อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

หน้าที่ ๓๕๔.
                        ๒. สตฺตชฏิลสุตฺตวณฺณนา
    [๕๒] ทุติเย พหิทฺวารโกฏฺเกติ ปาสาททฺวารโกฏฺกสฺส พหิ, น
วิหารทฺวารโกฏฺกสฺส. โส กิร ปาสาโท โลหปาสาโท วิย สมนฺตา
จตุทฺวารโกฏฺกปริวุโต ปาการปริกฺขิตฺโต. เตสุ ปาจีนทฺวารโกฏฺกสฺส พหิ
ปาสาทจฺฉายายํ ปาจีนโลกธาตุํ โอโลเกนฺโต ปญฺตฺตวรพุทฺธาสเน นิสินฺโน โหติ.
ชฏิลาติ ชฏาวนฺโต ตาปสเวสธาริโน. นิคณฺาติ เสตปฏนิคณฺรูปธาริโน.
เอกสาฏกาติ เอกสาฏกนิคณฺา วิย เอกํ ปิโลติกขณฺฑํ หตฺเถ พนฺธิตฺวา เตนาปิ ๑-
สรีรสฺส ปุริมภาคํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา วิจรณกา. ปรูฬฺหกจฺฉนขโลมาติ ปรูฬฺหกจฺฉโลมา
ปรูฬฺหนขา ปรูฬฺหอวเสสโลมา จ, กจฺฉาทีสุ ทีฆโลมา ทีฆนขา จาติ อตฺโถ.
ขาริวิวิธมาทายาติ วิวิธํ ขาราทินานปฺปการํ ปพฺพชิตปริกฺขารภณฺฑิกํ คเหตฺวา.
อวิทูเร อติกฺกมนฺตีติ วิหารสฺส อวิทูรมคฺเคน นครํ ปวิสนฺติ.
    ราชาหํ ภนฺเต ปเสนทิ โกสโลติ อหํ ภนฺเต ราชา ปเสนทิโกสโล,
มยฺหํ นามํ ตุเมฺห ชานาถาติ. กสฺมา ปน ราชา โลเก อคฺคปุคฺคลสฺส สนฺติเก
นิสินฺโน เอวรูปานํ นคฺคนิสฺสิรีกานํ อญฺชลึ ปคฺคณฺหาตีติ? สงฺคณฺหณตฺถาย.
เอวญฺหิสฺส อโหสิ "สจาหํ เอตฺตกมฺปิ เอเตสํ น กริสฺสามิ, มยํ ปุตฺตทารํ
ปหาย เอตสฺสตฺถาย ทุพฺโภชนทุกฺขเสยฺยาทีนิ อนุโภม, อยํ อมฺหากํ
นิปจฺจการมตฺตมฺปิ น กโรติ. ตสฺมึ หิ กเต อเมฺห `โอจรกา'ติ ชโน อคฺคเหตฺวา
`ปพฺพชิตา'อิจฺเจว สญฺชานิสฺสติ, กึ อิมสฺส ภูตตฺถกถเนนาติ อตฺตนา ทิฏฺ
สุตํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา น กเถยยุํ, เอวํ กเต ปน อนิคูหิตฺวา กเถสฺสนฺตี"ติ.
อปิจ สตฺถุ อชฺฌาสยชานนตฺถมฺปิ เอวมกาสีติ. ราชา กิร ภควนฺตํ อุปสงฺกมนฺโตปิ
กติปยกาลํ สมฺมาสมฺโพธึ น สทฺทหิ. เตนสฺส เอวํ อโหสิ "ยทิ ภควา สพฺพํ
ชานาติ, มยา อิเมสํ นิปจฺจการํ กตฺวา `อิเม อรหนฺโต'ติ วุตฺเต นานุชาเนยฺย,
@เชิงอรรถ: ๑ ม.,สี. พนฺธิตฺวา เอเกนนฺเตน หิ, พนฺธิตฺวา เตน อโธนาภิปริยนฺตํ พนฺธิตฺวา
@เอเกนนฺเตน หิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๕.
