ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

                           ทุติยจิตฺตวณฺณนา
     [๑๔๖] อิทานิ ทุติยจิตฺตาทีนิ  ทสฺเสตุํ "กตเม ธมฺมา"ติอาทิ อารทฺธํ.
เตสุ สพฺเพสุปิ ปฐมจิตฺเต วุตฺตนเยเนว ตโย ตโย มหาวารา เวทิตพฺพา. น
เกวลํ จ มหาวาราเอว, ปฐมจิตฺเต วุตฺตสทิสานํ สพฺพปทานํ อตฺโถปิ วุตฺตนเยเนว
เวทิตพฺโพ. อิโต ปรํ หิ ๒- อปุพฺพปทวณฺณนํเยว กริสฺสาม. อิมสฺมึ ตาว
ทุติยจิตฺตนิทฺเทเส "สสงฺขาเรนา"ติ อิทเมว อปุพฺพํ, ตสฺสตฺโถ สห สงฺขาเรนาติ
สสงฺขาโร, เตน สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน สอุปาเยน ปจฺจยคเณนาติ อตฺโถ. เยน หิ
อารมฺมณาทินา ปจฺจยคเณน ปฐมํ มหาจิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, เตเนว สปฺปโยเคน สอุปาเยน
อิทํ อุปฺปชฺชติ.
     ตสฺเสวํ อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพา:- อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ วิหารปจฺจนฺเต วสมาโน
เจติยงฺคณสมฺมชฺชนเวลาย วา เถรุปฏฺฐานเวลาย วา สมฺปตฺตาย ธมฺมสฺสวนทิวเส วา
สมฺปตฺเต "มยฺหํ คนฺตวา ปจฺจาคจฺฉโต อติทูรํ ภวิสฺสติ, น คมิสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา
ปุน จินฺเตสิ ๓- "ภิกฺขุสฺส นาม เจติยงฺคณํ วา เถรุปฏฺฐานํ วา ธมฺมสฺสวนํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ     ๒. ฉ.ม. ปรมฺปิ       ฉ.ม. จินฺเตติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

วา อคนฺตุํ อสารุปฺปํ, คมิสฺสามี"ติ คจฺฉติ. ตสฺเสวํ อตฺตโน ปโยเคน วา ปเรน วา วตฺตาทีนํ อกรเณ จ อาทีนวํ กรเณ จ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา โอวทิยมานสฺส นิคฺคหวเสเนว วา "เอหิ อิทํ กโรหี"ติ การิยมานสฺส อุปฺปนฺนํ กุสลจิตฺตํ สสงฺขาเรน ปจฺจยคเณน อุปฺปนฺนํ นาม โหตีติ. ทุติยจิตฺตํ นิฏฺฐิตํ. ------------- ตติยจิตฺตวณฺณนา [๑๔๗-๑๔๘] ตติเย ญาเณน วิปฺปยุตฺตนฺติ ญาณวิปฺปยุตฺตํ. อิทมฺปิ หิ อารมฺมเณ หฏฺฐปหฏฺฐํ โหติ, ปริจฺฉินฺทกญาณํ ปเนตฺถ น โหติ. ตสฺมา อิทํ ทหรกุมารกานํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา "อยํ เถโร มยฺหนฺ"ติ วนฺทนกาเล เตเนว นเยน เจติยวนฺทนธมฺมสฺสวนกาลาทีสุ จ อุปฺปชฺชตีติ เวทิตพฺพํ. ปาลิยํ ปเนตฺถ สตฺตสุ ฐาเนสุ ปญฺญา ปริหายติ, เสสํ ปากติกเมวาติ. ตติยจิตฺตํ นิฏฺฐิตํ. ---------- จตุตฺถจิตฺตวณฺณนา [๑๔๙] จตุตฺถจิตฺเตปิ เอเสว นโย. อิทํ ปน "สสงฺขาเรนา"ติ วจนโต ยทา มาตาปิตโร ทหรกุมารเก สีเส คเหตฺวา เจติยาทีนิ วนฺทาเปนฺติ. เต จ อนตฺถิกา สมานาปิ หฏฺฐปหฏฺฐาว วนฺทนฺติ, เอวรูเป กาเล ลพฺภตีติ เวทิตพฺพํ. จตุตฺถจิตฺตํ นิฏฺฐิตํ. ----------- ปญฺจมจิตฺตวณฺณนา [๑๕๐] ปญฺจเม อุเปกฺขาสหคตนฺติ อุเปกฺขาเวทนาย สมฺปยุตฺตํ, อิทํ หิ อารมฺมเณ มชฺฌตฺตํ โหติ, ปริจฺฉินฺทกญาณเมตฺถ โหติเยว. ปาลิยํ ปเนตฺถ ฌานจตุกฺเก "อุเปกฺขา โหตี"ติ, อินฺทฺริยฏฺฐเก "อุเปกฺขินฺทฺริยํ โหตี"ติ วตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๘.

