ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๑)

หน้าที่ ๔๑๕.

๑๐. วิตกฺกสณฺานสุตฺตวณฺณนา [๒๑๖] เอวมฺเม สุตฺตนฺติ วิตกฺกสณฺานสุตฺตํ. ตตฺถ อธิจิตฺตมนุยุตฺเตนาติ ทสกุสลกมฺมปถวเสน อุปฺปนฺนํ จิตฺตํ จิตฺตเมว, วิปสฺสนาปาทกฏฺสมาปตฺติจิตฺตํ ตโต จิตฺตโต อธิกํ จิตฺตนฺติ อธิจิตฺตํ. อนุยุตฺเตนาติ ตํ อธิจิตฺตํ อนุยุตฺเตน, ตตฺถ ยุตฺตปฺปยุตฺเตนาติ อตฺโถ. ตตฺรายํ ภิกฺขุ ปุเรภตฺตํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฺปฏิกฺกนฺโต นิสีทนํ อาทาย อสุกสฺมึ รุกฺขมูเล วา วนสณฺเฑ วา ปพฺพตปาเท วา ปพฺภาเร วา สมณธมฺมํ กริสฺสามีติ นิกฺขมนฺโตปิ, ตตฺถ คนฺตฺวา หตฺเถหิ วา ปาเทหิ วา นิสชฺชฏฺานโต ติณปณฺณานิ อปเนนฺโตปิ ๑- อธิจิตฺตํ อนุยุตฺโตเยว. นิสีทิตฺวา ปน หตฺถปาเท โธวิตฺวา ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา มูลกมฺมฏฺานํ คเหตฺวา วิหรนฺโตปิ อธิจิตฺตํ อนุยุตฺโตเยว. นิมิตฺตานีติ การณานิ. กาเลน กาลนฺติ สมเยน สมยํ. ๒- นนุ จ กมฺมฏฺานํ นาม มุหุตฺตํปิ อฉฑฺเฑตฺวา นิรนฺตรํ นิรนฺตรํ มนสิกาตพฺพํ, กสฺมา ภควา "กาเลน กาลนฺ"ติ อาหาติ. ปาลิยํ หิ อฏฺตฺตึส กมฺมฏฺานานิ วิภตฺตานิ, เตสุ ภิกฺขุนา อตฺตโน จิตฺตรุจิตํ กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา นิสินฺเนน ยาว โกจิเทว อุปกฺกิเลโส นุปฺปชฺชติ, ตาว อิเมสํ นิมิตฺตานํ มนสิการกิจฺจํ นตฺถิ. ยทา ปน อุปฺปชฺชติ, ตทา อิมานิ คเหตฺวา จิตฺเต อุปฺปนฺนํ อพฺพุทํ นีหริตพฺพนฺติ ทสฺเสนฺโต เอวมาห. ฉนฺทูปสญฺหิตาติ ฉนฺทสหคตา ราคสมฺปยุตฺตา. อิเมสํ ปน ติณฺณํ วิตกฺกานํ เขตฺตญฺจ อารมฺมณญฺจ ชานิตพฺพํ. ตตฺถ ฉนฺทูปสญฺหิตานํ อฏโลภ- สหคตจิตฺตานิ เขตฺตํ, โทสูปสญฺหิตานํ เทฺว โทมนสฺสสหคตานิ, โมหูปสญฺหิตานํ ทฺวาทสปิ อกุสลจิตฺตานิ. วิจิกิจฺฉาอุทฺธจฺจสมฺปยุตฺตจิตฺตานิ ปน เทฺว เอเตสํ ปาฏิปุคฺคลิกํ เขตฺตํ. สพฺเพสํปิ สตฺตา เจว สงฺขารา จ อารมฺมณาว, ๓- @เชิงอรรถ: ม. อุปเนนฺโตปิ ฉ.ม. สมเย สมเย ฉ.ม. อารมฺมณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๖.

