ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๑๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ธ.อ.๒ อปฺปมาท-จิตฺตวคฺค

หน้าที่ ๑๑๖.

๓. จิตฺตวคฺควณฺณนา ๑. เมฆิยตฺเถรวตฺถุ. (๒๔) ------------ "ผนฺทนํ จปลํ จิตฺตนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา จาลิกาย ปพฺพเต วิหรนฺโต อายสฺมนฺตํ เมฆิยํ อารพฺภ กเถสิ. ตสฺส วตฺถุํ อาวิภวนตฺถํ สพฺพํ เมฆิยสุตฺตํ ๑- วิตฺถาเรตพฺพํ. สตฺถา ปน ตีหิ วิตกฺเกหิ อนฺวาสตฺตตาย ตสฺมึ อมฺพวเน ปธานมนุยุญฺชิตุํ อสกฺกุณิตฺวา อาคตํ เมฆิยตฺเถรํ อามนฺเตตฺวา "อติภาริยํ เต เมฆิย กตํ `อาคเมหิ ตาว เมฆิย, เอกโกมฺหิ ๒- ยาว อญฺโญปิ โกจิ ภิกฺขุ ทิสฺสตีติ ๓- มํ ยาจนฺตํ เอกกํ ปหาย คจฺฉนฺเตน; ภิกฺขุนา นาม เอวํ จิตฺตวสิเกน ภวิตุํ น วฏฺฏติ; จิตฺตํ นาเมตํ ลหุกํ, ตํ อตฺตโน วเส วตฺเตตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา อิมา เทฺว คาถา อภาสิ "ผนฺทนํ จปลํ จิตฺตํ ทุรกฺขํ ทุนฺนิวารยํ อุชุํ กโรติ เมธาวี, อุสุกาโรว เตชนํ, วาริโชว ถเล ขิตฺโต โอกโมกตอุพฺภโต ปริผนฺทติทํ จิตฺตํ มารเธยฺยํ ปหาตเวติ. ตตฺถ ผนฺทนนฺติ: รูปาทีสุ อารมฺมเณสุ วิปฺผนฺทมานํ. จปลนฺติ. เอกอิริยาปเถน อสณฺฐหนฺโต คามทารโก วิย เอกสฺมึ อารมฺมเณ @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. อุ. ๒๕/๑๒๓. ๒. เอตฺถนฺตเร ปาลิยํ ตาวาติ ทิสฺสติ. @๓. อาคจฺฉตีติ ปาลิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๗.

อสณฺฐหนฺตํ ๑- จปลํ. จิตฺตนฺติ: วิญฺญาณํ. ภูมิวตฺถุอารมฺมณ- กิริยาทิวิจิตฺตตาย ปเนตํ `จิตฺตนฺติ วุตฺตํ. ทุรกฺขนฺติ: กิฏฺฐสมฺพาเธ กิฏฺฐขาทกโคณํ วิย เอกสฺมึ สปฺปายารมฺมเณเยว ทุฏฺฐปนโต ทุรกฺขํ. ทุนฺนิวารยนฺติ. วิสภาคารมฺมณํ คจฺฉนฺตํ ปฏิเสเธตุํ ทุรกฺขตฺตา ทุนฺนิวารยํ. อุสุกาโรว เตชนนฺติ: ยถา นาม อุสุกาโร อรญฺญโต เอกํ ทณฺฑํ อาหริตฺวา นิตฺตจํ กตฺวา กญฺชิยเตเลน มกฺขิตฺวา องฺคารกปลฺเล ตาเปตฺวา รุกฺขาฬเก อุปฺปีเฬตฺวา นีวงฺกํ อุชุํ วาลวิชฺฌนโยคฺคํ กโรติ, กตฺวา จ ปน ราชราชมหามตฺตานํ สิปฺปํ ทสฺเสตฺวา มหนฺตํ สกฺการสมฺมานํ ลภติ; เอวเมว เมธาวี ปณฺฑิโต วิญฺญู ปุริโส ผนฺทนาทิสภาวเมตํ จิตฺตํ ธุตงฺคารญฺญวาสวเสน นิตฺตจํ อปคตโอฬาริกกิเลสํ กตฺวา สทฺธาสิเนเหน เตเมตฺวา กายิกเจตสิกวิริเยน ตาเปตฺวา สมถวิปสฺสนาฬเก อุปฺปีเฬตฺวา อุชุํ อกุฏิลํ นิพฺพิเสวนํ กโรติ, กตฺวา จ ปน สงฺขาเร สมฺมสิตฺวา มหนฺตํ อวิชฺชากฺขนฺธํ ปทาเลตฺวา "ติสฺโส วิชฺชา ฉ อภิญฺญา นว โลกุตฺตรธมฺเมติ อิมํ วิเสสํ หตฺถคตเมว กตฺวา อคฺคทกฺขิเณยฺยภาวํ ลภติ. วาริโชวาติ: มจฺโฉ วิย. ถเล ขิตฺโตติ: หตฺเถน วา ปาเทน วา ชาลาทีนํ วา อญฺญตเรน ถเล ฉฑฺฑิโต. โอกโมกตอุพฺภโตติ: "โอกปุณฺเณหิ จีวเรหีติ ๒- เอตฺถ อุทกํ โอกํ, "โอกํ ปหาย อนิเกตสารีติ ๓- เอตฺถ อาลโย, อิธ อุภยํปิ ลพฺภติ. @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. อสณฺฐหนฺโต. ๒. มหาวคฺค [วินย] ทุติย. ๑๓๕. @๓. สํ. ขนฺธ ๑๗/๑๒.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๘.

โอกโมกโตติ เอตฺถ โอกโมกโต อุทกสงฺขาตา อาลยาติ อยมตฺโถ. อุพฺภโตติ: อุทฺธโต. ปริผนฺทติทํ จิตฺตนฺติ: ยถา โส อุทกาลยโต อุพฺภโต ถเล ขิตฺโต มจฺโฉ อุทกํ อลภนฺโต ปริผนฺทติ; เอวมิทํ ปญฺจกามคุณาลยาภิรตํ จิตฺตํ ตโต อุทฺธริตฺวา มารเธยฺยสงฺขาตํ วฏฺฏํ ปหาตุํ วิปสฺสนากมฺมฏฺฐาเน ขิตฺตํ กายิกเจตสิกวิริเยน สนฺตาปิยมานํ ปริผนฺทติ ตตฺถ สณฺฐาตุํ น สกฺโกติ; เอวํ สนฺเตปิ, ธุรํ อนิกฺขิปิตฺวา เมธาวี ปุคฺคโล ตํ วุตฺตนเยเนว อุชุํ กมฺมนียํ กโรตีติ อตฺโถ. อปโร นโย. อิทํ มารเธยฺยํ กิเลสวฏฺฏํ อวิชหิตฺวา ฐิตํ จิตฺตํ โส วาริโช วิย ปริผนฺทติ; ตสฺมา มารเธยฺยํ ปหาตเว, เยน กิเลสวฏฺฏสงฺขาเตน มารเธยฺเยเนตํ ปริผนฺทติ, ตํ ปหาตพฺพนฺติ. คาถาปริโยสาเน เมฆิยตฺเถโร โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิโต. อญฺเญปิ พหู โสตาปนฺนาทโย ชาตาติ. เมฆิยตฺเถรวตฺถุ. ------------- ๒. อญฺญตรภิกฺขุวตฺถุ. (๒๕) "ทุนฺนิคฺคหสฺส ลหุโนติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ. โกสลรญฺโญ กิร วิชิเต ปพฺพตปาเท มาติกคาโม นาเมโก ฆนวาโส คาโม อโหสิ. อเถกทิวสํ สฏฺฐิมตฺตา ภิกฺขู สตฺถุ สนฺติเก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๙.

ยาว อรหตฺตา กมฺมฏฺฐานํ กถาเปตฺวา ๑- ตํ คามํ คนฺตฺวา ปิณฺฑาย ปวิสึสุ. อถ เน, โย ตสฺส คามสฺส สามิโก มาติโก นาม, ตสฺส มาตา ทิสฺวา เคเห นิสีทาเปตฺวา นานคฺครเสน ยาคุภตฺเตน ปริวิสิตฺวา "ภนฺเต กตฺถ คนฺตุกามตฺถาติ ปุจฺฉิ. "ยถาผาสุกฏฺฐานํ มหาอุปาสิเกติ. สา "วสฺสาวาสฏฺฐานํ อยฺยา ปริเยสนฺติ มญฺเญติ ญตฺวา ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "สเจ อยฺยา อิมํ เตมาสํ อิธ วสิสฺสนฺติ, อหํ ตีณิ สรณานิ ปญฺจ สีลานิ คเหตฺวา อุโปสภกมฺมํ กริสฺสามีติ อาห. ภิกฺขู "มยํ อิมํ นิสฺสาย ภิกฺขาย อกิลมนฺตา ภวนิสฺสรณํ กาตุํ สกฺขิสฺสามาติ อธิวาสยึสุ. สา เตสํ วสนฏฺฐานํ วิหารํ ปฏิชคฺคิตฺวา อทาสิ. เต ตตฺถ วสนฺตา เอกทิวสํ สนฺนิปติตฺวา อญฺญมญฺญํ โอวทึสุ "อาวุโส อมฺเหหิ ปมาทจารํ จริตุํ น วฏฺฏติ, อมฺหากํ หิ สกเคหํ วิย อฏฺฐ มหานิรยา วิวฏทฺวาราเยว; ธรมานกพุทฺธสฺส โข ปน สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา มยํ อาคตา, พุทฺธา จ นาม ปทานุปทิกํ วิจรนฺเตนปิ สเฐน อาราเธตุํ น สกฺกา, ยถาชฺฌาสเยเนว อาราเธตุํ สกฺกา; อปฺปมตฺตา โหถ, ทฺวีหิ เอกฏฺฐาเน น ฐาตพฺพํ น นิสีทิตพฺพํ, สายํ โข ปน เถรุปฏฺฐานกาเล ปาโตว ภิกฺขาจารกาเล เอกโต ภวิสฺสาม, เสสกาเล เทฺว เอกโต น ภวิสฺสาม; อปิจ โข ปน อผาสุเกน ภิกฺขุนา อาคนฺตฺวา วิหารมชฺเฌ คณฺฑิยา ปหตาย, คณฺฑิสญฺญาย อาคนฺตฺวา ตสฺส เภสชฺชํ กริสฺสามาติ. @เชิงอรรถ: ๑. อุคฺคเหตฺวา [?].

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๐.

เตสุ เอวํ กติกํ กตฺวา วิหรนฺเตสุ, เอกทิวสํ สา อุปาสิกา สปฺปิผาณิตาทีนิ คาหาเปตฺวา ทาสกมฺมกราทีหิ ปริวุตา สายณฺหสมเย ตํ วิหารํ คนฺตฺวา วิหารมชฺเฌ ภิกฺขู อทิสฺวา "กหํ นุ โข อยฺยา คตาติ ปุริเส ปุจฺฉิตฺวา, "อตฺตโน รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐาเนสุ นิสินฺนา ภวิสฺสนฺติ อยฺเยติ วุตฺเต, "กึ นุ โข กตฺวา ทฏฺฐุํ สกฺขิสฺสามีติ อาห. อถ นํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส กติกวตฺตชานนมนุสฺสา อาหํสุ "คณฺฑิยา ปหตาย สนฺนิปติสฺสนฺติ อยฺเยติ. สา คณฺฑึ ปหราเปสิ. ภิกฺขู คณฺฑิสทฺทํ สุตฺวา "กสฺสจิ อผาสุกํ ภวิสฺสตีติ สกสกฏฺฐาเนหิ นิกฺขมิตฺวา วิหารมชฺเฌ สนฺนิปตึสุ. เทฺวปิ ชนา เอกมคฺเคนาคตา นาม นตฺถิ. อุปาสิกา เอเกกฏฺฐานโต เอกเมกเมว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา "มม ปุตฺเตหิ อญฺญมญฺญํ กลโห กโต ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ วนฺทิตฺวา ปุจฺฉิ "กลหํ นุ โข ภนฺเต กริตฺถาติ. "น กโรม มหาอุปาสิเกติ. "สเจ โว ภนฺเต กลโห นตฺถิ, อถ กสฺมา, ยถา อมฺหากํ เคหํ อาคจฺฉนฺตา สพฺเพ เอกโต อาคจฺฉถ; เอวํ อนาคนฺตฺวา, เอเกกฏฺฐานโต เอเกกาว อาคตาติ. "มหาอุปาสิเก เอเกกสฺมึ ฐาเน นิสีทิตฺวา สมณธมฺมํ กริมฺหาติ. "โก เอส ตาตา สมณธมฺโม นามาติ. "ทฺวตฺตึสาการสชฺฌายํ กโรม อตฺตภาเว ขยวยํ ปฏฺฐเปม มหาอุปาสิเกติ. "กึ ปน ภนฺเต ทฺวตฺตึสากาเร สชฺฌายํ กาตุํ อตฺตภาเว จ ขยวยํ ปฏฺฐเปตุํ ตุมฺหากเมว วฏฺฏติ อุทาหุ อมฺหากํปีติ. "กสฺสจิ ภควตา อวาริโต เอส ธมฺโม มหาอุปาสิเกติ. "เตนหิ มยฺหํปิ ทฺวตฺตึสาการํ เทถ อตฺตภาเว จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๑.

