ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๒)

                       ๒. มหาโคสิงฺคสุตฺตวณฺณนา
    [๓๓๒] เอวมฺเม สุตนฺติ มหาโคสิงฺคสุตฺตํ. ตตฺถ โคสิงฺคสาลวนทาเยติ
อิทํ วสนฏฺฐานทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. อญฺเญสุ หิ สุตฺเตสุ "สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺสาราเม"ติ เอวํ ปฐมํ โคจรคามํ ทสฺเสตฺวา ปจฺฉา วสนฏฺฐานํ
ทสฺเสสิ. ๒- อิมสฺมึ ปน มหาโคสิงฺคสุตฺเต ภควโต โคจรคาโม อนิวทฺโธ, โกจิเทว
โคจรคาโม ภวิสฺสติ. ตสฺมา วสนฏฺฐานเมว ปริทีปิตํ. อรญฺญนิทานกํ นาเมตํ
สุตฺตนฺติ. สมฺพหุเลหีติ พหุเกหิ. อภิญฺญาเตหิ อภิญฺญาเตหีติ สพฺพตฺถ
วิสฺสุเตหิ ปากเฏหิ. เถเรหิ สาวเกหิ สทฺธินฺติ ปาติโมกฺขสํวราทีหิ ถิรการเกหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคตตฺตา เถเรหิ, สวนนฺเต ชาตตฺตา สาวเกหิ สทฺธึ เอกโต.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปพฺพชิตา   ฉ.ม. ทสฺเสติ
อิทานิ เต เถเร สรูปโต ทสฺเสนฺโต อายสฺมตา  จ สาริปุตฺเตนาติอาทิมาห.
ตตฺถายสฺมา สาริปุตฺโต อตฺตโน สีลาทีหิ คุเณหิ พุทฺธสาสเน อภิญฺญาโต.
จกฺขุมนฺตานํ คคนมชฺเฌ ฐิโต สุริโย วิย, จนฺโท วิย, สมุทฺทตีเร ฐิตานํ
สาคโร วิย จ ปากโฏ ปญฺญาโต. น เกวลญฺจสฺส อิมสฺมึ สุตฺเต อาคตคุณวเสเนว
มหนฺตตา เวทิตพฺพา, อิโต อญฺเญสํ ธมฺมทายาทสุตฺตํ อนงฺคณสุตฺตํ สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺตํ
๑- จุลฺลสีหนาทสุตฺตํ มหาสีหนาทสุตฺตํ ๑- รถวินีตํ มหาหตฺถิปโทปมํ มหาเวทลฺลํ
วตฺถูปมสุตฺตํ ๒- ทีฆนขํ อนุปทสุตฺตํ เสวิตพฺพาเสวิตพฺพสุตฺตํ สจฺจวิภงฺคสุตฺตํ
ปิณฺฑปาตปาริสุทฺธิ สมฺปสาทนียํ สงฺคีติสุตฺตํ ทสุตฺตรสุตฺตํ ปวารณาสุตฺตํ ๓-
สุสิมสุตฺตํ เถรปญฺหสุตฺตํ มหานิทฺเทโส ปฏิสมฺภิทามคฺโค เถรสีหนาทสุตฺตํ
อภินิกฺขมนํ เอตทคฺคนฺติ อิเมสํปิ สุตฺตานํ วเสน เถรสฺส มหนฺตตา เวทิตพฺพา.
เอตทคฺคสฺมึ หิ "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ มหาปญฺญานํ ยทิทํ
สาริปุตฺโต"ติ ๔- วุตฺตํ.
    มหาโมคฺคลฺลาโนปิ สีลาทิคุเณหิ เจว อิมสฺมึ สุตฺเต อาคตคุเณหิ จ
เถโร วิย อภิญฺญาโต ปากโฏ มหา. อปิจสฺส อนุมานสุตฺตํ จูฬตณฺหาสงฺขยสุตฺตํ
มารตชฺชนียสุตฺตํ ปาสาทกมฺปนํ สกลํ อิทฺธิปาทสํยุตฺตํ นนฺโทปนนฺททมนํ
ยมกปาฏิหาริยกาเล เทวโลกคมนํ วิมานวตฺถุ เปตวตฺถุ เถรสฺส อภินิกฺขมนํ
เอตทคฺคนฺติ อิเมสํปิ วเสน มหนฺตภาโว เวทิตพฺโพ. เอตทคฺคสฺมึ หิ "เอตทคฺคํ
ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ อิทฺธิมนฺตานํ ยทิทํ มหาโมคฺคลฺลาโน"ติ  ๕- วุตฺตํ.