สพฺเพสมฺปิ เวทนาทิปทานํ นิทฺเทเส สาตาสาตสุขทุกฺขปฏิกฺเขปวเสน เทสนํ กตฺวา อทุกฺขมสุขเวทนา กถิตา, ตสฺสา มชฺฌตฺตลกฺขเณ อินฺทตฺตกรณวเสน ๑- อุเปกฺขินฺทฺริยภาโว เวทิตพฺโพ. ปทปฏิปาฏิยา จ เอกสฺมึ ฐาเน ปีติ ปริหีนาว, ตสฺมา จิตฺตงฺควเสน ปาลึ อารุฬฺหา ปญฺจปณฺณาส ธมฺมา โหนฺติ. เตสํ วเสน สพฺพโกฏฺฐาเสสุ สพฺพวาเรสุ จ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. ปญฺจมจิตฺตํ นิฏฺฐิตํ. ----------- ฉฏฺฐจิตฺตาทิวณฺณนา [๑๕๖-๑๕๙] ฉฏฺฐสตฺตมอฏฺฐมานิ ทุติยตติยจตุตฺเถสุ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ. เกวลญฺหิ อิเมสุ เวทนาปริวตฺตนญฺเจว ปีติปริหานญฺจ โหติ, เสสํ สทฺธึ อุปฺปตฺตินเยน ตาทิสเมว. กรุณามุทิตา ปริกมฺมกาเลปิ หิ อิเมสํ อุปฺปตฺติ มหาอฏฺฐกถายํ อนุญฺญาตาเอว. อิมานิ อฏฺฐ กามาวจรกุสลจิตฺตานิ นาม. ปุญฺญกิริยาวตฺถาทิกถา ตานิ สพฺพานิปิ ทสหิ ปุญฺญกิริยาวตฺถูหิ ทีเปตพฺพานิ. กถํ? ทานมยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ, สีลมยํ, ภาวนามยํ, อปจิติสหคตํ, เวยฺยาวจฺจสหคตํ, ปตฺตานุปฺปทานํ, อพฺภานุโมทนํ, เทสนามยํ, สวนมยํ, ทิฏฺฐุชุกมฺมปุญฺญกิริยาวตฺถูติ อิมานิ ทส ปุญฺญกิริยาวตฺถูนิ นาม. ตตฺถ ทานเมว ทานมยํ. ปุญฺญกิริยา จ สา เตสํ เตสํ อานิสํสานํ วตฺถุ จาติ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม. เสเสสุปิ เอเสว นโย. ตตฺถ จีวราทีสุ จตูสุ ปจฺจเยสุ รูปาทีสุ วา ฉสุ อารมฺมเณสุ อนฺนาทีสุ วา ทสสุ ทานวตฺถูสุ ตํ ตํ เทนฺตสฺส เตสํ เตสํ อุปฺปาทนโต ปฏฺฐาย ปุพฺพภาเค, ปริจฺจาคกาเล, ปจฺฉา โสมนสฺสจิตฺเตน อนุสฺสรเณ ๒- จาติ ตีสุ กาเลสุ ปวตฺตา เจตนา ทานมยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม. @เชิงอรรถ: สี. อินฺทฏฺฐการณวเสน ฉ. อนุสฺสรณกาเล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๙.