ขยวยํ ปฏฺฐปนํ อาจิกฺขถาติ. "เตนหิ อุคฺคณฺห มหาอุปาสิเกติ สพฺพํ อุคฺคณฺหาเปสุํ. สา ตโต ปฏฺฐาย ทฺวตฺตึสากาเร สชฺฌายํ กตฺวา อตฺตนิ ขยวยํ ปฏฺฐเปตฺวา เตหิ ภิกฺขูหิ ปุเรตรเมว ตโย มคฺเค ตีณิ จ ผลานิ ปาปุณิ. มคฺเคเนว จสฺสา จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา โลกิยอภิญฺญา จ อาคมึสุ. สา มคฺคผลสุขโต อุฏฺฐาย ทิพฺพจกฺขุนา โอโลเกตฺวา "กทา นุ โข มม ปุตฺเตหิ อยํ ธมฺโม อธิคโตติ อุปธาเรนฺตี "สพฺเพปิเม สราคา สโทสา สโมหา, ฌานวิปสฺสนามตฺตํ เตสํ นตฺถิ; กินฺนุ โข มยฺหํ ปุตฺตานํ อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสโย อตฺถิ นตฺถีติ อาวชฺเชตฺวา "อตฺถีติ ทิสฺวา "เสนาสนสปฺปายํ นุ โข อตฺถิ นตฺถีติ อาวชฺเชตฺวา เสนาสนสปฺปายํปิ ทิสฺวา "ปุคฺคลสปฺปายํ นุ โข น ลภนฺตีติ อาวชฺเชตฺวา ปุคฺคลสปฺปายํปิ ทิสฺวา "อาหารสปฺปายํ นุ โข น ลภนฺตีติ อุปธาเรนฺตี "อาหารสปฺปายํ เนสํ นตฺถีติ ทิสฺวา ตโต ปฏฺฐาย นานาวิธํ ยาคุํ อเนกปฺปการํ ขชฺชกํ นานคฺครสญฺจ โภชนํ สมฺปาเทตฺวา ภิกฺขู นิสีทาเปตฺวา ทกฺขิโณทกํ ทตฺวา "ภนฺเต ตุมฺหากํ ยํ ยํ รุจฺจติ, ตํ ตํ คเหตฺวา ปริภุญฺชถาติ นิยฺยาเทสิ. เต ยถารุจิยา ยาคุอาทีนิ คเหตฺวา ปริภุญฺชนฺติ. เตสํ สปฺปายาหารํ ลภนฺตานํ จิตฺตํ เอกคฺคํ อโหสิ. เต เอกคฺเคน จิตฺเตน วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา นจิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา จินฺตยึสุ "อโห มหาอุปาสิกา อมฺหากํ ปติฏฺฐา ชาตา; สเจ มยํ สปฺปายาหารํ น ลภิมฺหา, น โน มคฺคผลปฏิเวโธ อภวิสฺส; อิทานิ วุตฺถวสฺสา ปวาเรตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คมิสฺสามาติ. เต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๒.

"สตฺถารํ ทฏฺฐุกามมฺหาติ มหาอุปาสิกํ อาปุจฺฉึสุ. มหาอุปาสิกา "สาธุ อยฺยาติ เต อนุคนฺตฺวา "ปุนปิ ภนฺเต อมฺเห โอโลเกยฺยาถาติ พหูนิ ปิยวจนานิ วตฺวา ปฏินิวตฺติ. เตปิ โข ภิกฺขู สาวตฺถึ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺนา "กจฺจิ ภิกฺขเว ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียํ, น จ ปิณฺฑเกน กิลมิตฺถาติ วุตฺตา "ขมนียํ ภนฺเต, ยาปนียํ ภนฺเต, ปิณฺฑเกน ปน ๑- เนว กิลมิมฺหา; อมฺหากํ หิ มาติกมาตา นาเมกา อุปาสิกา จิตฺตวารํ ญตฺวา `อโห วต โน เอวรูปนฺนาม อาหารํ ปฏิยาเทยฺยาติ จินฺติเต, ยถาจินติตํ อาหารํ ปฏิยาเทตฺวา อทาสีติ ตสฺสา คุณกถํ กถยึสุ. อญฺญตโร ภิกฺขุ ตสฺสา คุณกถํ สุตฺวา ตตฺถ คนฺตุกาโม หุตฺวา สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา "ภนฺเต ตํ คามํ คมิสฺสามีติ สตฺถารํ อาปุจฺฉิตฺวา เชตวนา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน ตํ คามํ ปตฺวา วิหารํ ปวิฏฺฐทิวเส จินฺเตสิ "อยํ กิร อุปาสิกา จินฺติตจินฺติตํ ชานาติ, อหญฺจ มคฺเค กิลนฺโต วิหารํ สมฺมชฺชิตุํ น สกฺขิสฺสามิ; อโห วต เม วิหารปฏิชคฺคกํ มนุสฺสํ เปเสยฺยาติ. อุปาสิกา เคเห นิสินฺนาว อาวชฺเชนฺตี ตมตฺถํ ญตฺวา "คจฺฉ วิหารํ ปฏิชคฺคิตฺวา เอหีติ มนุสฺสํ เปเสสิ. อิตโรปิ ปานียํ ปิวิตุกาโม "อโห วต เม สกฺขรปานกํ กตฺวา เปเสยฺยาติ จินฺเตสิ. อุปาสิกา ตํ เปเสสิ. "ปุนทิวเส ปาโตว สินิทฺธยาคุํ เม อุตฺตริภงฺคํ เปเสตูติ จินฺเตสิ. อุปาสิกา ตถา อกาสิ. โส ยาคุํ ปิวิตฺวา "อโห วต @เชิงอรรถ: ๑. จ. [?].

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๓.

เม เอวรูปํ ขชฺชกํ เปเสยฺยาติ จินฺเตสิ. อุปาสิกา ตํปิ เปเสสิ. โส จินฺเตสิ "อยํ อุปาสิกา มยา สพฺพํ จินฺติตจินฺติตํ เปเสสิ; อหํ เอตํ ทฏฺฐุกาโม, อโห วต เม นานคฺครสโภชนํ คาหาเปตฺวา สยเมว อาคจฺเฉยฺยาติ. อุปาสิกา "มม ปุตฺโต มํ ทฏฺฐุกาโม คมนํ ๑- เม ปจฺจาสึสตีติ โภชนํ คาหาเปตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา ตสฺส อทาสิ. โส กตภตฺตกิจฺโจ "มาติกมาตา นาม ตฺวํ มหาอุปาสิเกติ ปุจฺฉิ. "อาม ตาตาติ. "อุปาสิเก ตฺวํ ปรจิตฺตํ ชานาสีติ. "กึ มํ ปุจฺฉสิ ตาตาติ. "มยา จินฺติตจินฺติตํ สพฺพมกาสิ, เตน ตํ ปุจฺฉามีติ. "ปรจิตฺตชานนภิกฺขู พหู ตาตาติ. "นาหํ อญฺเญ ปุจฺฉามิ, ตุวํ ปุจฺฉามิ อุปาสิเกติ. เอวํ สนฺเตปิ, อุปาสิกา "ปรจิตฺตํ ชานามีติ อวตฺวา "ปรจิตฺตํ ชานนฺตา นาม เอวํ กโรนฺติ ปุตฺตาติ อาห. โส "ภาริยํ วติทํ กมฺมํ; ปุถุชฺชนา นาม โสภนํปิ อโสภนํปิ จินฺเตนฺติ; สจาหํ อยุตฺตํ จินฺตยิสฺสามิ, สห ภณฺฑเกน โจรํ จูฬาย คณฺหนฺตี วิย มํ วิปฺปการํ ปาเปยฺย; มยา อิโต ปลายิตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา "อุปาสิเก อหํ คมิสฺสามีติ อาห. "กหํ อยฺยาติ. "สตฺถุ สนฺติกํ อุปาสิเกติ. "วสถ ตาว ภนฺเต อิธาติ. "น วสิสฺสามิ อุปาสิเก คมิสฺสาเมวาติ นิกฺขมิตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อคมาสิ. อถ นํ สตฺถา "กึ ภิกฺขุ น ตฺวํ ตตฺถ วสสีติ ปุจฺฉิ. "อาม ภนฺเต, น สกฺกา ตตฺถ วสิตุนฺติ. "กึการณา ภิกฺขูติ. "ภนฺเต สา อุปาสิกา จินฺติตจินฺติตํ สพฺพํ ชานาติ; `ปุถุชฺชนา จ นาม โสภนํปิ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. อาคมนํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๔.

อโสภนํปิ จินฺเตนฺติ; สจาหํ กิญฺจิ อยุตฺตํ จินฺเตสฺสามิ, สห ภณฺฑเกน โจรํ จูฬาย คณฺหนฺตี วิย มํ วิปฺปการํ ปาเปสฺสตีติ จินฺเตตฺวา อาคโตมฺหีติ. "ภิกฺขุ ตตฺเถว ตยา วสิตุํ วฏฺฏตีติ. "น สกฺโกมิ ภนฺเต, นาหํ ตตฺถ วสิสฺสามีติ. "เตนหิ ตฺวํ ภิกฺขุ เอกเมว รกฺขิตุํ สกฺขิสฺสสีติ. "กึ ภนฺเตติ. "ตว จิตฺตเมว รกฺข, จิตฺตํ นาเมตํ ทุรกฺขํ, อตฺตโน จิตฺตเมว นิคฺคณฺห, มา อญฺญํ กิญฺจิ จินฺตยิ, จิตฺตํ นาเมตํ ทุนฺนิคฺคหนฺติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "ทุนฺนิคฺคหสฺส ลหุโน ยตฺถ กามนิปาติโน จิตฺตสฺส ทมโถ สาธุ, จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหนฺติ. ตตฺถ "จิตฺตํ นาเมตํ ทุกฺเขน นิคฺคยฺหตีติ ทุนฺนิคฺคหํ, ลหุํ อุปฺปชฺชติ จ นิรุชฺฌติ จาติ ลหุ, ตสฺส ทุนฺนิคฺคหสฺส ลหุโน. ยตฺถ กามนิปาติโนติ: ยตฺถ กตฺถจิเทว นิปาตนสีลสฺส. เอตํ หิ ลภิตพฺพฏฺฐานํ วา อลภิตพฺพฏฺฐานํ วา ยุตฺตฏฺฐานํ วา อยุตฺตฏฺฐานํ วา น ชานาติ, เนว ชาตึ โอโลเกติ น โคตฺตํ น วยํ; ยตฺถ ยตฺเถว อิจฺฉติ, ตตฺถ ตตฺเถว นิปตตีติ ยตฺถ กามนิปาตีติ วุจฺจติ, ตสฺส เอวรูปสฺส จิตฺตสฺส ทมโถ สาธุ จตูหิ อริยมคฺเคหิ ทนฺตภาโว ยถา นิพฺพิเสวนํ โหติ ตถา กตภาโว สาธุ. กึการณา? อิทํ หิ จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ ทนฺตํ นิพฺพิเสวนํ กตํ มคฺคผลสุขํ ปรมตฺถนิพฺพานสุขญฺจ อาวหตีติ. เทสนาปริโยสาเน สมฺปตฺตปริสา ๑- พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ, @เชิงอรรถ: ๑. อติเรกํ มญฺเญ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๕.

มหาชนสฺส สาตฺถิกา เทสนา ชาตา. สตฺถา ตสฺส ภิกฺขุโน อิมํ โอวาทํ ทตฺวา "คจฺฉ ภิกฺขุ อญฺญํ กิญฺจิ อจินฺตยิตฺวา ตตฺเถว วสาหีติ ปหิณิ. โส ภิกฺขุ สตฺถุ สนฺติกา โอวาทํ ลภิตฺวา ตตฺถ อคมาสิ. กิญฺจิ พหิทฺธา จินฺตนํ นาม น จินเตสิ. มหาอุปาสิกาปิ ทิพฺเพน จกฺขุนา โอโลเกนฺตี เถรํ ทิสฺวา "อิทานิ โอวาททายกํ อาจริยํ ลภิตฺวา ปุนาคโต มม ปุตฺโตติ อตฺตโน ญาเณเนว ปริจฺฉินฺทิตฺวา ตสฺส สปฺปายาหารํ ปฏิยาเทตฺวา อทาสิ. โส สปฺปายโภชนํ ลภิตฺวา กติปาเหเนว อรหตฺตํ ปตฺวา มคฺคผลสุเขน วีตินาเมนฺโต "อโห มหาอุปาสิกา มยฺหํ ปติฏฺฐา ชาตา, อหํ อิมํ นิสฺสาย ภวนิสฺสรณํ ปตฺโตมฺหีติ จินฺเตตฺวา "อิมสฺมึ ตาว เม อตฺตภาเว ปติฏฺฐา ชาตา, สํสาเร ปน เม สํสรนฺตสฺส, อญฺเญสุปิ อตฺตภาเวสุ อยํ ปติฏฺฐา ภูตปุพฺพา โน วาติ อุปธาเรนฺโต เอกูนอตฺตภาวสตํ อนุสฺสริ. สาปิ เอกูนอตฺตภาวสเต ตสฺส ปาทปริจาริกา หุตฺวา อญฺเญสุ ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา ตํ ชีวิตา โวโรปาเปสิ. เถโร ตสฺสา เอตฺตกํ อคุณํ ทิสฺวา "อโห อยํ มหาอุปาสิกา ภาริยํ กมฺมํ อกาสีติ จินฺเตสิ. มหาอุปาสิกาปิ เคเห นิสินฺนาว "กินฺนุ โข มยฺหํ ปุตฺตสฺส ปพฺพชิตกิจฺจํ มตฺถกํ ปตฺตํ โนติ อุปธารยมานา ตสฺส อรหตฺตปฺปตฺตึ ญตฺวา อุตฺตรึ อุปธารยมานา "มม ปุตฺโต อรหตฺตํ ปตฺวา `อโห วต เม อยํ อุปาสิกา มหตี ปติฏฺฐา ชาตาติ จินฺเตตฺวา `อตีเตปิ นุ โข เม อยํ ปติฏฺฐา ภูตปุพฺพา โนติ อุปธาเรนฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๖.

