ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                      ๔. พกพฺรหฺมสุตฺตวณฺณนา *-
       [๑๗๕] จตุตฺเถ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตนฺติ ลามกา ๓- สสฺสตทิฏฺฐิ. อิทํ นิจฺจนฺติ.
อิทํ สโหกาเสน ๔- พฺรหฺมฏฺฐานํ อนิจฺจํ "นิจฺจนฺ"ติ วทติ. ธุวนฺติอาทีนิ ๕-
ตสฺเสว เววจนานิ. ตตฺถ ธุวนฺติ ถิรํ. สสฺสตนฺติ สทา วิชฺชมานํ. เกวลนฺติ
อขณฺฑํ เกวลํ. ๖- อจวนธมฺมนฺติ อจวนสภาวํ. อิทํ หิ น ชายตีติอาทีสุ อิมสฺมึ
ฐาเน โกจิ ชายนโก วา ชียนโก วา มียนโก วา จวนโก วา อุปปชฺชนโก
วา นตฺถิตํ สนฺธาย วทติ. อิโต จ ปนญฺญนฺติ อิโต สโหกาสา ๗- พฺรหฺมฏฺฐานา
อุตฺตรึ อญฺญํ นิสฺสรณํ นาม นตฺถีติ. เอวํปิสฺส ๘- ถามคตา สสฺสตทิฏฺฐิ อุปฺปนฺนา
โหติ. เอวํ วาที จ ปน โส อุปริ ติสฺโส ฌานภูมิโย จตฺตาโร มคฺเค
จตฺตาริ ผลานิ นิพฺพานนฺติ สพฺพํ ปฏิพาหติ. กทา ปน สา ทิฏฺฐิ อุปฺปนฺนาติ?
ปฐมชฺฌานภูมิยํ นิพฺพตฺตกาเล. ทุติยชฺฌานภูมิยนฺติ เอเก.
       ตตฺรายํ อนุปุพฺพีกถา:- เหฏฺฐุปปตฺติโก กิเรส  พฺรหฺมา อนุปฺปนฺเน
พุทฺธุปฺปาเท อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา กสิณปริกมฺมํ กตฺวา สมาปตฺติโย
นิพฺพตฺเตตฺวา อปริหีนชฺฌาโน กาลํ กตฺวา จตุตฺถชฺฌานภูมิยํ เวหปฺผเล พฺรหฺมโลเก
ปญฺจกปฺปสติกํ อายุํ คเหตฺวา นิพฺพตฺติ. ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา เหฏฺฐุปปตฺติกํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สตฺต ปน เสขา      ฉ.ม. ภชมานา      ฉ.ม., อิ. ลามิกา
@ ฉ.ม., อิ.สห กาเยน       ฉ.ม. ธุวาทีนิ, อิ. ธุวาทีติ   ฉ.ม., อิ. สกลํ
@ ฉ.ม. สหกายา, อิ. ปโนกาสา     ฉ.ม., อิ. เอวมสฺส   * ปาลิ. พกสุตฺต (มหาจุฬ)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๘.

กตฺวา ตติยํ ฌานํ ปณีตํ ภาเวตฺวา สุภกิเณฺห พฺรหฺมโลเก จตุสฏฺฐิกปฺปํ อายุํ คเหตฺวา นิพฺพตฺติ. ตตฺถ ทุติยชฺฌานํ ภาเวตฺวา อาภสฺสเร อฏฺฐกปฺเป อายุํ คเหตฺวา นิพฺพตฺติ. ตตฺถ ปฐมชฺฌานํ ภาเวตฺวา ปฐมชฺฌานภูมิยํ กปฺปายุโก หุตฺวา นิพฺพตฺติ. โส ปฐมกาเล อตฺตนา กตกมฺมญฺจ นิพฺพตฺตฏฺฐานญฺจ อญฺญาสิ, กาเล ๑- ปน คจฺฉนฺเต คจฺฉนฺเต อุภยํ ปมฺมุสฺสิตฺวา สสฺสตทิฏฺฐึ อุปฺปาเทสิ. อวิชฺชาคโตติ อวิชฺชาย คโต อญาณสมนฺนาคโต ๒- อญาณี อนฺธีภูโต. ยตฺร หิ นามาติ โย นาม. วกฺขตีติ ภณติ. "ยตฺรา"ติ นิปาตโยเคน ปน อนาคตวจนํ กตํ. เอวํ วุตฺเต โส พฺรหฺมา ยถา นาม มคฺเค โจโร เทฺว ตโย ปหาเร อธิวาเสนฺโต สหาเย อนาจิกฺขิตฺวาปิ อุตฺตริปหารํ ปหริยมาโน "อสุโก จ อสุโก จ มยฺหํ สหาโย"ติ อาจิกฺขติ, เอวเมว ภควตา สนฺตชฺชิยมาโน สตึ ลภิตฺวา "ภควา มยฺหํ ปทานุปทํ เปกฺขนฺโต มํ นิปฺปีฬิตุกาโม"ติ ภีโต อตฺตโน สหาเย อาจิกฺขนฺโต ทฺวาสตฺตตีติอาทิมาห. ตสฺสตฺโถ:- โภ โคตม มยํ ทฺวาสตฺตติชนา ปุญฺญกมฺมา เตน ปุญฺญกมฺเมน อิธ นิพฺพตฺตา, วสวตฺติโน สยํ อญฺเญสํ วเส อวตฺติตฺวา ปเร อตฺตโน วเส วตฺเตม, ชาติญฺจ ชรญฺจ อตีตา, อยํ โน เวเทหิ คตตฺตา "เวทคู"ติ สงฺขคตา ภควา อนฺติมา พฺรหฺมูปปตฺติ. อสฺมาภิชปฺปนฺติ ชนา อเนกาติ อเนกชนา อเมฺห อภิชปฺปนฺติ. "อยํ โข ภวํ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทสฺโส วสวตฺติ อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมิตา เสฏฺโฐ สชฺชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺ"ติ เอวํ ปตฺเถนฺติ ปิเหนฺตีติ. อถ นํ ภควา อปฺปํ หิ เอตนฺติอาทิมาห. ตตฺถ เอตนฺติ ยํ ตฺวํ อิธ ตว อายุํ "ทีฆนฺ"ติ มญฺญสิ, เอตํ อปฺปํ ปริตฺตกํ. สตํ สหสฺสานํ นิรพฺพุทานนฺติ นิรพฺพุทคณนาย สตสหสฺสนิรพฺพุทานํ. อายุํ ปชานามีติ "อิทานิ ตว อวสิฏฺฐํ เอตฺตกํ อายุนฺ"ติ อหํ ชานามิ. อนนฺตทสฺสี ภควาหมสฺมีติ ภควา ตุเมฺห "อหํ อนนฺตทสฺสี ชาติอาทีนิ อุปาติวตฺโต"ติ วทถ. กึ เม ปุราณนฺติ @เชิงอรรถ: อิ. กาเลเยว ฉ.ม. สมนฺนาคโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๙.

ยทิ ตฺวํ อนนฺตทสฺสี, เอวํ สนฺเต อิทํ เม อาจิกฺข, กึ มยฺหํ ปุราณํ วตฺตญฺจ. ๑- วต สีลวตฺตนฺติ สีลเมว วุจฺจติ. ยมหํ วิชญฺญาติ ยํ อหํ ตยา กถิตํ ชาเนยฺยํ, ตมฺเม อาจิกฺขาติ วทติ. อิทานิสฺส อาจิกฺขนฺโต ภควา ยํ ตฺวํ อปาเยสีติอาทิมาห. ตตฺรายํ อธิปฺปาโย:- ปุพฺเพ กิเรส กุลฆเร นิพฺพตฺติตฺวา กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวา "ชาติชรามรณสฺส อนฺตํ กริสฺสามี"ติ นิกฺขมฺม อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตฺวา อภิญฺญาปาทกชฺฌานสฺส ลาภี หุตฺวา คงฺคาตีเร ปณฺณสาลํ กาเรตฺวา ฌานรติยา วีตินาเมติ. ตทา จ กาเลน กาลํ สตฺถวาหา ปญฺจหิ สกฏสเตหิ มรุกนฺตารํ ปฏิปชฺชนฺติ. มรุกนฺตาเร ปน ทิวา น สกฺกา คนฺตุํ, รตฺตึ ปน ๒- คมนํ โหติ. อถ ปุริมสกฏสฺส อคฺคยุเค ยุตฺตพลิพทฺทา คจฺฉนฺตา คจฺฉนฺตา นิวตฺติตฺวา อาคตมคฺคาภิมุขาว อเหสุํ, สพฺพสกฏานิ ตเถว นิวตฺติตฺวา อรุเณ อุคฺคเต นิวตฺตภาวํ ชานึสุ. เตสญฺจ ตทา กนฺตารํ อติกฺกมนทิวโส อโหสิ, สพฺพํ ทารูทกํ ปริกฺขีณํ. ตสฺมา "นตฺถิทานิ อมฺหากํ ชีวิตนฺ"ติ จินฺเตตฺวา โคเณ จกฺเกสุ พนฺธิตฺวา มนุสฺสา สกฏจฺฉายํ ปวิสิตฺวา นิปชฺชึสุ. ตาปโสปิ กาลสฺเสว ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา ปณฺณสาลทฺวาเร นิสินฺโน คงฺคํ โอโลกยมาโน อทฺทส คงฺคํ มหตา อุทโกเฆน ปูริยมานํ ปวตฺติตํ มณิกฺขนฺธํ วิย อาคจฺฉนฺตํ, ทิสฺวา จินฺเตสิ "อตฺถิ นุ โข อิมสฺมึ โลเก เอวรูปสฺส มธุโรทกสฺส อลาเภน กิลมานา ๓- สตฺตา"ติ. โส เอวํ อาวชฺเชนฺโต มรุกนฺตาเร ตํ สตฺถํ ทิสฺวา "อิเม สตฺตา ๔- มา นสฺสนฺตู"ติ "อิโต จิโต จ มหาอุทกกฺขนฺโธ ฉิชฺชิตฺวา มรุกนฺตาเร สตฺถาภิมุโข คจฺฉตู"ติ อภิญฺญาจิตฺเตน อธิฏฺฐาสิ. สห จิตฺตุปฺปาเทน มาติการุฬฺหํ วิย อุทกํ ตตฺถ อคมาสิ. มนุสฺสา อุทกสทฺเทน วุฏฺฐาย อุทกํ ทิสฺวา หฏฺฐตุฏฺฐา นฺหายิตฺวา ปิวิตฺวา โคเณปิ ปาเยตฺวา โสตฺถินา อิจฺฉิตฏฺฐานํ อคมํสุ. สตฺถา ตํ พฺรหฺมุโน ปุพฺพกมฺมํ ทสฺเสนฺโต ปฐมํ คาถมาห. ตตฺถ อปาเยสีติ ปาเยสิ. อกาโร นิปาตมตฺตํ. ฆมฺมนีติ คิเมฺห. สมฺปเรเตติ คิมฺหาตเปน ผุฏฺเฐ อนุคเต. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม. ปน-สทฺโท น ทิสฺสติ @ ฉ.ม. กิลิสฺสมานา สี. สตฺถา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๐.

อปรสฺมึปิ สมเย ตาปโส คงฺคาตีเร ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา อรญฺญคามกํ นิสฺสาย วสติ. เตน จ สมเยน โจรา ตํ คามํ ปหริตฺวา หตฺถสารํ คเหตฺวา คาวิโย จ กรมเร จ คเหตฺวา คจฺฉนฺติ. คาโวปิ สุนขาปิ มนุสฺสาปิ มหาวิรวํ วิรวนฺติ. ตาปโส ตํ สทฺทํ สุตฺวา "กึ นุโข เอตนฺ"ติ อาวชฺเชนฺโต "มนุสฺสานํ ภยํ อุปฺปนฺนนฺ"ติ ญตฺวา "มยิ ปสฺสนฺเต อิเม สตฺตา มา นสฺสนฺตู"ติ อภิญฺญาปาทกชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺฐาย อภิญฺญาจิตฺเตน โจรานํ ปฏิปเถ จตุรงฺคินิเสนํ มาเปสิ. กมฺมสชฺชา อาคจฺฉนฺตา โจรา ทิสฺวา "ราชา มญฺเญ อาคโต"ติ อธิฏฺฐาสิ, ตํ ตเถว อโหสิ. มหาชโน โสตฺถิภาวํ ปาปุณิ. สตฺถา อิทํปิ ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ ทสฺเสนฺโต ทุติยคาถมาห. ตตฺถ เอณิกุลสฺมินฺติ คงฺคาตีเร. คยฺหกํ นียมานนฺติ คเหตฺวา นียมานํ, กรมรํ นียมานนฺติปิ อตฺโถ. ปุน เอกสฺมึ สมเย อุปริ คงฺคาวาสิกํ เอกํ กุลํ เหฏฺฐา คงฺคาวาสิเกน กุเลน สทฺธึ มิตฺตสนฺถวํ กตฺวา นาวาสงฺฆาฏํ พนฺธิตฺวา พหุํ ขชฺชนียญฺเจว โภชนียญฺจ คนฺธมาลาทีนิ จ อาโรเปตฺวา คงฺคาโสเตน อาคจฺฉติ. มนุสฺสา ขาทมานา ภุญฺชมานา นจฺจนฺตา คายนฺตา เทววิมาเนน คจฺฉนฺตา วิย พลวโสมนสฺสชาตา ๑- อเหสุํ. คงฺเคยฺยโก นาโค ทิสฺวา กุปิโต "อิเม มยิ สญฺญํปิ น กโรนฺติ, อิทานิ เน สมุทฺทเมว ปาเปสฺสามี"ติ มหนฺตํ อตฺตภาวํ มาเปตฺวา อุทกํ ทฺวิธา ภินฺทิตฺวา อุฏฺฐาย ผณํ กตฺวา สุสุการํ ๒- กโรนฺโต อฏฺฐาสิ. มหาชโน ทิสฺวา