อิฏฺานิฏฺเสุ อสมเปกฺขิเตสุ หิ สตฺเตสุ จ สงฺขาเรสุ จ เต อุปฺปชฺชนฺติ. อญฺปิ ๑- นิมิตฺตํ มนสิกาตพฺพํ กุสลูปสญฺหิตนฺติ ตโต นิมิตฺตโต อญฺ กุสลนิสฺสิต นิมิตฺตํ มนสิกาตพฺพํ. ตตฺถ อญฺ นิมิตฺตํ นาม ฉนทูปสญฺหิเต วิตกฺเก สตฺเตสุ อุปฺปนฺเน อสุภภาวนา อญฺ นิมิตฺตํ นาม. สงฺขาเรสุ อุปฺปนฺเน อนิจฺจมนสิกาโร อญฺ นิมิตฺตํ นาม. โทสูปสญฺหิเต สตฺเตสุ อุปฺปนฺเน เมตฺตาภาวนา อญฺ นิมิตฺตํ นาม. สงฺขาเรสุ อุปฺปนฺเน ธาตุมนสิกาโร อญฺ นิมิตฺตํ นาม. โมหูปสญฺหิเต ยตฺถ กตฺถจิ อุปฺปนฺเน ปญฺจธมฺมอุปนิสฺสโย อญฺ นิมิตฺตํ นาม. อิมสฺส หตฺถา วา โสภณา ๒- ปาทา วาติอาทินา นเยน หิ สตฺเตสุ โลเภ อุปฺปนฺเน อสุภโต อุปสํหริตพฺพํ. กิมฺหิ สารตฺโตสิ, เกเสสุ สารตฺโตสิ. โลเมสุ ฯเปฯ มุตฺเต ๓- สารตฺโตสิ. อยํ อตฺตภาโว นาม ตีหิ อฏฺิสเตหิ อุสฺสาหิโต, ๔- นวหิ นหารุสเตหิ อวพทฺโธ, ๕- นวหิ มํสเปสิสเตหิ อนุลิตฺโต, อลฺลจมฺเมน ปริโยนทฺโธ, ฉวิราเคน ปฏิจฺฉนฺโน, นวหิ วณมุเขหิ นวนวุติโลมกูปสหสฺเสหิ จ อสุจิ ปคฺฆรติ, กุณปปูริโต, ทุคฺคนฺโธ, เชคุจฺโฉ, ปฏิกฺกูโล, ทฺวตฺตึสกุณปสญฺจโย, นตฺเถตฺถ สารํ วา วรํ วาติ เอวํ อสุภโต อุปสํหรนฺตสฺส สตฺเตสุ อุปฺปนฺโน โลโภ ปหียติ, เตนสฺส อสุภโต อุปสํหรณํ อญฺ นิมิตฺตํ นาม โหติ. ปตฺตจีวราทีสุ สงฺขาเรสุ โลเภ อุปฺปนฺเน ทฺวีหากาเรหิ สงฺขารมชฺฌตฺตตํ สมุฏฺเปตีติ สติปฏฺานวณฺณนายํ วุตฺตนเยน อสฺสามิกตาวกาลิกภาววเสน มนสิกโรโต โส ปหียติ, เตนสฺส อนิจฺจโต มนสิกาโร อญฺ นิมิตฺตํ นาม โหติ, สตฺเตสุ โทเส อุปฺปนฺเน ปน อาฆาตวินยกกโจปมาทีนํ ๖- วเสน เมตฺตา ภาเวตพฺพา, ตํ ภาวยโต โทโส ปหียติ, เตนสฺส เมตฺตาภาวนา อญฺ นิมิตฺตํ นาม โหติ. ขานุกณฺฏกติณปณฺณาทีสุ ปน โทเส อุปฺปนฺเน ตฺวํ กสฺส กุปฺปสิ, กึ ปวิธาตุยา, อุทาหุ อาโปธาตุยา, โก วา ปนายํ กุปฺปติ นาม, กึ ปวีธาตุ @เชิงอรรถ: ปาลิ. อญฺ ฉ.ม. โสภนา ฉ.ม. มุตฺเตสุ @ ฉ.ม. อุสฺสาปิโต ฉ.ม. อาพทฺโธ ฉ.ม......กโจปโมวาทาทีนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๗.