เอกูนอตฺตภาวสตํ อนุสฺสริ; อหํ โข ปน เอกูนอตฺตภาวสเต อญฺเญหิ สทฺธึ เอกโต หุตฺวา เอตํ ชีวิตา โวโรเปสึ, อยํ เม เอตฺตกํ อคุณํ ทิสฺวา `อโห ภาริยํ กมฺมํ กตํ อุปาสิกายาติ จินฺเตสีติ อญฺญาสิ; "นตฺถิเอว นุ โข สํสาเร สํสรนฺติยา มม ปุตฺตสฺส อุปกาโร กตปุพฺโพติ อุปธารยมานา ตโต อุตฺตรึ สติมํ อตฺตภาวํ อนุสฺสริตฺวา "สติเม อตฺตภาเว มยา เอตสฺส ปาทปริจาริกาย หุตฺวา เอกสฺมึ ชีวิตา โวโรปนฏฺฐาเน ชีวิตทานํ ทินฺนํ; อโห มยา มม ปุตฺตสฺส มหาอุปกาโร กโตติ ญตฺวา เคเห นิสินฺนาว "อุตฺตรึ วิเสเสตฺวา อุปธาเรถาติ อาห. โส ทิพฺพาย โสตธาตุยา สทฺทํ สุตฺวา วิเสเสตฺวา สติมํ อตฺตภาวํ อนุสฺสริตฺวา ตตฺถ ตาย อตฺตโน ชีวิตสฺส ทินฺนภาวํ ทิสฺวา "อโห มม อิมาย มหาอุปาสิกาย อุปกาโร กตปุพฺโพติ จินฺเตตฺวา อตฺตมโน หุตฺวา ตสฺสา ตตฺเถว จตูสุ มคฺคผเลสุ ปญฺหํ กเถตฺวา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ. อญฺญตรภิกฺขุวตฺถุ. ----------- ๓. อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุวตฺถุ. (๒๖) "สุทุทฺทสนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต อญฺญตรํ อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ. สตฺถริ กิร สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต, เอโก เสฏฺฐิปุตฺโต อตฺตโน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

กุลุปกเถรํ อุปสงฺกมิตฺวา "ภนฺเต อหํ ทุกฺขา มุจฺจิตุกาโม, เอกํ เม ทุกฺขโต มุจฺจนาการํ กเถถาติ อาห. "สาธาวุโส; สเจสิ ทุกฺขา มุจฺจิตุกาโม, สลากภตฺตํ เทหิ ปกฺขิกภตฺตํ เทหิ วสฺสาวาสิกํ เทหิ จีวราทโย ปจฺจเย เทหิ อตฺตโน สาปเตยฺยํ ตโย โกฏฺฐาเส กตฺวา เอเกน กมฺมนฺตํ ปโยเชหิ เอเกน ปุตฺตทารํ โปเสหิ เอกํ พุทฺธสาสเน เทหีติ อาห. โส "สาธุ ภนฺเตติ วุตฺตปฏิปาฏิยา สพฺพํ กตฺวา ปุน เถรํ ปุจฺฉิ "อิโต อุตฺตรึ อญฺญํ กึ กโรมิ ภนฺเตติ. "อาวุโส ตีณิ สรณานิ ปญฺจ สีลานิ คณฺหาหีติ. ตานิปิ คเหตฺวา ตโต อุตฺตรึ ปุจฺฉิ. "เตนหิ ทส สีลานิ คณฺหาหีติ. โส "สาธุ ภนฺเตติ คณฺหิ. โส เอว อนุปุพฺเพน ปุญฺญกมฺมสฺส กตตฺตา อนุปุพฺพเสฏฺฐิปุตฺโต นาม ชาโต. "อิโต อุตฺตรึปิ กาตพฺพํ ปุญฺญํ อตฺถิ ภนฺเตติ ปุน ปุจฺฉิตฺวา, "เตนหิ ปพฺพชาหีติ วุตฺเต, นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิ. ตสฺเสโก อาภิธมฺมิโก ภิกฺขุ อาจริโย อโหสิ, เอโก วินยธโร อุปชฺฌาโย. ตสฺส ลทฺธูปสมฺปทสฺส อาจริโย อตฺตโน สนฺติกํ อาคตกาเล อภิธมฺเม ปญฺหํ กเถสิ "พุทฺธสาสเน นาม อิทํ กาตุํ วฏฺฏติ, อิทํ กาตุํ น วฏฺฏตีติ. อุปชฺฌาโยปิสฺส อตฺตโน สนฺติกํ อาคตกาเล วินเย ปญฺหํ กเถสิ "พุทฺธสาสเน นาม อิทํ กาตุํ วฏฺฏติ, อิทํ กาตุํ น วฏฺฏติ; อิทํ กปฺปติ, อิทํ น กปฺปตีติ. โส จนฺเตสิ "อโห ภาริยํ อิทํ กมฺมํ; อหํ ทุกฺขา มุจฺจิตุกาโม ปพฺพชิโต, อิธ จ เม หตฺถปฺปสารณฏฺฐานเมว น ปญฺญายติ, เคเห ฐตฺวา วฏฺฏทุกฺขา มุจฺจิตุํ สกฺกา, มยา คิหินา ภวิตุํ วฏฺฏตีติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๘.

โส ตโต ปฏฺฐาย อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต ทฺวตฺตึสากาเร สชฺฌายํ น กโรติ, อุทฺเทสํ น คณฺหาติ, กิโส ลูโข ธมนิสนฺถตคตฺโต อาลสิยาภิภูโต กจฺฉุปริกิณฺโณ อโหสิ. อถ นํ ทหรสามเณรา "อาวุโส กึ ตฺวํ ฐิตฏฺฐาเน ฐิโตว นิสินฺนฏฺฐาเน นิสินฺโนว อโหสิ ปณฺฑุโรคาภิภูโต กิโส ลูโข ธมนิสนฺถตคตฺโต อาลสิยาภิภูโต กจฺฉุปริกิณฺโณ, กินฺเต กตนฺติ ปุจฺฉึสุ. "อุกฺกณฺฐิโตมฺหิ อาวุโสติ. "กึการณาติ. โส ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ. เต ตสฺส อาจริยุปชฺฌายานํ อาจิกฺขึสุ. อาจริยุปชฺฌายา ตํ อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ อคมํสุ. สตฺถา "กึ ภิกฺขเว อาคตตฺถาติ อาห. "ภนฺเต อยํ ภิกฺขุ ตุมฺหากํ สาสเน อุกฺกณฺฐิโตติ. "เอวํ กิร ภิกฺขูติ. "อาม ภนฺเตติ. "กึการณาติ. "อหํ ภนฺเต ทุกฺขา มุจฺจิตุกาโม ปพฺพชิโต, ตสฺส เม อาจริโย อภิธมฺมกถํ กเถสิ, อุปชฺฌาโย วินยกถํ; สฺวาหํ `อิธ เม หตฺถปฺปสารณฏฺฐานเมว นตฺถิ, คิหินา หุตฺวา สกฺกา ทุกฺขา มุจฺจิตุํ, คิหี ภวิสฺสามีติ สนฺนิฏฺฐานมกาสึ ภนฺเตติ. "สเจ ตฺวํ ภิกฺขุ เอกเมว รกฺขิตุํ สกฺขิสฺสสิ, อวเสสานํ รกฺขนกิจฺจํ นตฺถีติ. "กึ ภนฺเตติ, "ตว จิตฺตเมว รกฺขิตุํ สกฺขิสฺสสีติ. "สกฺขิสฺสามิ ภนฺเตติ. "เตนหิ อตฺตโน จิตฺตเมว รกฺขาหิ, สกฺกา ทุกฺขา มุจฺจิตุนฺติ อิมํ โอวาทํ ทตฺวา อิมํ คาถมาห "สุทุทฺทสํ สุนิปุณํ ยตฺถกามนิปาตินํ จิตฺตํ รกฺเขถ เมธาวี, จิตฺตํ คุตฺตํ สุขาวหนฺติ. ตตฺถ สุทุทฺทสนฺติ: สุฏฺฐุ ทุทฺทสํ. สุนิปุณนฺติ: สุฏฺฐุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๙.

นิปุณํ ปรมสณฺหํ. ยตฺถ กามนิปาตินนฺติ: ชาติอาทีนิ อโนโลเกตฺวา ลภิตพฺพาลภิตพฺพยุตฺตายุตฺตฏฺฐาเนสุ ยตฺถ กตฺถจิ นิปตนสีลํ. จิตฺตํ รกฺเขถ เมธาวีติ: อนฺธพาโล ทุมฺเมโธ อตฺตโน จิตฺตํ รกฺขิตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ, จิตฺตวสิโก หุตฺวา อนยพฺยสนํ ปาปุณาติ; เมธาวี ปน ปณฺฑิโตว จิตฺตํ รกฺขิตุํ สกฺโกติ; ตสฺมา ตฺวํปิ จิตฺตเมว โค เปหิ; อิทํ หิ จิตฺตํ คุตฺตํ สุขาวหํ มคฺคผลนิพฺพานสุขานิ อาวหตีติ. เทสนาปริโยสาเน โส ภิกฺขุ โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ, อญฺเญปิ พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ, เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติ. อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุวตฺถุ. ------------ ๔. ภาคิเนยฺยสงฺฆรกฺขิตตฺเถรวตฺถุ. (๒๗) "ทูรงฺคมํ เอกจรนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สงฺฆรกฺขิตํ นาม ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิเรโก กุลปุตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิโต ลทฺธูปสมฺปโท สงฺฆรกฺขิตตฺเถโร นาม หุตฺวา กติปาเหเนว อรหตฺตํ ปาปุณิ. ตสฺส กนิฏฺโฐ ปุตฺตํ ลภิตฺวา เถรสฺส นามํ อกาสิ. โส ภาคิเนยฺยสงฺฆรกฺขิโต นาม หุตฺวา วยปฺปตฺโต เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท อญฺญตรสฺมึ คามการาเม วสฺสํ อุปคนฺตฺวา "เอกํ สตฺตหตฺถํ เอกํ อฏฺฐหตฺถนฺติ เทฺว วสฺสาวาสิกสาฏเก ลภิตฺวา "อฏฺฐหตฺถํ อุปชฺฌายสฺส เม ภวิสฺสตีติ สลฺลกฺเขตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๐.

"สตฺตหตฺถํ มยฺหํ ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา วุตฺถวสฺโส "อุปชฺฌายํ ปสฺสิสฺสามีติ อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค ปิณฺฑาย จรนฺโต อาคนฺตฺวา, เถเร วิหารํ อนาคเตเยว, วิหารํ ปวิสิตฺวา เถรสฺส ทิวาฏฺฐานํ สมฺมชฺชิตฺวา ปาโททกํ อุปฏฺฐาเปตฺวา อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา อาคมนมคฺคํ โอโลเกนฺโต นิสีทิ. อถสฺส อาคมนภาวํ ญตฺวา ๑- ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหตฺวา "นิสีทถ ภนฺเตติ เถรํ นิสีทาเปตฺวา ตาลวณฺฏํ อาทาย วีชิตฺวา ปานียํ ทตฺวา ปาเท โธวิตฺวา ตํ สาฏกํ อาเนตฺวา ปาทมูเล ฐเปตฺวา "ภนฺเต อิมํ ปริภุญฺชถาติ วตฺวา วีชยมาโน อฏฺฐาสิ. อถ นํ เถโร อาห "สงฺฆรกฺขิต มยฺหํ จีวรํ ปริปุณฺณํ, ตฺวเมว ปริภุญฺชาติ. "ภนฺเต มยา ลทฺธกาลโต ปฏฺฐาย อยํ ตุมฺหากเมว สลฺลกฺขิโต, ปริโภคํ กโรถาติ. "โหตุ สงฺฆรกฺขิต, ปริปุณฺณํ เม จีวรํ, ตฺวเมว ปริภุญฺชาติ. "ภนฺเต มา เอวํ กโรถ, ตุมฺเหหิ ปริภุตฺเต, มยฺหํ มหปฺผลํ ภวิสฺสตีติ. อถ นํ, ตสฺส ปุนปฺปุนํ กเถนฺตสฺสาปิ, เถโร น อิจฺฉิ. เอวํ โส วีชยมาโน ฐิโตว จินฺเตสิ "อหํ เถรสฺส คิหิกาเล ภาคิเนยฺโย ปพฺพชิตกาเล สทฺธิวิหาริโก, เอวํปิ มยา สทฺธึ อุปชฺฌาโย ปริโภคํ น กาตุกาโม, อิมสฺมึ มยา สทฺธึ ปริโภคํ อกโรนฺเต, กึ เม สมณภาเวน, คิหี ภวิสฺสามีติ. อถสฺส เอตทโหสิ "ทุสฺสณฺฐาปิโย ฆราวาโส, กินฺนุ โข กตฺวา คิหิภูโต ชีวิสฺสามีติ; ตโต จินฺเตสิ "อฏฺฐหตฺถสาฏกํ วิกฺกีณิตฺวา เอกํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. อถ นํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

เอฬิกํ คณฺหิสฺสามิ, เอฬิกา นาม ขิปฺปํ วิชายนฺติ, สฺวาหํ วิชาตํ วิชาตํ วิกฺกีณิตฺวา มูลํ กริสฺสามิ, มูเล พหู กตฺวา เอกํ ปชาปตึ อาเนสฺสามิ, สา เอกํ ปุตฺตํ วิชายิสฺสติ, อถสฺส มม มาตุลสฺส นามํ กตฺวา จูฬยานเก นิสีทาเปตฺวา มม ปุตฺตญฺจ ภริยญฺจ อาทาย มาตุลํ วนฺทิตุํ อาคมิสฺสามิ, อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค มม ภริยํ วกฺขามิ `อาเนหิ ตาว เม ปุตฺตํ, วหิสฺสามิ นนฺติ, สา `กินฺเต ปุตฺเตน, เอหิ ยานกํ ปาเชหีติ วตฺวา ปุตฺตํ คเหตฺวา `อหํ เนสฺสามิ นนฺติ สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺตี จกฺกปาเท ฉฑฺเฑสฺสติ, อถสฺส สรีรํ อภิรุหิตฺวา จกฺกํ คมิสฺสติ, อถ นํ `ตฺวํ มม ปุตฺตํ เนว มยฺหํ อทาสิ, นํ สนฺธาเรตุํ นาสกฺขิ, ๑- นาสิโตสิ ตยาติ วตฺวา ปโตทยฏฺฐิยา ปิฏฺฐึ ปหริสฺสามีติ. โส เอวํ จินฺเตนฺโต ฐตฺวา วีชยมาโนว เถรสฺส สีสํ ตาลวณฺเฏน ปหริ. เถโร "กินฺนุ โข อหํ สงฺฆรกฺขิเตน สีเส ปหโตติ อุปธาเรนฺโต เตน จินฺติตจินฺติตํ สพฺพํ ญตฺวา "สงฺฆรกฺขิต มาตุคามสฺส ปหารํ ทาตุํ นาสกฺขิ, เอตฺถ มหลฺลกตฺเถรสฺส โก โทโสติ อาห. โส "อโห นฏฺโฐมฺหิ, ญาตํ กิร เม อุปชฺฌาเยน จินฺติตจินฺติตํ, กึ เม สมณภาเวนาติ ตาลวณฺฏํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิตุํ อารทฺโธ. อถ นํ ทหรสามเณรา อนุพนฺธิตฺวา อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ อาคมึสุ, สตฺถา เต ภิกฺขู ทิสฺวา "กึ ภิกฺขเว อาคตตฺถ, เอโก โว ภิกฺขุ ลทฺโธติ ปุจฺฉิ. "อาม ภนฺเต; อิมํ ทหรํ อุกฺกณฺฐิตฺวา ปลายนฺตํ คเหตฺวา ตุมฺหากํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. น สนฺธาเรตุํ อสกฺขิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

