บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๖

๖. ปิลินฺทวจฺฉสุตฺตวณฺณนา [๒๖] ฉฏฺเ ปิลินฺทวจฺโฉติ ปิลินฺทาติสฺส นามํ, วจฺโฉติ โคตฺตวเสน เถรํ สญฺชานนฺติ. วสลวาเทน สมุทาจรตีติ "เอหิ วสล, อเปหิ วสลา"ติอาทินา ภิกฺขู วสลวาเทน โวหรติ อาลปติ. สมฺพหุลา ภิกฺขูติ พหู ภิกฺขู. เต เถรํ ตถา สมุทาจรนฺตํ ทิสฺวา "อรหาว สมาโน อปฺปหีนวาสนตฺตา เอวํ ภณตี"ติ อชานนฺตา "โทสนฺตโร มญฺเ อยํ เถโร เอวํ สมุทาจรตี"ติ จินฺเตตฺวา อุลฺลปนาธิปฺปายา ^๑- ตํ ตโต วุฏฺาเปตุํ ภควโต อาโรเจสุํ. เตน วุตฺตํ "อายสฺมา ภนฺเต ปิลินฺทวจฺโฉ ภิกฺขู วสลวาเทน สมุทาจรตี"ติ. เกจิ ปนาหุ:- "อิมํ เถรํ ภิกฺขู `อรหา'ติ สญฺชานนฺติ, อยญฺจ ภิกฺขู ผรุสวจเนน เอวํ สมุทาจรติ, `อภูโต เอว นุ โขอิมสฺมึ อุตฺตริมนุสฺสธมฺโม'ติ วาสนาวเสน ตสฺส ตถา สมุทาจารํ อชานนฺตา อริยภาวญฺจสฺส อสทฺทหนฺตา อุชฺฌานสญฺิโน ภควโต ตมตฺถํ อาโรเจสุนฺ"ติ. ภควา เถรสฺส โทสนฺตราภาวํ ปกาเสตุกาโม เอเกน ภิกฺขุนา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา สมฺมุขา ตสฺส "ปุพฺพาจิณฺณวเสนายํ ตถา สมุทาจรติ, น ผรุสวจนาธิปฺปาโย"ติ อาห. เตน วุตฺตํ "อถ โข ภควา อญฺตรํ ภิกฺขุํ อามนฺเตสี"ติอาทิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อุลฺลุมฺปนาธิปฺปายา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๔.

ตตฺถ ปุพฺเพนิวาสํ มนสิ กริตฺวาติ สตฺถา "สจฺจํ กิร ตฺวํ วจฺฉ ภิกฺขู วสลวาเทน สมุทาจรสี"ติ เถรํ ปุจฺฉิตฺวา เตน "เอวมฺภนฺเต"ติ วุตฺเต "อยํ วจฺโฉ กิเลสวาสนาย วสลวาทํ น ปริจฺจชติ, กินฺนุ โข อตีเตสุปิ อตฺตภาเวสุ พฺราหฺมณชาติโก อโหสี"ติ อาวชฺเชนฺโต ปุพฺเพนิวาสาเณน สพฺพญฺุตาเณเนว ^๑- วา ตสฺส ปุพฺเพนิวาสํ อตีตาสุ ชาตีสุ นิวุตฺถกฺขนฺธสนฺตานํ มนสิ กริตฺวา หตฺถตเล ปิตอามลกํ วิย ปจฺจกฺขกรณวเสน อตฺตโน มนสิ กตฺวา. ภิกฺขู อามนฺเตสีติ เต ภิกฺขู สญฺาเปตุํ อาลปิ อภาสิ. เตน วุตฺตํ "มา โข ตุเมฺห ภิกฺขเว"ติอาทิ. ตตฺถ มาติ ปฏิเสเธ นิปาโต, ตสฺส "อุชฺฌายิตฺถา"ติ อิมินา สมฺพนฺโธ. มา อุชฺฌายิตฺถาติ มา เหฏฺา กตฺวา จินฺตยิตฺถ, โอโลกยิตฺถาติ อตฺโถ. วจฺฉสฺส ภิกฺขุโนติ จ อุชฺฌายนสฺส อุสูยนตฺถตฺตา สมฺปทานวจนํ. อิทานิสฺส อนุชฺฌายิตพฺเพ การณํ ทสฺเสนฺโต "น ภิกฺขเว วจฺโฉ โทสนฺตโร ภิกฺขู วสลวาเทน สมุทาจรตี"ติ อาห. ตสฺสตฺโถ:- ภิกฺขเว อยํ วจฺโฉ โทสนฺตโร โทสจิตฺโต โทเสน พฺยาปาเทน ทูสิตจิตฺโต หุตฺวา ภิกฺขู วสลวาเทน น สมุทาจรติ, มคฺเคเนวสฺส ^๒- พฺยาปาโท สมุคฺฆาติโต. เอวํ อโทสนฺตรตฺเตปิ ตสฺส ตถา สมุทาจารสฺส ปุริมชาติสิทฺธํ การณํ ทสฺเสนฺโต "วจฺฉสฺส ภิกฺขเว"ติอาทิมาห. ตตฺถ อพฺโพกิณฺณานีติ ขตฺติยาทิชาติอนฺตเรหิ อโวมิสฺสานิ อนนฺตริตานิ. ปญฺจ ชาติสตานิ พฺราหฺมณกุเล ปจฺจาชาตานีติ สพฺพานิ ตานิ วจฺฉสฺส ปญฺจ ชาติสตานิ ปฏิปาฏิยา พฺราหฺมณกุเลเยว ชาตานิ, อเหสุนฺติ อตฺโถ. โส ตสฺส วสลวาโท ทีฆรตฺตํ สมุทาจิณฺโณติ โย เอตรหิ ขีณาสเวนปิ สตา ปวตฺติยติ, @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม....าเณน ^๒ ฉ.ม. มคฺเคเนว จสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๕.