อุทาหุ อาโปธาตูติอาทินา นเยน ธาตุมนสิการํ กโรนฺตสฺส โทโส ปหียติ, เตนสฺส ธาตุมนสิกาโร อญฺ นิมิตฺตํ นาม โหติ. โมเห ปน ยตฺถ กตฺถจิ อุปฺปนฺเน:- "ครุสํวาโส อุทฺเทโส อุทฺทิฏฺปริปุจฺฉนํ กาเลน ธมฺมสฺสวนํ านาฏฺานวินิจฺฉโย ปญฺจ ธมฺเม อุปนิสฺสาย โมโห ๑- ปหียตี"ติ. อิเม ปญฺจ ธมฺมา อุปนิสฺสิตพฺพา. ครุํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต หิ ภิกฺขุ ๒- "อาจริโย คามปฺปเวสนํ อนาปุจฺฉนฺตสฺส วตฺตกาเล ๓- วตฺตํ อกโรนฺตสฺส ฆฏสตอุทกาหรณาทิทณฺฑกมฺมํ กโรตี"ติ ยตฺตปฺปฏิยตฺโต โหติ, อถสฺส โมโห ปหียติ. อุทฺเทสํ คณฺหนฺโตปิ ๔- "อาจิริโย อุทฺเทสกาเล อุทฺเทสํ อคณฺหนฺตสฺส อสาธุกํ ๕- สชฺฌายนฺตสฺส อสชฺฌายนฺตสฺส จ ทณฺฑํ ๕- กโรตี"ติ ยตฺตปฺปฏิยตฺโต โหติ, เอวํปิสฺส โมโห ปหียติ. ครุภาวนีเย ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา "อิทํ ภนฺเต กถํ อิมสฺส โก อตฺโถ"ติ ปริปุจฺฉนฺโตปิ กงฺขํ วิโนเทติ, เอวํปิสฺส โมโห ปหียติ. กาเลน ธมฺมสฺสวนฏฺานํ คนฺตฺวา สกฺกจฺจํ ธมฺมํ สุณนฺตสฺสาปิ เตสุ เตสุ าเนสุ อตฺโถ ปากโฏ โหติ. เอวํปิสฺส โมโห ปหียติ. อิทมสฺส การณํ, อิทํ อการณนฺติ ๖- านาฏฺานวินิจฺฉเย เฉโก โหติ, เอวํปิสฺส โมโห ปหียติ, เตนสฺส ปญฺจ ธมฺเม อุปนิสฺสโย ๗- อญฺ นิมิตฺตํ นาม โหติ. อปิจ อฏฺตฺตึสาย อารมฺมเณสุ ยํกิญฺจิ ภาเวนฺตสฺสาปิ อิเม วิตกฺกา ปหียนฺติ. ๘- เอวํ อิมานิ ปญฺจ ๘- นิมิตฺตานิ อุชุวิปจฺจนีกานิ ปฏิปกฺขภูตานิ. อิเมหิ ปหีนา ราคาทโย สุปหีนา โหนฺติ. ยถา หิ อคฺคึ อลฺลกฏฺเหิปิ ปํสูหิปิ สาขาหิปิ ๙- โปเถตฺวา นิพฺพาเปนฺติเยว, อุทกํ ปน อคฺคิสฺส อุชุวิปจฺจนีกํ, เตน นิพฺพุโต สุนิพฺพุโต โหติ, เอวมิเมหิ นิมิตฺเตหิ ปหีนา ราคาทโย สุปหีนา โหนฺติ. ตสฺมา เอตานิ กถิตานีติ เวทิตพฺพานิ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. โมหธาตุ ก.,ม. วิหรโต หิ ฉ.ม. ปตฺตกาเล @ ก.,ม. คณฺหโตปิ ๕-๕ ฉ.ม. สชฺฌายนฺตสฺส จ ทณฺฑกมฺมํ ฉ.ม. น การณนฺติ @ ฉ.ม. ธมฺมูปนิสฺสโย ๘-๘ ฉ.ม. ปหียนฺติ เอว. อิมานิ ปน ฉ.ม. สาขาทีหิปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๘.