    มหากสฺสโปปิ สีลาทิคุเณหิ เจว อิมสฺมึ สุตฺเต อาคตคุเณหิ จ เถโร
วิย อภิญฺญาโต ปากโฏ มหา. อปิจสฺส จีวรปริตฺตนสุตฺตํ ๖- ชิณฺณจีวรสุตฺตํ ๗-
จนฺโทปมํ สกลํ กสฺสปสํยุตฺตํ มหาอริยวํสสุตฺตํ เถรสฺส อภินิกฺขมนํ เอตทคฺคนฺติ
อิเมสํปิ วเสน มหนฺตภาโว เวทิตพฺโพ. เอตทคฺคสฺมึ หิ "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม
สาวกานํ ภิกฺขูนํ ธุตวาทานํ ยทิทํ มหากสฺสโป"ติ ๘- วุตฺตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สีหนาทสุตฺตํ    ฉ.ม. จาตุมสุตฺตํ    สํ. สคา. ๑๕/๒๑๕/๒๓๐
@ องฺ. เอกก. ๒๐/๑๘๙/๒๓ เอตทคฺควคฺค, ปฐมวคฺค      องฺ. เอกก. ๒๐/๑๙๐/๒๓
@ สํ. สคา. ๑๕/๑๔๔/๑๘๖ สนฺตุฏฺฐสุตฺต           สํ. สคา. ๑๕/๑๕๔/๒๐๘ จีวรสุตฺต
@ องฺ. เอกก. ๒๐/๑๙๑/๒๓ เอตทคฺควคฺค, ปฐมวคฺค
    อนุรุทฺธตฺเถโรปิ สีลาทิคุเณหิ เจว อิมสฺมึ สุตฺเต อาคตคุเณหิ จ เถโร
วิย อภิญฺญาโต ปากโฏ มหา. อปิจสฺส จูฬโคสิงฺคสุตฺตํ นฬกปานสุตฺตํ
อนุตฺตริยสุตฺตํ อุปกฺกิเลสสุตฺตํ อนุรุทฺธสํยุตฺตํ มหาปุริสวิตกฺกสุตฺตํ เถรสฺส
อภินิกฺขมนํ เอตทคฺคนฺติ อิเมสํปิ วเสน มหนฺตภาโว เวทิตพฺโพ. เอตทคฺคสฺมึ หิ
"เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ทิพฺพจกฺขุกานํ ยทิทํ อนุรุทฺโธติ ๑-
วุตฺตํ.
    อายสฺมตา จ เรวเตนาติ เอตฺถ ปน เทฺว เรวตา ขทิรวนิยเรวโต จ
กงฺขาเรวโต จ. ตตฺถ ขทิรวนิยเรวโต ธมฺมเสนาปติตฺเถรสฺส กนิฏฺฐภาติโก, น
โส อิธ อธิปฺเปโต. "อกปฺปิโย คุโฬ, อกปฺปิยา มุคฺคา"ติ ๒- เอวํ กงฺขาพหุโล
ปน เถโร อิธ เรวโตติ อธิปฺเปโต. โสปิ สีลาทิคุเณหิ เจว อิมสฺมึ สุตฺเต
อาคตคุเณหิ จ เถโร วิย อภิญฺญาโต ปากโฏ มหา. อปิจสฺส อภินิกฺขมเนนปิ
เอตทคฺเคนปิ มหนฺตภาโว เวทิตพฺโพ. เอตทคฺคสฺมึ หิ "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม
สาวกานํ ภิกฺขูนํ ฌายีนํ ยทิทํ กงฺขาเรวโต"ติ ๓- วุตฺตํ.
