ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๒)

                     ๖. มหาธมฺมสมาทานสุตฺตวณฺณนา
    [๔๗๓] เอวมฺเม สุตนฺติ มหาธมฺมสมาทานสุตฺตํ. ตตฺถ เอวํกามาติ
เอวํอิจฺฉา. เอวํฉนฺทาติ เอวํอชฺฌาสยา, เอวํอธิปฺปายาติ เอวํลทฺธิกา. ตตฺราติ
ตสฺมึ อนิฏฺฐวฑฺฒเน เจว อิฏฺฐปริหาเน จ. ภควํมูลกาติ ภควา มูลํ  เอเตสนฺติ
ภควํมูลกา. อิทํ วุตฺติ โหติ:- อิเม ภนฺเต อมฺหากํ ธมฺมา ปุพฺเพ
กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺเธน อุปฺปาทิตา, ตสฺมึ ปรินิพฺพุเต เอกํ พุทฺธนฺตรํ อญฺโญ สมโณ
วา พฺราหฺมโณ วา อิเม ธมฺเม อุปฺปาเทตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิ, ภควตา ปน
โน อิเม ธมฺมา อุปฺปาทิตา. ภควนฺตํ หิ นิสฺสาย มยํ อิเม ธมฺเม อาชานาม
ปฏิวิชานามาติ ๑- เอวํ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมาติ. ภควํเนตฺติกาติ ภควา หิ
ธมฺมานํ เนตา วิเนตา อนุเนตาติ. ยถาสภาวโต ปาฏิเอกฺกํ ปาฏิเอกฺกํ นามํ
คเหตฺวา ทสฺสิตา ธมฺมา ภควํเนตฺติกา นาม โหนฺติ. ภควํปฏิสรณาติ จตุภูมิกธมฺมา
สพฺพญฺญุตญาณาสฺส อาปาถํ อาคจฺฉมานา ภควติ ปฏิสรนฺติ นามาติ ภควํปฏิสรณา.
ปฏิสรนฺตีติ โอสรนฺติ สโมสรนฺติ. อปิจ มหาโพธิมณฺเฑ นิสินฺนสฺส ภควโต
ปฏิเวธวเสน ผสฺโส อาคจฺฉติ, อหํ ภควา กินฺนาโมติ? ตฺวํ ผุสนฏฺเฐน ผสฺโส
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปฏิวิชฺฌามาติ
นาม. เวทนา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ อาคจฺฉติ อหํ ภควา กินฺนามนฺติ? ตฺวํ
วิชานนฏฺเฐน วิญฺญาณํ นามาติ เอวํ จตุภูมิกธมฺมานํ ยถาสภาวโต ปาฏิเอกฺกํ
ปาฏิเอกฺกํ นามํ คณฺหนฺโต ภควา ธมฺเม ปฏิสรตีติปิ ภควํปฏิสรณา. ภควนฺตํเยว
ปฏิภาตูติ ภควโตว เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ อุปฏฺฐาตุ, ตุเมฺหเยว โน กเถตฺวา
เทถาติ อตฺโถ.
    [๔๗๔] เสวิตพฺเพติ นิสฺสยิตพฺเพ. ภชิตพฺเพติ อุปคนฺตพฺเพ. ยถาตํ
อวิทฺทสุโนติ ยถา อวิทุโน พาลสฺส อนฺธปุถุชฺชนสฺส. ยถาตํ วิทฺทสุโนติ ยถา
วิทุโน เมธาวิโน ปณฺฑิตสฺส.
    [๔๗๕] อตฺถิ ภิกฺขเว ธมฺมสมาทานนฺติ ปุริมสุตฺเต อุปฺปฏิปาฏิอากาเรน
มาติกา ฐปิตา, อิธ ปน ยถาธมฺมรเสเนว สตฺถา มาติกํ ฐเปสิ. ตตฺถ ธมฺมสมาทานนฺติ
ปาณาติปาตาทีนํ ธมฺมานํ คหณํ.
    [๔๗๖] อวิชฺชาคโตติ อวิชฺชาย สมนฺนาคโต.
    [๔๗๗] วิชฺชาคโตติ วิชฺชาย สมนฺนาคโต ปญฺญวา.
    [๔๗๘] สหาปิ ทุกฺเขนาติ เอตฺถ มิจฺฉาจาโร อภิชฺฌา มิจฺฉาทิฏฺฐีติ
อิเม ตาว ตโย ปุพฺพเจตนาย จ อปรเจตนาย จาติ ทฺวินฺนํ เจตนานํ วเสน
ทุกฺขเวทนา โหนฺติ. สนฺนิฏฺฐาปกเจตนา ปน สุขสมฺปยุตฺตา วา อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตา
วา โหติ. เสสา ปาณาติปาตาทโย สตฺต ติสฺสนฺนํปิ เจตนานํ วเสน ทุกฺขเวทนา
โหนฺติ, อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ "สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนสฺเสนา"ติ. โทมนสฺสเมว
เจตฺถ ทุกฺขนฺติ เวทิตพฺพํ. ปริยิฏฺฐิกํ ๑- อาปชฺชนฺตสฺส ปุพฺพภาคาปรภาเคสุ
กายิกํ ทุกฺขํปิ วฏฺฏติเยว.