อถ มํ อนุวตฺตนฺโต อนุชาเนยฺย, กุโต ตสฺส สพฺพญฺุตา"ติ. เอวํ โส สตฺถุ
อชฺฌาสยชานนตฺถํ ตถา อกาสิ. ภควา ปน "อุชุกเมว `น อิเม สมณา
โอจรกา'ติ วุตฺเต ยทิปิ ราชา สทฺทหติ, มหาชโน ปน ตมตฺถํ อชานนฺโต
น สทฺทเหยฺย, สมโณ โคตโม `ราชา อตฺตโน กถํ สุณาตี'ติ ยงฺกิญฺจิ
มุขารูฬฺหํ กเถตี'ติ วเทยฺย, ตํ ตสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย สํวตฺเตยฺย,
อญฺโ จ คุฬฺหกมฺมํ วิวฏํ กตํ ภเวยฺย, สยเมว ราชา เตสํ โอจรกภาวํ
กเถสฺสตี"ติ ตฺวา "ทุชฺชานํ โข เอตนฺ"ติอาทิมาห.
    ตตฺถ กามโภคินาติ อิมินา ปน ราคาภิภวํ, อุภเยนาปิ วิกฺขิตฺตจิตฺตํ
ทสฺเสติ. ปุตฺตสมฺพาธสยนนฺติ ปุตฺเตหิ สมฺพาธสยนํ. เอตฺถ จ ปุตฺตสีเสน
ทารปริคฺคหํ, ปุตฺตทาเรสุ อุพฺพิลฺลาจิตฺเตน ๑- เตสํ ราคาทิเหตุโสกาภิภเวน ๒-
จิตฺตสฺส สงฺกิลิฏฺตํ ทสฺเสติ. กาสิกจนฺทนนฺติ สณฺหจนฺทนํ, กาสิกวตฺถญฺจ
จนฺทนญฺจาติ วา อตฺโถ. มาลาคนฺธวิเลปนนฺติ วณฺณคนฺธตฺถาย มาลา,
สุคนฺธภาวตฺถาย คนฺธํ, ฉวิราคกรณตฺถาย วิเลปนํ ธาเรนฺเตน. ชาตรูปรชตนฺติ
สุวณฺณญฺเจว อวสิฏฺธนญฺจ. สาทิยนฺเตนาติ ปฏิคฺคณฺหนฺเตน. สพฺเพนปิ
กาเมสุ อภิคิทฺธภาวเมว ปกาเสติ.
    สํวาเสนาติ สหวาเสน. สีลํ เวทิตพฺพนฺติ "อยํ เปสโล วา ทุสฺสีโล
วา"ติ สํวสนฺเตน เอกสฺมึ าเน สห วสนฺเตน ชานิตพฺโพ. ตญฺจ โข ทีเฆน
อทฺธุนา น อิตฺตเรนาติ ๓- ตญฺจ สีลํ ทีเฆน กาเลน เวทิตพฺพํ, น อิตฺตเรน.
กติปยทิวเส หิ สญฺตากาโร สํวุตินฺทฺริยากาโร จ หุตฺวา สกฺกา ทสฺเสตุํ.
มนสิกโรตา โน อมนสิกโรตาติ ตมฺปิ "สีลมสฺส ปริคฺคณฺหิสฺสามี"ติ มนสิกโรนฺเตน
ปจฺจเวกฺขนฺเตน สกฺกา ชานิตุํ, น อิตเรน. ปญฺวตาติ ตมฺปิ สปฺปญฺเเนว
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อุพฺพิลฺลาวิเตน เตน, ฉ.ม. อุปฺปิลาวิเตน  ๒ ฉ.ม. ฆราวาสาทิ...
@๓ ฉ.ม. น อิตฺตรนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๖.
ปณฺฑิเตน. พาโล หิ มนสิกโรนฺโตปิ ชานิตุํ น สกฺโกติ. สํโวหาเรนาติ
กถเนน.
              โย หิ โกจิ มนุสฺเสสุ       โวหารํ อุปชีวติ
              เอวํ วาเสฏฺ ชานาหิ      วาณิโช โส น พฺราหฺมโณติ ๑-
เอตฺถ หิ วาณิชฺชํ โวหาโร นาม, "จตฺตาโร อริยโวหารา"ติ ๒- เอตฺถ เจตนา.
