ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

                         ๕.  ชีวกสุตฺตวณฺณนา
     [๕๑] เอวมฺเม สุตนฺติ ชีวกสุตฺตํ. ตตฺถ ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส
อมฺพวเนติ เอตฺถ ชีวตีติ ชีวโก. กุมาเรน ภโตติ โกมารภจฺโจ. ยถาห "กึ
ภเณ เอตํ กาเกหิ สมฺปริกิณฺณนฺติ. ทารโก เทวาติ. ชีวติ ภเณติ. ชีวติ
เทวาติ. เตนหิ ภเณ ตํ ทารกํ อมฺหากํ อนฺเตปุรํ เนตฺวา ธาตีนํ เทถ
โปเสตุนฺติ. ตสฺส ชีวตีติ ชีวโกติ นามํ อกํสุ, กุมาเรน โปสาปิโตติ
โกมารภจฺโจติ นามํ อกํสู"ติ. ๔- อยเมตฺถ สงฺเขโป. วิตฺถาเรน ปน ชีวกวตฺถุ ขนฺธเก
อาคตเมว. วินิจฺฉยกถาปิสฺส สมนฺตปาสาทิกายํ วินยฏฺฐกถายํ วุตฺโต.
     อยํ ปน ชีวโก เอกสฺมึ สมเย ภควโต โทสาภิสนฺนํ กายํ ลหุกํ ๕-
วิเรเจตฺวา สีเวยฺยกทุสฺสยุคํ ทตฺวา วตฺถานุโมทนาปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ยานํ วา โปริเสยฺยนฺติ  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  สี. กุณฺฑเล จ
@ วินย. มหา. ๕/๓๒๘/๑๒๕ จีวรกฺขนฺธก     ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕.

ปติฏฺฐาย จินฺเตสิ "มยา ทิวสสฺส ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ พุทฺธุปฏฺฐานํ คนฺตพฺพํ, อิทญฺจ เวฬุวนํ อติวิย ทูเร, ๑- มยฺหํ อุยฺยานํ อมฺพวนํ อาสนฺนตรํ, ยนฺนูนาหํ เอตฺถ ภควโต วิหารํ กาเรยฺยนฺ"ติ. โส ตสฺมึ อมฺพวเน รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานเลณกุฏิมณฺฑปาทีนิ สมฺปาเทตฺวา ภควโต อนุจฺฉวิกํ คนฺธกุฏึ กาเรตฺวา อมฺพวนํ อฏฺฐารสหตฺถุพฺเพเธน ตมฺพปตฺตวณฺเณน ปากาเรน ปริกฺขิปาเปตฺวา พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ จีวรภตฺเตน สนฺตปฺเปตฺวา ทกฺขิโณทกํ ปาเตตฺวา วิหารํ นิยฺยาเทสิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส อมฺพวเน"ติ. อารภนฺตีติ ฆาเตนฺติ. อุทฺทิสฺสกตนฺติ อุทฺทิสิตฺวา กตํ. ปฏิจฺจกมฺมนฺติ อตฺตานํ ปฏิจฺจ กตํ. อถวา ปฏิจฺจกมฺมนฺติ นิมิตฺตกมฺมสฺเสตํ อธิวจนํ, ตํ ปฏิจฺจ กมฺมํ เอตฺถ อตฺถีติ มํสํ "ปฏิจฺจกมฺมนฺ"ติ วุตฺตํ โหติ. โย หิ ๒- เอวรูปํ มํสํ ปริภุญฺชติ, โสปิ ตสฺส กมฺมสฺส ทายาโท โหติ, วธกสฺส วิย ตสฺสาปิ ปาณฆาตกมฺมํ โหตีติ เตสํ ลทฺธิ. ธมฺมสฺส จ อนุธมฺมํ พฺยากโรนฺตีติ ภควตา วุตฺตการณสฺส อนุการณํ กเถนฺติ. เอตฺถ จ การณํ นาม ติโกฏิปริสุทฺธมจฺฉมํสปริโภโค, อนุการณํ นาม มหาชนสฺส ตถา พฺยากรณํ. ยสฺมา ปน ภควา อุทฺทิสฺส กตํ น ปริภุญฺชติ, ตสฺมา เนว ตํ การณํ โหติ, น ติตฺถิยานํ ตถา พฺยากรณํ อนุการณํ. สหธมฺมิโก วาทานุวาโทติ ปเรหิ วุตฺตการเณน สการโณ หุตฺวา ตุมฺหากํ วาโท วา อนุวาโท วา วิญฺญูหิ ครหิตพฺพการณํ โกจิ อปฺปมตฺตโกปิ กินฺนุ โข อาคจฺฉติ. ๓- อิทํ วุตฺตํ โหติ "กึ สพฺพากาเรนปิ ตุมฺหากํ วาเท คารยฺหการณํ นตฺถี"ติ. อพฺภาจิกฺขนฺตีติ อภิภวิตฺวา อาจิกฺขนฺติ. [๕๒] ฐาเนหีติ การเณหิ. ทิฏฺฐาทีสุ ทิฏฺฐํ นาม ภิกฺขูนํ อตฺถาย มิคมจฺเฉ วธิตฺวา คยฺหมานํ ทิฏฺฐํ. สุตํ นาม ภิกฺขูนํ อตฺถาย มิคมจฺเฉ วธิตฺวา คหิตนฺติ สุตํ. ปริสงฺกิตํ นาม ทิฏฺฐปริสงฺกิตํ สุตปริสงฺกิตํ ตทุภยวิมุตฺตปริสงฺกิตนฺติ ติวิธํ โหติ. ตตฺรายํ สพฺพสงฺคาหกวินิจฺฉโย:- อิธ ภิกฺขู ปสฺสนฺติ มนุสฺเส ชาลวาคุราทิหตฺเถ ๔- คามโต วา นิกฺขมนฺเต อรญฺเญ วา วิจรนฺเต. ทุติยทิวเส ปน ๕- @เชิงอรรถ: ม. อวิทูเร, ฉ. อติทูเร ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม. กึ น อาคจฺฉติ @ สี. ชาลวากราทิหตฺเถ ฉ.ม. จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖.

เนสํ ตํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐานํ สมจฺฉมํสํ ปิณฺฑปาตํ อภิหรนฺติ. เต เตน ทิฏฺเฐน ปริสงฺกนฺติ "ภิกฺขูนํ นุ โข อตฺถาย กตนฺ"ติ, อิทํ ทิฏฺฐปริสงฺกิตํ นาม, เอตํ คเหตุํ น วฏฺฏติ. ยํ เอวํ อปริสงฺกิตํ, ตํ วฏฺฏติ. สเจ ปน เต มนุสฺสา "กสฺมา ภนฺเต น คณฺหถา"ติ ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา "นยิทํ ภนฺเต ภิกฺขูนํ อตฺถาย กตํ, อเมฺหหิ อตฺตโน อตฺถาย วา ราชยุตฺตาทีนํ อตฺถาย วา กตนฺ"ติ วทนฺติ, กปฺปติ. น เหว โข ภิกฺขู ปสฺสนฺติ, อปิจ สุณนฺติ "มนุสฺสา กิร ชาลวาคุราทิหตฺถา คามโต วา นิกฺขมนฺติ อรญฺเญ วา วิจรนฺตี"ติ. ทุติยทิวเส ปน ๒- เนสนฺตํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐานํ สมจฺฉมํสํ ปิณฺฑปาตํ อภิหรนฺติ. เต เตน สุเตน ปริสงฺกนฺติ "ภิกฺขูนํ นุ โข อตฺถาย กตนฺ"ติ, อิทํ สุตปริสงฺกิตํ นาม, เอตํ คเหตุํ น วฏฺฏติ. ยํ เอวํ อปริสงฺกิตํ, ตํ วฏฺฏติ. สเจ ปน เต มนุสฺสา "กสฺมา ภนฺเต น คณฺหถา"ติ ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา "นยิทํ ภนฺเต ภิกฺขูนํ อตฺถาย กตํ, อเมฺหหิ อตฺตโน อตฺถาย วา ราชยุตฺตาทีนํ อตฺถาย วา กตนฺ"ติ วทนฺติ, กปฺปติ. น เหว โข ปน ปสฺสนฺติ น สุณนฺติ, อปิจ เตสํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐานํ ปตฺตํ คเหตฺวา สมจฺฉมํสํ ปิณฺฑปาตํ อภิสงฺขริตฺวา อภิหรนฺติ. เต ปริสงฺกนฺติ "ภิกฺขูนํ นุ โข อตฺถาย กตนฺ"ติ, อิทํ ตทุภยวิมุตฺตปริสงฺกิตํ นาม. เอตํปิ คเหตุํ น วฏฺฏติ. ยํ เอวํ อปริสงฺกิตํ, ตํ วฏฺฏติ. สเจ ปน เต มนุสฺสา "กสฺมา ภนฺเต น คณฺหถา"ติ ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา "นยิทํ ภนฺเต ภิกฺขูนํ อตฺถาย กตํ, อเมฺหหิ อตฺตโน อตฺถาย วา ราชยุตฺตาทีนํ อตฺถาย วา กตํ, ปวตฺตมํสํ วา กตํ กปฺปิยเมว ลภิตฺวา ภิกฺขูนํ อตฺถาย สมฺปาทิตนฺ"ติ วทนฺติ, กปฺปติ. มตานํ เปตกิจฺจตฺถาย มงฺคลาทีนํ วา อตฺถาย กเตปิ เอเสว นโย. ยํ ยญฺหิ ภิกฺขูนํเยว อตฺถาย อกตํ, ยตฺถ จ นิพฺเพมติกา โหนฺติ, ตํ สพฺพํ กปฺปติ. สเจ ปน เอกสฺมึ วิหาเร ภิกฺขู อุทฺทิสฺส กตํ โหติ, เต จ อตฺตโน อตฺถาย @เชิงอรรถ: ฉ.ม. จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๗.

กตภาวํ น ชานนฺติ, อญฺเญ ชานนฺติ. เย ชานนฺติ, เตสํเยว ๑- น วฏฺฏติ, อิตเรสํ วฏฺฏติ. อญฺเญ น ชานนฺติ, เตเยว ชานนฺติ, เตสํเยว น วฏฺฏติ, อญฺเญสํ วฏฺฏติ. เตปิ "อมฺหากํ อตฺถาย กตนฺ"ติ ชานนฺติ. อญฺเญปิ "เอเตสํ อตฺถาย กตนฺ"ติ ชานนฺติ, สพฺเพสํปิ ตํ น วฏฺฏติ. สพฺเพ น ชานนฺติ, สพฺเพสํเยว ๒- วฏฺฏติ. ปญฺจสุ หิ สหธมฺมิเกสุ ยสฺส กสฺสจิ วา อตฺถาย อุทฺทิสฺส กตํ สพฺเพสํ น กปฺปติ. สเจ ปน โกจิ เอกํ ภิกฺขุํ อุทฺทิสฺส ปาณํ วธิตฺวา ตสฺส ปตฺตํ ปูเรตฺวา เทติ, โสปิ ๓- อตฺตโน อตฺถาย กตภาวํ ชานํเยว คเหตฺวา อญฺญสฺส ภิกฺขุโน เทติ, โส ตสฺส สทฺธาย ปริภุญฺชติ, กสฺสาปตฺตีติ. ทฺวินฺนํปิ อนาปตฺติ. ยํ หิสฺส ๔- อุทฺทิสฺส กตํ, ตสฺส อภุตฺตตาย อนาปตฺติ, อิตรสฺส อชานนตาย. กปฺปิยมํสสฺส หิ ปฏิคฺคหเณ อาปตฺติ นตฺถิ. อุทฺทิสฺส กตญฺจ อชานิตฺวา ภุตฺตสฺส ปจฺฉา ญตฺวา อาปตฺติเทสนกิจฺจํ นาม นตฺถิ. อกปฺปิยมํสํ ปน อชานิตฺวา ภุตฺเตน ปจฺฉา ญตฺวาปิ อาปตฺติ เทเสตพฺพา. อุทฺทิสฺส กตํ หิ ญตฺวา ภุญฺชโตว อาปตฺติ, อกปฺปิยมํสํ อชานิตฺวา ภุตฺตสฺสาปิ อาปตฺติเยว. ตสฺมา อาปตฺติภีรุเกน รูปํ สลฺลกฺเขนฺเตนาปิ ปุจฺฉิตฺวาว มํสํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ, ปริโภคกาเล ปุจฺฉิตฺวา ปริภุญฺชิสฺสามีติ วา คเหตฺวา ปุจฺฉิตฺวาว