ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                           ๒. อนุปทวคฺค
                         ๑. อนุปทสุตฺตวณฺณนา
      [๙๒] เอวมฺเม สุตนฺติ อนุปทสุตฺตํ. ตตฺถ เอตทโวจาติ เอตํ ๑-
"ปณฺฑิโต"ติอาทินา นเยน ธมฺมเสนาปติสาริปุตฺตตฺเถรสฺส คุณกถํ อโวจ. กสฺมา?
อวเสสตฺเถเรสุ หิ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส อิทฺธิมาติ คุโณ ปากโฏ, มหากสฺสปสฺส
ธุตวาโทติ, อนุรุทฺธตฺเถรสฺส ทิพฺพจกฺขุโกติ, อุปาลิตฺเถรสฺส วินยธโรติ,
เรวตตฺเถรสฺส ฌายี ฌานาภิรโตติ, อานนฺทตฺเถรสฺส พหุสฺสุโตติ. เอวํ เตสํ เตสํ
เถรานํ เต เต คุณา ปากฏา, สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ปน อปากฏา. กสฺมา?
ปญฺวโต หิ คุณา น สกฺกา อกถิตา ชานิตุํ. อิติ ภควา "สาริปุตฺตสฺส
คุเณ กเถสฺสามี"ติ สภาคปริสาย สนฺนิปาตํ อาคเมสิ. วิสภาคปุคฺคลานํ หิ
สนฺติเก วณฺณํ กเถตุํ น วฏฺฏติ, เต วณฺเณ กถิยมาเน อวณฺณเมว กเถนฺติ.
อิมสฺมึ ปน ทิวเส เถรสฺส สภาคปริสา สนฺนิปติ, ตสฺสา สนฺนิปติตภาวํ ทิสฺวา
สตฺถา วณฺณํ กเถนฺโต อิมํ เทสนํ อารภิ.
     ตตฺถ ปณฺฑิโตติ ธาตุกุสลตา อายตนกุสลตา ปฏิจฺจสมุปฺปาทกุสลตา
านาฏฺานกุสลตาติ อิเมหิ จตูหิ การเณหิ ปณฺฑิโต. มหาปญฺโติอาทีสุ
มหาปญฺาทีหิ สมนฺนาคโตติ อตฺโถ.
      ตตฺริทํ มหาปญฺาทีนํ นานตฺตํ ๒- :- ตตฺถ กตมา มหาปญฺา, มหนฺเต
สีลกฺขนฺเธ ปริคฺคณฺหาตีติ มหาปญฺา, มหนฺเต สมาธิกฺขนฺเธ, ปญฺากฺขนฺเธ,
วิมุตฺติกฺขนฺเธ, วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺเธ ปริคฺคณฺหาตีติ มหาปญฺา, มหนฺตานิ
านาฏฺานานิ, มหนฺตา วิหารสมาปตฺติโย, มหนฺตานิ อริยสจฺจานิ, มหนฺเต
สติปฏฺาเน, สมฺมปฺปธาเน, อิทฺธิปาเท, มหนฺตานิ อินฺทฺริยานิ, พลานิ,
โพชฺฌงฺคานิ, มหนฺเต อริยมคฺเค, มหนฺตานิ สามญฺผลานิ, มหนฺตา อภิญฺาโย,
มหนฺตํ ปรมตฺถํ นิพฺพานํ ปริคฺคณฺหาตีติ มหาปญฺา.
@เชิงอรรถ:  ม. เอวํ             ขุ. ปฏิ. ๓๑/๖๖๕/๕๗๐
      กตา ปุถุปญฺา, ปุถุ นานากฺขนฺเธสุ าณํ ปวตฺตตีติ ปุถุปญฺา, ปุถุ
นานาธาตูสุ, ปุถุ นานาอายตเนสุ, ปุถุ นานาอตฺเถสุ, ปุถุ นานาปฏิจฺจสมุปฺปาเทสุ,
ปุถุ นานาสุญฺตมนุปลพฺเภสุ, ปุถุ นานาอตฺเถสุ, ธมฺเมสุ, นิรุตฺตีสุ,
ปฏิภาเนสุ, ปุถุ นานาสีลกฺขนฺเธสุ, ปุถุ นานาสมาธิปญฺาวิมุตฺติวิมุตฺติาณ-
ทสฺสนกฺขนฺเธสุ, ปุถุ นานาานาาเนสุ, ปุถุ นานาวิหารสมาปตฺตีสุ, ปุถุ
นานาอริยสจฺเจสุ, ปุถุ นานาสติปฏฺาเนสุ, สมฺมปธาเนสุ, อิทฺธิปาเทสุ,
อินฺทฺริเยสุ, พเลสุ, โพชฺฌงฺเคสุ, ปุถุ นานาอริยมคฺเคสุ, สามญฺผเลสุ,
อภิญฺาสุ, ปุถุ นานาชนสาธารณธมฺเม สมติกฺกมฺม ปรมตฺเถ นิพฺพาเน าณํ
ปวตฺตตีติ ปุถุปญฺา.
