเนน โข ปน อิมินา อติจิรํ อธิวาสิตํ, หนฺท นํ อนุวตฺตามา"ติ อนุวตฺตมานา "เตนหิ โภ"ติอาทิมาหํสุ. [๔๒๖] โอปาเตตีติ ปเวเสติ. สํปุเรกฺขโรนฺตีติ ปุตฺตมตฺตนตฺตมตฺตมฺปิ สมานํ ปุรโต กตฺวา วิจรนฺติ. [๔๒๗] มนฺตปทนฺติ มนฺตาเยว มนฺตปทํ, เวโทติ อตฺโถ. อิติหิติหปรมฺปรายาติ เอวํ กิร เอวํ กิราติ ปรมฺปรภาเวน อาคตนฺติ ทีเปติ. ปิฏกสมฺปทายาติ ปาวจนสงฺขาตสมฺปตฺติยา. สาวิตฺติอาทีหิ ฉนฺทพนฺเธหิ จ วคฺคพนฺเธหิ จ สมฺปาเทตฺวา อาคตนฺติ ทสฺเสติ. ตตฺถ จาติ ตสฺมึ มนฺตปเท. ปวตฺตาโรติ ปวตฺตยิตาโร. เยสนฺติ เยสํ สนฺตกํ. มนฺตปทนฺติ เวทสงฺขาตํ มนฺตเมว. ๑- คีตนฺติ อฏฺฐกาทีหิ ทสหิ โปราณกพฺราหฺมเณหิ ปทสมฺปตฺติวเสน ๒- สชฺฌายิตํ. ปวุตฺตนฺติ อญฺเญสํ วุตฺตํ, วาจิตนฺติ อตฺโถ. สมิหิตนฺติ สมุปพฺยุฬฺหํ ๓- ราสิกตํ, ปิณฺฑํ กตฺวา ฐปิตนฺติ อตฺโถ. ตทนุคายนฺตีติ เอตรหิ พฺราหฺมณา ตํ เตหิ ปุพฺเพคีตํ ๔- อนุคายนฺติ อนุสชฺฌายนฺติ วาเทนฺติ. ตทนุภาสนฺตีติ ตํ อนุภาสนฺติ, @เชิงอรรถ: สี. มนฺตปทเมว สี ก. สรสมฺปตฺติกเสน สี. สมุปพฺพุฬฺหํ @ สี. เตหิ สพฺเพหิ คีตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๕.

