บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓

{๑๐} ปณฺฑิโตติ ปณฺฑิจฺเจน สมนฺนาคโต ฯ พฺยตฺโตติ เวยฺยตฺติเยน สมนฺนาคโต ฯ เมธาวีติ านุปฺปตฺติยา ปญฺาย สมนฺนาคโต ฯ อปฺปรชกฺขชาติโกติ สมาปตฺติยา วิกฺขมฺภิตตฺตา นิกฺกิเลสชาติโก วิสุทฺธสตฺโต ฯ อาชานิสฺสตีติ สลฺลกฺเขสฺสติ ปฏิวิชฺฌิสฺสติ ฯ ภควโตปิ โข าณํ อุทปาทีติ สพฺพญฺุตาณํ อุปฺปชฺชิ อิโต สตฺต- ทิวสมตฺถเก กาลํ กตฺวา โส อากิญฺจญฺายตเน นิพฺพตฺโตติ ฯ มหาชานิโยติ สตฺตทิวสพฺภนฺตเร ปตฺตพฺพมคฺคผลโต ปริหีนตฺตา มหาชานิ อสฺสาติ มหาชานิโย ฯ อกฺขเณ นิพฺพตฺตตฺตา จ ฯ อภิโทสกาลกโตติ หีโย กาลกโต ฯ โสปิ เนวสญฺานาสญฺายตเน นิพฺพตฺโตติ อทฺทส ฯ พหูปการาติ พหุอุปการา ฯ ปธานปหิตตฺตนฺติ ปธานตฺถาย เปสิตตฺตภาวํ ฯ อุปฏฺหึสูติ มุโขทกทานาทินา อุปฏฺหึสุ ฯ {๑๑} อนฺตรา จ โพธึ อนฺตรา จ คยนฺติ อุปโก โพธิมณฺฑสฺส จ คยาย จ อนฺตเร ภควนฺตํ อทฺทส ฯ อทฺธานมคฺคปฏิปนฺนนฺติ อทฺธานมคฺคํ ปฏิปนฺนํ ฯ สพฺพาภิภูติ สพฺพํ เตภูมิกธมฺมํ อภิภวิตฺวา ิโต ฯ สพฺพวิทูติ สพฺพํ จตุภูมิกธมฺมํ อเวทึ อญฺาสึ ฯ สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโตติ สพฺเพสุ เตภูมิกธมฺเมสุ กิเลสเลปเนน อลิตฺโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘.

สพฺพญฺชโหติ สพฺพํ เตภูมิกธมฺมํ อุปจฺฉินฺทิตฺวา ิโต ฯ ตณฺหกฺขเย วิมุตฺโตติ ตณฺหกฺขเย นิพฺพาเน อารมฺมณกรณวเสน วิมุตฺโต ฯ สยํ อภิญฺายาติ สพฺพํ จตุภูมิกธมฺมํ อตฺตนาว ชานิตฺวา ฯ กมุทฺทิเสยฺยนฺติ กํ อญฺ อยํ เม อาจริโยติ อุทฺทิเสยฺยํ ฯ น เม อาจริโย อตฺถีติ โลกุตฺตรธมฺเม มยฺหํ อาจริโย นาม นตฺถิ ฯ นตฺถิ เม ปฏิปุคฺคโลติ มยฺหํ ปฏิภาคปุคฺคโล นาม นตฺถิ ฯ สีติภูโตติ สพฺพกิเลสคฺคินิพฺพาปเนน สีติภูโต ฯ นิพฺพุโตติ กิเลสานํเยว นิพฺพุตตฺตา นิพฺพุโต ฯ กาสีนํ ปุรนฺติ กาสิกรฏฺเ นครํ ฯ อหญฺึ อมตทุนฺทุภินฺติ ธมฺมจกฺขุปฏิลาภาย อมตเภรึ ปหริสฺสามีติ คจฺฉามิ ฯ อรหสิ อนนฺตชิโนติ อนนฺตชิโน ภวิตุํ ยุตฺโตสิ ฯ หุเวยฺยาวุโสติ อาวุโส เอวมฺปิ นาม ภเวยฺย ฯ สีสํ โอกมฺเปตฺวาติ สีสํ จาเลตฺวา ฯ {๑๒} สณฺเปสุนฺติ กติกํ อกํสุ ฯ พาหุลฺลิโกติ จีวรพาหุลฺลาทีนํ อตฺถาย ปฏิปนฺโน ฯ ปธานวิพฺภนฺโตติ ปธานโต วิพฺภนฺโต ภฏฺโ ปริหีโน ฯ อาวตฺโต พาหุลฺลายาติ จีวราทิพาหุลฺล- ภาวตฺถาย อาวตฺโต ฯ โอทหถ ภิกฺขเว โสตนฺติ อุปเนถ ภิกฺขเว โสตํ โสตินฺทฺริยํ ธมฺมสฺสวนตฺถํ อภิมุขํ กโรถาติ อตฺโถ ฯ อมตมธิคตนฺติ อมตํ นิพฺพานํ มยา อธิคตนฺติ ทสฺเสติ ฯ จริยายาติ ทุกฺกรจริยาย ฯ ปฏิปทายาติ ทุกฺกรปฏิปทาย ฯ อภิชานาถ เม โนติ อภิชานาถ สมนุปสฺสถ นุ เม ฯ เอวรูปํ ภาสิตเมตนฺติ เอวรูปํ วากฺยเภทนฺติ อตฺโถ ฯ อสกฺขิ โข ภควา ปญฺจวคฺคิเย ภิกฺขู สญฺาเปตุนฺติ อหํ พุทฺโธติ ชานาเปตุํ อสกฺขิ ฯ {๑๓} จกฺขุกรณีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙.

