ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter
Atthakatha Book 12 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.2)

    Pancame panam atipatentiti panatipatino, panaghatikati attho.
Adinnam adiyantiti adinnadayino. Parassa harinoti attho. Vatthukamesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Kilesakamena miccha carantiti kamesumicchacarino. Musa vadantiti musavadino, paresam atthabhanjakam tuccham alikam vacam bhasitaroti attho. Pisuna vaca etesanti pisunavaca. Mammacchedika pharusa vaca etesanti pharusavaca. Sampham niratthakam vacanam palapantiti samphappalapino. Abhijjhayantiti abhijjhaluno, parabhande lubbhanasilati attho. Byapannam putibhutam cittametesanti byapannacitta. Miccha papika vinnugarahita etesam ditthiti micchaditthika, kammapathapariyapannaya "natthi dinnan"ti adivatthukaya micchattapariyapannaya aniyyanikaditthiya samannagatati attho. Samma sobhana vinnupasattha etesam ditthiti sammaditthika, kammapathapariyapannaya "atthi dinnan"tiadikaya kammassakataditthiya sammattapariyapannaya maggaditthiya ca samannagatati attho. Idam tavettha anuttananam padanam padavannanamattam. Yo pana tesam panatipato adinnadanam kamesumicchacaro musavado pisunavaca pharusavaca samphappalapo abhijjha byapado micchaditthiti kanhapakkhe dasavidho attho hoti, tattha panassa atipato panatipato, panavadho panaghatoti vuttam hoti. Panoti cettha voharato satto, paramatthato jivitindriyam. Tasmim pana pane panasannino jivitindriyupacchedakaupakkamasamutthapika kayavacidvaranam annataradvarappavatta vadhakacetana panatipato. So gunavirahitesu tiracchanagatadisu panesu khuddake pane appasavajjo, mahasarire mahasavajjo. Kasma? payogamahantataya, payogasamattepi vatthumahantataya. Gunavantesu manussadisu appagune appasavajjo, mahagune mahasavajjo. sariragunanam pana samabhave sati kilesanam upakkamananca mudutaya appasavajjo, tibbataya mahasavajjoti veditabbo. Tassa panca sambhara honti:- pano, panasannita, vadhakacittam, upakkamo, tena marananti. Cha payoga:- sahatthiko, anattiko, nissaggiyo, thavaro,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

Vijjamayo, iddhimayoti, imasmim panatthe vitthariyamane atipapanco hoti, tasma tam na vittharayama annanca evarupam. Atthikehi pana samantapasadikam vinayatthakatham oloketva gahetabbo. Adinnassa adanam adinnadanam, parassa haranam theyyam corikati vuttam hoti. Tattha adinnanti parapariggahitam, yattha paro yathakamakaritam apajjanto adandaraho anupavajjo hoti. Tasmim pana parapariggahite parapariggahitasannino tadadayakaupakkamasamutthapika theyyacetana adinnadanam. Tam hine parasantake appasavajjam. Panite mahasavajjam. Kasma? vatthupanitataya. Vatthusamatte sati gunadhikanam santake vatthusmim mahasavajjam, tantam gunadhikam upadaya tato tato hinagunassa santake vatthusmim appasavajjam. Tassa panca sambhara honti:- parapariggahitam, parapariggahitasannita, theyyacittam, upakkamo, tena harananti. Cha payoga sahatthikadayova. Te ca kho yathanurupam theyyavaharo, pasayhavaharo, paticchannavaharo, parikappavaharo, kusavaharoti imesam avaharanam vasena pavattati ayamettha sankhepo, vittharo pana samantapasadikayam vutto. Kamesumicchacaroti ettha pana kamesuti methunasamacaresu. Micchacaroti ekantanindito lamakacaro. Lakkhanato pana asaddhammadhippayena kayadvarappavatta agamaniyatthanavitikkamacetana kamesumicchacaro. Tattha agamaniyatthanam nama purisanam tava maturakkhita piturakkhita matapiturakkhita bhaturakkhita bhaginirakkhita natirakkhita gottarakkhita dhammarakkhita sarakkha saparidandati maturakkhitadayo dasa, dhanakkita chandavasini bhogavasini patavasini odapattakini obhatacumbata dasi ca bhariya ca kammakari ca bhariya ca dhajahata muhuttikati eta dhanakkitadayo dasati visati itthiyo. Itthisu pana dvinnam sarakkhasaparidandanam dasannanca dhanakkitadinanti dvadasannam itthinam anne parisa. 