    อานนฺทตฺเถโรปิ สีลาทิคุเณหิ เจว อิมสฺมึ สุตฺเต อาคตคุเณหิ จ เถโร
วิย อภิญฺญาโต ปากโฏ มหา. อปิจสฺส เสขสุตฺตํ พาหิติยสุตฺตํ อเนญฺชสปฺปายํ
โคปกโมคฺคลฺลานํ พหุธาตุกํ จูฬสุญฺญตํ มหาสุญฺญตํ อจฺฉริยพฺภูตสุตฺตํ ภทฺเทกรตฺตํ
มหานิทานํ มหาปรินิพฺพานํ สุภสุตฺตํ จูฬนิยโลกธาตุสุตฺตํ อภินิกฺขมนํ
เอตทคฺคนฺติ อิเมสํปิ วเสน มหนฺตภาโว เวทิตพฺโพ. เอตทคฺคสฺมึ หิ "เอตทคฺคํ
ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ พหุสฺสุตานํ ยทิทํ อานนฺโท"ติ ๔- วุตฺตํ.
    อญฺเญหิ จ อภิญฺญาเตหิ อภิญฺญาเตหีติ น เกวลญฺจ เอเตเหว, อญฺเญหิ
จ มหาคุณตาย ปากเฏหิ อภิญฺญาเตหิ พหูหิ เถเรหิ สาวเกหิ สทฺธึ ภควา
โคสิงฺคสาลวนทาเย วิหรตีติ อตฺโถ. อายสฺมา หิ สาริปุตฺโต สยํ มหาปญฺโญ
อญฺเญปิ พหู  มหาปญฺเญ ภิกฺขู คเหตฺวา ตทา ทสพลํ ปริวาเรตฺวา วิหาสิ.
อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน สยํ อิทฺธิมา, อายสฺมา มหากสฺสโป สยํ ธุตวาโท,
อายสฺมา อนุรุทฺโธ สยํ ทิพฺพจกฺขุโก, อายสฺมา เรวโต สยํ ฌานาภิรโต, อายสฺมา
@เชิงอรรถ:  องฺ. เอกก. ๒๐/๑๙๒/๒๓ เอตทคฺควคฺค, ปฐมวคฺค
@ วินย. มหา. ๕/๒๗๒/๔๑ คุฬาทิอนุชานนา
@ องฺ. เอกก. ๒๐/๒๐๔/๒๔ เอตทคฺควคฺค, ทุติยวคฺค
@ องฺ. เอกก. ๒๐/๒๒๓/๒๕ เอตทคฺควคฺค, จตุตฺถวคฺค
อานนฺโท สยํ พหุสฺสุโต อญฺเญปิ พหู พหุสฺสุเต ภิกฺขู คเหตฺวา ตทา ทสพลํ
ปริวาเรตฺวา วิหาสิ, เอวํ ตทา เอเต จ อญฺเญ จ อภิญฺญาตา มหาเถรา
ตึสสหสฺสมตฺตา ภิกฺขู ทสพลํ ปริวาเรตฺวา วิหรึสูติ เวทิตพฺพา.
    ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโตติ ผลสมาปตฺติวิเวกโต วุฏฺฐิโต. เยนายสฺมา
มหากสฺสโป เตนุปสงฺกมีติ เถโร กิร ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต ปจฺฉิมโลกธาตุํ
โอโลเกนฺโต วนนฺเต กีฬนฺตสฺส มตฺตขตฺติยสฺส กณฺณโต ปตมานํ กุณฺฑลํ วิย,
สํหริตฺวา สมุคฺเค ปกฺขิปมานํ รตฺตกมฺพลํ วิย, มณินาคทนฺตโต ปตมานํ
สตสหสฺสคฺฆนิกํ สุวณฺณปาตึ วิย จ อตฺถํ คจฺฉมานํ ปริปุณฺณปณฺณาสโยชนํ
สุริยมณฺฑลํ อทฺทส. ตทนนฺตรํ ปาจีนโลกธาตุํ โอโลเกนฺโต เนมิยํ คเหตฺวา
ปริวตฺตยมานํ รชตจกฺกํ วิย, รชตกูฏโต นิกฺขมนฺตํ ขีรธารามณฺฑลํ ๑- วิย,
สปกฺเข ปปฺโปเฐตฺวา คคนตเล ปกฺขนฺทมานํ เสตหํสํ วิย จ เมฆวณฺณาย
สมุทฺทกุจฺฉิโต อุคฺคนฺตฺวา ปาจีนจกฺกวาฬปพฺพตมตฺถเก สลกฺขณปฏิมณฺฑิตํ
เอกูนปญฺญาสโยชนํ จนฺทมณฺฑลํ อทฺทส. ตโต สาลวนํ โอโลเกสิ. ตสฺมึ หิ สมเย
สาลรุกฺขมูลโต ปฏฺฐาย ยาว อคฺคา สพฺพผาลิผุลฺลา ๒- ทุกูลปารุตา วิย,
มุตฺตากลาปวินทฺธา วิย จ วิโรจึสุ. ภูมิตลํ ปุปฺผสนฺถรปูชาย ปฏิมณฺฑิตํ วิย,
ตตฺถ ตตฺถ นิปตนฺเตน ปุปฺผเรณุนา ลาขารเสน สิญฺจมานํ วิย จ อโหสิ.
ภมรมธุกรคณา กุสุมเรณุมทมตฺตา อุปคายมานา วิย วนนฺตเรสุ วิจรนฺติ. ตทา จ
อุโปสถทิวโสว โหติ. อถ เถโร "กาย นุ โข อชฺช รตฺติยา วีตินาเมสฺสามี"ติ
จินฺเตสิ, อริยสาวกา จ นาม ปิยธมฺมสฺสวนา โหนฺติ. อถสฺส เอตทโหสิ "อชฺช
มยฺหํ เชฏฺฐภาติกสฺส ธมฺมเสนาปติตฺเถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมรติยา
วีตินาเมสฺสามี"ติ. คจฺฉนฺโต ปน เอกโกว อคนฺตฺวา "มยฺหํ ปิยสหายํ
มหากสฺสปตฺเถรํ คเหตฺวา คมิสฺสามี"ติ นิสินฺนฏฺฐานโต วุฏฺฐาย จมฺมกฺขณฺฑํ
ปปฺโปเฐตฺวา เยนายสฺมา มหากสฺสโป เตนุปสงฺกมิ.
    เอวมาวุโสติ โข อายสฺมา มหากสฺสโปติ เถโรปิ ยสฺมา ปิยธมฺมสฺสวโนว
อริยสาวโก, ตสฺมา ตสฺส วจนํ สุตฺวา คจฺฉาวุโส ตฺวํ, มยฺหํ สีสํ วา รุชฺชติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ขีรธารามณฺฑํ        ฉ.ม. สพฺพปาลิผุลฺลา
ปิฏฺฐิ วาติ กิญฺจิ เลสาปเทสํ อกตฺวา ตุฏฺฐหทโยว "เอวมาวุโส"ติอาทิมาห.
ปฏิสฺสุตฺวา จ นิสินฺนฏฺฐานโต วุฏฺฐาย จมฺมกฺขณฺฑํ ปปฺโปเฐตฺวา มหาโมคฺคลฺลานํ
อนุพนฺธิ. ตสฺมึ สมเย เทฺว มหาเถรา ปฏิปาฏิยา ฐิตานิ เทฺว จนฺทมณฺฑลานิ
วิย, เทฺว สุริยมณฺฑลานิ วิย, เทฺว ฉทฺทนฺตนาคราชาโน วิย, เทฺว สีหา
วิย, เทฺว พฺยคฺฆา วิย จ วิโรจึสุ. อนุรุทฺธตฺเถโรปิ ตสฺมึ สมเย ทิวาฏฺฐาเน
นิสินฺโน เทฺว มหาเถเร สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติกํ คจฺฉนฺเต ทิสฺวา ปจฺฉิมโลกธาตุํ
โอโลเกนฺโต สุริยํ วนนฺตํ ปวิสนฺตํ วิย, ปาจีนโลกธาตุํ โอโลเกนฺโต จนฺทํ
วนนฺตโต อุคฺคจฺฉนฺตํ วิย, สาลวนํ โอโลเกนฺโต สพฺพผาลิผุลฺลํ สาลวนญฺจ
ทิสฺวา อชฺช อุโปสถทิวโส, อิเม จ เม เชฏฺฐภาติกา ธมฺมเสนาปติสฺส สนฺติกํ
คจฺฉนฺติ, มหนฺเตน ธมฺมสฺสวเนน ภวิตพฺพํ, อหํปิ ธมฺมสฺสวนสฺส ภาคี ภวิสฺสามีติ
นิสินฺนฏฺฐานโต วุฏฺฐาย จมฺมกฺขณฺฑํ ปปฺโปเฐตฺวา มหาเถรานํ ปทานุปทิโก
หุตฺวา นิกฺขมิ. เตน วุตฺตํ "อถโข อายสฺมา จ มหาโมคฺคลฺลาโน อายสฺมา จ
มหากสฺสโป อายสฺมา จ อนุรุทฺโธ เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมึสู"ติ.