      กตมา หาสปญฺา. ๑- อิเธกจฺโจ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฏฺิพหุโล
ปาโมชฺชพหุโล สีสํ ปริปูเรติ, อินฺทฺริยสํวรํ ปริปูเรติ, โภชเน มตฺตญฺุตํ,
ชาคริยานุโยคํ สีลกฺขนฺธํ, สมาธิกฺขนฺธํ, ปญฺากฺขนฺธํ, วิมุตฺติกฺขนฺธํ,
วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ หาสปญฺา. หาสพหุโล ปาโมชฺชพหุโล านาฏฺานํ
ปฏิวิชฺฌติ, หาสพหุโล วิหารสมาปตฺติโย ปริปูเรตีติ หาสปญฺา, หาสพหุโล
อริยสจฺจานิ ปฏิวิชฺฌติ. สติปฏฺาเน, สมฺมปฺปธาเน, อิทฺธิปาเท, อินฺทฺริยานิ,
พลานิ, โพชฺฌงฺคานิ, อริยมคฺเค ๒- ภาเวตีติ หาสปญฺา, หาสพหุโล สามญฺผลานิ
สจฺฉิกโรติ, อภิญฺาโย ปฏิวิชฺฌตีติ หาสปญฺา, หาสพหุโล เวทตุฏฺิปาโมชฺชพหุโล
ปรมตฺถํ นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตีติ หาสปญฺา.
      กตมา ชวนปญฺา, ยงฺกิญฺจิ รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ ยํ
ทูเร สนฺติเก วา, สพฺพํ รูปํ อนิจฺจโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺา. ทุกฺขโต
ขิปฺปํ, อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺา. ยา กาจิ เวทนา ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ
วิญฺาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ สพฺพํ วิญฺาณํ อนิจฺจโต ทุกฺขโต
อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺา. จกฺขุ ฯเปฯ ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ
อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺา. รูปํ อตีตานาคต-
ปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ ขยฏฺเน, ทุกฺขํ ภยฏฺเน, อนตฺตา อสารกฏฺเนาติ
ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา รูปนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ
@เชิงอรรถ:  สี.  หาสุปญฺ ฉ.ม. อริยมคฺคํ
ชวนปญฺา. เวทนา, สญฺา, สงฺขารา, วิญฺาณํ, จกฺขุ ฯเปฯ ชรามรณํ
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ ขยฏฺเน ฯเปฯ วิภูตํ กตฺวา ชรามรณนิโรเธ
นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺา. รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ วิญฺาณํ
จกฺขุํ ฯเปฯ ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ
ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา
วิภูตํ กตฺวา ชรามรณนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺา.
      กตมา ติกฺขปญฺา, ขิปฺปํ กิเลเส ฉินฺทตีติ ติกฺขปญฺา. อุปฺปนฺนํ
กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ, อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ, อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ,
อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม, อุปฺปนฺนํ ราคํ, โทสํ, โมหํ, โกธํ,
อุปนาหํ, มกฺขํ, ปฬาสํ, อิสฺสํ, มจฺฉริยํ, มายํ, สาเยฺยํ, ถมฺภํ, สารมฺภํ, มานํ,
อติมานํ, มทํ, ปมาทํ, สพฺเพ กิเลเส, สพฺเพ ทุจฺจริเต, สพฺเพ อภิสงฺขาเร,
สพฺเพ ภวคามิเก กมฺเม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ
คเมตีติ ติกฺขปญฺา, เอกสฺมึ อาสเน จตฺตาโร อริยมคฺคา, จตฺตาริ สามญฺผลานิ,
จตสฺโส ปฏิสมฺภิทาโย, ฉ จ อภิญฺาโย อธิคตา โหนฺติ สจฺฉิกตา ปสฺสิตา ๑-
ปญฺายาติ ติกฺขปญฺา.