กุสลปสญฺหิตนฺติ ๑- กุสลนิสฺสิตํ กุสลสฺส ปจฺจยภูตํ. อชฺฌตฺตเมวาติ โคจรชฺฌตฺตเมว ปลคณฺโฑติ วฑฺฒกี. สุขุมาย อาณิยาติ ยํ อาณึ นีหริตุกาโม โหติ, ตโต สุขุมตราย สารทารุอาณตฺติยา. โอฬาริกํ อาณินฺติ จนฺทนผลเก วา สารผลเก วา อาโกฏิตํ วิสมาณึ. อภินิหเนยฺยาติ ๒- มุคฺคเรน อาโกเฏนฺโต หเนยฺย. อภินีหเรยฺยาติ ๓- เอวํ อภิหนนฺโต ๔- ผลกโต นีหเรยฺย. อภินิวตฺเตยฺยาติ อิทานิ พหู นิกฺขนฺตาติ ๕- ตฺวา หตฺเถน จาเลตฺวา นิกฺกฑฺเฒยฺย. ตตฺถ ผลกํ วิย จิตฺตํ, ผลเก วิสมาณิ วิย อกุสลวิตกฺโก, ๖- สุขุมาณิ วิย อสุภภาวนาทิกุสลนิมิตฺตํ, สุขุมาณิยา โอฬาริกาณินีหรณํ วิย อสุภภาวนาทีหิ กุสลนิมิตฺเตหิ เตสํ วิตกฺกานํ นีหรณํ. [๒๑๗] อหิกุณเปนาติอาทิ อติเชคุจฺฉปฏิกฺกูลกุณปทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. กณฺเ อาลคฺเคนาติ ๗- กตฺถจิเทว ปจฺจตฺถิเกน อาเนตฺวา กณฺเ พนฺเธน ๘- ปฏิมุกฺเกน. อฏฺฏิเยยฺยาติ อฏฺโฏ ทุกฺขิโต ภเวยฺย. หราเยยฺยาติ ลชฺเชยฺย. ชิคุจฺเฉยฺยาติ สญฺชาตชิคุจฺโฉ ภเวยฺย. ปหียนฺตีติ เอวํ อิมินาปิ การเณน เอเต อกุสลา ธมฺมา สาวชฺชา ทุกฺขวิปากาติ อตฺตโน ปญฺาพเลน อุปปริกฺขโต อหิกุณปาทีนิ วิย ชิคุจฺฉนฺตสฺส ปหียนฺติ. โย ปน อตฺตโน ปญฺาพเลน อุปปริกฺขิตุํ น สกฺโกติ, เตน อาจริยํ วา อุปชฺฌายํ วา อญฺตรํ วา ครุฏฺานียํ สพฺรหฺมจารึ สํฆตฺเถรํ วา อุปสงฺกมิตฺวา คณฺฑึ ปหริตฺวา ภิกฺขุสํฆเมว วา สนฺนิปาเตตฺวา อาโรเจตพฺพํ, พหุนฺนํ หิ สนฺนิปาเต ภวิสฺสเตว เอโก ปณฺฑิตมนุสฺโส, สฺวายํ เอวํ เอเตสุ อาทีนโว ทฏฺพฺโพติ กถิสฺสติ, ๙- กายวิจฺฉินฺทนียกถาทีหิ ๑๐- วา ปน เต วิตกฺเก นิคฺคณฺหิสฺสตีติ. [๒๑๘] อสติมนสิกาโร อาปชฺชิตพฺโพติ เนว โส วิตกฺโก สริตพฺโพ น มนสิกาตพฺโพ, อญฺวิหิเตเนว ๑๑- ภวิตพฺพํ. ยถา หิ รูปํ อปสฺสิตุกาโม ปุริโส อกฺขีนิ นิมฺมิเลยฺย, ๑๒- เอวเมตํ มูลกมฺมฏฺานํ คเหตฺวา นิสินฺนภิกฺขุนา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. กุสลูปสํหิตนฺติ ๒,๓ ก. อภิหเนยฺย...., อภินีหเนยฺยาติ @ม.มู. ๑๒/๒๑๖/๑๘๒ สํสนฺเทตพฺพํ ฉ.ม. อภินิหนนฺโต ฉ.ม. อิทานิ @พหุนิกฺขนฺตาติ ฉ.ม. อกุสลวิตกฺกา ฉ.ม., สี., อิ. อาสตฺเตนาติ @ ฉ.ม. พทฺเธน, เอวมุปริปิ ฉ.ม. กเถสฺสติ ๑๐ สี. กายวิจฺฉนฺทนิยกถาทีหิ @๑๑ ฉ.ม. อญฺวิหิตเกน ๑๒ ฉ.ม. นิมีเลยฺย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๙.

จิตฺตมฺหิ วิตกฺเก อุปฺปนฺเน อญฺวิหิตเกน ภวิตพฺพํ, เอวมสฺส โส วิตกฺโก ปหียติ, ตสฺมึ ปหีเน ปุน กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา นิสีทิตพฺพํ. สเจ น ปหียติ, อุคฺคณฺหโต ธมฺมกถาปาโ ๑- โหติ, โส มหาสทฺเทน สชฺฌายิตพฺโพ. เอวํปิ เจ อญฺวิหิตกสฺส สโต โส น ปหียติ. ถวิกาย มุฏฺิโปตฺถโก โหติ, ยตฺถ จ พุทฺธวณฺณาปิ ธมฺมวณฺณาปิ ลิขิตา โหนฺติ, ตํ นีหริตฺวา จิตฺเตน ๒- อญฺวิหิตเกน ภวิตพฺพํ. เอวํปิ เจ น ปหียติ, ถวิกโต อรณีสหิตานิ นีหริตฺวา "อยํ อุตฺตรารณี อยํ อธรารณี"ติ อาวชฺชนฺเตน อญฺวิหิตเกน ภวิตพฺพํ. เอวํปิ เจ น ปหียติ, สิปาฏิกํ นีหริตฺวา "อิทํ อารกณฺฑกํ นาม, อยํ ปิปฺผลโก นาม, อิทํ นขจฺเฉทนํ นาม, อยํ สูจิ นามา"ติ ปริกฺขารํ สมนฺนาเนนฺเตน อญฺวิหิตเกน ภวิตพฺพํ. เอวํปิ เจ น ปหียติ, สูจึ คเหตฺวา จีวเร ชิณฺณฏฺานํ สิพฺพนฺเตน อญฺวิหิตเกน ภวิตพฺพํ. เอวํ ยาว น ปหียติ, ตาว ตํ ตํ กุสลกมฺมํ กโรนฺเตน อญฺวิหิตเกน ภวิตพฺพํ. ปหีเน ปน ๓- มูลกมฺมฏฺานํ คเหตฺวา นิสีทิตพฺพํ, นวกมฺมํ ปน น ปฏฺเปตพฺพํ. กสฺมา? วิตกฺเก อปจฺฉินฺเน ๔- กมฺมฏฺานมนสิการสฺส โอกาโส น โหติ. โปราณกปณฺฑิตา ปน นวกมฺมํ กตฺวาปิ วิตกฺกํ ปจฺฉินฺทึสุ. ตตฺริทํ วตฺถุ:- ติสฺสสามเณรสฺส กิร อุปชฺฌาโย ติสฺสมหาวิหาเร วสติ. ติสฺสสามเณโร "ภนฺเต อุกฺกณฺิโตมฺหี"ติ อาห. อถ นํ เถโร "อิมสฺมึ วิหาเร นฺหานอุทกํ ทุลฺลภํ, มํ คเหตฺวา จิตฺตลตาปพฺพตํ ๕- คจฺฉาหี"ติ อาห. โส ตถา อกาสิ. ตตฺถ นํ เถโร อาห "อยํ วิหาโร อจฺจนฺตสํฆิโก, เอกํ ปุคฺคลิกฏฺานํ กโรหี"ติ. โส สาธุ ภนฺเตติ อาทิโต ปฏฺาย สํยุตฺตนิกายํ ๖- ปพฺภารโสธนํ เตโชธาตุกสิณปริกมฺมนฺติ ตีณิปิ เอกโต อารภิตฺวา กมฺมฏฺานํ อปฺปนํ ปาเปติ, สํยุตฺตนิกายํ ๖- ปริโยสาเปสิ, เลณกมฺมํ ปฏฺเปสิ, ๗- สพฺพํ กตวา อุปชฺฌายสฺส สญฺ อทาสิ. อุปชฺฌาโย "ทุกฺเขน เต สามเณร กตํ, อชฺช ตาว ตฺวํเยว วสาหี"ติ อาห. โส ตํ รตฺตึ เลเณ วสนฺโต อุตุสปฺปายํ ลภิตฺวา วิปสฺสนํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อุคฺคหิโต ธมฺมกถาปพนฺโธ ฉ.ม. วาเจนฺเตน ฉ.ม. ปุน @ ฉ.ม. ปจฺฉินฺเน ฉ.ม. จิตฺตลปพฺพตํ ฉ.ม. สํยุตฺตกนิกายํ @ ฉ.ม. นิฏฺาเปสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๐.

วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปตฺวา ตตฺเถว ปรินิพฺพายิ. ตสฺส ธาตุโย คเหตฺวา เจติยํ อกํสุ, อชฺชาปิ ติสฺสตฺเถรสฺส เจติยนฺติ ปญฺายิตฺถ. ๑- อิทํ ปพฺพํ อสติปพฺพํ นาม. [๒๑๙] อิมสฺมึ ตฺวา วิตกฺเก นิคฺคณฺหิตุํ อสกฺโกนฺโต อิธ ตฺวา นิคฺคณฺหิสฺสตีติ วิตกฺกมูลเภทปพฺพํ ทสฺเสนฺโต ปุน ตสฺส เจ ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ วิตกฺกสงฺขารสณฺานํ มมสิกาตพฺพนฺติ สงฺขโรตีติ สงฺขาโร, ปจฺจโย, การณํ มูลนฺติ อตฺโถ. สนฺติฏฺติ เอตฺถาติ สณฺานํ, วิตกฺกสงฺขารสฺส สณฺานํ วิตกฺกสงฺขารสณฺานํ, ตํ มนสิกาตพฺพนฺติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ, อยํ วิตกฺโก กึเหตุ กึปจฺจโย ๒- กึการณา อุปฺปนฺโนติ วิตกฺกานํ มูลญฺจ มูลามูลญฺจ ๓- มนสิกาตพฺพนฺติ. กึ นุโข อหํ สีฆํ คจฺฉามีติ เกน นุโข การเณน อหํ สีฆํ คจฺฉามิ. ยนฺนูนาหํ สนิกํ คจฺเฉยฺยนฺติ กึ เม อิมินา สีฆคมเนน, สนิกํ ๔- คจฺฉิสฺสามีติ จินฺเตติ. ๕- โส สนิกํ คจฺเฉยฺยาติ โส เอวํ จินฺเตตฺวา สนิกํ คจฺเฉยฺย. เอส นโย สพฺพตฺถ. ตตฺถ ตสฺส ปุริสสฺส สีฆคมนกาโล วิย อิมสฺส ภิกฺขุโน วิตกฺกสมารุฬฺหกาโล, ตตฺถ สนิกคมนกาโล วิย อิมสฺส วิตกฺกจารปริจฺเฉทกาโล, ๖- ตสฺส วิตกฺกกาโล ๗- วิย อิมสฺส วิตกฺกจาเร ปจฺฉินฺเน มูลกมฺมฏฺานํ วิตกฺกาหรณกาโล, ๘- ตสฺส นิสินฺนกาโล วิย อิมสฺส วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตปฺปตฺตกาโล, ตสฺส นิปนฺนกาโล วิย อิมสฺส นิพฺพานารมฺมณาย ผลสมาปตฺติยา ทิวสํ วีติวตฺตนกาโล. ตตฺถ อิเม วิตกฺกา กึเหตุกา กึปจฺจยาติ วิตกฺกานํ มูลมูลํ คจฺฉนฺตสฺส วิตกฺกจาโร สิถิโล โหติ. ตสฺมึ สิถิลีภูเต มตฺถกํ คจฺฉนฺเต วิตกฺกา สพฺพโส นิรุชฺฌนฺติ. อยมตฺโถ ทุทฺทุภชาตเกน ๙- ทีเปตพฺโพ:- สสกสฺส กิร เวลุวรุกฺขมูเล ๑๐- นิทฺทายนฺตสฺส เวลุวปกฺกํ วณฺฏโต ฉิชฺชิตฺวา กณฺณมูเล ปติตํ. ๑๑- โส ตสฺส สทฺเทน "ปวี ภิชฺชตี"ติ สญฺาย อุฏฺหิตฺวา เวเคน ปลายิ. ตํ ทิสฺวา ปุรโต อญฺเปิ จตุปฺปาทา ปลายึสุ. ตทา โพธิสตฺโต สีโห โหติ, โส จินฺเตสิ "อยํ ปวี นาม กปฺปวินาเส @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ติสฺสตฺเถรเจติยนฺติ ปญฺายติ ฉ.ม. กึปจฺจยา ฉ.ม. มูลมูลญฺจ @ ฉ.ม. สณิกํ, เอวมุปริปิ ฉ.ม. จินฺเตสิ ฉ.ม. วิตกฺกจารปจฺเฉทกาโล @ ฉ.ม. ิตกาโล ฉ.ม. จิตฺโตตรณกาโล สี. ททฺทภชาตเกน @๑๐ ฉ.ม. เพลุว....เอวมุปริปิ ๑๑ สี. ปติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๑.