"สงฺขา สมญฺา ปญฺตฺติ โวหาโร"ติ ๓- เอตฺถ ปญฺตฺติ. "โวหารมตฺเตน
โส โวหเรยฺยา"ติ ๔- เอตฺถ กถา โวหาโร. อิธาปิ โส เอว อธิปฺเปโต.
เอกจฺจสฺส หิ สมฺมุขากถา ปรมฺมุขากถาย น สเมติ, ปรมฺมุขากถา สมฺมุขากถาย,
ตถา ปุริมกถา ปจฺฉิมกถาย, ปจฺฉิมกถา จ ปุริมกถาย. โส กเถนฺโตเยว
สกฺกา ชานิตุํ "อสุจิ เอโส ปุคฺคโล"ติ. สุจิสีลสฺส ปน ปุริมํ ปจฺฉิเมน ปจฺฉิมญฺจ
ปุริเมน, สมฺมุขา กถิตญฺจ ปรมฺมุขา กถิเตน, ปรมฺมุขา กถิตญฺจ สมฺมุขา
กถิเตน สเมติ, ตสฺมา กเถนฺเตน สกฺกา สุจิภาโว ชานิตุนฺติ ปากาเสนฺโต
อาห "สํโวหาเรน โสเจยฺยํ เวทิตพฺพนฺ"ติ.
    ถาโมติ าณถาโม. ยสฺส หิ าณถาโม นตฺถิ, โส อุปฺปนฺเนสุ
อุปทฺทเวสุ คเหตพฺพคหณํ กตฺตพฺพกิจฺจํ ๕- อปสฺสนฺโต อทฺวาริกํ ฆรํ ปวิฏฺโ
วิย จรติ. เตนาห "อาปทาสุ โข มหาราช ถาโม เวทิตพฺโพ"ติ.
สากจฺฉายาติ สห กถาย. ทุปฺปญฺสฺส หิ กถา อุทเก เคณฺฑุ วิย อุปฺปลวติ. ๖-
ปญฺวโต กเถนฺตสฺส ปฏิภานํ อนนฺตํ โหติ. อุทกวิปฺผนฺทิเตเนว ๗- หิ มจฺโฉ
ขุทฺทโก มหนฺโต วาติ ปญฺายติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.สุ. ๒๕/๖๒๐/๔๕๖  ๒ ที.ปา. ๑๑/๓๑๓/๒๐๖
@๓ อภิ.สงฺ. ๓๔/๑๓๑๓/๒๙๗  ๔ สํ.ส. ๑๕/๒๕/๑๗
@๕ สี. คเหตพฺพํ ปหาตพฺพญฺจ กิญฺจิ, ฉ.ม. กตฺตพฺพกรณํ
@๖ สี. เลฑฺฑุ วิย นุปฺปลวติ, ฉ.ม. เคณฺฑุ วิย อุปฺลวติ
@๗ ฉ.ม. อุทกวิปฺผนฺทเนเนว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๗.
    อิติ ภควา รญฺโ อุชุกเมว เต "อิเม นามา"ติ อวตฺวา อรหนฺตานํ
อนรหนฺตานญฺจ ชานนูปายํ ปกาเสสิ. ราชา ตํ สุตฺวา ภควโต สพฺพญฺุตาย
เทสนาวิลาเสน จ อภิปฺปสนฺโน "อจฺฉริยํ ภนฺเต"ติอาทินา อตฺตโน ปสาทํ
ปกาเสตฺวา อิทานิ เต ยาถาวโต ภควโต อาโรเจนฺโต "เอเต ภนฺเต มม
ปุริสา โจรา"ติอาทิมาห. ตตฺถ โจราติ อปพฺพชิตา เอว ปพฺพชิตรูเปน
รฏฺปิณฺฑํ ภุญฺชนฺตา ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺตตฺตา. โอจรกาติ เหฏฺา จรกา. โจรา
หิ ปพฺพตมตฺถเกน จรนฺตาปิ เหฏฺา จรกาว นิหีนกมฺมตฺตา. อถ วา โอจรกาติ จรปุริสา.