สนฺติกํ อาคตมฺหาติ. "เอวํ กิร ภิกฺขูติ. "อาม ภนฺเตติ. "กิมตฺถํ เต ภิกฺขุ เอวํ ภาริยํ กมฺมํ กตํ, นนุ ตฺวํ อารทฺธวิริยสฺส เอกสฺส พุทฺธสฺส ปุตฺโต มาทิสสฺส นาม พุทฺธสฺส สาสเน ปพฺพชิตฺวา อตฺตานํ `โสตาปนฺโนติ วา `สกทาคามีติ วา `อนาคามีติ วา `อรหาติ วา วทาเปตุํ นาสกฺขิ; กิมตฺถํ เอวํ ภาริยํ กมฺมมกาสีติ. "อุกฺกณฺฐิโตสฺมิ ภนฺเตติ. "กึการณา อุกฺกณฺฐิโตสีติ. โส วสฺสาวาสิกสาฏกานํ ลทฺธทิวสโต ปฏฺฐาย ยาว เถรสฺส ตาลวณฺเฏน ปหารา สพฺพํ ตํ ปวตฺตึ สตฺถุ อาโรเจตฺวา "อิมินา การเณน ปลาโตสฺมิ ภนฺเตติ อาห. อถ นํ สตฺถา "เอหิ ภิกฺขุ มา จินฺตยิ, จิตฺตํ นาเมตํ ทูเร โหนฺตํปิ อารมฺมณํ สมฺปฏิจฺฉกชาติกํ, ราคโทสโมหพนฺธนา มุจฺจนตฺถาย วายมิตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "ทูรงฺคมํ เอกจรํ อสรีรํ คุหาสยํ เย จิตฺตํ สญฺญเมสฺสนฺติ, โมกฺขนฺติ มารพนฺธนาติ. ตตฺถ ทูรงฺคมนฺติ: จิตฺตสฺส หิ มกฺกฏสุตฺตมตฺตกํปิ ปุรตฺถิมาทิทิสาภาเคน คมนาคมนํ นาม นตฺถิ, ทูเร สนฺตํปิ อารมฺมณํ สมฺปฏิจฺฉตีติ ทูรงฺคมํ นาม ชาตํ. สตฺตฏฺฐจิตฺตานิ ปน เอกโต กณฺณิกพทฺธานิ เอกกฺขเณ อุปฺปชฺชิตุํ สมตฺถานิ นาม นตฺถิ, อุปฺปตฺติกาเล เอเกกเมว จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมึ นิรุทฺเธ ปุน เอเกกเมว อุปฺปชฺชตีติ เอกจรํ นาม ชาตํ. จิตฺตสฺส สรีรสณฺฐานํ วา นีลาทิปกาโร วณฺณเภโท วา นตฺถีติ อสรีรํ นาม ชาตํ. คุหา นาม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

จตุมหาภูตคุหา, อิทญฺจ หทยรูปํ นิสฺสาย ปวตฺตตีติ คุหาสยํ นาม ชาตํ. เย จิตฺตนฺติ: เย เกจิ ปุริสา วา อิตฺถี วา คหฏฺฐา วา ปพฺพชิตา วา อนุปฺปชฺชนกกิเลสสฺส อุปฺปชฺชิตุํ อเทนฺตา สติสมฺโมเสน อุปฺปนฺนกิเลสํ ปชหนฺตา จิตฺตํ สญฺญเมสฺสนฺติ สญฺญตํ อวิกฺขิตฺตํ กริสฺสนฺติ. โมกฺขนฺติ มารพนฺธนาติ: สพฺเพ เต กิเลสพนฺธนาภาเวน มารพนฺธนสงฺขาตา เตภูมิกวฏฺฏา มุจฺจิสฺสนฺตีติ. เทสนาปริโยสาเน ภาคิเนยฺยสงฺฆรกฺขิตตฺเถโร โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ, อญฺเญปิ พหู โสตาปนฺนาทโย ชาตา, มหาชนสฺส สาตฺถิกา เทสนา อโหสีติ. ภาคิเนยฺยสงฺฆรกฺขิตตฺเถรวตฺถุ. ------- ๕. จิตฺตหตฺถตฺเถรวตฺถุ. (๒๘) "อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺสาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต จิตฺตหตฺถตฺเถรํ นาม อารพฺภ กเถสิ. เอโก กิร สาวตฺถีวาสี กุลปุตฺโต นฏฺฐโคณํ ปริเยสนฺโต อรญฺญํ ปวิสิตฺวา มชฺฌนฺติกกาเล โคณํ ทิสฺวา ยูเถ วิสฺสชฺเชตฺวา "อวสฺสํ อยฺยานํ สนฺติเก อาหารมตฺตํ ลภิสฺสามีติ ขุปฺปิปาสาปีฬิโต วิหารํ ปวิสิตฺวา ภิกฺขูนํ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. ตสฺมึ โข ปน สมเย ภิกฺขูนํ อวกฺการปาติยํ ภุตฺตาวเสสกํ ภตฺตํ โหติ. เต ตํ ฉาตกปีฬิตํ ทิสฺวา "อิงฺฆ ภตฺตํ คเหตฺวา ภุญฺชาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

วทึสุ. พุทฺธกาเล จ นาม อเนกสูปพฺยญฺชนํ อุปฺปชฺชติ. โส ตโต ยาปนมตฺตํ คเหตฺวา ภุญฺชิตฺวา ปานียํ ปิวิตฺวา หตฺเถ โธวิตฺวา ภิกฺขู วนฺทิตฺวา "กึ ภนฺเต อชฺช อยฺยา นิมนฺตนฏฺฐานํ อคมํสูติ. "นตฺถิ อุปาสก, ภิกฺขู อิมินาว นีหาเรน นิพทฺธํ ลภนฺตีติ. โส "มยํ อุฏฺฐาย สมุฏฺฐาย รตฺตินฺทิวํ นิพทฺธํ กมฺมํ กโรนฺตาปิ เอวํ มธุรพฺยญฺชนภตฺตํ น ลภาม, อิเม กิร นิพทฺธํ ภุญฺชนฺติ, กึ เม คิหิภาเวน, ภิกฺขุ ภวิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. อถ นํ ภิกฺขู "สาธุ อุปาสกาติ ปพฺพาเชสุํ. โส ลทฺธูปสมฺปโท สพฺพุปการํ วตฺตปฏิวตฺตํ อกาสิ. โส พุทฺธานํ อุปฺปนฺเนน ลาภสกฺกาเรน กติปาหจฺจเยน ถูลสรีโร อโหสิ; ตโต จินฺเตสิ "กึ เม ภิกฺขาย จริตฺวา ชีวิเตน, คิหี ภวิสฺสามีติ. โส วิพฺภมิตฺวา เคหํ ปาวิสิ. ตสฺส เคเห กมฺมํ กโรนฺตสฺส, กติปาเหเนว สรีรํ มิลายิ, ตโต "กึ เม อิมินา ทุกฺเขน, สมโณ ภวิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ปุนาคนฺตฺวา ปพฺพชิ. โส กติปาหํ วีตินาเมตฺวา ปุน อุกฺกณฺฐิตฺวา วิพฺภมิ. ปพฺพชิตกาเล ปน ภิกฺขูนํ อุปการโก อโหสิ. โส ปุนปิ กติปาเหเนว อุกฺกณฺฐิตฺวา "กึ เม คิหิภาเวน, ปพฺพชิสฺสามีติ คนฺตฺวา ภิกฺขู วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. อถ นํ ภิกฺขู อุปการวเสน ปุน ปพฺพาชยึสุ, เอวํ โส ฉกฺขตฺตุํ ปพฺพชิตฺวา อุปฺปพฺพชิโต. ตสฺส ภิกฺขู "เอส จิตฺตวสิโก หุตฺวา วิจรตีติ "จิตฺตหตฺถตฺเถโรติ นามํ กรึสุ. ตสฺเสวํ อปราปรํ วิจรนฺตสฺเสว, ภริยา คพฺภินี อโหสิ. โส สตฺตเม วาเร อรญฺญโต กสิภณฺฑํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

อาทาย เคหํ คนฺตฺวา ภณฺฑกํ ฐเปตฺวา "อตฺตโน กาสาวํ คณฺหิสฺสามีติ คพฺภํ ปาวิสิ. ตสฺมึ ขเณ ตสฺส ภริยา นิปชฺชิตฺวา นิทฺทายติ. ตสฺสา นิวตฺถสาฏโก อปคโต. มุขโต ลาลา ปคฺฆรติ, นาสา ฆุรุฆุรายติ, มุขํ วิวฏํ, ทนฺตํ ฆํสติ. ๑- สา ตสฺส อุทฺธุมาตกสรีรํ วิย อุปฏฺฐาสิ. โส "อนิจฺจํ ทุกฺขํ อิทํ, อหํ เอตฺตกํ กาลํ ปพฺพชิตฺวา อิมํ นิสฺสาย ภิกฺขุภาเว สณฺฐาตุํ นาสกฺขินฺติ กาสาวโกฏิยํ คเหตฺวา อุทเร พนฺธนฺโตว เคหา นิกฺขมิ. อถสฺส อนนฺตรเคเห ฐิตา สสฺสุ ตํ ตถา คจฺฉมานํ ทิสฺวา "อยํ ปฏิกฺกนฺโต, อิทาเนว อรญฺญโต อาคจฺฉนฺโตว กาสาวํ อุทเร พนฺธิตฺวา นิกฺขนฺโต วิหาราภิมุโข คจฺฉติ; กินฺนุ โขติ เคหํ ปวิสิตฺวา นิทฺทายมานํ ธีตรํ ปสฺสิตฺวา "โส อิมํ ทิสฺวา วิปฺปฏิสารี หุตฺวา คโตติ ญตฺวา ธีตรํ ปหริตฺวา "อุฏฺเฐหิ กาฬกณฺณิ, สามิโก เต ตํ นิทฺทายมานํ ทิสฺวา วิปฺปฏิสารี หุตฺวา คโต; นตฺถิ โส อิโต ปฏฺฐาย ตุยฺหนฺติ อาห. "อเปหิ อเปหิ อมฺม, กุโต ตสฺส คมนํ, กติปาเหเนว ปุน อาคมิสฺสตีติ. โสปิ "อนิจฺจํ ทุกฺขนฺติ วตฺวา คจฺฉนฺโต คจฺฉนฺโตว โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ. โส คนฺตฺวา ภิกฺขู วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. "น สกฺขิสฺสาม มยํ ตํ ปพฺพาเชตุํ, กุโต ตุยฺหํ สมณภาโว, สตฺถกนิสาทนปาสาณสทิสํ ตว สีสนฺติ. "ภนฺเต อิทานิ มํ อนุกมฺปาย เอกวารํ ปพฺพาเชถาติ. เต ตํ อุปการวเสน ปพฺพาชยึสุ. โส กติปาเหเนว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตปิ ตํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. "ทนฺตํ ฆํสตีติ. นตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๖.

อาหํสุ "อาวุโส จิตฺตหตฺถ ตว คมนสมยํ ตฺวเมว ชาเนยฺยาสิ, อิมสฺมึ เต วาเร จิรายิตนฺติ. "ภนฺเต สํสคฺคสฺส อตฺถิภาวกาเล คตมฺห, โส โน สํสคฺโค ฉินฺโน, อิทานิ อคมนธมฺมา ชาตมฺหาติ. ภิกฺขู สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา "ภนฺเต อยํ ภิกฺขุ อมฺเหหิ เอวํ วุตฺโต เอวํ นาม กเถติ อญฺญํ พฺยากโรติ อภูตํ วทตีติ อาหํสุ. สตฺถา "อาม ภิกฺขเว มม ปุตฺโต อตฺตโน อนวฏฺฐิตจิตฺตกาเล สทฺธมฺมํ อชานนกาเล คมนาคมนํ อกาสิ, อิทานิสฺส ปุญฺญญฺจ ปาปญฺจ ปหีนนฺติ วตฺวา อิมา เทฺว คาถา อภาสิ "อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺส สทฺธมฺมํ อวิชานโต ปริปฺลวปสาทสฺส ปญฺญา น ปริปูรติ, อนวสฺสุตจิตฺตสฺส อนนฺวาหตเจตโส ปุญฺญปาปปหีนสฺส นตฺถิ ชาครโต ภยนฺติ. ตตฺถ อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺสาติ "จิตฺตํ นาเมตํ กสฺสจิ นิพทฺธํ วา ถาวรํ วา นตฺถิ; โย ปน ปุคฺคโล อสฺสปิฏฺเฐ ฐปิตกุมฺภณฺฑํ วิย ถุสราสิมฺหิ โกฏิตขาณุโก วิย ขลฺลาตสีเส กทมฺพปุปฺผํ วิย กตฺถจิ น สณฺฐาติ, กทาจิ เสวโก โหติ กทาจิ อาชีวโก กทาจิ นิคณฺโฐ กทาจิ ตาปโส, เอวรูโป ปุคฺคโล อนวฏฺฐิตจิตฺโต นาม; ตสฺส อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺส สตฺตตฺตึสโพธิปกฺขิยธมฺมเภทํ อิมํ สทฺธมฺมํ อชานนฺตสฺส ปริตฺตสทฺธตาย วา อุลฺลวนสทฺธตาย วา ปริปฺลวปสาทสฺส กามาวจราปิ รูปาวจราทิเภทาปิ ปญฺญา น ปริปูรติ, กามาวจรายปิ อปริปูรยมานาย, กุโตว รูปาวจรารูปาวจรโลกุตฺตรปญฺญา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๗.