อุปสงฺกมึสูติ ปฏิปาฏิยา ฐิตา ตโย จนฺทา วิย, สุริยา วิย, สีหา วิย จ
วิโรจมานา อุปสงฺกมึสุ.
    [๓๓๓] เอวํ อุปสงฺกมนฺเต ปน เต มหาเถเร อายสฺมา อานนฺโท อตฺตโน
ทิวาฏฺฐาเน นิสินฺโนเยว ทิสฺวา "อชฺช มหนฺตํ ธมฺมสฺสวนํ ภวิสฺสติ, มยาปิ
ตสฺส ภาคินา ภวิตพฺพํ, น โข ปน เอกโกว คมิสฺสามิ, มยฺหํ ปิยสหายํปิ
เรวตตฺเถรํ คเหตฺวา คมิสฺสามี"ติ สพฺพํ มหาโมคฺคลฺลานสฺส มหากสฺสปสฺส
อนุรุทฺธสฺส อุปสงฺกมเน วุตฺตนเยเนว วิตฺถารโต เวทิตพฺพํ. อิติ เต เทฺว
ชนา ปฏิปาฏิยา ฐิตา เทฺว จนฺทา วิย, สุริยา วิย, สีหา วิย จ, วิโรจมานา
อุปสงฺกมึสุ. เตน วุตฺตํ "อทฺทสา โข อายสฺมา สาริปุตฺโต"ติอาทิ. ทิสฺวาน
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจาติ ทูรโตว ทิสฺวา อนุกฺกเมน กถาอุปจารสมฺปตฺตํ
เอตํ "เอตุ โข อายสฺมา"ติอาทิวจนํ อโวจ. รมณียํ อาวุโสติ เอตฺถ ทุวิธํ รามเณยฺยกํ
วนรามเณยฺยกํ ปุคฺคลรามเณยฺยกญฺจ. ตตฺถ วนํ นาม นาคสลฬสาลจมฺปกาทีหิ
สญฺฉนฺนํ โหติ พหลจฺฉายํ ปุปฺผผลูปควิวิธรุกฺขํ อุทกสมฺปนฺนํ คามโต นิสฺสฏํ,
อิทํ วนรามเณยฺยกํ นาม. ยํ สนฺธาย วุตฺตํ:-
              "รมณียานิ อรญฺญานิ      ยตฺถ น รมตี ชโน
               วีตราคา รมิสฺสนฺติ      น เต กามคเวสิโน"ติ ๑-
    วนํ ปน สเจปิ อุชฺชงฺคเล โหติ นิรุทกํ วิรลจฺฉายํ กณฺฏกสมากิณฺณํ,
พุทฺธาทโยเปตฺถ อริยา วิหรนฺติ, อิทํ ปุคฺคลรามเณยฺยกํ นาม. ยํ สนฺธาย
วุตฺตํ:-
              "คาเม วา ยทิ วารญฺเญ   นินฺเน วา ยทิ วา ถเล
               ยตฺถ อรหนฺโต วิหรนฺติ    ตํ ภูมิรามเณยฺยกนฺ"ติ ๒-
    อิธ ปน ตํ ทุวิธํปิ ลพฺภติ. ตทา หิ โคสิงฺคสาลวนํ สพฺพผาลิผุลฺลํ โหติ
กุสุมคนฺธสุคนฺธํ, สเทวเก เจตฺถ โลเก อคฺคปุคฺคโล สมฺมาสมฺพุทฺโธ ตึสสหสฺสมตฺเตหิ
อภิญฺญาตภิกฺขูหิ สทฺธึ วิหรติ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "รมณียํ อาวุโส อานนฺท
โคสิงฺคสาลวนนฺ"ติ.
