บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๒

๒. อุปาทานสุตฺตวณฺณนา [๕๒] ทุติเย อุปาทานีเยสูติ จตุนฺนํ อุปาทานานํ ปจฺจเยสุ เตภูมิกธมฺเมสุ. อสฺสาทานุปสฺสิโนติ อสฺสาทํ อนุปสฺสนฺตสฺส. ตตฺราติ ตสฺมึ อคฺคิกฺขนฺเธ. ตทาหาโรติ ตปฺปจฺจโย. ^๔- ตทุปาทาโนติ ตสฺเสว เววจนํ. เอวเมว โขติ เอตฺถ อคฺคิกฺขนฺโธ วิย หิ ตโย ภวา, เตภูมิกวฏฺฏนฺติปิ เอตเทว, อคฺคิชคฺคกปุริโส วิย วฏฺฏนิสฺสิโต พาลปุถุชฺชโน, สุกฺขติณโคมยาทิปกฺขิปนํ วิย อสฺสาทานุปสฺสิโน ปุถุชฺชนสฺส ตณฺหาทิวเสน ฉหิ ทฺวาเรหิ กุสลากุสลกมฺมกรณํ, ติณโคมยาทีสุ ขีเณสุ ปุนปฺปุนํ เตสํ ปกฺขิปเนน อคฺคิกฺขนฺธสฺส วฑฺฒนํ วิย พาลปุถุชฺชนสฺส อุฏฺาย สมุฏฺาย ยถาวุตฺตกมฺมายูหเนน อปราปรํ วฏฺฏทุกฺขนิพฺพตฺตนํ. น กาเลน กาลํ สุกฺขานิ เจว ติณานิ ปกฺขิเปยฺยาติ ตํ หิ โกจิ อตฺถกาโม เอวํ วเทยฺย:- "โภ กสฺมา อุฏฺาย สมุฏฺาย กลาเป พนฺธิตฺวา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปรินิพฺพาติ ^๒ ฉ.ม. กปลฺลานิ @^๓ ฉ.ม.,อิ. สนฺนิฏฺานสงฺขาตํ ^๔ ฉ.ม.,อิ. ตํปจฺจโย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๔.

สุกฺขติณกฏฺานํ ปจฺฉิยา จ ^๑- ปูเตฺวา สุกฺขโคมยานิ ปกฺขิปนฺโต เอตํ อคฺคึ ชาเลสิ, อปิ นุ เต อตฺถิ อิโตนิทานํ กาจิปิ วุฑฺฒีติ. ^๒- วํสาคตเมตํ โภ อมฺหากํ, อิโตนิทานํ ปน เม อวุฑฺฒิเยว. กุโต วุฑฺฒิ. อหํ หิ อิมํ อคฺคึ ชคฺคนฺโต เนว นฺหายิตุํ น ภุญฺชิตุํ น นิปชฺชิตุํ ลภามีติ. เตนหิ โภ กินฺเต อิมินา นิรตฺถเกน อคฺคิชาลเนน, ^๔- เอหิ ตฺวํ เอตานิ อาภตานิ ติณาทีนิ เอตฺถ ปกฺขิป, ตานิ สยเมว ฌายิสฺสนฺติ, ตฺวํ ปน อสุกฏฺาเน สีโตทกา โปกฺขรณี อตฺถิ, ตตฺถ นฺหาตฺวา มาลาคนฺธวิเลปเนหิ อตฺตานํ มณฺเฑตฺวา สุนิวตฺโถ สุปารุโตว ปาทุกาหิ นครํ ปวิสิตฺวา ปาสาทวรมารุยฺห วาตปานํ วิวริตฺวา มหาวีถิยํ วิโรจยมาโน นิสีท เอกคฺโค สุขสมปฺปิโต หุตฺวา, ตตฺถ เต นิสินฺนสฺส ติณาทีนํ ขเยน สยเมว อยํ อคฺคิ อปญฺตฺติภาวํ คมิสฺสตี"ติ. โส ตถา กเรยฺย. ตเถว นิสินฺนสฺส โส อคฺคิ อุปาทานกฺขเยน อปญฺตฺติภาวํ คจฺเฉยฺย. อิทํ สนฺธาเยตํ "น กาเลน กาลนฺ"ติอาทิ วุตฺตํ. เอวเมว โขติ เอตฺถ ปน อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- จตฺตาฬีสาย กฏฺวาหานํ ชลมาโน มหาอคฺคิกฺขนฺโธ วิย หิ เตภูมิกวฏฺฏํ ทฏฺพฺพํ, อคฺคิชคฺคนกปุริโส วิย วฏฺฏสนฺนิสฺสิตโก โยคาวจโร, อตฺถกาโม ปุริโส วิย สมฺมาสมฺพุทฺโธ, เตน ปุริเสน ตสฺส ทินฺนโอวาโท วิย ตถาคเตน "เอหิ ตฺวํ ภิกฺขุ เตภูมิกธมฺเมสุ นิพฺพินฺท, เอวํ วฏฺฏทุกฺขา มุจฺจิสฺสสี"ติ ตสฺส เตภูมิกธมฺเมสุ กมฺมฏฺานสฺส กถิตกาโล, ตสฺส ปุริสสฺส ยถานุสิฏฺ ปฏิปชฺชิตฺวา ปาสาเท นิสินฺนกาโล วิย โยคิโน สุคโตวาทํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สุญฺาคารํ ปวิฏฺสฺส เตภูมิกธมฺเมสุ วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา อนุกฺกเมน ยถานุรูปํ อาหารสปฺปายาทึ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปจฺฉิเยว ^๒ ฉ.ม.,อิ. กาจิ วฑฺฒีติ @^๓ ม. อคฺคึ ชลนฺเตน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๕.

ลภิตฺวา เอกาสเน นิสินฺนสฺส อคฺคผเล ปติฏฺิตกาโล, ตสฺส นฺหานวิเลปนาทีหิ สุโธตมณฺฑิตกายตฺตา ตสฺมึ นิสินฺนสฺส เอกคฺคสุขสมปฺปิตกาโล วิย โยคิโน อริยมคฺคโปกฺขรณิยํ มคฺคาโณทเกน สุโธตกิเลสมลสฺส ^๑- หิโรตฺตปฺปสาฏเก นิวาเสตฺวา สีลวิเลปนานุลิตฺตสฺส อรหตฺตมณฺฑเนน อตฺตภาวํ มณฺเฑตฺวา วิมุตฺติปุปฺผทามํ ปิลนฺธิตฺวา อิทฺธิปาทปาทุกา อารุยฺห นิพฺพานนครํ ปวิสิตฺวา ธมฺมปาสาทํ อารุยฺห สติปฏฺานมหาวีถิยํ วิโรจมานสฺส นิพฺพานารมฺมณํ ผลสมาปตฺตึ อปฺเปตฺวา นิสินฺนกาโล, ตสฺส ปน ปุริสสฺส ตสฺมึ นิสินฺนสฺส ติณาทีนํ ขเยน อคฺคิกฺขนฺธสฺส อปณฺณตฺตึ คมนกาโล วิย ขีณาสวสฺส ยาวตายุกํ ตฺวา อุปาทินฺนกกฺขนฺธเภเทน อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุตสฺส มหาวฏฺฏวูปสโม ทฏฺพฺโพ. ทุติยํ.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๙๓-๙๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=2069&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=2069&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=196 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=2279 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=2055 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=2055 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16