ปริปูริสฺสตีติ ทีเปติ. อนวสฺสุตจิตฺตสฺสาติ: ราเคน อตินฺตจิตฺตสฺส. อนนฺวาหตเจตโสติ "อาหตจิตฺโต ขีลชาโตติ ๑- อาคตฏฺฐาเน โทเสน จิตฺตสฺส ปหตภาโว วุตฺโต, อิธ ปน "โทเสน อปฺปฏิหตจิตฺตสฺสาติ อตฺโถ. ปุญฺญปาปปหีนสฺสาติ: จตุตฺถมคฺเคน ปหีนปุญฺญสฺส เจว ปหีนปาปสฺส จ ขีณาสวสฺส. นตฺถิ ชาครโต ภยนฺติ: ขีณาสวสฺส ชาครนฺตสฺเสว ภยาภาโว กถิโต วิย, โส ปน สทฺธาทีหิ ชาครธมฺเมหิ สมนฺนาคตตฺตา ชาคโร นาม; ตสฺมา ชาครนฺตสฺสาปิ อชาครนฺตสฺสาปิ กิเลสภยํ นตฺถิ กิเลสานํ อปจฺจาวตฺตนโต, น หิ ตํ กิเลสา อนุพนฺธนฺติ เตน เตน มคฺเคน ปหีนานํ ปุน อนุปคมนโต, เตนาห "โสตาปตฺติมคฺเคน เย กิเลสา ปหีนา, เต กิเลเส น ปุเนติ น ปจฺจาคจฺฉติ; สกทาคามิอนาคามิ- อรหตฺตมคฺเคน เย กิเลสา ปหีนา, เต กิเลเส น ปุเนติ น ปจฺจาคจฺฉตีติ. เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา สผลา อโหสิ. อเถกทิวสํ ภิกฺขู กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "ภาริยา วติเม อาวุโส กิเลสา นาม, เอวรูโป อรหตฺตุปนิสฺสยสมฺปนฺโน กุลปุตฺโต กิเลเสหิ อาลุลิโต สตฺต วาเร คิหี หุตฺวา สตฺต วาเร ปพฺพชิโตติ. สตฺถา เตสํ กถาปวตฺตึ สุตฺวา ตํขณานุรูเปน คมเนน ธมฺมสภํ คนฺตฺวา พุทฺธาสเน นิสินฺโน "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นามาติ วุตฺเต, "เอวเมว ภิกฺขเว กิเลสา นาม @เชิงอรรถ: ๑. อภิ. วิ. ๓๕/๕๑๐. ม. มู. ๑๒/๒๐๖.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๘.

ภาริยา; สเจ เอเต รูปิโน หุตฺวา กตฺถจิ ปกฺขิปิตุํ สกฺกา ภเวยฺยุํ, จกฺกวาฬํ อติสมฺพาธํ, พฺรหฺมโลโก อตินีจโก, โอกาโส เนสํ น ภเวยฺย; มาทิสํปิ นาเมเต ปญฺญาสมฺปนฺนํ ปุริสาชาเนยฺยํ อาโลเลนฺติ, อวเสเสสุ กา กถา; อหญฺหิ อฑฺฒนาฬิมตฺตํ วรกโจรกํ ๑- กุณฺฐกุทฺทาลญฺจ นิสฺสาย ฉ วาเร ปพฺพชิตฺวา อุปฺปพฺพชิตปุพฺโพติ. "กทา ภนฺเตติ. "สุณิสฺสถ ภิกฺขเวติ. "อาม ภนฺเตติ. "เตนหิ สุณาถาติ อตีตํ อาหริ: อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต, กุทฺทาล- ปณฺฑิโต นาม พาหิรกปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อฏฺฐ มาเส หิมวนฺเต วสิตฺวา วสฺสารตฺตสมเย จ ภูมิยา ตินฺตาย "เคเห เม อฑฺฒนาฬิมตฺโต วรกโจรโก จ กุณฺฐกุทฺทาลโก จ อตฺถิ, วรกโจรกพีชํ มา นสฺสีติ อุปฺปพฺพชิตฺวา เอกฏฺฐานํ กุทฺทาเลน กสิตฺวา ตํ พีชํ วปิตฺวา วตึ กตฺวา ปกฺกกาเล อุทฺธริตฺวา นาฬิมตฺตํ พีชํ ฐเปตฺวา เสสํ ขาทิ. โส "กึ เมทานิ เคเหน, ปุน อฏฺฐมาเส ปพฺพชิสฺสามีติ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิ. อิมินาว นีหาเรน นาฬิมตฺตํ วรกโจรกญฺจ กุณฺฐกุทฺทาลญฺจ นิสฺสาย สตฺต วาเร คิหี หุตฺวา สตฺต วาเร ปพฺพชิตฺวา สตฺตเม ปน วาเร จินฺเตสิ "อหํ สตฺต วาเร อิมํ กุณฺฐกุทฺทาลํ นิสฺสาย คิหี หุตฺวา ปพฺพชิโต, กตฺถจิเทว นํ ฉฑฺเฑสฺสามีติ. โส คงฺคาตีรํ คนฺตฺวา "ปติตฏฺฐานํ ปสฺสนฺโต โอตริตฺวา คณฺเหยฺยํ; ยถาสฺส ปติตฏฺฐานํ น ปสฺสามิ, ตถา นํ @เชิงอรรถ: ๑. วรกโปรกนฺติปิ ปาโฐ. ญ. ว.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๙.

ฉฑฺเฑสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นาฬิมตฺตํ พีชํ ปิโลติกาย พนฺธิตฺวา ปิโลติกํ กุทฺทาลผเล พนฺธิตฺวา กุทฺทาลํ อคฺคทณฺฑเก คเหตฺวา คงฺคาตีเร ฐิโต อกฺขีนิ นิมฺมิเลตฺวา อุปริสีเส ติกฺขตฺตุํ อาวชฺชิตฺวา คงฺคาย ขิปิตฺวา นิวตฺติตฺวา โอโลเกตฺวา ปติตฏฺฐานํ อทิสฺวา "ชิตํ เม ชิตํ เมติ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมกาสิ. ตสฺมึ ขเณ พาราณสี ราชา ปจฺจนฺตํ วูปสเมตฺวา อาคนฺตฺวา นทีตีเร ขนฺธาวารํ นิวาเสตฺวา นหานตฺถาย นทึ โอติณฺโณ ตํ สทฺทํ อสฺโสสิ. ราชูนญฺจ นาม "ชิตํ เม ชิตํ เมติ สทฺโท อมนาโป โหติ. โส ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "อหํ อิทานิ อมิตฺตมทฺทนํ กตฺวา `ชิตํ เมติ อาคโต, ตฺวํ ปน `ชิตํ เม ชิตํ เมติ วิรวสิ, กึ นาเมตนฺติ ปุจฺฉิ. กุทฺทาลปณฺฑิโต "ตฺวํ พาหิรเก โจเร ชินิ, ตยา ชิตํ ปุน อชิตเมว โหติ; มยา ปน อชฺฌตฺติโก โลภโจโร ชิโต, โส ปุน มํ น ชินิสฺสติ; ตสฺเสว ชโย สาธูติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "น ตํ ชิตํ สาธุ ชิตํ, ยํ ชิตํ อวชียติ; ตํ โข ชิตํ สาธุ ชิตํ, ยํ ชิตํ นาวชียตีติ. ๑- ตํขณํเยว คงฺคํ โอโลเกนฺโต อาโปกสิณํ นิพฺพตฺเตตฺวา อธิคตวิเสโส อากาเส ปลฺลงฺเกน นิสีทิ. ราชา มหาปุริสสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา สทฺธึ พลกาเยน ปพฺพชิ. โยชนมตฺตา ปริสา อโหสิ. อปโรปิ สามนฺตราชา ตสฺส ปพฺพชิตภาวํ สุตฺวา "ตสฺส รชฺชํ คณฺหิสฺสามีติ อาคนฺตฺวา ตถา @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๒๒.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

สมิทฺธํ นครํ สุญฺญํ ทิสฺวา "เอวรูปํ นครํ ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชนฺโต ราชา น โอรเก ฐาเน ปพฺพชิสฺสติ, มยาปิ ปพฺพชิตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา มหาปุริสํ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา สปริโส ปพฺพชิ. เอเตเนว นีหาเรน สตฺต ราชาโน ปพฺพชึสุ. สตฺตโยชนิโก อสฺสโม อโหสิ. สตฺต ราชาโน โภเค ฉฑฺเฑตฺวา เอตฺตกํ ชนํ คเหตฺวา ปพฺพชึสุ. มหาปุริโส พฺรหฺมจริยวาสํ วสิตฺวา พฺรหฺมโลกุปโค อโหสิ. สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา "อหํ ภิกฺขเว ตทา กุทฺทาลปณฺฑิโต อโหสิ. ๑- กิเลสา นาเมเต เอวํ ภาริยาติ อาห. จิตฺตหตฺถตฺเถรวตฺถุ. --------- ๖. อารทฺธวิปสฺสกภิกฺขุวตฺถุ. (๒๙) "กุมฺภูปมนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต อารทฺธวิปสฺสเก ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิร ปญฺจสตา ภิกฺขู สตฺถุ สนฺติเก ยาว อรหตฺตา กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา "สมณธมฺมํ กริสฺสามาติ โยชนสตมคฺคํ คนฺตฺวา เอกํ มหาคามํ อคมํสุ. อถ เน มนุสฺสา ทิสฺวา ปญฺญตฺตาสเนสุ นิสีทาเปตฺวา ปณีเตหิ ยาคุอาทีหิ ปริวิสิตฺวา "กตฺถ ภนฺเต คจฺฉถาติ ปุจฺฉิตฺวา, "ยถาผาสุกฏฺฐานนฺติ วุตฺเต, @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. อโหสึ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

"ภนฺเต อิมํ เตมาสํ อิเธว วสถ, มยํปิ ตุมฺหากํ สนฺติเก สรเณสุ ปติฏฺฐาย สีลานิ รกฺขิสฺสามาติ ยาจิตฺวา เตสํ อธิวาสนํ วิทิตฺวา "อวิทูเร ฐาเน มหนฺโตว วนสณฺโฑ อตฺถิ, เอตฺถ วสถ ภนฺเตติ วตฺวา อุยฺโยเชสุํ. เต ภิกฺขู ตํ วนสณฺฑํ ปวิสึสุ. ตสฺมึ วนสณฺเฑ อธิวตฺถา เทวตา "สีลวนฺโต อยฺยา อิมํ วนสณฺฑํ อนุปฺปตฺตา; อยุตฺตํ โข ปน อมฺหากํ อยฺเยสุ อิธ วสนฺเตสุ ปุตฺตภาติกํ ๑- คเหตฺวา รุกฺเข อภิรุยฺห วสิตุนฺติ โอตริตฺวา ภูมิยํ นิสีทิตฺวา จินฺตยึสุ "อยฺยา อิมสฺมึ ฐาเน อชฺเชกรตฺตึ วสิตฺวา อทฺธา เสฺว คมิสฺสนฺตีติ. ภิกฺขูปิ ปุนทิวเส อนฺโตคาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา ปุน ตเมว วนสณฺฑํ อาคมึสุ. เทวตา "ภิกฺขุสงฺโฆ สฺวาตนาย เกนจิ นิมนฺติโต ภวิสฺสติ, ตสฺมา ปุน อาคจฺฉติ, อชฺช คมนํ น ภวิสฺสติ, เสฺว คมิสฺสนฺติ มญฺเญติ อิมินา อุปาเยน อฑฺฒมาสมตฺตํ ภูมิยเมว อจฺฉึสุ. ตโต จินฺตยึสุ "ภทนฺตา อิมํ เตมาสํ อิเธว มญฺเญ วสิสฺสนฺติ, อิเธว โข ปน วสนฺเตสุ อมฺหากํ รุกฺเข อภิรุหิตฺวา นิสีทิตุํปิ อยุตฺตํ; เตมาสํ ปุตฺตภาติเก คเหตฺวา ภูมิยํ นิสีทนฏฺฐานานิปิ อมฺหากํ ทุกฺขานิ; กิญฺจิ กตฺวา อิเม ภิกฺขู ปลาเปตุํ วฏฺฏตีติ. ตา เตสุ เตสุ รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐาเนสุ เจว จงฺกมนโกฏีสุ จ ฉินฺนสีสานิ กพนฺธานิ ทสฺเสตุํ อมนุสฺสสทฺทญฺจ สาเวตุํ อารภึสุ. ภิกฺขูนํ ขิปิตกาสาทโย โรคา ปวตฺตึสุ. เต อญฺญมญฺญํ "ตุยฺหํ อาวุโส กึ รุชฺชติ, ตุยฺหํ กึ รุชฺชตีติ ปุจฺฉิตฺวา "มยฺหํ ขิปิตโรโค, มยฺหํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ปุตฺตภาติเก.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

