บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๑

หน้าที่ ๑๔๑.

๒. ทุติยวคฺค ๑. สตฺตชฏิลสุตฺตวณฺณนา [๑๒๒] ทุติยวคฺคสฺส ปเม ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสาเทติ ปุพฺพารามสงฺขาเต วิหาเร มิคารมาตาย ^๑- ปาสาเท. ตตฺรายํ อนุปุพฺพีกถา:- อตีเต สตสหสฺสกปฺปมตฺถเก เอกา อุปาสิกา ปทุมุตฺตรํ ภควนฺตํ นิมนฺเตตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสตสหสฺสสฺส ทานํ ^๒- ทตฺวา ภควโต ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "อนาคเต ตุมฺหาทิสสฺส พุทฺธสฺส อคฺคุปฏฺายิกา โหมี"ติ ปตฺถนํ อกาสิ. สา กปฺปสตสหสฺสํ เทเวสุ จ มานุเสสุ จ สํสริตฺวา อมฺหากํ ภควโต กาเล ภทฺทิยนคเร เมณฺฑกปุตฺตสฺส ธนญฺชยเสฏฺิโน ^๓- เคเห สุมนเทวิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ชาตกาเล ^๔- วิสาขาติ นามํ อกรึสุ. สา ยทา ภควา ภทฺทิยนครํ อคมาสิ, ตทา ปญฺจหิ ทาริกาสเตหิ สทฺธึ ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ คตา ปมทสฺสนมฺหิเยว โสตาปนฺนา อโหสิ. อปรภาเค สาวตฺถิยํ มิคารเสฏฺิปุตฺตสฺส ปุณฺณวฑฺฒนกุมารสฺส เคหํ คตา. ตตฺถ นํ มิคารเสฏฺี มาติฏฺาเน ^๕- เปสิ, ตสฺมา มิคารมาตาติ วุจฺจติ. ตาย การิเต ปาสาเท. พหิ ทฺวารโกฏฺเกติ ปาสาททฺวารโกฏฺกสฺส พหิ, น วิหารทฺวารโกฏฺกสฺส. โส กิร ปาสาโท โลหปาสาโท วิย สมนฺตา จตุทฺวารโกฏฺกยุตฺเตน ปากาเรน ปริกฺขิตฺโต. เตสุ ปาจีนทฺวารโกฏฺกสฺส พหิ ปาสาทจฺฉายาย ปาจีนโลกธาตุํ โอโลเกนฺโต ปญฺตฺเต วรพุทฺธาสเน นิสินฺโน โหติ. ปรุฬฺหกจฺฉนขโลมาติ ปรุฬฺหกจฺฉา ปรุฬฺหนขา ปรุฬฺหโลมา, กจฺฉาทีสุ ทีฆโลมา ทีฆนขา จาติ อตฺโถ. ขาริวิวิธนฺติ วิวิธขารึ นานปฺปการปพฺพชิต- ปริกฺขารภณฺฑกํ. อวิทูเร อติกฺกมนฺตีติ อวิทูรมคฺเคน นครํ ปวิสนฺติ. ราชาหํ ภนฺเตติ อหํ ภนฺเต ราชา ปเสนทิโกสโล, มยฺหํ นามํ ตุเมฺห ชานาถาติ. กสฺมา ปน ราชา โลเก อคฺคปุคฺคลสฺส สนฺติเก นิสินฺโน เอวรูปานํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., อิ. มิคารมาตุยา ^๒ ฉ.ม., อิ. ภิกฺขุสํฆสฺส สตสหสฺสทานํ @^๓ ฉ.ม. ธนญฺจย..... ^๔ ฉ.ม. ชาตกาเล จสฺสา ^๕ สี. มาตุฏฺาเน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

