ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

                          ๔. มหามาลุงฺกฺยสุตฺตวณฺณนา
      [๑๒๙] เอวมฺเม สุตนฺติ มหามาลุงฺกฺยสุตฺตํ. ตตฺถ โอรมฺภาคิยานีติ
เหฏฺฐาโกฏฺฐาสิกานิ กามภเว นิพฺพตฺติสํวตฺตนิกานิ. สํโยชนานีติ พนฺธนานิ.
กสฺส โข นามาติ กสฺส เทวสฺส วา มนุสฺสสฺส วา เทสิตานิ ธาเรสิ, กึ
ตฺวเมเวโก อสฺโสสิ, น อญฺโญ โกจีติ. อนุเสตีติ อปฺปหีนตาย อนุเสติ.
อนุสยมาโน สํโยชนํ นาม โหติ.
      เอตฺถ จ ภควตา สํโยชนํ ปุจฺฉิตํ, เถเรนปิ สํโยชนเมว พฺยากตํ.
เอวํ สนฺเตปิ กสฺส ๑- วาเท ภควตา โทโส อาโรปิโต. โส กสฺมาติ เจ. เถรสฺส
ตถาลทฺธิกตฺตา. อยํ หิ ตสฺส ลทฺธิ "สมุทาจารกฺขเณเยว กิเลเสหิ สํยุตฺโต
นาม โหติ, อิตรสฺมึ ขเณ อสํยุตฺโต"ติ. เตนสฺส ภควตา โทโส อาโรปิโต.
อถายสฺมา อานนฺโท จินฺเตสิ "ภควตา ภิกฺขุสํฆสฺส ธมฺมํ เทสิสฺสามีติ อตฺตโน
ธมฺมตาเยว อยํ ธมฺมเทสนา อารทฺธา, สา อิมินา อปณฺฑิเตนปิ ๒- ภิกฺขุนา
วิสํวาทิตา, หนฺทาหํ ภควนฺตํ ยาจิตฺวา ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสสฺสามี"ติ. โส
เอวมกาสิ. ตํ ทสฺเสตุํ "เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท"ติอาทิ วุตฺตํ.
      ตตฺถ สกฺกายทิฏฺฐิปริยุฏฺฐิเตนาติ สกฺกายทิฏฺฐิยา คหิเตน อภิภูเตน.
สกฺกายทิฏฺฐิปเรเตนาติ สกฺกายทิฏฺฐิยา อนุคเตน. นิสฺสรณนฺติ ทิฏฺฐินิสฺสรณํ
นาม นิพฺพานํ, ตํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ. อปฺปฏิวินีตาติ อวิโนทิตา อนีหตา.
โอรมฺภาคิยสํโยชนนฺติ เหฏฺฐาภาคิยสํโยชนํ นาม โหติ. เสสปเทสุปิ เอเสว
นโย. สุกฺกปกฺโข อุตฺตานตฺโถเยว. "สานุสยา ปหียตี"ติ วจนโต ปเนตฺถ
เอกจฺเจ "อญฺญํ สญฺโญชนํ, อญฺโญ อนุสโย"ติ วหนฺติ. ยถา หิ "สพฺยญฺชนํ
ภตฺตนฺ"ติ วุตฺเต ภตฺตโต อญฺญํ พฺยญฺชนํ โหติ, เอวํ "สานุสยา"ติ วจนโต
ปริยุฏฺฐานสกฺกายทิฏฺฐิโต อญฺเญน อนุสเยน ภวิตพฺพนฺติ เตสํ ลทฺธิ. เต
"สสีสํ ปารุปิตฺวา"ติอาทีหิ ปฏิกฺขิปิตพฺพา. น หิ สีสโต อญฺโญ ปุริโส อตฺถิ.
อถาปิ สิยา "ยทิ ตเทว สํโยชนํ โส อนุสโย, เอวํ สนฺเต ภควตา เถรสฺส
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ตสฺส                           ฉ.ม. อปณฺฑิเตน
ตรุณูปโม อุปารมฺโภ ทุอาโรปิโต โหตี"ติ. น ทุอาโรปิโต, กสฺมา?
เอวํลทฺธิกตฺตาติ วิตฺถาริตเมตํ. ตสฺมา โสเยว กิเลโส พนฺธนฏฺเฐน สํโยชนํ,
อปฺปหีนฏฺเฐน อนุสโยติ อิทมตฺถํ สนฺธาย ภควตา "สานุสยา ปหียตี"ติ เอวํ
วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ.