กาโสติ วตฺวา "อาวุโส อหํ อชฺช จงฺกมนโกฏิยํ ฉินฺนสีสํ อทฺทสํ, อหํ รตฺติฏฺฐาเน กพนฺธํ อทฺทสํ, อหํ ทิวาฏฺฐาเน อมนุสฺสสทฺทํ อสฺโสสึ, ปริวชฺเชตพฺพยุตฺตกมิทํ ฐานํ, อมฺหากํ อิธ อผาสุกํ โหติ, สตฺถุ สนฺติกํ คมิสฺสามาติ. เต นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. อถ เน สตฺถา อาห "กึ ภิกฺขเว ตสฺมึ ฐาเน วสิตุํ น สกฺขิสฺสถาติ. "อาม ภนฺเต: อมฺหากํ ตสฺมึ ฐาเน วสนฺตานํ เอวรูปานิ เภรวารมฺมณานิ อุปฏฺฐหนฺติ, เตน เอวรูปํ อผาสุกํ โหติ, เตน มยํ `วชฺเชตพฺพยุตฺตกมิทํ ฐานนฺติ ตํ ฉฑฺเฑตฺวา ตุมฺหากํ สนฺติกํ อาคตาติ. "ภิกฺขเว ตตฺเถว ตุมฺหากํ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ. "น สกฺกา ภนฺเตติ. "ภิกฺขเว ตุมฺเห อาวุธํ อคเหตฺวา คตา, อิทานิ อาวุธํ คเหตฺวา คจฺฉถาติ. "กตราวุธํ ภนฺเตติ. สตฺถา "อหํ โว อาวุธํ ทสฺสามิ, มยา ทินฺนาวุธํ คเหตฺวา คจฺฉถาติ วตฺวา "กรณียมตฺถกุสเลน, ยนฺตํ สนฺตํ ปทํ อภิสเมจฺจ, สกฺโก อุชู จ สุหุชู จ สุวโจ จสฺส มุทุ อนติมานีติ สกลํ เมตฺตสุตฺตํ ๑- กเถตฺวา "ภิกฺขเว อิมํ ตุมฺเห พหิ วิหารสฺส วนสณฺฑโต ปฏฺฐาย สชฺฌายนฺตา อนฺโตวิหารํ ปวิเสยฺยาถาติ อุยฺโยเชสิ. เต สตฺถารํ วนฺทิตฺวา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน ตํ วนสณฺฑํ ปตฺวา พหิวิหาเร คณสชฺฌายํ สชฺฌายมานาว วนสณฺฑํ ปวิสึสุ. สกลวนสณฺเฑ เทวตา เมตฺตจิตฺตํ ปฏิลภิตฺวา เตสํ @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ขุ. ๒๕/๑๓.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ อาปุจฺฉึสุ, คตฺตสมฺพาหนํ อาปุจฺฉึสุ, เตสํ ตตฺถ ตตฺถ อารกฺขํ สุสํวิหิตํ กรึสุ, จกฺกธุปนํ ๑- วิย สนฺนิสินฺนา อเหสุํ. กตฺถจิ อมนุสฺสสทฺโท นาม นาโหสิ. เตสํ ภิกฺขูนํ จิตฺตํ เอกคฺคํ โหติ. ๒- เต รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐาเนสุ นิสินฺนา วิปสฺสนาย จิตฺตํ โอตาเรตฺวา อตฺตนิ ขยวยํ ปฏฺฐเปตฺวา "อยํ อตฺตภาโว นาม ภิชฺชนตฺเถน อถาวรตฺเถน กุลาลภาชนสทิโสติ วิปสฺสนํ วฑฺฒยึสุ. สมฺมาสมฺพุทฺโธ คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว เตสํ วิปสฺสนาย อารทฺธภาวํ ญตฺวา เต ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา ๓- "เอวเมว ภิกฺขเว อยํ อตฺตภาโว นาม ภิชฺชนตฺเถน อถาวรตฺเถน กุลาลภาชนสทิโส เอวาติ วตฺวา โอภาสํ ผริตฺวา โยชนสเต ฐิโตปิ เตสํ อภิมุเข นิสินฺโน วิย ฉพฺพณฺณรสฺมิโย วิสฺสชฺเชตฺวา ทิสฺสมาเนน รูเปน อิมํ คาถมาห "กุมฺภูปมํ กายมิมํ วิทิตฺวา นครูปมํ จิตฺตมิทํ ถเกตฺวา ๔- โยเธถ มารํ ปญฺญาวุเธน ชิตญฺจ รกฺเข อนิเวสโน สิยาติ. ตตฺถ กุมฺภูปมนฺติ: อพลทุพฺพลตฺเถน อนทฺธนิยตาย ตาวกาลิกตฺเถน อิมํ เกสาทิสมุหสงฺขาตํ กายํ กุมฺภูปมํ กุลาลภาชนสทิสํ วิทิตฺวา. นครูปมํ จิตฺตมิทํ ถเกตฺวาติ: นครํ นาม พหิทฺธา ถิรํ โหติ คมฺภีรปริขํ ปาการปริกฺขิตฺตํ ทฺวารฏฺฏาลกยุตฺตํ, อนฺโต สุวิภตฺตํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ปกฺกธุปนํ. ๒. ยุ. อโหสิ. ๓. สี. ม. ยุ. อามนฺเตสิ. @๔. สี. ม. ยุ. ฐเปตฺวา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๔.

วีถิจตุกฺกสิงฺฆาฏกสมฺปนฺนํ อนฺตราปณํ ตํ "วิลุมฺปิสฺสามาติ พหิทฺธา โจรา อาคนฺตฺวา ปวิสิตุํ อสกฺโกนฺตา ปพฺพตํ อาสชฺช ปฏิหตา วิย คจฺฉนฺติ; เอวเมว ปณฺฑิโต กุลปุตฺโต อตฺตโน วิปสฺสนาจิตฺตํ ถิรํ นครสทิสํ กตฺวา ถเกตฺวา นคเร ฐิโต เอกโตธาราทินา นานปฺปกาเรน อาวุเธน โจรคณํ วิย วิปสฺสนามเยน จ อริยมคฺคมเยน จ ปญฺญาวุเธน ตํ ตํ มคฺควชฺฌํ กิเลสํ ปฏิพาหนฺโต ตํ กิเลสมารํ โยเธถ ปหเรยฺยาติ อตฺโถ. ชิตญฺจ รกฺเขติ: ชิตํ อุปฺปาทิตํ ตรุณวิปสฺสนํ อาวาสสปฺปายอุตุสปฺปายโภชนสปฺปายปุคฺคลสปฺปายธมฺมสฺสวนสปฺปายาทีนิ อาเสวนฺโต อนฺตรนฺตรา สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ตโต วุฏฺฐาย สุทฺธจิตฺเตน สงฺขาเร สมฺมสนฺโต รกฺเขยฺย. อนิเวสโน สิยาติ: อนาลโย ภเวยฺย. "ยถา นาม โยโธ สงฺคามสีเส พลโกฏฺฐกํ กตฺวา อมิตฺเตหิ สทฺธึ ยุชฺฌนฺโต ฉาโต วา ปิปาสิโต วา หุตฺวา สนฺนาเห สิถิเล อาวุเธ วา ปติเต พลโกฏฺฐกํ ปวิสิตฺวา วิสฺสมิตฺวา ภุญฺชิตฺวา ปิวิตฺวา สนฺนยฺหิตฺวา อาวุธํ คเหตฺวา ปุน นิกฺขมิตฺวา ยุชฺฌนฺโต ปรเสนํ มทฺทติ อชิตํ ชินาติ ชิตํ รกฺขติ; โส หิ สเจ พลโกฏฺฐเก เอวํ วิสฺสมนฺโต ตํ อสฺสาเทนฺโต อจฺเฉยฺย, รชฺชํ ปรหตฺถคตํ กเรยฺย; เอวเมว ภิกฺขุ ปฏิลทฺธํ ตรุณวิปสฺสนํ ปุนปฺปุนํ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ตโต วุฏฺฐาย สุทฺธจิตฺเตน สงฺขาเร สมฺมสนฺโต รกฺขิตุํ สกฺโกติ อุตฺตริมคฺคปฏิลาเภน กิเลสมารํ ชินาติ; สเจ ปน โส สมาปตฺติเมว อสฺสาเทติ สุทฺธจิตฺเตน ปุนปฺปุนํ สงฺขาเร น สมฺมสติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๕.

มคฺคผลปฏิเวธํ กาตุํ น สกฺโกติ; ตสฺมา รกฺขิตพฺพยุตฺตกํ รกฺขนฺโต อนิเวสโน สิยา สมาปตฺตึ นิเวสนํ กตฺวา ตตฺถ น นิเวเสยฺย อาลยํ น กเรยฺยาติ อตฺโถ. "ตุมฺเห เอวํ กโรถาติ เอวํ สตฺถา เตสํ ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสสิ. เทสนาวสาเน ปญฺจสตา ภิกฺขู นิสินฺนฏฺฐาเน นิสินฺนาว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา ตถาคตสฺส สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ วณฺเณนฺตา โถเมนฺตา วนฺทนฺตาว อาคจฺฉึสูติ. อารทฺธวิปสฺสกภิกฺขุวตฺถุ. --------- ๗. ปูติคตฺตติสฺสตฺเถรวตฺถุ. (๓๐) "อจิรํ วตยํ กาโยติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต ปูติคตฺตติสฺสตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ. เอโก กิร สาวตฺถีวาสี กุลปุตฺโต สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมกถํ สุตฺวา สาสเน อุรํ ทตฺวา ปพฺพชิโต ลทฺธูปสมฺปโท ติสฺสตฺเถโร นาม อโหสิ. คจฺฉนฺเต คจฺฉนฺเต กาเล, ตสฺส สรีเร โรโค อุทปาทิ. สาสปมตฺติโย ปิฬกา อุฏฺฐหึสุ. ตา อนุปุพฺเพน มุคฺคมตฺตา กาฬายมตฺตา โกลฏฺฐิมตฺตา อามลกมตฺตา เพลุวมตฺตา หุตฺวา ปภิชฺชึสุ. สกลสรีรํ ฉิทฺทาวฉิทฺทํ อโหสิ. ปูติคตฺตติสฺสตฺเถโรเตฺววสฺส นามํ อุทปาทิ. อถสฺส อปรภาเค อฏฺฐีนิ ภิชฺชึสุ. โส อปฺปฏิชคฺคิโย อโหสิ. นิวาสนปารุปนํ ปุพฺพโลหิตมกฺขิตํ ชาลปุวสทิสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๖.

อโหสิ. สทฺธิวิหาริกาทโย ปฏิชคฺคิตุํ อสกฺโกนฺตา ฉฑฺฑยึสุ. โส อนาโถ หุตฺวา นิปชฺชิ. พุทฺธานญฺจ นาม เทฺว วาเร โลกโวโลกนํ อวิชหิตํ โหติ: ปจฺจูสกาเล โลกํ โวโลเกนฺตา จกฺกวาฬมุขวฏฺฏิโต ปฏฺฐาย คนฺธกุฏิอภิมุขํ ญาณํ กตฺวา โอโลเกนฺติ, สายํ โอโลเกนฺตา คนฺธกุฏิโต ปฏฺฐาย พาหิราภิมุขํ ญาณํ กตฺวา โอโลเกนฺติ. ตสฺมึ ปน สมเย ภควโต ญาณชาลสฺส อนฺโต ปูติคตฺตติสฺสตฺเถโร ปญฺญายิ. สตฺถา ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา "อยํ สทฺธิวิหาริกาทีหิ ฉฑฺฑิโต, อิทานิสฺส มํ ฐเปตฺวา อญฺญํ ปฏิสรณํ นตฺถีติ คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวา วิหารจาริกํ จรมาโน วิย อคฺคิสาลํ คนฺตฺวา อุกฺขลึ โธวิตฺวา อุทกํ ทตฺวา อุทฺธนํ อาโรเปตฺวา อุทกสฺส ตตฺตภาวํ อาคมยมาโน อคฺคิสาลายเมว อฏฺฐาสิ; ตตฺตภาวํ ชานิตฺวา คนฺตฺวา ติสฺสภิกฺขุโน นิปนฺนมญฺจกโกฏิยํ คณฺหิ. ตทา ภิกฺขู "อเปถ ภนฺเต, มยํ คณฺหิสฺสามาติ มญฺจกํ คเหตฺวา อคฺคิสาลํ อานยึสุ. สตฺถา อมฺพณกํ อาหราเปตฺวา อุณฺโหทกํ อาสิญฺจิตฺวา เตหิ ภิกฺขูหิ ตสฺส ปารุปนํ คาหาเปตฺวา อุณฺโหทเกน มทฺทาเปตฺวา อาตเป วิสฺสชฺชาเปสิ. อถสฺส สนฺติเก ฐตฺวา ตํ สรีรํ อุณฺโหทเกน เตเมตฺวา ตสฺส สรีรํ ๑- ฆํสิตฺวา นหาเปสิ. ตสฺส นหานปริโยสาเน ปารุปนํ สุกฺขิ. อถ นํ ตํ นิวาสาเปตฺวา นิวตฺถกาสาวํ อุทเกน มทฺทาเปตฺวา อาตเป วิสฺสชฺชาเปสิ. อถสฺส คตฺเต อุทเก ฉินฺนมตฺเต, ตํ สุกฺขิ. @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. ตสฺส สรีรนฺติ. นตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

โส เอกํ กาสาวํ นิวาเสตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา สลฺลหุกสรีโร เอกคฺคจิตฺโต หุตฺวา มญฺจเก นิปชฺชิ. สตฺถา ตสฺส อุสฺสีสเก ฐตฺวา "ภิกฺขุ อยํ ตว กาโย อเปตวิญฺญาโณ นิรุปกาโร หุตฺวา กลิงฺครํ วิย ปฐวิยํ สยิสฺสตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "อจิรํ วตยํ กาโย ปฐวึ อธิเสสฺสติ ฉุฑฺโฑ อเปตวิญฺญาโณ, นิรตฺถํว กลิงฺครนฺติ. ตตฺถ อจิรํ วตาติ: ภิกฺขุ น จิรสฺเสวายํ กาโย ปฐวึ อธิเสสฺสติ อิมิสฺสา ปกติสยเนน สยิตาย ปฐวิยา อุปริ สยิสฺสติ. ฉุฑฺโฑติ: อปวิทฺโธ อปคตวิญฺญาณตาย ตุจฺโฉ หุตฺวา เสสฺสตีติ ทสฺเสติ. ยถากึ? นิรตฺถํว กลิงฺครนฺติ: นิรุปการํ นิรตฺถกํ กฏฺฐขณฺฑํ วิย. ทพฺพสมฺภารตฺถิกา หิ มนุสฺสา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อุชุกํ อุชุกสณฺฐาเนน วงฺกํ วงฺกสณฺฐาเนน ฉินฺทิตฺวา ทพฺพสมฺภารํ คณฺหนฺติ, อวเสสํ ปน สุสิรญฺจ ปูติกญฺจ อสารกญฺจ คณฺฐิกชาตญฺจ ฉินฺทิตฺวา ตตฺเถว ฉฑฺเฑนฺติ; อญฺเญ ทพฺพสมฺภารตฺถิกา อาคนฺตฺวา ตํ คเหตฺวา อากงฺขนฺตา นาม นตฺถิ, ตํ โอโลเกตฺวา อตฺตโน อุปการกเมว คณฺหนฺติ; อิตรํ ปฐวีคตเมว โหติ, ตํ ปน เตน เตน อุปาเยน มญฺจปฏิปาทกํ วา ปาทกฐลิกํ วา ผลกปีฐกํ วา กาตุํ สกฺกาปิ ภเวยฺย; อิมสฺมึ ปน อตฺตภาเว ทฺวตฺตึสาย โกฏฺฐาเสสุ เอกโกฏฺฐาโสปิ มญฺจปฏิปาทกาทิวเสน วา อญฺเญน วา อุปการมุเขน คยฺหุปโค นาม นตฺถิ, เกวลํ นิรตฺถํว กลิงฺครํ อยํ กาโย อปคตวิญฺญาโณ กติปาหสฺเสว ปฐวิยํ เสสฺสตีติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