      กตมา นิพฺเพธิกปญฺา, อิเธกจฺโจ สพฺพสงฺขาเรสุ อุพฺเพคพหุโล โหติ
อุตฺราสพหุโล อุกฺกณฺนพหุโล อรติพหุโล อนภิรติพหุโล พหิมุโข น รมติ
สพฺพสงฺขาเรสุ, อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โลภกฺขนฺธํ นิพฺพิชฺฌติ
ปทาเลตีติ นิพฺเพธิกปญฺา, อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โทสกฺขนฺธํ,
โมหกฺขนฺธํ, โกธํ, อุปนาหํ ฯเปฯ สพฺเพ ภวคามิเก กมฺเม นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ
นิพฺเพธิกปญฺา.
      อนุปทธมฺมวิปสฺสนนฺติ สมาปตฺติวเสน วา ฌานงฺควเสน วา อนุปฏิปาฏิยา
ธมฺมวิปสฺสนํ วิปสฺสติ, เอวํ วิปสฺสนฺโต อฑฺฒมาเสน อรหตฺตํ ปตฺโต.
มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ปน สตฺตหิ ทิวเสหิ. เอวํ สนฺเตปิ สาริปุตฺตตฺเถโร
มหาปญฺวนฺตตโร. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร หิ สาวกานํ สมฺมสนจารํ ยฏฺิโกฏิยา
@เชิงอรรถ:  ก. ผุสิตา
อุปฺปีเฬนฺโต วิย เอกเทสเมว สมฺมสนฺโต สตฺตทิวเส วายมิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต.
สาริปุตฺตตฺเถโร เปตฺวา พุทฺธานํ ปจฺเจกพุทฺธานญฺจ สมฺมสนจารํ สาวกานํ
สมฺมสนจารํ นิปฺปเทสํ สมฺมสิ. เอวํ สมฺมสนฺโต อฑฺฒมาสํ วายมิ. อรหตฺตญฺจ
กิร ปตฺวา อญฺาสิ "เปตฺวา พุทฺเธ จ ปจฺเจกพุทฺเธ จ อญฺโ สาวโก นาม
ปญฺาย มยา ปตฺตพฺพํ ปตฺตุํ สมตฺโถ นาม น ภวิสฺสตี"ติ. ยถา หิ ปุริโส
เวฬุยฏฺึ คณฺหิสฺสามีติ มหาชฏํ ๑- เวฬุํ ทิสฺวา ชฏํ ฉินฺทนฺตสฺส ปปญฺโจ
ภวิสฺสตีติ อนฺตเรน หตฺถํ ปเวเสตฺวา สมฺปตฺตเมว ยฏฺึ มูเล จ อคฺเค จ ฉินฺทิตฺวา
อาทาย ปกฺกเมยฺย, โส กิญฺจาปิ ปมตรํ คจฺฉติ, ยฏฺึ ปน สารํ วา อุชุํ วา
น ลภติ. อปโร จ ตถารูปเมว เวฬุํ ทิสฺวา "สเจ สมฺปตฺตํ ยฏฺึ คณฺหิสฺสามิ,
สารํ วา อุชุํ วา น ลภิสฺสามี"ติ กจฺฉํ พนฺธิตฺวา มหนฺเตน สตฺเถน เวฬุชฏํ
ฉินฺทิตฺวา สารา เจว อุชู จ ยฏฺิโย อุจฺจินิตฺวา อาทาย ปกฺกเมยฺย. อยํ
กิญฺจาปิ ปจฺฉา คจฺฉติ, ยฏฺิโย ปน สารา เจว อุชู จ ลภติ. เอวํ สมฺปทมิทํ
เวทิตพฺพํ. อิเมสํ ทฺวินฺนํ เถรานํ ปธานํ. ๒-
      เอวํ ปน อฑฺฒมาสํ วายมิตฺวา ธมฺมเสนาปติสาริปุตฺตตฺเถโร สูกรขตเลณทฺวาเร
ภาคิเนยฺยสฺส ทีฆนขปริพฺพาชกสฺส เวทนาปริคฺคหสุตฺตนฺเต เทสิยมาเน ทสพลํ
วีชยมาโน ิโต เทสนานุสาเรน าณํ เปเสตฺวา ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺาย ๓-
ปณฺณรสเม ทิวเส สาวกปารมีาณสฺส มตฺถกํ ปตฺวา สตฺตสฏฺาณานิ ปฏิวิชฺฌิตฺวา
โสฬสวิธปญฺ อนุปฺปตฺโต.