ปญฺจสีลํ วา ๑- อฏฺฐสีลํ วา ๑- ทสสีลํ วา ๑- สมาทิยนฺตสฺส "ปพฺพชิสฺสามี"ติ วิหารํ คจฺฉนฺตสฺส ปพฺพชนฺตสฺส มโนรถํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา "ปพฺพชิโต วตมฺหิ สาธุ สาธู"ติ อาวชฺเชนฺตสฺส ๒- ปาฏิโมกฺขํ สํวรนฺตสฺส จีวราทโย ปจฺจเย ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส อาปาถคเตสุ รูปาทีสุ จกฺขุทฺวาราทีนิ สํวรนฺตสฺส อาชีวํ โสเธนฺตสฺส จ ปวตฺตา เจตนา สีลมยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม. ปฏิสมฺภิทายํ ๓- วุตฺเตน วิปสฺสนามคฺเคน จกฺขุํ อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต ภาเวนฺตสฺส โสตํ ฯเปฯ มนํ รูเป ฯเปฯ ธมฺเม จกฺขุวิญฺญาณํ ฯเปฯ มโนวิญฺญาณํ จกฺขุสมฺผสฺสํ ฯเปฯ มโนสมฺผสฺสํ จกฺขุสมฺผสฺสชํ เวทนํ ฯเปฯ มโนสมฺผสฺสชํ เวทนํ รูปสญฺญํ ฯเปฯ ชรามรณํ ฯเปฯ อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต ภาเวนฺตสฺส ปวตฺตา เจตนา, อฏฺฐตึสาย วา อารมฺมเณสุ อปฺปนํ อปฺปตฺตา สพฺพาปิ เจตนา ภาวนามยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม. มหลฺลกํ ปน ทิสฺวา ปจฺจุคฺคมนปตฺตจีวรปฏิคฺคหณอภิวาทนมคฺคสมฺปทานาทิวเสน อปจิติสหคตํ เวทิตพฺพํ. วุฑฺฒตรานํ วตฺตปฏิวตฺตกรณวเสน ๔- คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา คาเม ภิกฺขํ สมาทเปตฺวา อุปสํหรณวเสน "คจฺฉ, ภิกฺขูนํ ปตฺตํ อาหรา"ติ สุตฺวา เวเคน คนฺตฺวา ปตฺตาหรณาทิวเสน จ กายเวยฺยาวฏิกกาเล เวยฺยาวจฺจสหคตํ เวทิตพฺพํ. ทานํ ทตฺวา คนฺธาทีหิ ปูชํ กตฺวา "อสุกสฺส นาม ปตฺติ โหตู"ติ วา "สพฺพสตฺตานํ โหตู"ติ วา ปตฺตึ ททโต ปตฺตานุปฺปทานํ เวทิตพฺพํ. กึ ปเนตํ ๕- ปตฺตึ ททโต ปุญฺญกฺขโย โหตีติ? น โหติ. ยถา ปน เอกํ ทีปํ ชาเลตฺวา ตโต ทีปสหสฺสํ ชาเลนฺตสฺส ปฐมทีโป ขีโณติ น วตฺตพฺโพ, ปุริมาโลเกน ปน สทฺธึ ปจฺฉิมาโลโก เอกโต หุตฺวา อติมหา โหติ, เอวเมว ปตฺตึ ททโต ปริหานิ นาม นตฺถิ, วุฑฺฒิเยว ปน โหตีติ เวทิตพฺโพ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วา-สทฺโท น ทิสฺสติ ม. อาวชฺชนฺตสฺส ขุ. ปฏิ. ๓๑/๗๓๕/๖๒๙ (สฺยา) @ ฉ.ม. วตฺตปฺปฏิปตฺติกรณวเสน ฉ.ม. ปเนวํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๐.

ปเรหิ ทินฺนาย ปตฺติยา วา อญฺญาย วา ปุญฺญกิริยาย "สาธุ สาธู"ติ อนุโมทนวเสน อพฺภานุโมทนํ เวทิตพฺพํ. เอโก "เอวํ มํ `ธมฺมกถิโก'ติ ชานิสฺสนฺตี"ติ อิจฺฉาย ฐตฺวา ลาภครุโก หุตฺวา เทเสติ, ตํ น มหปฺผลํ โหติ. เอโก อตฺตโน ปคุณํ ธมฺมํ อปจฺจาสึสมาโน วิมุตฺตายตนสีเสน ปเรสํ เทเสติ, อิทํ เทสนามยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม. เอโก สุณนฺโต "อิติ มํ `สทฺโธ'ติ ชานิสฺสนฺตี"ติ สุณาติ, ตํ น มหปฺผลํ. เอโก "เอวํ เม มหปฺผลํ ภวิสฺสตี"ติ หิตผรเณน มุทุจิตฺเตน ธมฺมํ สุณาติ, อิทํ สวนมยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม. ทิฏฺฐึ อุชุํ กโรนฺตสฺส ทิฏฺฐุชุกมฺมปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม. ทีฆภาณกา ปนาหุ "ทิฏฺฐุชุกมฺมํ ๑- สพฺเพสํ นิยมลกฺขณํ. ยงฺกิญฺจิ ปุญฺญํ กโรนฺตสฺส หิ ทิฏฺฐิยา อุชุกภาเวเนว มหปฺผลํ โหตี"ติ. เอเตสุ ปน ปุญฺญกิริยาวตฺถูสุ ทานมยํ ตาว "ทานํ ทสฺสามี"ติ จินฺเตนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, ทานํ ททโต อุปฺปชฺชติ, "ทินฺนมฺเม"ติ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ. เอวํ ปุพฺพเจตนํ มุญฺจนเจตนํ ๒- อปรเจตนนฺติ ติสฺโสปิ เจตนา เอกโต กตฺวา ทานมยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม โหติ. สีลมยมฺปิ "สีลํ ปูเรสฺสามี"ติ จินฺเตนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, สีลปูรณกาเล อุปฺปชฺชติ, "ปูริตมฺเม"ติ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ. ตา