ปริภุญฺชิตพฺพํ. กสฺมา? ทุวิญฺเญยฺยตฺตา. อจฺฉมํสญฺหิ สูกรมํสสทิสํ โหติ, ทีปิมํสาทีนิปิ ๕- มิคมํสสทิสานิ, ตสฺมา ปุจฺฉิตฺวา คหณเมว วฏฺฏตีติ วทนฺติ. อทิฏฺฐนฺติ ภิกฺขูนํ อตฺถาย วธิตฺวา คยฺหมานํ อทิฏฺฐํ. อสุตนฺติ ภิกฺขูนํ อตฺถาย วธิตฺวา คหิตนฺติ อสุตํ. อปริสงฺกิตนฺติ ทิฏฺฐปริสงฺกิตาทิวเสน อปริสงฺกิตํ. ปริโภคนฺติ วทามีติ อิเมหิ ตีหิ การเณหิ ปริสุทฺธํ ติโกฏิปริสุทฺธํ นาม โหติ, ตสฺส หิ ปริโภโค อรญฺเญ ชาตสูเปยฺยสากปริโภคสทิโส โหติ, ตถารูปํ ปริภุญฺชนฺตสฺส เมตฺตาวิหาริสฺส ภิกฺขุโน โทโส วา วชฺชํ วา นตฺถิ, ตสฺมา ตํ ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ วทามีติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เตสํ ฉ.ม. สพฺเพสํ ฉ.ม. โส เจ @ ฉ.ม. ยํ หิ ฉ.ม. ทีปิมํสาทีนิ จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๘.

[๕๓] อิทานิ ตาทิสสฺส ปริโภเค เมตฺตาวิหาริโนปิ อนวชฺชตํ ทสฺเสตุํ อิธ ชีวก ภิกฺขูติอาทิมาห. ตตฺถ กิญฺจาปิ อนิยเมตฺวา ภิกฺขูติ วุตฺตํ, อถโข อตฺตานเมว สนฺธาย เอวํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. ภควตา หิ มหาวจฺฉโคตฺตสุตฺเต จงฺกีสุตฺเต จ อิมสฺมึ สุตฺเตติ ตีสุ ฐาเนสุ อตฺตานํเยว สนฺธาย เทสนา กตา. ปณีเตน ปิณฺฑปาเตนาติ เหฏฺฐา อนงฺคณสุตฺเต โย โกจิ มหคฺโฆ ปิณฺฑปาโต ปณีตปิณฺฑปาโตติ อธิปฺเปโต, อิธ ปน มํสูปเสจโนว อธิปฺเปโต. อคธิโตติ ตณฺหาย อคธิโต. ๑- อมุจฺฉิโตติ ตณฺหามุจฺฉนาย อมุจฺฉิโต. อนชฺฌาปนฺโนติ น อธิอาปนฺโน, ๒- สพฺพํ อาลุมฺปิตฺวา เอกปฺปหาเรเนว คิลิตุกาโม กาโก วิย น โหตีติ อตฺโถ. อาทีนวทสฺสาวีติ เอกรตฺติวาเสน อุทรปฏลํ ปวิสิตฺวา นวหิ วณมุเขหิ นิกฺขมิสฺสตีติอาทินา นเยน อาทีนวํ ปสฺสนฺโต. นิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชตีติ อิทมตฺถมาหารปริโภโคติ ปญฺญาย ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปริภุญฺชติ. อตฺตพฺยาพาธาย วา เจเตตีติ อตฺตทุกฺขาย วา จินฺเตติ. ๓- สุตํ เม ตนฺติ สุตํ มยา เอวํ ปุพฺเพ, เอตํ มยฺหํ สวนมตฺตเมวาติ ทสฺเสติ. สเจ โข เต ชีวก อิทํ สนฺธาย ภาสิตนฺติ ชีวก มหาพฺรหฺมุนา วิกฺขมฺภนปฺปหาเนน พฺยาปาทาทโย ปหีนา, เตน โส เมตฺตาวิหารี มยฺหํ สมุจฺเฉทปฺปหาเนน, สเจ เต อิทํ สนฺธาย ภาสิตํ, เอวํ สนฺเต ตว อิทํ วจนํ อนุชานามีติ อตฺโถ. โส สมฺปฏิจฺฉิ. [๕๔] อถสฺส