ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                        ๑๐. ปจฺจยสุตฺตวณฺณนา
    [๒๐] ทสเม ปฏิจฺจสมุปฺปาทญฺจ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺเน
จ ธมฺเมติ สตฺถา อิมสฺมึ สุตฺเต ปจฺจเย จ ปจฺจยนิพฺพตฺเต จ สภาวธมฺเม
เทเสสฺสามีติ อุภยํ อารภิ. อุปฺปาทา วา ตถาคตานนฺติ ตถาคตานํ อุปฺปาเทปิ,
พุทฺเธสุ อุปฺปนฺเนสุปิ อนุปฺปนฺเนสุปิ ชาติปจฺจยา ชรามรณํ, ชาติเยว
ชรามรณสฺส ปจฺจโย. ฐิตาว สา ธาตูติ ฐิโตว โส ปจฺจยสภาโว, น กทาจิ
ชาติ ชรามรณสฺส ปจฺจโย น โหติ. ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตาติ อิเมหิปิ
ทฺวีหิ ปจฺจยเมว กเถติ. ปจฺจเยน หิ ปจฺจยุปฺปนฺนา ธมฺมา ติฏฺฐนฺติ, ตสฺมา
ปจฺจโยว "ธมฺมฏฺฐิตตา"ติ วุจฺจติ. ปจฺจโย ธมฺเม นิยเมติ, ตสฺมา "ธมฺมนิยามตา"ติ
วุจฺจติ. อิทปฺปจฺจยตาติ อิเมสํ ชรามรณาทีนํ ปจฺจยา อิทปฺปจฺจยา อิทปฺปจฺจยาว
อิทปฺปจฺจยตา. ตนฺติ ตํ ปจฺจยํ. อภิสมฺพุชฺฌตีติ ญาเณน อภิสมฺพุชฺฌติ. อภิสเมตีติ
ตํ ๑- ญาเณน อภิสมาคจฺฉติ. อาจิกฺขตีติ กเถติ. เทเสตีติ เทสยติ. ๒- ปญฺญเปตีติ
ชานาเปติ. ปฏฺฐเปตีติ ญาณมุเข ฐเปติ. วิวรตีติ วิวริตฺวา ทสฺเสติ. วิภชตีติ
วิภาคโต ทสฺเสติ. อุตฺตานีกโรตีติ ปากฏํ กโรติ. ปสฺสถาติ จาหาติ ปสฺสถ
อติวทติ. ๓- กินฺติ? ชาติปจฺจยา ภิกฺขเว ชรามรณนฺติอาทิ.
    อิติ โข ภิกฺขเวติ เอวํ โข ภิกฺขเว. ยา ตตฺราติ ยา เตสุ "ชาติปจฺจยา
ชรามรณนฺ"ติอาทีสุ. ตถตาติอาทีนิ ปจฺจยาการสฺเสว เววจนานิ. โส เตหิ เตหิ
ปจฺจเยหิ อนูนาธิเกเหว ตสฺส ตสฺส ธมฺมสฺส สมฺภวโต ตถตาติ, สามคฺคึ อุปคเตสุ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ        ฉ.ม.,อิ. ทสฺเสติ   ฉ.ม. อิติ จ วทติ
ปจฺจเยสุ มุหุตฺตมฺปิ ตโต นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตานํ ธมฺมานํ ๑- อสมฺภวาภาวโต
อวิตถตาติ, อญฺญธมฺมปจฺจเยหิ อญฺญธมฺมานุปฺปตฺติโต อนญฺญถตาติ, ชรามรณาทีนํ
ปจฺจยโต วา ปจฺจยสมูหโต วา อิทปฺปจฺจยตาติ วุตฺโต. ตตฺรายํ วจนตฺโถ:- อิเมสํ
ปจฺจยา อิทปฺปจฺจยา, อิทปฺปจฺจยา เอว อิทปฺปจฺจยตา, อิทปฺปจฺจยานํ วา
สมูโห อิทปฺปจฺจยตา. ลกฺขณํ ปเนตฺถ สทฺทสตฺถโต เวทิตพฺพํ.