    โทสินา รตฺตีติ โทสาปคตา, อพฺภํ มหิกา ธูโม รโช ราหูติ อิเมหิ ปญฺจหิ
อุปกฺกิเลเสหิ วิรหิตาติ วุตฺตํ โหติ. สพฺพผาลิผุลฺลาติ สพฺพตฺถ ผาลิผุลฺลา,
มูลโต ปฏฺฐาย ยาว อคฺคา อปุปฺผิตฏฺฐานํ นาม นตฺถิ. ทิพฺพา มญฺเญ คนฺธา
สมฺปวนฺตีติ ทิพฺพา มนฺทารปุปฺผโกวิฬารปาริจฺฉตฺตกจนฺทนจุณฺณคนฺธา วิย สมนฺตา
ปวายนฺติ, สกฺกสุยามสนฺตุสิตนิมฺมานรติปรนิมฺมิตมหาพฺรหฺมานํ โอติณฺณฏฺฐานํ
วิย วายนฺตีติ วุตฺตํ โหติ.
    กถํรูเปน อาวุโส อานนฺทาติ อานนฺทตฺเถโร เตสํ ปญฺจนฺนํ เถรานํ
สํฆนวโกว. กสฺมา เถโร ตํเยว ปฐมํ ปุจฺฉตีติ? มมายิตตฺตา. เต หิ เทฺว
เถรา อญฺญมญฺญํ มมายึสุ. สาริปุตฺตตฺเถโร "มยา กตฺตพฺพํ สตฺถุ อุปฏฺฐานํ
กโรตี"ติ อานนฺทตฺเถรํ มมายิ. อานนฺทตฺเถโร ภควโต สาวกานํ อคฺโคติ
สาริปุตฺตตฺเถรํ มมายิ, กุลทารเก ปพฺพาเชตฺวา สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติเก
@เชิงอรรถ:  ขุ.ธ. ๒๕/๙๙/๓๔ อญฺญตริตฺถีวตฺถุ     ขุ.ธ. ๒๕/๙๘/๓๔ ขทิรวนิยเรวตเถรวตฺถุ
อุปชฺฌํ คณฺหาเปสิ. สาริปุตฺตตฺเถโรปิ ตเถว อกาสิ. เอวํ เอกเมเกน อตฺตโน
ปตฺตจีวรํ ทตฺวา ปพฺพาเชตฺวา อุปชฺฌํ คณฺหาปิตานิ ปญฺจภิกฺขุสตานิ อเหสุํ.
อายสฺมา อานนฺโท ปณีตานิ จีวราทีนิปิ ลภิตฺวา เถรสฺเสว เทติ.
    เอโก กิร พฺราหฺมโณ จินฺเตสิ "พุทฺธรตนสฺส สํฆรตนสฺส จ ปูชา
ปญฺญายติ, กถํ นุ โข ธมฺมรตนํ ปูชิตํ นาม โหตี"ติ, โส ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา
เอตมตฺถํ ปุจฺฉิ. ภควา อาห "สเจสิ พฺราหฺมณ ธมฺมรตนํ ปูเชตุกาโม, เอกํ
พหุสฺสุตํ ปูเชหี"ติ, พหุสฺสุตํ ภนฺเต อาจิกฺขถาติ. ภิกฺขุสํฆํ ปุจฺฉาติ. โส
ภิกฺขุสํฆํ อุปสงฺกมิตฺวา  พหุสฺสุตํ ภนฺเต อาจิกฺขถาติ อาห. อานนฺทตฺเถโร
พฺราหฺมณาติ. พฺราหฺมโณ เถรํ สหสฺสคฺฆนิเกน ติจีวเรน ๑- ปูเชสิ. เถโร ตํ
คเหตฺวา ภควโต สนฺติกํ อคมาสิ. ภควา "กุโต อานนฺท ลทฺธนฺ"ติ อาห.