โส ตสฺส วจฺฉสฺส ภิกฺขุโน วสลวาโท ทีฆรตฺตํ อิโต ชาติโต ปฏฺาย อุทฺธํ อาโรหนวเสน ปญฺจชาติสตมตฺตํ กาลํ พฺราหฺมณชาติกตฺตา สมุทาจิณฺโณ สมุทาจริโต อโหสิ. พฺราหฺมณา หิ ชาติสิทฺเธน มาเนน ถทฺธา อญฺ วสลวาเทน สมุทาจรนฺติ. "อชฺฌาจิณฺโณ"ติปิ ปนฺติ, โส เอว อตฺโถ. เตนาติ เตน ทีฆรตฺตํ ตถา สมุทาจิณฺณภาเวน, เอเตนสฺส ตถา สมุทาจารสฺส การณํ วาสนาติ ทสฺเสติ. กา ปนายํ วาสนา นาม? ยํ กิเลสรหิตสฺสาปิ สนฺตาเน อปฺปหีนกิเลสานํ สมาจารสทิสสมาจารเหตุภูตํ อนาทิกาลภาวิเตหิ กิเลเสหิ อาหิตํ สามตฺถิยมตฺตํ, ตถารูปา อธิมุตฺตีติ วทนฺติ. ตํ ปเนตํ อภินีหารสมฺปตฺติยา เยฺยาวรณปฺปหานวเสน ยตฺถ กิเลสา ปหีนา, ตตฺถ ภควโต สนฺตาเน นตฺถิ. ยตฺถ ปน ตถา กิเลสา น ปหีนา, ตตฺถ สาวกานํ ปจฺเจกพุทฺธานญฺจ สนฺตาเน อตฺถิ, ตโต ตถาคโตว อนาวรณาณทสฺสโน. เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ อายสฺมโต ปิลินฺทวจฺฉสฺส สติปิ วสลสมุทาจาเร โทสนฺตราภาวสงฺขาตํ อตฺถํ วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ ตสฺส อคฺคผลาธิคมวิภาวนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ. ตตฺถ ยมฺหิ น มายา วตฺตติ น มาโนติ ยสฺมึ อริยปุคฺคเล สนฺตโทสปฏิจฺฉาทนลกฺขณา มายา, "เสยฺโยหมสฺมี"ติอาทินา สมฺปคฺคหวเสน ปวตฺโต อุณฺณติลกฺขโณ มาโน จ น วสติ, มคฺเคน สมุคฺฆาติตตฺตา น ปวตฺตติ น อุปฺปชฺชติ. โย ขีณโลโภ อมโม นิราโสติ โย จ ราคาทิปริยายวเสน ปวตฺตสฺส อารมฺมณคฺคหณลกฺขณสฺส โลภสฺส สพฺพถา วิคตตฺตา วีตโลโภ, ตโต เอว รูปาทีสุ กตฺถจิ มมายนาภาวโต อมโม อปริคฺคโห, อนาคตานมฺปิ ภวาทีนํ อนาสึสนโต นิราโส. ปนุณฺณโกโธติ กุชฺฌนลกฺขณสฺส โกธสฺส อนาคามิมคฺเคน สพฺพโส ปหีนตฺตา ปนุณฺณโกโธ สมุจฺฉินฺนาฆาโต. อภินิพฺพุตตฺโตติ โย เอวํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๖.

มายามานโลภโกธานํ สมุคฺฆาเตน ตเทกฏฺตาย สพฺพสฺส สงฺกิเลสปกฺขสฺส สุปฺปหีนตฺตา สพฺพโส กิเลสปรินิพฺพาเนน อภินิพฺพุตจิตฺโต สีติภูโต. โส พฺราหฺมโณ โส สมโณ ส ภิกฺขูติ โส เอวรูโป ขีณาสโว สพฺพโส พาหิตปาปตฺตา พฺราหฺมโณ, โส เอว สมิตปาปตฺตา สมจริยาย จ สมโณ, โส เอว จ สพฺพโส ภินฺนกิเลสตฺตา ภิกฺขุ นาม. เอวมฺภูโต จ ภิกฺขเว วจฺโฉ โส กถํ โทสนฺตโร กิญฺจิ กายกมฺมาทึ ปวตฺเตยฺย, เกวลมฺปน วาสนาย อปฺปหีนตฺตา วสลวาเทน สมุทาจรตีติ. ฉฏฺสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. -------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๒๐๓-๒๐๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=4554&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=4554&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=78 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2278 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2299 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2299 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25