เทสนาวสาเน ปูติคตฺตติสฺสตฺเถโร สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. อญฺเญปิ พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ. เถโรปิ อรหตฺตํ ปตฺวา ปรินิพฺพายิ. สตฺถา ตสฺส สรีรกิจฺจํ การาเปตฺวา ธาตุโย คเหตฺวา เจติยํ การาเปสิ. ภิกฺขู สตฺถารํ ปุจฺฉึสุ "ภนฺเต ปูติคตฺตติสฺสตฺเถโร กุหึ นิพฺพตฺโตติ. "ปรินิพฺพุโต ภิกฺขเวติ. "ภนฺเต เอวรูปสฺส อรหตฺตุป- นิสฺสยสมฺปนฺนสฺส ภิกฺขุโน กึการณา คตฺตํ ปูติกํ ชาตํ, กึการณา อฏฺฐีนิ ภินฺนานิ, กิมสฺส การณํ อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสยภาวํ ปตฺตนฺติ. "ภิกฺขเว สพฺพเมตํ เอตสฺส อตฺตนา กตกมฺเมน นิพฺพตฺตนฺติ. "กึ ปน เตน ภนฺเต กตนฺติ. "เตนหิ ภิกฺขเว สุณาถาติ อตีตํ อาหริ: อยํ กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล สากุณิโก หุตฺวา พหู สกุเณ วธิตฺวา อิสฺสรชนํ อุปฏฺฐหิ, เตสํ ทินฺนาวเสเส วิกฺกีณาติ, "วิกฺกีณาวเสสา มาเรตฺวา ฐปิตา ปูติกา ภวิสฺสนฺตีติ, ยถา อุปฺปติตุํ น สกฺโกนฺติ; ตถา เตสํ ชงฺฆฏฺฐีนิ จ ปกฺขฏฺฐีนิ จ ภินฺทิตฺวา ราสึ กตฺวา ฐเปสิ. เต ปุนทิวเส วิกฺกีณาติ, อติพหูนํ ลทฺธกาเล อตฺตโน อตฺถาย ปจาเปสิ. ตสฺส เอกทิวสํ รสโภชเน ปกฺเก, เอโก ขีณาสโว ปิณฺฑาย จรนฺโต ตสฺส เคหทฺวาเร อฏฺฐาสิ. โส เถรํ ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา "มยา พหู ปาณา มาริตา, ๑- อยฺโย จ เม เคหทฺวาเร ฐิโต, อนฺโตเคเห จ รสโภชนํ สํวิชฺชติ, ปิณฺฑปาตมสฺส ทสฺสามีติ ตสฺส ปตฺตํ อาทาย ปูเรตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. มาเรตฺวา ขาทิตา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๙.

รสปิณฺฑปาตํ ทตฺวา เถรํ ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา "ภนฺเต ตุมฺเหหิ ทิฏฺฐธมฺมสฺส มตฺถกํ ปาปุเณยฺยนฺติ อาห. เถโร "เอวํ โหตูติ อนุโมทนํ อกาสิ. ภิกฺขเว ตทา ติสฺสสฺส กตกมฺมวเสเนว เอตํ ติสฺสสฺส นิปฺผนฺนํ: สกุณานํ อฏฺฐิเภทนิสฺสนฺเทน ติสฺสสฺส คตฺตํ ปูติกํ ชาตํ, อฏฺฐีนิ จ ภินฺนานิ; ขีณาสวสฺส รสปิณฺฑปาตทานนิสฺสนฺเทน อรหตฺตํ ปตฺโตติ. ปูติคตฺตติสฺสตฺเถรวตฺถุ. -------------- ๘. นนฺทโคปาลกวตฺถุ. (๓๑) "ทิโส ทิสนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา โกสลชนปเท วิหรนฺโต นนฺทโคปาลกํ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิร อนาถปิณฺฑิกสฺส คหปติโน นนฺโท นาม โคปาลโก โคยูถํ รกฺขติ อฑฺโฒ มหทฺธโน มหาโภโค. โส กิร ยถา เกณิโย ชฏิโล ปพฺพชิตเวเสน เอวํ โคปาลกตฺเตน ราชปีฬํ ปริหรนฺโต อตฺตโน กุฏุมฺพํ รกฺขติ. โส กาลานุกาลํ ปญฺจโครเส อาทาย อนาถปิณฺฑิกสฺส สนฺติกํ อาคนฺตฺวา สตฺถารํ ปสฺสติ ธมฺมํ สุณาติ อตฺตโน วสนฏฺฐานํ อาคมนตฺถาย สตฺถารํ ยาจติ. สตฺถา ตสฺส ญาณปริปากํ อาคมยมาโน อาคนฺตฺวา ๑- ตสฺส ปริปกฺกภาวํ @เชิงอรรถ: ๑. ม. อคนฺตฺวา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

ญตฺวา เอกทิวสํ มหาภิกฺขุสงฺฆปริวุโต จาริกํ จรนฺโต มคฺคา โอกฺกมฺม ตสฺส วสนฏฺฐานาสนฺเน อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสีทิ. นนฺโท สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ๑- วนฺทิตฺวา ปฏิสนฺถารํ กตฺวา สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปณีตํ ปญฺจโครสทานํ อทาสิ. สตฺตเม ทิวเส สตฺถา อนุโมทนํ กตฺวา ทานกถาทิเภทํ อนุปุพฺพีกถํ กเถสิ. กถาปริโยสาเน นนฺทโคปาลโก โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาย สตฺถุ ปตฺตํ คเหตฺวา สตฺถารํ อนุคจฺฉนฺโต ทูรํ คนฺตฺวา "ติฏฺฐ อุปาสกาติ นิวตฺติยมาโน วนฺทิตฺวา นิวตฺติ. อถ นํ เอโก ลุทฺธโก วิชฺฌิตฺวา มาเรสิ. ปจฺฉโต อาคจฺฉนฺตา ภิกฺขู ทิสฺวา คนฺตฺวา สตฺถารํ อาหํสุ "นนฺโท ภนฺเต โคปาลโก ตุมฺหากํ อิธาคตตฺตา มหาทานํ ทตฺวา อนุคนฺตฺวา นิวตฺตนฺโต มาริโต; สเจ ตุมฺเห นาคจฺฉิสฺสถ, นาสฺส มรณํ อภวิสฺสาติ. สตฺถา "ภิกฺขเว มยิ อาคเตปิ อนาคเตปิ, ตสฺส จตสฺโส ทิสา จตสฺโส อนุทิสา คจฺฉนฺตสฺสาปิ, มรณโต มุจฺจนุปาโย นาม นตฺถิ; ยํ หิ เนว โจรา น เวริโน กโรนฺติ, ตํ อิเมสํ สตฺตานํ อนฺโต ปวตฺตํ มิจฺฉาปณิหิตํ จิตฺตเมว กโรตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "ทิโส ทิสํ ยนฺตํ กยิรา เวรี วา ปน เวรินํ, มิจฺฉาปณิหิตํ จิตฺตํ ปาปิโย นํ ตโต กเรติ. ตตฺถ ทิโส ทิสนฺติ: โจโร โจรํ. ทิสฺวาติ ปาฐเสโส, ยนฺตํ กยิราติ: ยนฺตํ ตสฺส อนยพฺยสนํ กเรยฺย. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. อาคนฺตฺวา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๑.

อิทํ วุตฺตํ โหติ "เอโก เอกสฺส มิตฺตทุพฺภิโจโร ปุตฺตทารเขตฺตวตฺถุ- โคมหิสาทีสุ อปรชฺฌนฺโต, ยสฺส อปรชฺฌติ, ตํปิ ตเถว อตฺตนิ อปรชฺฌนฺตํ โจรํ ทิสฺวา, เวรี วา ปน เกนจิเทว การเณน พนฺธเวรํ เวรึ ทิสฺวา, อตฺตโน กกฺขฬตาย ทารุณตาย, ยํ ตสฺส อนยพฺยสนํ กเรยฺย ปุตฺตทารํ วา ตสฺส ปีเฬยฺย เขตฺตาทีนิ วา นาเสยฺย ชีวิตา วา ปน นํ โวโรเปยฺย, ทสสุ อกุสลกมฺมปเถสุ มิจฺฉาฐปิตตฺตา มิจฺฉาปณิหิตํ จิตฺตํ ปาปิโย นํ ตโต กเร ตํ ปุริสํ ตโต การณโต ปาปตรํ กเรยฺย; วุตฺตปฺปกาโร หิ ทิโส วา เวรี วา ทิสสฺส วา เวริโน วา อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว ทุกฺขํ วา อุปฺปาเทยฺย ชีวิตกฺขยํ วา กเรยฺย, อิทํ ปน อกุสลกมฺมปเถสุ มิจฺฉาฐปิตํ จิตฺตํ ทิฏฺเฐปิ ธมฺเม อนยพฺยสนํ ปาเปติ อตฺตภาว- สหสฺเสสุปิ จตูสุ อปาเยสุ ขิปิตฺวา สีสํ อุกฺขิปิตุํ น เทตีติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปตฺตา, มหาชนสฺส สาตฺถิกา เทสนา ชาตา. อุปาสเกน ปน ภวนฺตเร กตํ กมฺมํ ภิกฺขูหิ น ปุจฺฉิตํ, ตสฺมา สตฺถารา น กถิตนฺติ. นนฺทโคปาลกวตฺถุ. -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๒.

๙. โสเรยฺยตฺเถรวตฺถุ. (๓๒) "น ตํ มาตา ปิตา กยิราติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา โสเรยฺยนคเร สมุฏฺฐิตํ สาวตฺถิยํ นิฏฺฐาเปสิ. สมฺมาสมฺพุทฺเธ สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต, โสเรยฺยนคเร โสเรยฺย- เสฏฺฐิปุตฺโต เอเกน สหายเกน สทฺธึ สุขยานเก นิสีทิตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน นหานตฺถาย นครา นิกฺขมิ. ตสฺมึ ขเณ มหากจฺจายนตฺเถโร โสเรยฺยนครํ ปิณฺฑาย ปวิสิตุกาโม พหินคเร สงฺฆาฏึ ปารุปติ. เถรสฺส จ สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ. โสเรยฺยเสฏฺฐิปุตฺโต ตํ ทิสฺวา จินฺเตสิ "อโห วต อยํ เถโร มม ภริยา ภเวยฺย, มม วา ภริยาย สรีรวณฺโณ เอตสฺส สรีรวณฺโณ วิย ภเวยฺยาติ. ตสฺส จินฺติตมตฺเตเยว, ปุริสลิงฺคํ อนฺตรธายิ, อิตฺถีลิงฺคํ ปาตุรโหสิ. โส ลชฺชมาโน ยานกา โอรุยฺห ปลายิ. ปริชโน ตํ อสญฺชานนฺโต "กิเมตํ กิเมตนฺติ อาห. สาปิ ตกฺกสิลมคฺคํ ปฏิปชฺชิ. สหายโกปิสฺสา อิโต จิโต จ วิจริตฺวาปิ นาทฺทส. สพฺเพ นหายิตฺวา เคหํ อคมํสุ; "กหํ เสฏฺฐิปุตฺโตติ วุตฺเต, "นหาตฺวา อาคโต ภวิสฺสตีติ มญฺญิมฺหาติ วทึสุ. อถสฺส มาตาปิตโร ตตฺถ ตตฺถ ปริเยสิตฺวา อปสฺสนฺตา โรทิตฺวา ปริเทวิตฺวา "มโต ภวิสฺสตีติ มตกภตฺตํ อทํสุ. สา เอกํ ตกฺกสิลคามิสตฺถวาหํ ทิสฺวา ยานกํ ปจฺฉโต ปจฺฉโต อนุพนฺธิ. อถ นํ มนุสฺสา ทิสฺวา "อมฺหากํ ยานกสฺส ปจฺฉโต ปจฺฉโต อาคจฺฉสิ, มยํ `กสฺเสสา ทาริกาติ ตํ น ชานามาติ วทึสุ. "สามิ ตุมฺเห อตฺตโน ยานกํ ปาเชถ, อหํ ปทสา คมิสฺสามีติ คจฺฉนฺตี

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๓.