เอเกน ภนฺเต พฺราหฺมเณน ทินฺนํ, อิทํ ปนาหํ อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส
ทาตุกาโมติ. เทหิ อานนฺทาติ. จาริกํ ปกฺกนฺโต ภนฺเตติ. อาคตกาเล เทหีติ.
สิกฺขาปทํ ภนฺเต ปญฺญตฺตนฺติ. กทา ปน สาริปุตฺโต อาคมิสฺสตีติ. ทสาหมตฺเตน
ภนฺเตติ. "อนุชานามิ อานนฺท ทสาหปรมํ อติเรกจีวรํ นิกฺขิปิตุน"ติ ๒- สิกฺขาปทํ
ปญฺญเปสิ. สาริปุตฺตตฺเถโรปิ ตเถว ยงฺกิญฺจิ มนาปํ ลภิตฺวา ๓- ตํ อานนฺทตฺเถรสฺส
เทติ. เอวนฺเต เถรา อญฺญมญฺญํ มมายึสุ, อิติ มมายิตตฺตา ปฐมํ ปุจฺฉิ.
    อปิจ อนุมติปุจฺฉา นาเมสา ขุทฺทกโต ปฏฺฐาย ปุจฺฉิตพฺพา โหติ.
ตสฺมา เถโร  จินฺเตสิ "อหํ ปฐมํ อานนฺทํ ปุจฺฉิสฺสามิ, อานนฺโท อตฺตโน
ปฏิภาณํ พฺยากริสฺสติ, ตโต เรวตํ, อนุรุทฺธํ, มหากสฺสํป, มหาโมคฺคลฺลานํ
ปุจฺฉิสฺสามิ, มหาโมคฺคลฺลาโน อตฺตโน ปฏิภาณํ พฺยากริสฺสติ, ตโต ปญฺจปิ
เถรา มํ ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อหํปิ อตฺตโน ปฏิภาณํ พฺยากริสฺสามี"ติ. เอตฺตาวตาปิ
อยํ ธมฺมเทสนา สิขาปฺปตฺตา เวปุลฺลปฺปตฺตา น ภวิสฺสติ, อถ มยํ สพฺเพปิ
ทสพลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิสฺสาม, สตฺถา สพฺพญฺญุตญฺญาเณน พฺยากริสฺสติ.
เอตฺตาวตา อยํ ธมฺมเทสนา สิชาปฺปตฺตา เวปุลฺลปฺปตฺตา ภวิสฺสติ. ยถา หิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. จีวเรน    วินย. มหา. ๒/๔๖๑/๒, วินย. มหา. ๕/๓๔๗/๑๕๑-๒ อติเรกจีวรกถา
@ ฉ.ม. ลภติ
ชนปทมฺหิ อฏฺเฏ อุปฺปนฺเน ๑- คามโภชกํ ปาปุณาติ, ตสฺมึ วินิจฺฉิตุํ อสกฺโกนฺเต
ชนปทโภชกํ ปาปุณาติ, ตสฺมึ อสกฺโกนฺเต มหาวินิจฺฉยามจฺจํ, ตสฺมึ อสกฺโกนฺเต
เสนาปตึ, ตสฺมึ อสกฺโกนฺเต อุปราชํ, ตสฺมึ วินิจฺฉิตุํ อสกฺโกนฺเต ราชานํ
ปาปุณาติ, รญฺญา วินิจฺฉิตกาลโต ปฏฺฐาย อฏฺโฏ อปราปรํ น สญฺจรติ,
ราชวจเนเนว ฉิชฺชติ. เอวเมว อหํ หิ ปฐมํ อานนฺทํ ปุจฺฉิสฺสามิ ฯเปฯ อถ
มยํ สพฺเพปิ ทสพลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิสฺสาม, สตฺถา สพฺพญฺญุตญฺญาเณน
พฺยากริสฺสติ. เอตฺตาวตา อยํ ธมฺมเทสนา สิขาปฺปตฺตา เวปุลฺลปฺปตฺตา ภวิสฺสติ,
เอวํ อนุมติปุจฺฉํ ปุจฺฉนฺโต เถโร ปฐมํ อานนฺทตฺเถรํ ปุจฺฉิ.