    อนิจฺจนฺติ หุตฺวา อภาวฏฺเฐน อนิจฺจํ. เอตฺถ จ อนิจฺจนฺติ น ชรามรณํ
อนิจฺจํ, อนิจฺจสภาวานํ ปน ขนฺธานํ ชรามรณตฺตา อนิจฺจํ นาม ชาตํ. สงฺขตาทีสุปิ
เอเสว นโย. เอตฺถ จ สงฺขตนฺติ ปจฺจเยหิ สมาคนฺตฺวา กตํ. ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนนฺติ
ปจฺจเย นิสฺสาย อุปฺปนฺนํ. ขยธมฺมนฺติ ขยสภาวํ. วยธมฺมนฺติ วิคจฺฉนกสภาวํ.
วิราคธมฺมนฺติ วิรุชฺฌนกสภาวํ. ๒- นิโรธธมฺมนฺติ นิรุชฺฌนกสภาวํ. ชาติยาปิ
วุตฺตนเยเนว อนิจฺจตา เวทิตพฺพา. ชนกปจฺจยานํ วา กิจฺจานุภาวลกฺขเณ ๓-
ทิฏฺฐตฺตา ๔- เอเกน ปริยาเยนเนตฺถ อนิจฺจาติอาทีนิ ยุชฺชนฺติเยว. ภวาทโย
อนิจฺจาทิสภาวา. ๕-
    สมฺมปฺปญฺญายาติ ๖- สวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย. ปุพฺพนฺตนฺติ ปุริมํ
อติกฺกนฺตํ. ๗- อโหสึ นุ โขติอาทีสุ "อโหสึ นุ โข นนุ โข"ติ สสฺสตาการญฺจ
อธิจฺจสมุปฺปตฺติอาการญฺจ นิสฺสาย อตีเต อตฺตโน วิชฺชมานตญฺจ อวิชฺชมานตญฺจ
กงฺขติ. กึ การณนฺติ น วตฺตพฺพํ, อุมฺมตฺตโก วิย พาลปุถุชฺชโน ยถา วา ตถา วา
ปวตฺตติ. กึ นุ โข อโหสินฺติ ชาติลิงฺคุปปตฺติโย นิสฺสาย "ขตฺติโย นุ โข อโหสึ
พฺราหฺมณเวสฺสสุทฺทคหฏฺฐปพฺพชิตเทวมนุสฺสานํ อญฺญตโร"ติ กงฺขติ. กถํ นุ โขติ
@เชิงอรรถ:  สี. นิพฺพตฺตนธมฺมานํ, ฉ.ม.,อิ. นิพฺพตฺตานํ ธมฺมานํ
@ ฉ.ม., อิ. วิรชฺชนกสภาวํ        ฉ.ม.,อิ. กิจฺจานุภาวกฺขเณ
@ สี.,อิ. นิทฺทิฏฺฐตฺตา             ฉ.ม. อนิจฺจาทิสภาวาเยว
@ สี.,อิ. ปญฺญายาติ              ฉ.ม. อตีตนฺติ อตฺโถ
สณฺฐานาการํ นิสฺสาย "ทีโฆ นุ โข อโหสึ รสฺสโอทาตกณฺหปมาณิกาทีนํ
อญฺญตโร"ติ กงฺขติ. เกจิ ปน "อิสฺสรนิมฺมานาทีนิ นิสฺสาย `เกน นุ โข
การเณน อโหสินฺ'ติ  เหตุโต ๑- กงฺขตี"ติ วทนฺติ. กึ หุตฺวา กึ อโหสินฺติ
ชาติอาทีนิ นิสฺสาย "ขตฺติโย หุตฺวา นุ โข พฺราหฺมโณ อโหสึ ฯเปฯ เทโว
หุตฺวา มนุสฺโส"ติ อตฺตโน ปรํ ปรํ กงฺขติ. สพฺพตฺเถว ปน อทฺธานนฺติ
กาลาธิวจนเมตํ. อปรนฺตนฺติ อนาคตํ อนฺตํ. ภวิสฺสามิ นุ โข นนุ โขติ
สสฺสตาการญฺจ อุจฺเฉทาการญฺจ นิสฺสาย อนาคเต อตฺตโน วิชฺชมานตญฺจ
อวิชฺชมานตญฺจ กงฺขติ. เสสํ ปเนตฺถ ๒- วุตฺตนยเมว.