สพฺพาปิ เอกโต กตฺวา สีลมยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม โหติ ฯเปฯ ทิฏฺฐุชุกมฺมมฺปิ "ทิฏฺฐึ อุชุกํ กริสฺสามี"ติ จินฺเตนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺฐึ อุชุกํ กโรนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, "ทิฏฺฐิ เม อุชุกา กตา"ติ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ. ตา สพฺพาปิ เอกโต กตฺวา ทิฏฺฐุชุกมฺมํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุ นาม โหติ. สุตฺเต ปน ตีณิเยว ปุญฺญกิริยาวตฺถูนิ อาคตานิ. เตสุ อิตเรสมฺปิ สงฺคโห เวทิตพฺโพ. อปจิติเวยฺยาวจฺจานิ หิ สีลมเย สงฺคหํ คจฺฉนฺติ. ปตฺตานุปฺปทาน- อพฺภานุโมทนานิ ทานมเย, เทสนาสวนทิฏฺฐุชุกมฺมานิ ภาวนามเย. เย ปน "ทิฏฺฐุชุกมฺมํ @เชิงอรรถ: ฉ. ทิฏฺฐิชุกมฺมํ, ม. ทิฏฺฐิชุกตํ ม. มุญฺจเจตนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๑.

สพฺเพสํ นิยมลกฺขณนฺ"ติ วทนฺติ, เตสนฺตํ ตีสุปิ สงฺคหํ คจฺฉติ. เอวเมตานิ สงฺเขปโต ตีณิ หุตฺวา วิตฺถารโต ทส โหนฺติ. เตสุ "ทานํ ทสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต อฏฺฐนฺนํ กามาวจรกุสลจิตฺตานํ อญฺญตเรเนว จินฺเตติ, ททมาโนปิ เตสํเยว อญฺญตเรน เทติ, "ทานํ เม ทินฺนนฺ"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ. "สีลํ ปูเรสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน จินฺเตติ, สีลํ ปูเรนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปูเรติ, "สีลมฺเม ปูริตนฺ"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ. "ภาวนํ ภาเวสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน จินฺเตติ, ภาวนํ ๑- ภาเวนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ภาเวติ, "ภาวนา เม ภาวิตา"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ. "เชฏฺฐสฺส อปจิติกมฺมํ กริสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน จินฺเตติ, กโรนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน กโรติ, "กตํ เม"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ. "กายเวยฺยาวฏิกกมฺมํ กริสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ กโรนฺโตปิ "กตํ เม"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ. "ปตฺตึ ทสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ ททนฺโตปิ "ทินฺนา ๒- เม"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ. "ปตฺตึ วา เสสกุสลํ วา อนุโมทิสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน จินฺเตติ, อนุโมทนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน อนุโมทติ, "อนุโมทิตมฺเม"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ. "ธมฺมํ เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน จินฺเตติ, เทเสนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน เทเสติ, "เทสิโต เม"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ. "ธมฺมํ โสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน จินฺเตติ, สุณนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน สุณาติ. "สุตมฺเม"ติ ๓- ปจฺจเวกฺขนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ, "ทิฏฺฐึ อุชุกํ กริสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโตปิ เตสํเยว อญฺญตเรน จินฺเตติ, อุชุกํ กโรนฺโต ปน จตุนฺนํ ญาณสมฺปยุตฺตานํ อญฺญตเรน กโรติ. "ทิฏฺฐิ เม อุชุกา กตา"ติ ปจฺจเวกฺขนฺโต อฏฺฐนฺนํ อญฺญตเรน ปจฺจเวกฺขติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม. ทินฺนํ ฉ.ม. "สุโต เม"ติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๒.