      ตตฺริทํ ภิกฺขเว สาริปุตฺตสฺส อนุปทธมฺมวิปสฺสนายาติ ยา อนุปทธมฺมวิปสฺสนํ
วิปสฺสตีติ อนุปทธมฺมวิปสฺสนา วุตฺตา, ตตฺร อนุปทธมฺมวิปสฺสนาย
สาริปุตฺตสฺส อิทํ โหติ. อิทานิ วตฺตพฺพํ ตนฺตํ วิปสฺสนาโกฏฺาสํ สนฺธาเยตํ
วุตฺตํ.
      [๙๔] ปเม ฌาเนติ เย ปเม ฌาเน อนฺโตสมาปตฺติยํ ธมฺมา.
ตฺยสฺสาติ เต อสฺส. อนุปทววตฺถิตา โหนฺตีติ อนุปฏิปาฏิยา ววตฺถิตา
ปริจฺฉินฺนา าตา วิทิตา โหนฺติ. กถํ? เถโร หิ เก ธมฺเม โอโลเกนฺโต
อภินิโรปนลกฺขโณ วิตกฺโก วตฺตตีติ ชานาติ. ตถา อนุมชฺชนลกฺขโณ วิจาโร,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ชฏํ            ก. สมฺมสนจารานํ          ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
ผรณลกฺขณา ปีติ, สาตลกฺขณํ สุขํ, อวิกฺเขปลกฺขณา จิตฺเตกคฺคตา, ผุสนลกฺขโณ
ผสฺโส, เวทยิตลกฺขณา เวทนา, สญฺชานนลกฺขณา สญฺา, เจตยิตลกฺขณา
เจตนา, วิชานนลกฺขณํ วิญฺาณํ, กตฺตุกมฺยตาลกฺขโณ ฉนฺโท, อธิโมกฺขลกฺขโณ
อธิโมกฺโข, ปคฺคหลกฺขณํ วีริยํ, อุปฏฺานลกฺขณา สติ, มชฺฌตฺตลกฺขณา อุเปกฺขา,
อนุนยมนสิการลกฺขโณ มนสิกาโร วตฺตตีติ ชานาติ. เอวํ ฌานํ อภินิโรปนฏฺเน
วิตกฺกํ สภาวโต ววตฺถเปติ ฯเปฯ อนุนยมนสิการฏฺเน มนสิการํ สภาวภาวโต
ววตฺถเปติ. เตน วุตฺตํ "ตฺยาสฺส ธมฺมา อนุปทววตฺถิตา โหนฺตี"ติ.
     วิทิตา อุปฺปชฺชนฺตีติ อุปฺปชฺชมานา วิทิตา ปากฏาว หุตฺวา อุปฺปชฺชนฺติ.
วิทิตา อุปฏฺหนฺตีติ ติฏฺมานาปิ วิทิตา ปากฏาว หุตฺวา ติฏฺนฺติ. วิทิตา
อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺตีติ นิรุชฺฌมานาปิ วิทิตา ปากฏาว หุตฺวา นิรุชฺฌนฺติ. เอตฺถ
ปน ตําณตา เจว าณพหุตา ๑- จ โมเจตพฺพา. ยถา หิ เตเนว องฺคุลคฺเคน
ตํ องฺคุลคฺคํ น สกฺกา ผุสิตุํ, เอวเมว เตเนว จิตฺเตน ตสฺส จิตฺตสฺส อุปฺปาโท
วา ิติ วา ภงฺโค วา น สกฺกา ชานิตุนฺติ. เอวํ ตาว ตําณตา โมเจตพฺพา.