ภีโต วิสรมกาสิ. ๓- ตาปโส ปน สาลายํ นิสินฺโน สุตฺวา "อิเม คายนฺตา นจฺจนฺตา โสมนสฺสชาตา อาคจฺฉนฺติ, อิทานิ ปน ภยรวํ รวึสุ, กินฺนุ โข"ติ อาวชฺเชนฺโต นาคราชํ ทิสฺวา "มยิ ปสฺสนฺเต สตฺตา มา นสฺสนฺตู"ติ อภิญฺญาปาทกชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา อตฺตภาวํ ชหิตฺวา สุปณฺณวณฺณํ มาเปตฺวา นาคราชสฺส ทสฺเสสิ. นาคราชา ภีโต ผณํ สํหริตฺวา อุทกํ ปวิฏฺโฐ. มหาชโน โสตฺถิภาวํ ปาปุณิ. สตฺถา อิทมฺปิ ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ ทสฺเสนฺโต ตติยคาถมาห. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. พลวโสมนสฺสา สี. สูสูการํ สี., อิ. วิรวมกาสิ, ฉ.ม. วิสฺสรมกาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๑.

ตตฺถ ลุทฺเทนาติ ทารุเณน. มนุสฺสกมฺยาติ มนุสฺสกามตาย, มนุสฺเส วิโมเจตุกามตายาติ ๑- อตฺโถ. อปรสฺมึปิ สมเย เอส อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา เกสโว นาม ตาปโส อโหสิ. เตน สมเยน อมฺหากํ โพธิสตฺโต กปฺโป นาม มาณโว เกสวสฺส ปฏจโร ๒- หุตฺวา อาจริยสฺส กึการปฏิสฺสาวี มนาปจารี พุทฺธิสมฺปนฺโน อตฺถธโร ๓- อโหสิ. เกสโว เตน วินา วสิตุํ น สกฺโกติ, ตํ นิสฺสาเยว ชีวิตํ กปฺเปสิ. สตฺถา อิทมฺปิ ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ ทสฺเสนฺโต จตุตฺถํ คาถมาห. ตตฺถ ปฏจโรติ อนฺเตวาสิโก, โส ปน เชฏฺฐอนฺเตวาสิโก อโหสิ. สมฺพุทฺธิมนฺตํ วตินํ อมญฺญินฺติ "สมฺมา พุทฺธิมา วตฺตสมฺปนฺโน อยนฺ"ติ ตํ ๔- มญฺญมาโน กปฺโป ตว อนฺเตวาสิโก อโหสึ อหํ โส เตน สมเยนาติ ทสฺเสติ. อญฺเญปิ ๕- ชานาสีติ น เกวลํ มยฺหํ อายุเมว, อญฺเญปิ ตฺวํ ชานาสิเยว. ตถา หิ พุทฺโธติ ตถา หิ ตฺวํ พุทฺโธ, ยสฺมา พุทฺโธ, ตสฺมา ชานาสีติ อตฺโถ. ตถา หิ ตฺยายํ ชลิตานุภาโวติ ยสฺมา จ เอวํ ๖- ตฺวํ พุทฺโธ, ตสฺมา เต อยํ ชลิโต อานุภาโว. โอภาสยํ ติฏฺฐตีติ สพฺพํ พฺรหฺมโลกํ โอภาสยนฺโต ติฏฺฐติ. จตุตฺถํ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๑๙๗-๒๐๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=5125&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=5125&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=566              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=4590              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=4058              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=4058              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]