1- Idam agamaniyatthanam nama. So panesa @Footnote: 1 ka. annapurisanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Micchacaro siladigunarahite agamaniyatthane appasavajjo, siladigunasampanne mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara:- agamaniyavatthu, tasmim sevanacittam, sevanapayogo, maggenamaggapatipattiadhivasananti. Eko payogo sahatthiko eva. Musa visamvadanapurekkharassa atthabhanjanako vacipayogo kayapayogo va, visamvadanadhippayena panassa paravisamvadakakayavacipayogasamutthapika cetana musavado. Aparo nayo musati abhutam ataccham vatthum. Vadoti tassa bhutato tacchato vinnapanam. Lakkhanato pana atathavatthum tathato param vinnapetukamassa tathavinnattisamutthapika cetana musavado. So yamattham bhanjati, tassa appataya appasavajjo, mahantataya mahasavajjo. Apica gahatthanam attano santakam adatukamataya natthitiadinayappavatto appasavajjo, sakkhina hutva atthabhanjanattham vutto mahasavajjo. Pabbajitanam appakampi telam va sappim va labhitva hasadhippayena "ajja game telam nadi manne sandati"ti puranakathanayena pavatto appasavajjo, aditthamyeva pana "ditthan"tiadina nayena vadantanam mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara honti:- atathavatthum, visamvadanacittam, tajjo vayamo, parassatadatthavijanananti. Eko payogo sahatthikova. So kayena va kayapatibaddhena va vacaya va paravisamvadakakiriyakarane datthabbo. Taya ce kiriyaya paro tamattham janati, ayam kiriyasamutthapikacetanakkhaneyeva musavadakammuna bajjhati. Pisunavacatiadisu yaya vacaya, yassa tam vacam bhasati, tassa hadaye attano piyabhavam parassa ca sunnabhavam karoti, sa pisunavaca. Yaya pana attanampi parampi pharusam karoti, ya vaca sayampi pharusa, neva kannasukha na hadayangama 1- vaca, ayam pharusavaca. Yena pana sampham palapanti 2- niratthakam, so @Footnote: 1 pa. su. 1/89/213 2 cha.Ma. palapati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

SamphappalaPo. Tammulabhuta 1- cetanapi pisunavacadinamameva labhati. Sa eva ca idha adhippetati. Tattha sankilitthacittassa paresam va bhedaya, attano piyakamyataya va kayavacipayogasamutthapika cetana pisunavaca. Sa yassa bhedam karoti, tassa appagunataya appasavajja, mahagunataya mahasavajja. Tassa cattaro sambhara:- bhinditabbo paro, iti ime nana bhavissanti, vina bhavissantiti bhedapurekkharata va, iti aham piyo bhavissami vissasikoti piyakamyata va, tajjo vayamo, tassa tadatthavijanananti. Parassa mammacchedakakayavacipayogasamutthapika ekantapharusacetana pharusavaca. Tassa avibhavatthamidam vatthum:- eko kira darako matuvacanam anadiyitva arannam gacchati. Mata tam nivattetum asakkonti "canda tam mahimsi anubandhatu"ti akkosi. Athassa tatheva aranne mahimsi upatthasi. Darako "yam mama mata mukhena kathesi, tam ma hotu, yam cittena cintesi, tam hotu"ti saccakiriyam akasi. Mahimsi tattheva baddha viya atthasi. Evam mammacchedakopi vacipayogo 2- cittasanhataya pharusavaca na hoti. Matapitaro hi kadaci puttake evam vadanti "cora vo khandakhandikam karontu"ti, uppalapattampi ca nesam upari patantam na icchanti. Acariyupajjhaya ca kadaci nissitake evam vadanti "kim ime ahirika anottappino vadanti, 3- niddhamatha ne"ti, atha ca nesam agamadhigamasampattim icchanti. Yatha ca cittasanhataya pharusavaca na hoti, evam vacanasanhataya apharusavacapi na hoti. Na hi marapetukamassa "imam sukham sayapetha"ti vacanam apharusavaca hoti, cittapharusataya panesa pharusavacava, @Footnote: 1 cha.Ma., i. tesam mulabhuta 2 cha.Ma., i. payogo @3 cha.Ma., i. caranti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Sa