    เอตรหิ วา ปจฺจุปฺปนฺนํ อทฺธานนฺติ อิทานิ วา ปฏิสนฺธิมาทึ กตฺวา
จุติปริยนฺตํ สพฺพมฺปิ วตฺตมานกาลํ คเหตฺวา. อชฺฌตฺตํ กถํกถี ภวิสฺสตีติ อตฺตโน
ขนฺเธสุ วิจิกิจฺฉี ภวิสฺสติ. อหํ นุ โขสฺมีติ อตฺตโน อตฺถิภาวํ กงฺขติ. ยุตฺตํ
ปเนตนฺติ? ยุตฺตํ อยุตฺตนฺติ กา เอตฺถ จินฺตา. อปิเจตฺถ อิทํ วตฺถุมฺปิ
อุทาหรนฺติ:- จูฬมาตาย กิร ปุตฺโต มุณฺโฑ, มหามาตาย ปุตฺโต
อมุณฺโฑ, ตํ ปุตฺตํ มุณฺเฑสุํ, โส อุฏฺฐาย "อหํ นุ โข จูฬมาตาย ปุตฺโต"ติ
จินฺเตสิ. เอวํ "อหํ นุ โขสฺมี"ติ กงฺขา โหติ. โน นุ โขสฺมีติ อตฺตโน
นตฺถิภาวํ กงฺขติ. ตตฺราปิ อิทํ วตฺถุ:- เอโก กิร มจฺเฉ คณฺหนฺโต อุทเก
จิรฏฺฐาเนน สีติภูตํ อตฺตโน อูรุํ มจฺโฉติ จินฺเตตฺวา ปหริ. อปโร สุสานปสฺเส
เขตฺตํ รกฺขนฺโต ภีโต สงฺกุฏิโต ๓- สยิ, โส ปฏิพุชฺฌิตฺวา อตฺตโน ชณฺณุกานิ
เทฺว ยกฺขาติ จินฺเตตฺวา ปหริ. เอวํ โน นุ โขสฺมีติ กงฺขา โหติ. ๔-
    กึ นุ โขสฺมีติ ขตฺติโยว สมาโน อตฺตโน ขตฺติยภาวํ กงฺขติ. เอส นโย
เสเสสุ. ๕- เทโว ปน สมาโน เทวภาวํ อชานนฺโต นาม นตฺถิ, โสปิ ปน
@เชิงอรรถ:  ม. เหตุํ                ฉ.ม.,อิ. เสสเมตฺถ
@ สี. สงฺกุจิโต            ฉ.ม.,อิ. กงฺขติ
@ ฉ.ม., อิ. เสเสสุปิ
"อหํ รูปี นุ โข อรูปี นุ โข"ติอาทินา นเยน กงฺขติ. ขตฺติยาทโย กสฺมา น
ชานนฺตีติ เจ. อปจฺจกฺขา เตสํ ตตฺถ ตตฺถ กุเล อุปฺปตฺติ. คหฏฺฐาปิ จ โปตลกาทโย
๑- ปพฺพชิตสญฺญิโน, ปพฺพชิตาปิ "กุปฺปํ นุ โข เม กมฺมนฺ"ติอาทินา นเยน
คหฏฺฐสญฺญิโน, มนุสฺสาปิ จ ราชาโน วิย อตฺตโน ๒- เทวสญฺญิโน โหนฺติ. กถํ นุ
โขสฺมีติ วุตฺตนยเมว. เกวลํ เหตฺถ อพฺภนฺตเร ชีโว นาม อตฺถีติ คเหตฺวา ตสฺส
สณฺฐานาการํ นิสฺสาย "ทีโฆ นุ โขสฺมิ รสฺสจตุรสฺสฉฬํสอฏฺฐํสโสฬสํสาทีนํ
อญญตรสฺสากาโร"ติ ๓- กงฺขนฺโต กถํ นุ โขสฺมีติ กงฺขตีติ เวทิตพฺโพ. สรีรสณฺฐานํ
ปน ปจฺจุปฺปนฺนํ อชานนฺโต นาม นตฺถิ. กุโต อาคโต โส กุหึ คามี ภวิสฺสตีติ
อตฺตภาวสฺส อาคติคติฏฺฐานํ กงฺขนฺโต เอวํ กงฺขตีติ. ๔- อริยสาวกสฺสาติ อิธ
โสตาปนฺโน อธิปฺเปโต, อิตเรปิ ปน ตโย อวาริตาเยวาติ. ทสมํ.
                         อาหารวคฺโค ทุติโย.
                         ---------------



             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๔๖-๔๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=1017&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=1017&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=60              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=590              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=608              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=608              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]