ยทิ ปน เทฺว จิตฺตานิ เอกโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ, เอเกน จิตฺเตน เอกสฺส อุปฺปาโท
วา ิติ วา ภงฺโค วา สกฺกา ภเวยฺย ชานิตุํ. เทฺว ปน ผสฺสา วา เวทนา วา
สญฺา วา เจตนา วา จิตฺตานิ วา เอกโต อุปฺปชฺชนกานิ นาม นตฺถิ,
เอเกกเมว อุปฺปชฺชติ. เอวํ พหุจิตฺตตา ๒- โมเจตพฺพา. เอวํ สนฺเต กถํ มหาเถรสฺส
สญฺา อนฺโตสมาปตฺติยํ โสฬสธมฺมา วิทิตา ปากฏา โหนฺตีติ. วตฺถารมฺมณานํ
ปริคฺคหิตตาย. เถเรน หิ วตฺถุญฺเจว อารมฺมณญฺจ ปริคฺคหิตํ, เตนสฺส เตสํ
ธมฺมานํ อุปฺปาทํ อาวชฺชนฺตสฺส อุปฺปาโท ปากโฏ โหติ, านํ อาวชฺชนฺตสฺส
านํ ปากฏํ โหติ, เภทํ อาวชฺชนฺตสฺส เภโท ปากโฏ โหติ. เตน วุตฺตํ
"วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺตี"ติ. อหุตฺวา
สมฺโภนฺตีติ อิมินา อุทยํ ปสฺสติ. หุตฺวา ปฏิเวนฺตีติ อิมินา วยํ ปสฺสติ.
      อนุปาโยติ ราควเสน อนุปคมโน หุตฺวา. อนปาโยติ ปฏิฆวเสน
อนปคโต. อนิสฺสิโตติ ตณฺหาทิฏฺินิสฺสเยหิ อนิสฺสิโต. อปฺปฏิพทฺโธติ ฉนฺทราเคน
@เชิงอรรถ:  สี., ม. าณพหุจิตฺตตา, อิ. าณพหุลตา          ฉ.ม. าณพหุตา
อพทฺโธ. วิปฺปมุตฺโตติ กามราคโต วิปฺปมุตฺโต. วิสํยุตฺโตติ จตูหิ โยเคหิ
สพฺพกิเลเสหิ วา วิสํยุตฺโต. วิมริยาทีกเตนาติ นิมฺมริยาทีกเตน. เจตสาติ
เอวํวิเธน จิตฺเตน วิหรติ.
      ตตฺถ เทฺว มริยาทา กิเลสมริยาทา จ อารมฺมณมริยาทา จ. สเจ หิสฺส
อนฺโตสมาปตฺติยํ ปวตฺเต โสฬธมฺเม อารพฺภ ราคาทโย อุปฺปชฺเชยฺยุํ, กิเลสมริยาทา
กตา ๑- ภเวยฺย, เตสุ ปนสฺส เอโกปิ น อุปฺปนฺโนติ กิเลสมริยาทา นตฺถิ. ๒-
อารมฺมณมริยาทา นตฺถิ ๒- สเจ ปนสฺส อนฺโตสมาปตฺติยํ ปวตฺเต โสฬสธมฺเม
อาวชฺเชนฺตสฺส เอกจฺเจ อาปาถํ นาคจฺเฉยฺยุํ. ๓- เอวมสฺส อารมฺมณมริยาทา
ภเวยฺยุํ. เต ปนสฺส เตรสธมฺเม อาวชฺเชนฺตสฺส อาปาถํ อนาคตธมฺมา ๔- นาม
นตฺถีติ อารมฺมณมริยาทาปิ นตฺถิ.
      อปราปิ เทฺว มริยาทา วิกฺขมฺภนมริยาทา จ สมุจฺเฉทมริยาทา จ. ตาสุ
สมุจฺเฉทมริยาทา อุปริ อาคมิสฺสติ, อิมสฺมึ ปน าเน วิกฺขมฺภนมริยาทา
อธิปฺเปตา. ตสฺส วิกฺขมฺภิตปจฺจนีกตฺตา นตฺถีติ วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ.
      อุตฺตรินิสฺสรณนฺติ อิโต อุตฺตรินิสฺสรณํ. อญฺเสุ จ สุตฺเตสุ
"อุตฺตรินิสฺสรณนฺ"ติ นิพฺพานํ วุตฺตํ, อิธ ปน อนุตฺตโร วิเสโส อธิปฺเปโตติ
เวทิตพฺโพ. ตพฺพหุลีการาติ ตสฺส ปชานนสฺส พหุลีกรเณน. อตฺถิเตฺววสฺส โหตีติ
ตสฺส เถรสฺส อตฺถีติเยว ทฬฺหตรํ โหติ. อิมินา นเยน เสสวาเรสุปิ อตฺโถ
เวทิตพฺโพ.
      ทุติยวาเร ปน สมฺปสาทนฏฺเน สมฺปสาโท. สภาวโต ววตฺถเปติ.