อิมสฺมึ ฐาเน จตฺตาริ อนนฺตานิ นาม คหิตานิ. จตฺตาริ หิ อนนฺตานิ อากาโส อนนฺโต, จกฺกวาฬานิ อนนฺตานิ, สตฺตนิกาโย อนนฺโต, พุทฺธญาณํ อนนฺตํ. อากาสสฺส หิ ปุรตฺถิมทิสาย วา ปจฺฉิมุตฺตรทกฺขิณาสุ วา "เอตฺตกานิ วา โยชนสตานิ เอตฺตกานิ วา โยชนสหสฺสานี"ติ ปริจฺเฉโท นตฺถิ. สิเนรุมตฺตมฺปิ อโยกูฏํ ปฐวึ ทฺวิธา กตฺวา เหฏฺฐา ขิตฺตํ ภสฺเสเถว. ๑- โน ปติฏฺฐํ ๒- ลเภถ. เอวํ อากาสํ อนนฺตํ นาม. จกฺกวาฬานมฺปิ สเตหิ วา สหสฺเสหิ วา สตสหสฺเสหิ ๓- วา ปริจฺเฉโท นตฺถิ. สเจปิ หิ อกนิฏฺฐภวเน นิพฺพตฺตา ทฬฺหถามธนุคฺคหสฺส ๔- สลฺลหุเกน สเรน ๕- ติริยํ ตาลจฺฉายํ อติกฺกมนมตฺเตน กาเลน จกฺกวาฬสตสหสฺสอติกฺกมนสมตฺเถน ชเวน สมนฺนาคตา จตฺตาโร มหาพฺรหฺมาโน "จกฺกวาฬปริยนฺตํ ปสฺสิสฺสามา"ติ เตน ชเวน ธาเวยฺยุํ, จกฺกวาฬปริยนฺตํ อทิสฺวาว ปรินิพฺพาเยยฺยุํ. เอวํ จกฺกวาฬานิ อนนฺตานิ นาม. เอตฺตเกสุ ปน จกฺกวาเฬสุ อุทกฏฺฐกถลฏฺฐกสตฺตานํ ปมาณํ นตฺถิ. เอวํ สตฺตนิกาโย อนนฺโต นาม. ตโตปิ พุทฺธญาณํ อนนฺตเมว. เอวํ อปริมาเณสุ จกฺกวาเฬสุ อปริมาณานํ สตฺตานํ กามาวจรโสมนสฺสสหคตญาณ- สมฺปยุตฺตอสงฺขาริกกุสลจิตฺตานิ เอกสฺส พหูนิ อุปฺปชฺชนฺติ, พหุนฺนมฺปิ พหูนิ อุปฺปชฺชนฺติ. ตานิ สพฺพานิปิ กามาวจรฏฺเฐน โสมนสฺสสหคตฏฺเฐน ญาณสมฺปยุตฺตฏฺเฐน อสงฺขาริกฏฺเฐน เอกตฺตํ คจฺฉนฺติ, เอกเมว โสมนสฺสสหคตํ ติเหตุกํ อสงฺขาริกํ มหาจิตฺตํ โหติ, ตถา สสงฺขาริกํ มหาจิตฺตํ ฯเปฯ ตถา อุเปกฺขาสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ ทุเหตุกํ สสงฺขาริกํ จิตฺตนฺติ เอวํ สพฺพานิปิ อปริมาเณสุ จกฺกวาเฬสุ อปริมาณานํ สตฺตานํ อุปฺปชฺชมานานิ กามาวจรกุสลจิตฺตานิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ มหาตุลาย ตุลยมาโน วิย ตุมฺเพ ปกฺขิปิตฺวา มินมาโน วิย สพฺพญฺญุตญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา "อฏฺเฐเวตานี"ติ สริกฺขฏฺเฐน อฏฺเฐว โกฏฺฐาเส กตฺวา ทสฺเสสิ. @เชิงอรรถ: ม. ภสฺสเตว ม. ปติฏฺฐิตํ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @ ฉ. ทฬฺหธมฺมธนุคฺคหสฺส, สํ.ส. ๑๕/๑๐๗/๗๓, องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๔๕/๕๓ @ ฉ.ม. ลหุเกน สเรน, สี.อสเนน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๓.