ภิชฺชติ, อนฺตรา ปวีเภโท นาม นตฺถิ, ยนฺนูนาหํ มูลมูลํ คนฺตฺวา อนุวิชฺเชยฺยนฺ"ติ. โส หตฺถินาคโต ปฏฺาย ยาว สสกํ ปุจฺฉิ "ตยา ตาว ๑-วี ภิชฺชมานา ทิฏฺา"ติ. โส ๒- "อาม เทวา"ติ อาห. สีโห "เอหิ โภ ทสฺเสหี"ติ. สโส "น สกฺโกมิ สามี"ติ. "เอหิ เร มา ภายี"ติ สณฺหมุทุเกน คเหตฺวา คโต สโส รุกฺขสฺส อวิทูเร ตฺวา:- "ทุทฺทุภายติ ภทฺทนฺเต ยสฺมึ เทเส วสามหํ อหมฺเปตํ น ชานามิ กิเมตํ ทุทฺทุภายตี"ติ ๓- คาถมาห, โพธิสตฺโต "ตฺวํ เอตฺเถว ติฏฺาหี"ติ ๔- รุกฺขมูลํ คนฺตฺวา สสกสฺส นิปนฺนฏฺานํ อทฺทส, เพลุวปกฺกํ อทฺทส, อุทฺธํ โอโลเกตฺวา วณฺฏํ อทฺทส, ทิสฺวา "อยํ สโส เอตฺถ นิปนฺโน, นิทฺทายมาโน อิมสฺส กณฺณมูเล ปติตสฺส สทฺเทน `ปวี ภิชฺชตี'ติ เอวํสญฺี หุตฺวา ปลายี"ติ ตฺวา ตํ การณํ สสํ ปุจฺฉิ, สโส "อาม เทวา"ติ อาห. โพธิสตฺโต อิมํ คาถมาห:- "เพลุวํ ปติตํ สุตฺวา ทุทฺทุภนฺติ สโส ชวิ สสสฺส วจนํ สุตฺวา สนฺตตฺตา มิควาหินี"ติ. ๕- ตโต โพธิสตฺโต "มา ภายถา"ติ มิคคเณ อสฺสาเสสิ. เอวํ วิตกฺกานํ มูลมูลํ คจฺฉนฺตสฺส วิตกฺกา ปหียนฺติ. [๒๒๐] อิมสฺมึ วิตกฺกมูลเภทปพฺเพ ตฺวา วิตกฺเก นิคฺคณฺหิตุํ อสกฺโกนฺเตน ปน เอวํ นิคฺคณฺหิตพฺพาติ อิทํปิ ๖- การณํ ทสฺเสนฺโต ปุน ตสฺส เจ ภิกฺขเวติอาทิมาห. ทนฺเตภิ ทนฺตมาธายาติ เหฏฺาทนฺเต อุปริทนฺตํ เปตฺวา. เจตสา จิตฺตนฺติ กุสลจิตฺเตน อกุสลจิตฺตํ อภินิคฺคณฺหิตพฺพํ. พลวา ปุริโสติ ยถา ถามสมฺปนฺโน มหาพโล ปุริโส ทุพฺพลํ ปุริสํ สีเส วา คเล วา ขนฺเธ วา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ตาต ฉ.ม. สโส ขุ. ชา. จตุกฺก. ๒๗/๕๘๖/๑๔๒ ทุทฺทุภายชาตก (สฺยา) @ ฉ.ม. ติฏฺา"ติ ขุ. ชา. จตุกฺก. ๒๗/๕๘๗/๑๔๓ ฉ.ม. อปรมฺปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๒.