yam sandhaya pavattita, tassa appagunataya appasavajja. Mahagunataya mahasavajja. Tassa tayo sambhara:- akkositabbo paro, kupitacittam, akkosanati. Anatthavinnapika kayavacipayogasamutthapika akusalacetana samphappalaPo. So asevanamandataya appasavajjo, asevanamahantataya mahasavajjo. Tassa dve sambhara:- bharatayuddhasitaharanadiniratthakakathapurekkharata, tatharupikathakathanancati. Abhijjhayatiti abhijjha. Parabhandabhimukhi hutva tanninnataya pavattatiti attho. Sa "aho vata idam mamassa"ti evam parabhandabhijjhayanalakkhana. Adinnadanam viya appasavajja mahasavajja ca. Tassa dve sambhara:- parabhandam attano parinamananca. Parabhandavatthuke hi lobhe uppannepi na tava kammapathabhedo hoti, yava na "aho vatidam mamassa"ti attano parinametiti. Hitasukham byapadayatiti byapado. So paravinasaya manopadosalakkhano. Pharusavaca viya appasavajjo mahasavajjo ca. Tassa dve sambhara:- parasatto ca, tassa ca vinasacinta. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tava kammapathabhedo hoti, yava na "aho vatayam ucchijjeyya vinasseyya"ti tassa vinasam cinteti. Yathabhuccaggahanabhavena miccha passatiti micchaditthi. Sa "natthi dinnan"tiadina nayena viparitadassanalakkhana. Samphappalapo viya appasavajja mahasavajja ca. Apica aniyata appasavajja, niyata mahasavajja. Tassa dve sambhara:- vatthuno ca gahitakaraviparitata, yatha ca nam ganhati, tathabhavena tassa upatthananti. Imesam pana dasannam akusalakammapathanam dhammato kotthasato arammanato vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. Tattha dhammatoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Etesu hi patipatiya satta cetanadhammava honti, abhijjhadayo tisso cetanasampayutta. Kotthasatoti patipatiya satta, micchaditthi cati ime attha kammapatha eva honti, no mulani, abhijjhabyapada kammapatha ceva mulani ca. Abhijjha hi mulam patva lobho akusalamulam hoti, byapado doso akusalamulam. Arammanatoti panatipato jivitindriyarammanato sankhararammano hoti, adinnadanam sattarammanam va sankhararammanam va, micchacaro photthabbavasena sankhararammanova, sattarammanotipi eke. Musavado sattarammano va sankhararammano va, tatha pisunavaca. Pharusavaca sattarammanava. Samphappalapo ditthasutamutavinnatavasena sattarammano va sankhararammano va, tatha abhijjha. Byapado sattarammanova. Micchaditthi tebhumikadhammavasena sankhararammana. Vedanatoti panatipato dukkhavedano hoti. Kincapi hi rajano coram disva hasamanapi "gacchatha nam ghatetha"ti vadanti, sannitthapakacetana pana nesam dukkhasampayuttava hoti. Adinnadanam tivedanam, 1- micchacaro sukhamajjhattavasena dvivedano, sannitthapakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musavado tivedano, tatha pisunavaca. Pharusavaca dukkhavedana, samphappalapo tivedano, abhijjha sukhamajjhattavasena dvivedana, tatha micchaditthi. Byapado dukkhavedano. Mulatoti panatipato dosamohavasena dvimulako hoti. Adinnadanam dosamohavasena va lobhamohavasena va, micchacaro lobhamohavasena. Musavado dosamohavasena va lobhamohavasena va, tatha pisunavaca samphappalapo ca. Pharusavaca dosamohavasena, abhijjha mohavasena ekamula, tatha byapado. Micchaditthi lobhamohavasena dvimulati. Panatipata pativiratatiadisu panatipatadayo vuttattha eva. Yaya pana viratiya ete 2- pativirata nama honti, sa bhedato tividha hoti sampattavirati @Footnote: 1 ka, dvivedanam 2 Si. etehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