    [๔๗๙] สหาปิ สุเขนาปีติ เอตฺถ ปาณาติปาโต ผรุสวาจา พฺยาปาโทติ
อิเม ตาว ตโย ปุพฺพเจตนาย จ อปรเจตนาย จาติ ทฺวินฺนํ เจตนานํ วเสน
สุขเวทนา โหนฺติ. สนฺนิฏฺฐาปกเจตนา ปน ทุกฺขสมฺปยุตฺตาว โหติ. เสสา สตฺต
ติสฺสนฺนํปิ เจตนานํ วเสน สุขเวทนา โหนฺติเยว. สหาปิ โสมนสฺเสนาติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปริเยฏฺฐึ
โสมนสฺสเมว เจตฺถ สุขนฺติ เวทิตพฺพํ. อิฏฺฐโผฏฺฐพฺพสมงฺคิโน วา
ปุพฺพภาคาปรภาเคสุ กายิกสุขํปิ วฏฺฏติเยว.
    [๔๘๐] ตติเยว ธมฺมสมาทาเน อิเธกจฺโจ มจฺฉพนฺโธ  วา โหติ มาควิโก
วา, ปาณูปฆาตํเยว นิสฺสาย ชีวิตํ กปฺเปติ. ตสฺส ครุฏฺฐานิโย ภิกฺขุ อกามกสฺเสว
ปาณาติปาเต อาทีนวํ ปาณาติปาตวิรติยา จ อานิสํสํ กเถตฺวา สิกฺขาปทํ เทติ.
โส คณฺหนฺโตปิ ทุกฺขิโต โทมนสฺสิโตว หุตฺวา คณฺหาติ. อปรภาเค กติปาหํ
วีตินาเมตฺวา รกฺขิตุํ อสกฺโกนฺโตปิ ทุกฺขิโตว โหติ, ตสฺส ปุพฺพาปรเจตนา
ทุกฺขสหคตาว โหนฺติ. สนฺนิฏฺฐปกเจตนา ปน สุขสหคตา วา อุเปกฺขาสหคตา
วาติ เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิติ ปุพฺพภาคาปรภาคเจตนาว สนฺธาย
อิทํ วุตฺตํ "สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนสฺเสนา"ติ. โทมนสฺสเมว เจตฺถ
ทุกฺขนฺติ เวทิตพฺพํ.
    [๔๘๑] จตุตฺถธมฺมสมาทาเน ทสสุปิ ปเทสุ ติสฺโสปิ ปุพฺพภาคาปรภาค-
สนฺนิฏฺฐาปกเจตนา สุขสมฺปยุตฺตา โหนฺติเยว, ตํ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ "สหาปิ
สุเขน สหาปิ โสมนสฺเสนา"ติ. โสมนสฺสเมว เจตฺถ สุขนฺติ เวทิตพฺพํ.
    [๔๘๒] ติตฺตกาลาพูติ ๑- ติตฺตโก อลาพุ. ๒- วิเสน สํสฏฺโฐติ หลาหลวิเสน ๓-
สํยุตฺโต มิสฺสิโต อาลุลิโต. ๓- น ฉาเทสฺสตีติ น รุจฺจิสฺสติ น ตุฏฺฐึ กริสฺสติ.
นิคจฺฉสีติ นิคมิสฺสสิ. ๔- อปฺปฏิสงฺขาย ปิเวยฺยาติ ตํ อปจฺจเวกฺขิตฺวา ปิเวยฺย.
    [๔๘๓] อาปานียกํโสติ อาปานียสฺส มธุรปานกสฺส ภริตกํโส.
วณฺณสมฺปนฺโนติ ปานกวณฺณาทีหิ สมฺปนฺนวณฺโณ, กํเส ปกฺขิตฺตปานกวเสน ปานกกํโสปิ
เอวํ วุตฺโต. ฉาเทสฺสตีติ ตญฺหิ หลาหลวิสํ ยตฺถ ยตฺถ ปกฺขิตฺตํ โหติ, ตสฺส
ตสฺเสว รสํ เทติ. เตน วุตฺตํ "ฉาเทสฺสตี"ติ.
    [๔๘๔] ปูติมุตฺตนฺติ มุตฺตเมว. ยถา หิ มนุสฺสภาโว สุวณฺณวณฺโณปิ
ปูติกาโยเตฺวว, ตทหุชาตาปิ คโลจิลตา ปูติลตาเตฺวว วุจฺจติ. เอวํ ตํขณํ คหิตํ
@เชิงอรรถ:  สี. ติตฺถกาลาปูติ      ฉ.ม. ติตฺตกรสอลาพุ
@๓-๓ ฉ.ม. สมฺปยุตฺโต มิสฺสิโต อาลุฬิโต          ฉ.ม. คมิสฺสสิ
ตรุณํปิ มุตฺตํ ปูติมุตฺตเมว. นานาเภสชฺเชหีติ หริตกามลกาทีหิ นาโนสเธหิ.