นคฺคโภคนิสฺสิริกานํ ^๑- อญฺชลึ ปคฺคณฺหาตีติ. สงฺคณฺหนตฺถาย. เอวํ หิสฺส อโหสิ "สจาหํ เอตฺตกมฺปิ เอเตสํ น กริสฺสามิ, `มยํ ปุตฺตทารํ ปหาย เอตสฺสตฺถาย ทุพฺโภชนทุกฺขเสยฺยาทีนิ อนุโภม, อยํ อมฺหากํ อญฺชลิมตฺตกํ ^๒- น กโรตี"ติ อตฺตนา ทิฏฺสุตํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา น กเถยฺยุํ, เอวํ กเต ปน อนิคุหิตฺวา ^๓- กเถสฺสนฺตี"ติ. ตสฺมา เอวมกาสิ. อปิจ สตฺถุ อชฺฌาสยชานนตฺถมฺปิ เอวมกาสิ. กาสิกจนฺทนนฺติ สสณฺหจนฺทนํ. ^๔- มาลาคนฺธวิเลปนนฺติ วณฺณคนฺธตฺถาย ^๕- มาลํ สุคนฺธภาวตฺถาย คนฺธํ วณฺณคนฺธตฺถาย วิเลปนญฺจ ธาเรนฺเตน. สํวาเสนาติ สห วาเสน. สีลํ เวทิตพฺพนฺติ อยํ สุสฺสีโล วา ทุสฺสีโล วาติ สํวสนฺเตน อุปสงฺกมนฺเตน ชานิตพฺโพ. ตญฺจ โข ทีเฆน อทฺธุนา น อิตฺตรนฺติ ตญฺจ สีลํ ทีเฆน กาเลน เวทิตพฺพํ, น อิตฺตเรน. ทฺวีหตีหญฺหิ สํยตากาโร จ สํวุตินฺทฺริยากาโร จ น ^๖- สกฺกา ทสฺเสตุํ. มนสิกโรตาติ ตมฺปิ ^๗- สีลมสฺส ปริคฺคหิสฺสามีติ มนสิกโรนฺเตน ปจฺจเวกฺขนฺเตเนว สกฺกา ชานิตุํ, น อิตฺตเรน. ปญฺวตาติ ตมฺปิ สปฺปญฺเเนว ปณฺฑิเตน. พาโล หิ มนสิกโรนฺโตว ^๘- ชานิตุํ น สกฺโกติ. สํโวหาเรนาติ กถเนน. "โย หิ โกจิ มนุสฺเสสุ โวหารํ อุปชีวติ เอวํ วาเสฏฺ ชานาหิ วาณิโช โส น พฺราหฺมโณ"ติ ^๙- เอตฺถ หิ พฺยวหาโร โวหาโร ^๑๐- นาม. "จตฺตาโร อริยโวหารา จตฺตาโร อนริยโวหารา"ติ ^๑๑- เอตฺถ เจตนา. "สงฺขา สมญฺา ปญฺตฺติโวหาโร"ติ ^๑๒- เอตฺถ ปญฺตฺติ. "โวหารมตฺเตน โส โวหเรยฺยา"ติ ^๑๓- เอตฺถ กถาโวหาโร. อิธาปิ เอโสว อธิปฺเปโต. เอกจฺจสฺส หิ สมฺมุขา กถา ปรมฺมุขาย กถาย น สเมติ ปรมฺมุขา กถา จ สมฺมุขาย กถาย, ตถา ปุริมกถา ปจฺฉิมกถาย, @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. นคฺคโภคฺค... ^๒ ฉ.ม., อิ. อญฺชลิมตฺตมฺปิ ^๓ ฉ.ม., อิ. อนิคูหิตฺวา @^๔ ฉ.ม., อิ. สณฺหจนฺทนํ ^๕ สี. วณฺณคหณตฺถาย ^๖ ก. น-สทฺโท น ทิสฺสติ @^๗ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ^๘ ฉ.ม., อิ. มนสิกโรนฺโตปิ ^๙ ม.ม. ๑๓/๔๕๗/๔๔๙ @วาเสฏฺสุตฺต ^๑๐ อิ. หิ วณิชฺชํ โวหาโร นาม ^๑๑ ที. ปาฏิ. ๑๑/๓๑๓/๒๐๖ @สงฺคีติสุตฺต ^๑๒ อภิ. สงฺคณิ. ๓๔/๑๓๑๓/๒๙๗ นิกฺเขปกณฺฑ @^๑๓ สํ. สคา. ๑๕/๒๕/๑๗ อรหนฺตสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

ปจฺฉิมกถา จ ปุริมกถาย. โส กเถนฺเตเนว สกฺกา ชานิตุํ "อสุจิ เอโส ปุคฺคโล"ติ. สุจิสีลสฺส ปน ปุริมํ ปจฺฉิเมน, ปจฺฉิมญฺจ ปุริเมน สเมติ, สมฺมุขา กถิตํ ปรมฺมุขา กถิเตน, ปรมฺมุขา กถิตญฺจ สมฺมุขา กถิเตน, ตสฺมา กเถนฺเตน สกฺกา สุจิภาโว ชานิตุนฺติ ปกาเสนฺโต เอวมาห. ถาโมติ าณถาโม. ยสฺส หิ าณถาโม นตฺถิ, โส อุปฺปนฺเนสุ อุปทฺทเวสุ คเหตพฺพคหณํ กตฺตพฺพกิจฺจํ อปสฺสนฺโต ^๑- อนฺธการํ ฆรํ ^๑- ปวิฏฺโ วิย จรติ. เตนาห อาปทาสุ โข มหาราช ถาโม เวทิตพฺโพติ. สากจฺฉายาติ สงฺกถาย. ทุปฺปญฺสฺส หิ กถา อุทเก เคณฺฑุโก ^๒- วิย อุปลวติ, ปญฺวโต กเถนฺตสฺส ปฏิภาณํ อนนฺตํ ^๓- โหติ. อุทกวิปฺผนฺทิเตเนว หิ มจฺโฉ ขุทฺทโก วา มหนฺโต วาติ ายติ. โอจรกาติ เหฏฺา จรกา. จรา ^๔- หิ ปพฺพตมตฺถเกน จรนฺตาปิ เหฏฺา จรกาว โหนฺติ. โอจริตฺวาติ อวจริตฺวา วีมํสิตฺวา, ตํ ตํ ปวตฺตึ ตฺวาติ อตฺโถ. รโชชลฺลนฺติ รชญฺจ ชลฺลญฺจ. วณฺณรูเปนาติ วณฺณสณฺาเนน. อิตฺตรทสฺสเนนาติ ลหุกทสฺสเนน. วิยญฺชเนนาติ ปริกฺขารภณฺฑเกน. ปฏิรูปโก มตฺติกกุณฺฑโลวาติ สุวณฺณกุณฺฑลปฏิรูปโก มตฺติกกุณฺฑโลว. โลหฑฺฒมาโสติ โลหมาสโก. ^๕- ปมํ.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๑๔๑-๑๔๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=3676&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=3676&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=354 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=2515 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=2162 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=2162 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15