ภควา เสสพฺรหฺมวิหารวเสนาปิ อุตฺตรึ เทสนํ วณฺเณนฺโต "อิธ ชีวก ภิกฺขู"ติอาทิมาห. ตํ อุตฺตานตฺถเมว. [๕๕] โย โข ชีวกาติ อยํ ปาฏิเยกฺโก อนุสนฺธิ. อิมสฺมิญฺหิ ฐาเน ภควา ทฺวารํ ถเกติ, สตฺตานุทยํ ทสฺเสติ. สเจ หิ กสฺสจิ เอวมสฺส "เอกํ รสปิณฺฑปาตํ ทตฺวา กปฺปสตสหสฺสํ สคฺคสมฺปตฺตึ ปฏิลภนฺติ, ยงฺกิญฺจิ กตฺวา ปรํ มาเรตฺวาปิ รสปิณฺฑปาโตว ทาตพฺโพ"ติ ตํ ปฏิเสเธนฺโต "โย โข ชีวก ตถาคตนฺ"ติอาทิมาห. ๓- ตตฺถ อิมินา ปฐเมน ฐาเนนาติ อิมินา อาณตฺติมตฺเตเนว ตาว ปฐเมน การเณน. คลปฺปเวฐเกนาติ โยตฺเตน คเล พนฺธิตฺวา กฑฺฒิโต คเลน ปเวฐิยมเนน @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อคถิโตติ ตณฺหาย อคถิโต ฉ.ม. อนชฺโฌปนฺโนติ น อธิโอปนฺโน @ ฉ.ม. เจเตติ ฉ.ม. ตถาคตํ วาติอาทิมาห

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙.

วา. ๑- อารภิยมาโนติ มาริยมาโน. อกปฺปิเยน อสฺสาเทตีติ อจฺฉมํสํ สูกรมํสํ ๒- ทีปิมํสํ วา มิคมํสนฺติ ขาทาเปตฺวา "ตฺวํ กึ สมโณ นาม, อกปฺปิยมํสํ เต ขาทิตนฺ"ติ ฆฏฺเฏติ. เย ปน ทุพฺภิกฺขาทีสุ วา พฺยาธินิคฺคหณตฺถํ วา "อจฺฉมํสํ นาม สูกรมํสสทิสํ, ทีปิมํสํ มิคมํสสทิสนฺ"ติ ชานนฺตา "สูกรมํสํ อิทํ, มิคมํสํ อิทนฺ"ติ วตฺวา หิตชฺฌาสเยน ขาทาเปนฺติ, น เต สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. เตสญฺหิ พหุปุญฺญเมว โหติ. เอสาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจาติ อยํ อาคตผโล วิญฺญาตสาสโน ทิฏฺฐสจฺโจ อริยสาวโก. อิมํ ปน ธมฺมเทสนํ โอคาหนฺโต ปสาทํ อุปฺปาเทตฺวา ธมฺมกถาย ถุตึ กโรนฺโต เอวมาห. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย ชีวกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ปญฺจมํ. -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๓๔-๓๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=844&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=844&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=56              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=950              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=971              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=971              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]