ปญฺาจกฺขุํ สนฺธายาห ฯ อิโต ปรํ สพฺพํ ปทตฺถโต อุตฺตานเมว อธิปฺปายานุสนฺธิโยชนาทิเภทโต ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมฏฺกถายํ วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํ ฯ อิโต ปฏฺาย หิ อติวิตฺถารภีรุกสฺส มหาชนสฺส จิตฺตํ อนุรกฺขนฺตา สุตฺตนฺตกถํ อวณฺณยิตฺวา วินยกถํเยว วณฺณยิสฺสาม ฯ {๑๘} สา ว ตสฺส อายสฺมโต อุปสมฺปทา อโหสีติ อาสาฬฺหปุณฺณมายํ อฏฺารสหิ เทวตาโกฏีหิ สทฺธึ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺิตสฺส เอหิ ภิกฺขูติ ภควโต วจเนน อภินิปฺผนฺนา สา ว ตสฺส อายสฺมโต เอหิภิกฺขุอุปสมฺปทา อโหสิ ฯ {๑๙} อถโข อายสฺมโต จ วปฺปสฺสาติอาทิมฺหิ วปฺปตฺเถรสฺส ปาฏิปททิวเส ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ภทฺทิยตฺเถรสฺส ทุติยทิวเส มหานามตฺเถรสฺส ตติยทิวเส อสฺสชิตฺเถรสฺส จตุตฺถิยนฺติ ฯ อิเมสญฺจ ปน ภิกฺขูนํ กมฺมฏฺาเนสุ อุปฺปนฺนมลวิโสธนตฺถํ ภควา อนฺโตวิหาเรเยว อโหสิ ฯ อุปฺปนฺเน อุปฺปนฺเน กมฺมฏฺานมเล อากาเสนาคนฺตฺวา มลํ วิโนเทสิ ฯ ปกฺขสฺส ปน ปญฺจมิยํ สพฺเพ ว เต เอกโต สนฺนิปาเตตฺวา อนตฺตสุตฺเตน โอวทิ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข ภควา ปญฺจวคฺคิเยติ อาทิ ฯ {๒๔} เตน โข ปน สมเยน ฉ โลเก อรหนฺโต โหตฺตีติ ปญฺจมิยา ปกฺขสฺส โลกสฺมึ ฉ มนุสฺสา อรหนฺโต โหนฺตีติ อตฺโถ ฯ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๑๗-๑๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=3&A=342&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=342&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=4&i=20 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=4&A=479 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=4&A=482 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=4&A=482 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_4