อิทํ ปุริมสฺเสว เววจนํ. ภาสิตมนุภาสนฺตีติ เตหิ ภาสิตุํ สชฺฌายิตํ อนุสชฺฌายนฺติ. วาจิตมนุวาเจนฺตีติ เตหิ อญฺเญสํ วาจิตํ อนุวาเจนฺติ. เสยฺยถิทนฺติ เต กตเมติ อตฺโถ. อฏฺฐโกติอาทีนิ เตสํ นามานิ, เต กิร ทิพฺเพน จกฺขุนา โอโลเกตฺวา ปรูปฆาตํ อกตฺวา กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ภควโต ปาวจเนน สห สํสนฺเทตฺวา มนฺเต คนฺเถสุํ, อปเร ปน พฺราหฺมณา ปาณาติปาตาทีนิ ปกฺขิปิตฺวา ตโย เวเท ภินฺทิตฺวา พุทฺธวจเนน สทฺธึ วิรุทฺธมกํสุ. [๔๒๘] อนฺธเวณีติ อนฺธเวณิ. เอเกน หิ จกฺขุมตา คหิตยฏฺฐิยา โกฏึ เอโก อนฺโธ คณฺหาติ, ตํ อนฺธํ อญฺโญ, ตํ อญฺโญติ เอวํ ปณฺณาส สฏฺฐิ อนฺธา ปฏิปาฏิยา ฆฏิตา อนฺธเวณีติ วุจฺจติ. ปรมฺปราสํสตฺตาติ อญฺญมญฺญํ ลคฺคา, ยฏฺฐิคฺคาหเกนปิ จกฺขุมตา วิรหิตาติ อตฺโถ. เอโก กิร ธุตฺโต อนฺธคณํ ทิสฺวา "อสุกสฺมึ นาม คาเม ขชฺชโภชฺชํ สุลภนฺ"ติ อุสฺสาเทตฺวา เตหิ "ตตฺถ โน สามิ เนหิ, อิทํ นาม เต เทมา"ติ วุตฺเต ลญฺจํ คเหตฺวา อนฺตรามคฺเค มคฺคา โอกฺกมฺม มหนฺตํ คจฺฉํ อนุปริคนฺตฺวา ปุริมสฺส หตฺเถน ปจฺฉิมสฺส กจฺฉํ คณฺหาเปตฺวา "กิญฺจิ กมฺมํ อตฺถิ, คจฺฉถ ตาว ตุเมฺห"ติ วตฺวา ปลายิ. เต ทิวสมฺปิ คนฺตฺวา มคฺคํ อวินฺทมานา "กหํ โภ จกฺขุมา กหํ มคฺโค"ติ ปริเทวิตฺวา มคฺคํ อวินฺทมานา ตตฺเถว มรึสุ. เต สนฺธาย วุตฺตํ "ปรมฺปราสํสตฺตา"ติ. ปุริโมปีติ ปุริเมสุ ทสสุ พฺราหฺมเณสุ เอโกปิ. มชฺฌิโมปีติ มชฺเฌ อาจริยปาจริเยสุ เอโกปิ. ปจฺฉิโมปีติ อิทานิ พฺราหฺมเณสุ เอโกปิ. ปญฺจ โขติ ปาฬิอาคเตสุ ทฺวีสุ อญฺเญปิ เอวรูเป ตโย ปกฺขิปิตฺวา วทติ. ทฺวิธา วิปากาติ ภูตวิปากา วา อภูตวิปากา วา. นาลเมตฺถาติ ภารทฺวาช สจฺจํ อนุรกฺขิสฺสามีติ ปฏิปนฺเนน วิญฺญุนา "ยํ มยา คหิตํ, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ"ติ เอตฺถ เอกํเสเนว นิฏฺฐํ คนฺตุํ นาลํ น ยุตฺตนฺติ อุปริ ปุจฺฉาย มคฺคํ วิจริตฺวา ฐเปสิ. [๔๓๐] อิธ ภารทฺวาช ภิกฺขูติ ชีวกสุตฺเต ๑- วิย มหาวจฺฉสุตฺเต ๒- วิย จ อตฺตานเมว สนฺธาย วทติ. โลภนีเยสุ ธมฺเมสูติ โลภธมฺเมสุ. เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโย. @เชิงอรรถ: ม.ม. ๑๓/๕๑ อาทิ/๓๓ ม.ม. ๑๓/๑๙๓ อาทิ/๑๗๐

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๖.

[๔๓๒] สทฺธํ นิเวเสตีติ โอกปฺปนียสทฺธํ นิเวเสติ. อุปสงฺกมตีติ อุปคจฺฉติ. ปยิรุปาสตีติ สนฺติเก นิสีทติ. โสตนฺติ ปสาทโสตํ โอทหติ. ธมฺมนฺติ เทสนาธมฺมํ สุณาติ. ธาเรตีติ ปคุณํ กตฺวา ธาเรติ. อุปปริกฺขตีติ อตฺถโต จ การณโต จ วีมํสติ. นิชฺฌานํ ขมนฺตีติ โอโลกนํ ขมนฺติ, อิธ สีลํ กถิตํ, อิธ สมาธีติ เอวํ อุปฏฺฐหนฺตีติ อตฺโถ. ฉนฺโทติ กตฺตุกมฺยตาฉนฺโท. อุสฺสหตีติ วายมติ. ตุเลตีติ อนิจฺจาทิวเสน ตีเรติ. ปทหตีติ มคฺคปฺปธานํ ปทหติ. กาเยน เจว ปรมตฺถสจฺจนฺติ ๑- สหชาตนามกาเยน จ นิพฺพานํ สจฺฉิกโรติ, ปญฺญาย จ กิเลเส นิพฺพิชฺฌิตฺวา ตเทว วิภูตํ ปากฏํ กโรนฺโต ปสฺสติ. [๔๓๓] สจฺจานุโพโธติ มคฺคานุโพโธ. สจฺจานุปฺปตฺตีติ ผลสจฺฉิกิริยตา. ๒- เตสํเยวาติ เหฏฺฐา วุตฺตานํ ทฺวาทสนฺนํ, เอวํ ทีฆํ มคฺควาทํ อนุโลเมติ, ตสฺมา นายมตฺโถ. อยํ ปเนตฺถ อตฺโถ:- เตสํเยวาติ เตสํ มคฺคสมฺปยุตฺตธมฺมานํ. ปธานนฺติ มคฺคปฺปธานํ. ตํ หิ ผลสจฺฉิกิริยาสงฺขาตาย สจฺจานุปฺปตฺติยา พหุการํ, มคฺเค อสติ ผลาภาวโตติ อิมินา นเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย จงฺกีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๒๙๘-๓๐๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=7504&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=7504&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=646              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=10194              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=12085              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=12085              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]