Samadanavirati samucchedaviratiti. Tattha asamadinnasikkhapadanam attano jativayabahusaccadini paccavekkhitva "ayuttam amhakam evarupam katun"ti sampattavatthum avitikkamantanam uppajjamana virati sampattaviratiti veditabba sihaladipe cakkanaupasakassa viya. Tassa kira daharakaleyeva matu rogo uppajji. Vejjena ca "allasasakamamsam laddhum vattati"ti vuttam. Tato cakkanassa bhata "gaccha tata khettam ahindahi"ti cakkanam pesesi. So tattha gato. Tasmim ca samaye eko saso tarunasassam khaditum agato hoti. So tam disva vegena dhavanto valliya baddho "kiri kiri"ti saddamakasi. Cakkano tena saddena gantva tam gahetva cintesi "matu bhesajjam karomi"ti. Puna cintesi "na metam patirupam, yvaham matu jivitakarana param jivita voropeyyan"ti. Atha nam "gaccha aranne sasehi saddhim tinodakam paribhunja"ti munci. 1- Bhatara ca "kim tata saso laddho"ti pucchito tam pavattim acikkhi. Tato nam bhata paribhasi. So matu santikam gantva "yatoham jato, nabhijanami sancicca panam jivita voropeta"ti saccam vatva atthasi, tavadeva cassa mata aroga ahosi. Samadinnasikkhapadanam pana sikkhapadasamadane ca taduttarim ca attano jivitam pariccajitva vatthum avitikkamantanam uppajjamana virati samadanaviratiti veditabba uttaravaddhamanavasiupasakassa 2- viya. So kira ambariyaviharavasipingalabuddharakkhitattherassa santike sikkhapadani gahetva khettam kasati. Athassa gono nattho, so tam gavesanto uttaravaddhamanapabbatam 3- aruhi, tatra nam mahasappo aggahesi. So cintesi "imaya tikhinaya vasiya sisam chindami"ti. Puna cintesi "na metam patirupam, yvaham bhavaniyassa guruno santike sikkhapadam @Footnote: 1 Si. paribhunjahiti muncitva gehamagato @2 cha.Ma., i. uttaravaddhamanapabbatavasiupasakassa 3 Si.,Ma. uttaravaddhamanapabbatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Gahetva bhindeyyan"ti. Evam yavatatiyam cintetva "jivitam pariccajami, na sikkhapadan"ti amse thapitam tikhinadandavasim aranne chaddesi. Tavadeva mahavalo nam muncitva agamasiti. Ariyamaggasampayutta pana virati samucchedaviratiti veditabba, yassa uppattito pabhuti panam ghatessamiti ariyapuggalanam cittampi na uppajjatiti. Yatha ca akusalanam, evam imesampi kusalakammapathanam dhammato kotthasato arammanato vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. Tattha dhammatoti etesupi 1- patipatiya satta cetanapi vattati viratiyopi, ante tayo cetanasampayuttava. Kotthasatoti patipatiya satta kammapatha eva, no mulani, ante tayo kammapatha ceva mulani ca. Anabhijjha hi mulam 2- patva alobho kusalamulam hoti, abyapado adoso kusalamulam, sammaditthi amoho kusalamulam. Arammanatoti panatipatadinam arammananeva etesam arammanani. Vitikkamitabbavatthutoyeva hi virati nama hoti. Yatha pana nibbanarammano ariyamaggo kilese pajahati, evam jivitindriyadiarammana cete 3- kammapatha panatipatadini dussilani pajahantiti veditabba. Vedanatoti sabbe sukhavedana va honti majjhattavedana va. Kusalam patva hi vedana nama natthi. Mulatoti patipatiya satta nanasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timula honti, nanavippayuttacittena viramantassa dvimula. Anabhijjha nanasampayuttacittena viramantassa dvimula hoti, nanavippayuttacittena ekamulati. @Footnote: 1 cha.Ma., i. etesu hi 2 ka. kammapatham @3 cha.Ma.,.....arammanapete

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Alobho pana attanava attano mulam na hoti. Abyapadepi eseva nayo. Sammaditthi alobhaadosavasena dvimulavati. Tatiyadini.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 12 page 161-170. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=12&A=3614&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=3614&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=397              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=4452              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=4039              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=4039              Contents of The Tipitaka Volume 16 http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]