      [๑๓๒] ตจํ เฉตฺวาติอาทีสุ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- ตจจฺเฉโท วิย หิ
สมาปตฺติ ทฏฺฐพฺพา, เผคฺคุจฺเฉโท วิย วิปสฺสนา, สารจฺเฉโท วิย มคฺโค.
ปฏิปทา ปน โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกาว วฏฺฏติ. เอวเมเต ทฏฺฐพฺพาติ เอวรูปา
ปุคฺคลา เอวํ ทฏฺฐพฺพา.
      [๑๓๓] อุปธิวิเวกาติ อุปธิวิเวเกน. อิมินา ปญฺจกามคุณวิเวโก กถิโต.
อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานายาติ อิมินา นีวรณปฺปหานํ กถิตํ. กายทุฏฺฐุลฺลานํ
ปฏิปสฺสทฺธิยาติ อิมินา กายาลสิยปฏิปสฺสทฺธิ กถิตา. วิวิจฺเจว กาเมหีติ
อุปธิวิเวเกน กาเมหิ วินา หุตฺวา. วิวิจฺจ อกุสเลหีติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหาเนน
กายทุฏฺฐุลฺลานํ ปฏิปสฺสทฺธิยา จ อกุสเลหิ วินา หุตฺวา. ยเทว ตตฺถ โหตีติ ยํ
ตตฺถ ๑- อนฺโตสมาปตฺติยํ สมาปตฺติกฺขเณ เจว ๑- สมาปตฺติสมุฏฺฐิตญฺจ
รูปาทิธมฺมชาตํ โหติ. เต ธมฺเมติ เต รูปคตนฺติอาทินา นเยน วุตฺเต รูปาทโย ธมฺเม.
อนิจฺจโตติ น นิจฺจโต. ทุกฺขโตติ น สุขโต. โรคโตติอาทีสุ อาพาธฏฺเฐน
โรคโต, อนฺโตโทสฏฺเฐน คณฺฑโต, อนุปวิฏฺฐฏฺเฐน ทุกฺขชนนฏฺเฐน จ สลฺลโต,
ทุกฺขฏฺเฐน อฆโต, โรคฏฺเฐน อาพาธโต, อาสกฏฺเฐน ปรโต, ปลุชฺชนฏฺเฐน
ปโลกโต, นิสฺสตฺตฏฺเฐน สุญฺญโต, น อตฺตฏฺเฐน อนตฺตโต. ตตฺถ อนิจฺจโต
ปโลกโตติ ทฺวีหิ ปเทหิ อนิจฺจลกฺขณํ กถิตํ, ทุกฺขโตติอาทีหิ ฉหิ ทุกฺขลกฺขณํ,
ปรโต สุญฺญโต อนตฺตโตติ ตีหิ อนตฺตลกฺขณํ.
      โส เตหิ ธมฺเมหีติ โส เตหิ เอวํ ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ทิฏฺเฐหิ
อนฺโตสมาปตฺติยํ ปญฺจกฺขนฺธธมฺเมหิ. จิตฺตํ ปฏิปาเทตีติ ๒- จิตฺตํ ปฏิสํปาเทติ ๓-
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อนฺโตสมาปตฺติกฺขเณเยว    ม. ปติฏฺฐาเปตีติ ฉ. ปฏิวาเปตีติ
@ ฉ.ม. ปฏิสํหรติ
โมเจติ อปเณติ. อุปสํทรตีติ วิปสฺสนาจิตฺตํ ตาว สวนวเสน ถุติวเสน
ปริยตฺติวเสน ปญฺญตฺติวเสน จ สนฺตํ ๑- นิพฺพานนฺติ เอวํ อสงฺขตาย อมตาย
ธาตุยา อุปสํหรติ. มคฺคจิตฺตํ นิพฺพานํ อารมฺมณกรณวเสเนว เอตํ สนฺตํ เอตํ
ปณีตนฺติ น เอวํ วทติ, อิมินา ปน อากาเรน ตํ ปฏิวิชฺฌนฺโต ตตฺถ จิตฺตํ
อุปสํหรตีติ อตฺโถ. โส ตตฺถ ฐิโตติ ตาย ติลกฺขณารมฺมณาย วิปสฺสนาย
ฐิโต. อาสวานํ ขยํ ปาปุณาตีติ อนุกฺกเมน จตฺตาโร มคฺเค ภาเวตฺวา ปาปุณาติ.