คเหตฺวา อภินิคฺคณฺเหยฺย อภินิปฺปีเฬยฺย อภิสนฺตาเปยฺย, สนฺตตฺตํ, กิลนฺตํ มุจฺฉาปเรตํ วิย กเรยฺย, เอวเมว ภิกฺขุนา วิตกฺเกหิ สทฺธึ ปฏิมลฺเลน หุตฺวา "เก จ ตุเมฺห โก จาหนฺ"ติ อภิภวิตฺวา "กามํ ตโจ จ นหารุ จ อฏฺิ จ อวสิสฺสตุ ๑- สรีเร อุปสุสฺสตุ มํสโลหิตนฺ"ติ ๒- เอวํ มหาวิริยํ ปคฺคยฺห วิตกฺกา นิคฺคณฺหิตพฺพาติ ทสฺเสนฺโต อิมํ อตฺถทีปกํ ๓- อุปมํ อาห. ๔- [๒๒๑] ยโต จ โข ๕- ภิกฺขเวติ อิทํ มริยาทภาชนียํ นาม, ตํ อุตฺตานตฺถเมว. ยถา ปน สตฺถาจริโย ติโรรฏฺา อาคตํ ราชปุตฺตํ ปญฺจาวุธสิปฺปํ อุคฺคณฺหาเปตฺวา "คจฺฉ, อตฺตโน รฏฺเ รชฺชํ คณฺห, สเจ เต อนฺตรามคฺเค โจรา อุฏฺหนฺติ, ธนุนา กมฺมํ กตฺวา คจฺฉ, สเจ เต ธนุ นสฺสติ วา ภิชฺชติ วา สตฺติยา อสินา"ติ เอวํ ปญฺจหิปิ อาวุเธหิ กตฺตพฺพํ ทสฺเสตฺวา อุยฺโยเชติ, โส ตถา กตฺวา สกํ รฏฺ คนฺตฺวา รชฺชํ คเหตฺวา รชฺชสิรึ อนุโภติ, เอวเมว ภควา อธิจิตฺตมนุยุตฺตํ ภิกฺขุํ อรหตฺตคหณตฺถาย อุยฺโยเชนฺโต "สจสฺส อนฺตรา อกุสลวิตกฺกา อุปฺปชฺชนฺติ, อญฺนิมิตฺตปพฺเพ ตฺวา เต นิคฺคเหตฺวา ๖- วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสติ, ตตฺถ อสกฺโกนฺโต อาทีนวปพฺเพ ตฺวา, ตตฺราปิ อสกฺโกนฺโต อสติปพฺเพ ตฺวา, ตตฺราปิ อสกฺโกนฺโต วิตกฺกมูลกเภทปพฺเพ ตฺวา, ตตฺราปิ อสกฺโกนฺโต อภินิคฺคณฺหนปพฺเพ ตฺวา วิตกฺเก นิคฺคณฺหิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสตี"ติ อิมานิ ปญฺจ ปพฺพานิ เทเสสิ. วสี วิตกฺกปริยายปเถสูติ วิตกฺกวารปเถสุ จิณฺณวสี ปคุณวสีติ วุจฺจติ. ยํ วิตกฺกํ อากงฺขิสฺสตีติ อิทมสฺส วสีภาวาการทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. อยํ หิ ปุพฺเพ ยํ วิตกฺกํ วิตกฺเกตุกาโม โหติ, ตํ น วิตกฺเกติ. ยํ น วิตกฺเกตุกาโม โหติ, ตํ วิตกฺเกติ. อิทานิ ปน วสีภูตตฺตา ยํ วิตกฺกํ วิตกฺเกตุกาโม โหติ, ตํเยว @เชิงอรรถ: ก. อวสุสฺสตุ องฺ. ทุก. ๒๐/๕/๕๐ อุปญฺาตสุตฺต. ฉ.ม. อตฺถทีปิกํ...... @เอวมุปริปิ ฉ.ม. อาหริ สี., อิ., ฉ.ม. ยโต โข, @ ฉ.ม. นิคฺคณฺหิตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๓.

วิตกฺเกติ. ยํ น วิตกฺเกตุกาโม, น ตํ วิตกฺเกติ. เตน วุตฺตํ "ยํ วิตกฺกํ อากงฺขิสฺสติ, ตํ วิตกฺกํ วิตกฺเกสฺสติ. ยํ วิตกฺกํ น อากงฺขิสฺสติ, น ตํ วิตกฺกํ วิตกฺเกสฺสตี"ติ. อจฺเฉจฺฉิ ตณฺหนฺติอาทิ สพฺพาสวสุตฺเต วุตฺตเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย วิตกฺกสณฺานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. สีหนาทวคฺคสฺส ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา. ---------- มูลปณฺณาสกฏฺกถาย ปโม ภาโค นิฏฺิโต.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้า ๔๑๕-๔๒๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=7&A=10544&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=10544&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=256              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=4099              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=4873              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=4873              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]