ปุน อิมสฺมึ ฐาเน ฉพฺพิเธน ปุญฺญายูหนํ นาม คหิตํ. ปุญฺญญฺหิ อตฺถิ สยงฺการํ, อตฺถิ ปรงฺการํ, อตฺถิ สาหตฺถิกํ, อตฺถิ อาณตฺติกํ, อตฺถิ สมฺปชานกตํ, อตฺถิ อสมฺปชานกตนฺติ. ตตฺถ อตฺตโน ธมฺมตาย กตํ สยงฺการํ นาม. ปรํ กโรนฺตํ ทิสฺวา กตํ ปรงฺการํ นาม. สหตฺเถน กตํ สาหตฺถิกํ นาม. อาณาเปตฺวา การิตํ อาณตฺติกํ นาม. กมฺมญฺจ ผลญฺจ สทฺทหิตฺวา กตํ สมฺปชานกตํ นาม. กมฺมมฺปิ ผลมฺปิ อชานิตฺวา กตํ อสมฺปชานกตํ นาม. เตสุ สยงฺการํ กโรนฺโตปิ อิเมสํ อฏฺฐนฺนํ กุสลจิตฺตานํ อญฺญตเรเนว กโรติ, ปรงฺการํ กโรนฺโตปิ สหตฺเถน กโรนฺโตปิ อาณาเปตฺวา กโรนฺโตปิ อิเมสํ อฏฺฐนฺนํ กุสลจิตฺตานํ อญฺญตเรเนว กโรติ, สมฺปชานกรณํ ปน จตูหิ ญาณสมฺปยุตฺเตหิ โหติ, อสมฺปชานกรณํ จตูหิ ญาณวิปฺปยุตฺเตหิ. อปราปิ อิมสฺมึ ฐาเน จตสฺโส ทกฺขิณาวิสุทฺธิโย คหิตา ปจฺจยานํ ธมฺมิกตา, เจตนามหตฺตํ, วตฺถุสมฺปตฺติ, คุณาติเรกตาติ. ตตฺถ ธมฺเมน สเมน อุปฺปนฺนา ปจฺจยา ธมฺมิกา นาม, สทฺทหิตฺวา โอกปฺเปตฺวา ททโต ปน เจตนามหตฺตํ นาม โหติ, ขีณาสวภาโว วตฺถุสมฺปตฺติ นาม, ขีณาสวสฺเสว นิโรธา วุฏฺฐิตภาโว คุณาติเรกตา นาม. อิมานิ จตฺตาริ สโมธาเนตฺวา ทาตุํ สกฺโกนฺตสฺส กามาวจรํ กุสลํ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว วิปากํ เทติ ปุณฺณกเสฏฺฐิกาลวลิยสุมนมาลาการาทีนํ ๑- วิย. สงฺเขปโต ปเนตํ สพฺพมฺปิ กามาวจรกุสลจิตฺตํ จิตฺตนฺติ กริตฺวา จิตฺตวิจิตฺตฏฺเฐน ๒- เอกเมว โหติ. เวทนาวเสน โสมนสฺสสหคตํ อุเปกฺขาสหคตนฺติ ทุวิธํ โหติ, ญาณวิภตฺติเทสนาวเสน จตุพฺพิธํ โหติ, โสมนสฺสสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ มหาจิตฺตํ หิ อุเปกฺขาสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ มหาจิตฺตญฺจ ญาณสมฺปยุตฺตฏฺเฐน อสงฺขาริกฏฺเฐน จ เอกเมว โหติ. ตถา ญาณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกญฺจาติ. เอวํ ญาณวิภตฺติ- เทสนาวเสน จตุพฺพิเธ ปเนตสฺมึ อสงฺขารสสงฺขารวิภชนโต ๓- จตฺตาริ อสงฺขาริกานิ, @เชิงอรรถ: ฉ...กากวลิย..., ม...กาฬวลฺลิย... ม. จิตฺตฏฺเฐน ฉ.ม....วิภตฺติโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๔.

จตฺตาริ สสงฺขาริกานีติ อฏฺเฐว กุสลจิตฺตานิ โหนฺติ. ตานิ ยาถาวโต ญตฺวา ภควา สพฺพญฺญู คณีวโร มุนิเสฏฺโฐ อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรตีติ. อฏฺฐสาลินิยา ธมฺมสงฺคหฏฺฐกถาย กามาวจรกุสลนิทฺเทโส สมตฺโต. -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๒๐๖-๒๑๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=5171&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=5171&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=125              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=1144              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=719              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=719              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]