      จตุตฺถวาเร อุเปกฺขาติ สุขฏฺาเน เวทนูเปกฺขาว. ปสฺสทฺธตฺตา เจตโส
อนาโภโคติ โย โส "ยเทว ตตฺถ สุขนฺ"ติ เจตโส อาโภโค, เอเตเนตํ
โอฬาริกมกฺขายตีติ เอวํ ปสฺสทฺธตฺตา เจตโส อนาโภโค วุตฺโต, ตสฺส อภาวาติ
อตฺโถ. สติปาริสุทฺธีติ ปริสุทฺธาสติเยว. อุเปกฺขาปิ ปาริสุทฺธิอุเปกฺขา.
      [๙๕] สโต วุฏหตีติ สติยา สมนฺนาคโต าเณน สมฺปชาโน หุตฺวา
วุฏฺาติ. เต ธมฺเม สมนุสฺสรตีติ ยสมา เนวสญฺานาสญฺายตเน พุทฺธานํเยว
@เชิงอรรถ:  ก. กิเลสมริยาเทน เอตํ   ๒-๒ ฉ.ม. อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ
@ ก.,ม. อาคจฺเฉยฺยุํ        ฉ.ม. อนาคตธมฺโม
อนุปทธมฺมวิปสฺสนา โหติ, น สาวกานํ, ตสฺมา เอตฺถ กลาปวิปสฺสนํ ทสฺเสนฺโต
เอวมาห.
      ปญฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺตีติ มคฺคปญฺาย จตฺตาริ
สจฺจานิ ทิสฺวา จตฺตาโร อาสวา ขีณา โหนฺติ. สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สมถวิปสฺสนํ
ยุคนทฺธํ อาหริตฺวา อรหตฺตปฺปตฺตวาโรปิ อตฺถิ, นิโรธสมาปตฺติสมาปนฺนวาโรปิ.
อรหตฺตปฺปตฺตวาโร อิธ คหิโต, นิโรธํ ปน จิตฺตวสิตาย อปราปรํ สมาปชฺชิสฺสตีติ
วทนฺติ.
      ตตฺถสฺส ยสฺมึ กาเล นิโรธสมาปตฺติ สีสํ โหติ, นิโรธสฺส วาโร
อาคจฺฉติ, ผลสมาปตฺติ คุฬฺหา โหติ. ยสฺมึ กาเล ผลสมาปตฺติ สีสํ โหติ,
ผลสมาปตฺติยา วาโร อาคจฺฉติ, นิโรธสมาปตฺติ คุฬฺหา โหติ. ชมฺพุทีปวาสิโน
เถรา วทนฺติ "สาริปุตฺตตฺเถโร สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ อาหริตฺวา อนาคามิผลํ
สจฺฉิกตฺวา นิโรธํ สมาปชฺชิ, นิโรธา วุฏฺาย อรหตฺตํ ปตฺโต"ติ. เต ธมฺเมติ
อนฺโตสมาปตฺติยํ ปวตฺเต ติสมุฏฺานิกรูปธมฺเม, เหฏฺา เนวสญฺานาสญฺายตน-
สมาปตฺติยํ ปวตฺตธมฺเม วา. เตปิ หิ อิมสฺมึ วาเร วิปสฺสิตพฺพา ธมฺมาว ๑-
ตสฺมา เต วา วิปสฺสตีติ ทสฺเสตุํ อิทํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ.
      [๙๗] วสิปฺปตฺโตติ จิณฺณวสิตํ ปตฺโต. ปารมิปฺปตฺโตติ นิปฺผตฺตึ ปตฺโต
โอรโสติอาทีสุ เถโร ภควโต อุเร นิพฺพตฺตสทฺทํ สุตฺวา ชาโตติ โอรโส, มุเขน
ปภาวิตํ สทฺทํ สุตฺวา ชาโตติ มุขโต ชาโต, ธมฺเมน ปน ชาตตฺตา นิมฺมิตตฺตา
จ ๒- ธมฺมโช ธมฺมนิมฺมิโต, ธมฺมทายสฺส อาทิยนโต ธมฺมทายาโท, อามิสทายสฺส
อนาทิยนโต โน อามิสทายาโทติ เวทิตพฺโพ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย
                       อนุปทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา
                          -------------
@เชิงอรรถ:  ก. วิปสฺสิตพฺพา ธมฺมา จ           ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ



             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๕๖-๖๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=10&A=1417              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1417              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=153              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=2324              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=2297              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=2297              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]