เตเนว ธมฺมราเคนาติ สมถวิปสฺสนาธมฺเม ฉนฺทราเคน. สมถวิปสฺสนาสุ หิ
สพฺพโส ฉนฺทราคํ ปริยาทาตุํ สกฺโกนฺโต อรหตฺตํ ปาปุณาติ, อสกฺโกนฺโต
อนาคามี โหติ.
      ยเทว ตตฺถ โหติ เวทนาคตนฺติ อิธ ปน รูปํ น คหิตํ. กสฺมา?
สมติกฺกนฺตตฺตา. อยํ หิ เหฏฺฐา รูปาวจรชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา รูปํ อติกฺกมิตฺวา
อรูปาวจรสมาปตฺตึ สมาปนฺโนติ สมถวเสนปิเนน รูปํ อติกฺกนฺตํ, เหฏฺฐา รูปํ
สมฺมเทว สมฺมสิตฺวา ตํ อติกฺกมฺม อิทานิ อรูปํ สมฺมสตีติ วิปสฺสนาวเสนปิเนน
รูปํ อติกฺกนฺตํ. อรูเป ปน สพฺพโสปิ รูปํ นตฺถีติ ตํ สนฺธายปิ อิธ รูปํ น
คหิตํ, ๒- สมฺมา น คหิตํ. ๒-
      อถ กิญฺจรหีติ กึ ปุจฺฉามีติ ปุจฺฉติ? สมถวเสน คจฺฉโต จิตฺเตกคฺคตา
ธุรํ โหติ, โส เจโตวิมุตฺโต นาม. วิปสฺสนาวเสน คจฺฉโต ปญฺญา ธุรํ โหติ,
โส ปญฺญาวิมุตฺโต นามาติ เอตฺถ เถรสฺส กงฺขา นตฺถิ. อยํ สภาวธมฺโมเยว,
สมถวเสเนว ปน คจฺฉนฺเตสุ เอโก เจโตวิมุตฺโต นาม โหติ, เอโกปญฺญาวิมุตฺโต.
วิปสฺสนาวเสน คจฺฉนฺเตสุปิ เอโก ปญฺญาวิมุตฺโต นาม โหติ, เอโก เจโต วิมุตฺโตติ
เอตฺถ กึ การณนฺติ ปุจฺฉติ.
      อินฺทฺริยเวมตฺตตํ วทามีติ อินฺทฺริยนานตฺตตํ วทามิ. อิทํ วุตฺตํ โหติ,
น ตฺวํ อานนฺท ทส ปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพญฺญุตํ ๓- ปฏิวิชฺฌิ, เตน เต
เอตํ อปากฏํ. อหํ ปน ปฏิวิชฺฌึ, เตน เม เอตํ ปากฏํ. เอตฺถ หิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. จ เอตํ สนฺตํ       ๒-๒ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ     สี. สพฺพนฺตํ
อินฺทฺริยนานตฺตตา การณํ. สมถวเสเนว หิ คจฺฉนฺเตสุ เอกสฺส ภิกฺขุโน
จิตฺเตกคฺคตา ธุรํ โหติ, โส เจโตวิมุตฺโต นาม โหติ. เอกสฺส ปญฺญา ธุรํ
โหติ, โส ปญฺญาวิมุตฺโต นาม โหติ. วิปสฺสนาวเสเนว จ คจฺฉนฺเตสุ เอกสฺส
ปญฺญา ธุรํ โหติ, โส ปญฺญาวิมุตฺโต นาม โหติ. เอกสฺส จิตฺเตกคฺคตา ธุรํ
โหติ, โส เจโตวิมุตฺโต นาม โหติ. เทฺว อคฺคสาวกา สมถวิปสฺสนาธุเรน
อรหตฺตํ ปตฺตา. เตสุ ธมฺมเสนาปติ ปญฺญาวิมุตฺโต ชาโต, มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร
เจโตวิมุตฺโต. อิติ อินฺทฺริยเวมตฺตํ เอตฺถ การณนฺติ เวทิตพฺพํ. เสสํ สพฺพตฺถ
อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                    มหามาลุงฺกฺยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                              จตุตฺถํ.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๑๐๗-๑๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=2695&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=2695&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=153              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=2814              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=3144              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=3144              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]