โอจริตฺวาติ อวจริตฺวา วีมํสิตฺวา, ตสฺมึ ตสฺมึ เทเส ตํ ตํ ปวตฺตึ ตฺวาติ
อตฺโถ. โอสาริสฺสามีติ ๑- ปฏิปชฺชิสฺสามิ, กริสฺสามีติ อตฺโถ. รโชชลฺลนฺติ
รชญฺจ มลญฺจ. ปวาเหตฺวาติ สุฏฺุ วิกฺขาลนวเสน อปเนตฺวา. กปฺปิตเกมสฺสูติ
อลงฺการสตฺเถ วุตฺตวิธินา กปฺปเกหิ ฉินฺนเกสมสฺสู. กามคุเณหีติ กามโกฏฺาเสหิ,
กามพนฺธเนหิ วา. สมปฺปิตาติ สุฏฺุ อปฺปิตา อลฺลีนา. สมงฺคิภูตาติ สห ภูตา
ปริจาเรสฺสนฺตีติ อินฺทฺริยานิ สมนฺตโต จาเรสฺสนฺติ, กีฬาเปสฺสนฺติ วา.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ เตสํ ราชปุริสานํ อตฺตโน อุทรสฺส การณา
ปพฺพชิตเวเสน โลกวญฺจนสงฺขาตํ อตฺถํ วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ อิมํ
ปราธีนตาปรวญฺจนตาปฏิกฺเขปวิภาวนํ อุทานํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ น วายเมยฺย สพฺพตฺถาติ ทูเตยฺยโอจรกกมฺมาทิเก สพฺพสฺมึ
ปาปกมฺเม อิเม ราชปุริสา วิย ปพฺพชิโต น วายเมยฺย, วายามํ อุสฺสาหํ
น กเรยฺย, สพฺพตฺถ ยตฺถ กตฺถจิ วายามํ อกตฺวา อปฺปมตฺตเกปิ ปุญฺสฺมึเยว
วายเมยฺยาติ อธิปฺปาโย. นาญฺสฺส ปุริโส สิยาติ ปพฺพชิตรูเปน อญฺสฺส
ปุคฺคลสฺส เสวกปุริโส น สิยา. กสฺมา? เอวรูปสฺสปิ โอจรกาทิปาปกมฺมสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,ก. โอยายิสฺสามีติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๘.
กตฺตพฺพตฺตา. นาญฺ นิสฺสาย ชีเวยฺยาติ อญฺ ปรํ อิสฺสราทึ นิสฺสาย
"ตปฺปฏิพทฺธํ เม สุขทุกฺขนฺ"ติ เอวํจิตฺโต หุตฺวา น ชีวิกํ ปวตฺเตยฺย,
อตฺตทีโป อตฺตสรโณ อนญฺสรโณ เอว ภเวยฺย. อถ วา อนตฺถาวหโต
"โอจรณนฺ"ติ ๑- ลทฺธนามกตฺตา อญฺ อกุสลกมฺมํ นิสฺสาย น ชีเวยฺย.
ธมฺเมน น วณึ จเรติ ธนาทิอตฺถาย ธมฺมํ น กเถยฺย. โย หิ ธนาทิเหตุ
ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ, โส ธมฺเมน  วาณิชฺชํ กโรติ นาม, เอวํ ธมฺเมน ตํ
น จเรยฺย. อถ วา ธนาทีนํ อตฺถาย โกสลรญฺโ ปุริโส วิย โอจรกาทิกมฺมํ
กโรนฺโต ปเรหิ อนาสงฺกนียตาย ปพฺพชฺชาลิงฺคสมาทานาทีนิ อนุติฏฺนฺโต
ธมฺเมน วาณิชฺชํ กโรติ นาม. โยปิ อิธ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺโตปิ
อญฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ, โสปิ ธมฺเมน วาณิชฺชํ กโรติ
นาม, เอวํ ธมฺเมน วาณิชฺชํ น จเร, น กเรยฺยาติ อตฺโถ.
                       ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๓๕๔-๓๕๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=7922&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=7922&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=132
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=3412
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=3616
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=3616
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25