สุขี อสฺสาติ อโรโค สุวณฺณวณฺโณ สุขิโต ภเวยฺย.
    [๔๘๕] ทธิ จ มธุ จาติ สุปริสุทฺธํ ทธิ จ สุมธุรํ จ มธุ. เอกชฺฌํ
สํสฏฺฐนฺติ เอกโต กตฺวา มิสฺสิตํ อาลุฬิตํ. ตสฺส ตนฺติ ตสฺส ตํ จตุมธุรเภสชฺชํ
ปิวโต รุจฺเจยฺย, อิทํ จ ยํ ภคนฺทรสํสฏฺฐํ โลหิตํ ปกฺขนฺทติ, น ตสฺส เภสชฺชํ,
อาหารํ ถมฺเภตฺวา ๑- มคฺคํ วลญฺชนํ ๒- กโรติ. ยํ ปน ปิตฺตสํสฏฺฐํ โลหิตํ,
ตสฺเสตํ เภสชฺชํ สีตลกิริยาย ปริยตฺตภูตํ.
    [๔๘๖] วิทฺเธติ อุพฺพิทฺเธ, เมฆวิคเมน ทูรีภูเตติ อตฺโถ. วิคตวลาหเกติ
อปคตเมเฆ, เทเวติ อากาเส. อากาสคตํ ตมคตนฺติ อากาสคตํ ตมํ.
ปุถุสมณพฺราหฺมณปรปฺปวาเทติ ปุถุสมณพฺราหฺมณสงฺขาตานํ ปเรสํ วาเท. ๓-
อภิวิหจฺจาติ อภิหนฺตฺวา. ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจเต จาติ สรทกาเล มชฺฌนฺติกสมเย
อาทิจฺโจว โอภาสํ มุญฺจติ ตปติ วิชฺโชตตีติ.
    อิทํ ปน สุตฺตํ เทวตานํ อติวิย ปิยํ มนาปํ. ตตฺรีทํ วตฺถุ:- ทกฺขิณทิสายํ
กิร หตฺถิโภคชนปเท มงฺกุรวิหาโร ๔- นาม อตฺถิ, ตสฺส โภชนสาลทฺวาเร
มงฺกุรรุกฺเข อธิวตฺถา เทวตา รตฺติภาเค เอกสฺส ทหรสฺส สรภญฺญวเสน อิทํ
สุตฺตํ โอสาเรนฺตสฺส สุตฺวา สาธุการํ อทาสิ. ทหโร โก เอโสติ อาห. อหํ
ภนฺเต อิมสฺมึ รุกฺเข อธิวตฺถา เทวตาติ. เทวเต กิสฺมึ ปสนฺนาสิ, กึ สทฺเท,
อุทาหุ สุตฺเตติ. สทฺโท นาม ภนฺเต ยสฺส กสฺสจิ โหติเยว, สุตฺเต ปสนฺนามฺหิ.
สตฺถารา เชตวเน นิสีทิตฺวา กถิตทิวเส จ อชฺช จ เอกพฺยญฺชเนปิ นานํ
นตฺถีติ. ๕- อสฺโสสิ ตฺวํ เทวเต สตฺถารา กถิตทิวเสติ. อาม ภนฺเตติ. กตฺถ
ฐิตา อสฺโสสีติ. ภนฺเต เชตวนํ คตามฺหิ, มเหสกฺขาสุ ปน เทวตาสุ อาคจฺฉนฺตีสุ
ตตฺถ โอกาสํ อลภิตฺวา อิเธว ฐตฺวา อสฺโสสินฺติ. เอตฺถ ฐิตาย สกฺกา สตฺถุ
สทฺโท โสตุนฺติ. ตฺวํ ปน ภนฺเต มยฺหํ สทฺทํ สุณสีติ. อาม เทวเตติ.
ทกฺขิณกณฺณปสฺเส นิสีทิตฺวา กถนกาโล วิย ภนฺเต โหตีติ. กึ ปน เทวเต
@เชิงอรรถ:  ม. วิกฺขมฺเภตฺวา    ฉ.ม. อวลญฺชํ     ม. ปวาเท
@ ฉ.ม. สงฺครวิหาโร, สี. ปงฺคุวิหาโร       ม. นานตฺถํ อโหสิ
สตฺถุ รูปํ ปสฺสสีติ. สตฺถา มํเยว โอโลเกตีติ มญฺญมานา สณฺฐาตุํ น สกฺโกมิ
ภนฺเตติ. วิเสสํ ปน นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺขิ ๑- เทวเตติ. เทวตา ตตฺเถว อนฺตรธายิ.
ตํ ทิวสํ กิเรส เทวปุตฺโต โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิโต. เอวมิทํ สุตฺตํ เทวตานํ
ปิยํ มนาปํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ๒-
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                   มหาธมฺมสมาทานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        -----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๒๘๒-๒๘๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=7229&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=7229&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=520              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=9701              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=11406              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=11406              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]