คจฺฉนฺตี องฺคุลิมุทฺทิกํ ทตฺวา เอกสฺมึ ยานเก โอกาสํ กาเรสิ. มนุสฺสา จินฺตยึสุ "ตกฺกสิลนคเร อมฺหากํ เสฏฺฐิปุตฺตสฺส ภริยา นตฺถิ, มยํ ตสฺส อาจิกฺขิสฺสาม, มหาปณฺณากาโร โน ภวิสฺสตีติ. เต คนฺตฺวา "สามิ อมฺเหหิ ตุมฺหากํ อิตฺถีรตนํ อานีตนฺติ. โส สุตฺวา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา อตฺตโน วยานุรูปํ อภิรูปํ ปาสาทิกํ ทิสฺวา อุปฺปนฺนสิเนโห อตฺตโน เคเห อกาสิ. ปุริสา หิ อิตฺถิโย อิตฺถิโย วา ปุริสา อภูตปุพฺพา นาม นตฺถิ. ปุริสา หิ ปรสฺส ทาเรสุ อติจริตฺวา กาลํ กตฺวา พหูนิ วสฺสสตสหสฺสานิ นิรเย ปจิตฺวา มนุสฺสชาตึ อาคจฺฉนฺตา อตฺตภาวสเต อิตฺถีภาวํ อาปชฺชนฺติ. อานนฺทตฺเถโรปิ กปฺปสตสหสฺสปูริตปารมี อริยสาวโก สํสาเร สํสรนฺโต เอกสฺมึ อตฺตภาเว กมฺมารกุเล นิพฺพตฺโต ปรทารกมฺมํ กตฺวา นิรเย ปจิตฺวา ปกฺกาวเสเสน จุทฺทสสุ อตฺตภาเวสุ ปุริสสฺส ปาทปริจาริกา อิตฺถี อโหสิ, สตฺตสุ อตฺตภาเวสุ วีชุทฺธรณํ ปาปุณิ. อิตฺถิโย ปน ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา อิตฺถีภาเว ฉนฺทํ วิราเชตฺวา "อิทํ โน ปุญฺญํ ปุริสตฺตภาวํ ปฏิลาภาย สํวตฺตตูติ จิตฺตํ อธิฏฺฐหิตฺวา กาลํ กตฺวา ปุริสตฺตภาวํ ปฏิลภนฺติ. ปติเทวตา หุตฺวา สามิสมฺมาปฏิปตฺติวเสนาปิ ปุริสตฺตภาวํ ปฏิลภนฺเตว. อยญฺจ เสฏฺฐิปุตฺโต เถเร อโยนิโส จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว อิตฺถีภาวํ ปฏิลภิ. ตกฺกสิลายํ เสฏฺฐิปุตฺเตน สทฺธึ สํวาสมนฺวาย ปนสฺสา กุจฺฉิยํ คพฺโภ ปติฏฺฐาสิ. สา ทสมาสจฺจเยน ปุตฺตํ ลภิตฺวา ตสฺส ปทสา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๔.

คมนกาเล อปรํปิ ปุตฺตํ ปฏิลภิ เอวมสฺสา กุจฺฉิยํ วุตฺถา เทฺว ปุตฺตา อเหสุํ, โสเรยฺยนคเร ตํ ปฏิจฺจ นิพฺพตฺตา เทฺวติ จตฺตาโร ปุตฺตา อเหสุํ. ตสฺมึ กาเล โสเรยฺยนครโต โย ตสฺสา สหายโก เสฏฺฐิปุตฺโต โส ปญฺจหิ สกฏสเตหิ ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา สุขยานเก นิสินฺโน นครํ ปาวิสิ. อถ นํ สา อุปริปาสาทตเล วาตปานํ วิวริตฺวา อนฺตรวีถึ โอโลกยมานา ฐิตา ทิสฺวา ตํ สญฺชานิตฺวา ทาสึ เปเสตฺวา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา มหาตเล นิสีทาเปตฺวา มหนฺตํ สกฺการสมฺมานํ อกาสิ. อถ นํ โส อาห "ภทฺเท ตฺวํ อิโต ปุพฺเพ อมฺเหหิ น ทิฏฺฐปุพฺพา, อถ จ ปน โน มหนฺตํ สกฺการํ กโรสิ; ชานาสิ ตฺวํ อมฺเหติ. "อาม สามิ ชานามิ, นนุ ตุมฺเห โสเรยฺยนครวาสิโนติ. "อาม ภทฺเทติ. สา มาตาปิตูนญฺจ ภริยาย จ ปุตฺตานญฺจ อโรคภาวํ ปุจฺฉิ. อิตโร "อาม ภทฺเท อโรคาติ วตฺวา "อมฺม ชานาสิ ตฺวํ เอเตติ อาห. "อาม สามิ ชานามิ, เตสํ เอโก ปุตฺโต อตฺถิ, โส กหนฺติ. "ภทฺเท เอตํ มา กเถสิ; มยํ เตน สทฺธึ เอกทิวสํ สุขยานเก นิสีทิตฺวา นหายิตุํ นิกฺขนฺตา เนวสฺส คตึ ชานาม, อิโต จิโต จ วิจริตฺวา ตํ อทิสฺวา มาตาปิตูนํ อาโรจยิมฺหา, เตปิสฺส โรทิตฺวา กนฺทิตฺวา เปตกิจฺจํ กรึสูติ. "อหํ โส สามีติ. "อเปหิ ภทฺเท, กึ กเถสิ, มยฺหํ สหายโก เทวกุมาโร วิย โสภติ, เอโส ปุริโสติ. "โหตุ สามิ, อหํ โสติ. อถ นํ "อิทํ กึ นามาติ. "ตํทิวสนฺเต อยฺโย มหากจฺจายนตฺเถโร ทิฏฺโฐติ. "อาม ทิฏฺโฐติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๕.

"อหํ อยฺยํ มหากจฺจายนตฺเถรํ โอโลเกตฺวา `อโห วต อยํ วา เถโร มม ภริยา ภเวยฺย, เอตสฺส วา สรีรวณฺโณ วิย มม ภริยาย สรีรวณฺโณ ภเวยฺยาติ จินฺเตสึ; จินฺติตกฺขเณเยว ปุริสลิงฺคํ อนฺตรธายิ, อิตฺถีลิงฺคํ ปาตุภวิ; อถาหํ ลชฺชาย กสฺสจิ วตฺตุํ อสกฺกุณิตฺวา ตโต ปลายิตฺวา อิธาคตา สามีติ. "อโห เต ภาริยํ กมฺมํ กตํ, กสฺมา มยฺหํ นาจิกฺขิ, อปิจ ปน เต เถโร ขมาปิโตติ. "น ขมาปิโต สามิ, ชานาสิ ปน ตฺวํ `กหํ เถโรติ. "อิมเมว นครํ อุปนิสฺสาย วิหรตีติ. "สเจ ปิณฺฑาย จรนฺโต อิธาคจฺเฉยฺย, อหํ มม อยฺยสฺส ภิกฺขาหารํ ทเทยฺยามีติ. "เตนหิ สีฆํ สกฺการํ กโรหิ, อมฺหากํ อยฺยํ ขมาเปสฺสามาติ. โส เถรสฺส วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน "ภนฺเต เสฺว มยฺหํ ภิกฺขํ คณฺหถาติ อาห. "นนุ ตฺวํ เสฏฺฐิปุตฺต อาคนฺตุโกสีติ. "ภนฺเต มา อมฺหากํ อาคนฺตุกภาวํ ปุจฺฉถ, เสฺว เม ภิกฺขํ คณฺหถาติ. เถโร อธิวาเสสิ. เคเหปิ เถรสฺส มหาสกฺกาโร ปฏิยตฺโต. เถโร ปุนทิวเส ตํ เคหทฺวารํ อคมาสิ. อถ นํ นิสีทาเปตฺวา ปณีเตน อาหาเรน ปริวิสิตฺวา เสฏฺฐิปุตฺโต ตํ อิตฺถึ คเหตฺวา เถรสฺส ปาทมูเล นิปชฺชาเปตฺวา "ภนฺเต มยฺหํ สหายิกาย ขมถาติ อาห. "กิเมตนฺติ "อยํ ภนฺเต ปุพฺเพ มยฺหํ ปิยสหายโก หุตฺวา ตุมฺเห โอโลเกตฺวา เอวํ นาม จินฺเตสิ; อถสฺส ปุริสลิงฺคํ อนฺตรธายิ, อิตฺถีลิงฺคํ ปาตุภวิ; ขมถ ภนฺเตติ. "เตนหิ อุฏฺฐหถ, ขมามิ โว อหนฺติ. เถเรน "ขมามีติ วุตฺตมตฺเตเยว, อิตฺถีลิงฺคํ อนฺตรธายิ. ปุริสลิงฺคํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๖.

ปาตุภวิ. ปุริสลิงฺเค ปาตุภูตมตฺเตเยว, ตํ ตกฺกสิลาย เสฏฺฐิปุตฺโต อาห "สมฺม สหายก อิเม เทฺว ทารกา ตว กุจฺฉิยํ วุตฺถตฺตา มํ ปฏิจฺจ นิพฺพตฺตตฺตา อุภินฺนํปิ โน ปุตฺตาเอว, อิเธว วสิสฺสาม, มา อุกฺกณฺฐีติ. "สมฺม อหํ เอเกน อตฺตภาเวน ปฐมํ ปุริโส หุตฺวา ปุน อิตฺถีภาวํ ปตฺวา ปุน ปุริโส ชาโตติ วิปฺปการปฺปตฺโต; ปฐมํ มํ ปฏิจฺจ เทฺว ปุตฺตา นิพฺพตฺตา, อิทานิ เม กุจฺฉิโต เทฺว นิกฺขนฺตา; `สฺวาหํ เอเกนตฺตภาเวน วิปฺปการํ ปตฺวา ปุน เคเห วสิสฺสามีติ สญฺญํ มา กริ; อหํ มม อยฺยสฺส สนฺติเก ปพฺพชิสฺสาม; อิเม เทฺว ทารกา ตว ภารา โหนฺตุ, อิเมสุ มา ปมชฺชีติ วตฺวา ปุตฺเต ปริจุมฺพิตฺวา ปริมชฺชิตฺวา ปิตุ นิยฺยาเทตฺวา นิกฺขมิตฺวา เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิ. เถโรปิ ตํ ปพฺพาเชตฺวา อุปสมฺปาเทตฺวา คณฺหิตฺวาว จาริกญฺจรมาโน อนุกฺกเมน สาวตฺถึ อคมาสิ. ตสฺส โสเรยฺยตฺเถโรติ นามํ อโหสิ. ชนปทวาสิโน ตํ ปวตฺตึ ญตฺวา สงฺขุภิตฺวา โกตุหลชาตา อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉึสุ "เอวํ กิร ภนฺเตติ. "อามาวุโสติ. "ภนฺเต เอวรูปํปิ การณํ นาม โหติ; ตุมฺหากํ กิร กุจฺฉิยํ เทฺว ปุตฺตา นิพฺพตฺตา, ตุมฺเห ปฏิจฺจ เทฺว ชาตา; เตสํ โว กตเรสุ พลวสิเนโห โหตีติ. "กุจฺฉิยํ วุตฺถเกสุ อาวุโสติ. อาคตาคตา นิพทฺธํ ตเถว ปุจฺฉนฺติ. เถโร "กุจฺฉิยํ วุตฺถเกสุเยว สิเนโห พลวาติ ปุนปฺปุนํ กเถนโต หรายมาโน เอโกว นิสีทติ เอโกว ติภฐติ. โส เอวํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๗.

เอกตฺตุปคโต อตฺตภาเว ขยวยํ ปฏฺฐเปตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. อถ นํ อาคตาคตา ปุจฺฉนฺติ "ภนฺเต เอวํ กิร นามาโหสีติ. "อาม อาวุโสติ. "กตเรสุ โว สิเนโห พลวาติ. "มยฺหํ กตฺถจิ สิเนโห นาม นตฺถีติ. ภิกฺขู "อยํ อภูตํ กเถติ, ปุริมทิวเสสุ `กุจฺฉิยํ วุตฺถปุตฺเตสุ สิเนโห พลวาติ วตฺวา อิทานิ `มยฺหํ กตฺถจิ สิเนโห นตฺถีติ วทติ, อญฺญํ พฺยากโรติ ภนฺเตติ สตฺถารํ อาหํสุ. สตฺถา "น ภิกฺขเว มยฺหํ ปุตฺโต อญฺญํ พฺยากโรติ, มม ปุตฺตสฺส สมฺมาปณิหิเตน จิตฺเตน มคฺคทสฺสนํ ๑- ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย น กตฺถจิ สิเนโห ชาโต; ยํ สมฺปตฺตึ เนว มาตา น ปิตา กาตุํ สกฺโกติ, ตํ อิเมสํ สตฺตานํ อพฺภนฺตเร ปวตฺตํ จิตฺตเมว เทตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "น ตํ มาตา ปิตา กยิรา อญฺเญ วาปิจ ญาตกา, สมฺมาปณิหิตํ จิตฺตํ เสยฺยโส นํ ตโต กเรติ. ตตฺถ น ตนฺติ: ตํ การณํ เนว มาตา กเรยฺย น ปิตา น อญฺเญ ญาตกา. สมฺมาปณิหิตนฺติ: ทสสุ กุสลกมฺมปเถสุ สมฺมาฐปิตตฺตา สมฺมาปณิหิตํ. เสยฺยโส นํ ตโต กเรติ. ตโต การณโต เสยฺยโส นํ วรตรํ อุตฺตริตรํ กเรยฺย กโรตีติ อตฺโถ. มาตาปิตโร หิ ปุตฺตานํ ธนํ ททมานา เอกสฺมึเยว อตฺตภาเว กมฺมํ อกตฺวา สุเขน ชีวิตปวตฺตนกํ ธนํ ทาตุํ สกฺโกนฺติ, วิสาขาย มาตาปิตโรปิ ตาวมหทฺธนา มหาโภคา ตสฺสา เอกสฺมึเยว อตฺตภาเว @เชิงอรรถ: ๑. ม. มคฺคสฺส.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๘.

สุเขน ชีวิตกปฺปนํ ธนํ อทํสุ, จตูสุ ปน ทีเปสุ จกฺกวตฺติสิรึ ทาตุํ สมตฺถา มาตาปิตโร นาม ปุตฺตานํ นตฺถิ, ปเคว ทิพฺพสมฺปตฺตึ วา ปฐมชฺฌานาทิสมฺปตฺตึ วา, โลกุตฺตรสมฺปตฺติทาเน กถาว นตฺถิ. สมฺมาปณิหิตํ ปน จิตฺตํ สพฺพมฺเปตํ สมฺปตฺตึ ทาตุํ สกฺโกติ, เตน วุตฺตํ "เสยฺยโส นํ ตโต กเรติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปตฺตา, เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา ชาตาติ. โสเรยฺยตฺเถรวตฺถุ. จิตฺตวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. ตติโย วคฺโค.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๙ หน้า ๑๑๖-๑๕๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=19&A=2399&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=19&A=2399&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=13              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=366              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=357              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=357              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]