    พหุสฺสุโต โหตีติ พหุ อสฺส สุตํ โหติ, นวงฺคสตฺถุสาสนํ ปาลิอนุสนฺธิปุพฺพาปร-
วเสน อุคฺคหิตํ โหตีติ อตฺโถ. สุตธโรติ สุตสฺส อาธารภูโต. ยสฺส หิ
อิโต คหิตํ อิโต ปลายติ, ฉิทฺทฆเฏ อุทกํ วิย น ติฏฺฐติ, ปริสมชฺเฌ เอกํ
สุตฺตํ วา ชาตกํ วา กเถตุํ วา วาเจตุํ วา น สกฺโกติ, อยํ น สุตธโร นาม.
ยสฺส ปน อุคฺคหิตํ พุทฺธวจนํ อุคฺคหิตกาลสทิสเมว โหติ, ทสปิ วีสปิ วสฺสานิ
สชฺฌายํ อกโรนฺตสฺส น นสฺสติ, อยํ สุตธโร นาม. สุตสนฺนิจโยติ สุตสฺส
สนฺนิจยภูโต. ยสฺส หิ สุตํ หทยมญฺชูสาย สนฺนิจิตํ สิลายํ เลขา วิย, สุวณฺณฆเฏ
๒- ปกฺขิตฺตสีหวสา วิย จ ติฏฺฐติ, ๒- อยํ สุตสนฺนิจโย นาม. ธตาติ ฐิตา ธตา
ปคุณา. เอกจฺจสฺส หิ อุคฺคหิตํ พุทฺธวจนํ ธตํ ปคุณํ นิจฺจลิตํ น โหติ, อสุกสุตฺตํ
วา ชาตกํ วา กเถหีติ วุตฺเต สชฺฌายิตฺวา สํสนฺทิตฺวา สมนุคฺคาหิตฺวา ชานิสฺสามีติ
วทติ. เอกจฺจสฺส ธตํ ปคุณํ ภวงฺคโสตสทิสํ โหติ, อสุกสุตฺตํ วา ชาตกํ วา
กเถหีติ วุตฺเต อุทฺธริตฺวา ตเมว กเถติ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "ธตา"ติ.
    วจสา ปริจิตาติ สุตฺตทสกวคฺคทสกปณฺณาสทสกานํ วเสน วาจาย
สชฺฌายิตา. มนสานุเปกฺขิตาติ จิตฺเตน อนุเปกฺขิตา, ยสฺส วาจาย สชฺฌายิตํ
พุทฺธวจนํ มนสา จินฺเตนฺตสฺส ตตฺถ ตตฺถ ปากฏํ โหติ. มหาทีปํ ชาเลตฺวา
ฐิตสฺส รูปคตํ วิย ปญฺญายติ. ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ "วจสา ปริจิตา
มนสานุเปกฺขิตา"ติ. ทิฏฺฐิยา สุปฏิวิทฺธาติ อตฺถโต จ การณโต จ ปญฺญาย
สุปฏิวิทฺธา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อุปฺปนฺโน อฏฺโฏ  ๒-๒ ฉ.ม. ปกฺขิตฺตสีหวสา จ อชฺโฌสาย ติฏฺฐติ.
ปริมณฺฑเลหิ ปทพฺยญฺชเนหีติ เอตฺถ ปทเมว อตฺถสฺส พฺยญฺชนโต ปทพฺยญฺชนํ,
ตํ อกฺขรปาริปูรึ กตฺวา ทสวิธพฺยญฺชนพุทฺธิโย อปริหาเปตฺวา วุตฺตํ ปริมณฺฑลํ
นาม โหติ, เอวรูเปหิ ปทพฺยญฺชเนหีติ อตฺโถ. อปิจ โย ภิกฺขุ ปริสติ ๑- ธมฺมํ
เทเสนฺโต สุตฺตํ วา ชาตกํ วา นิกฺขิปิตฺวา อญฺญํ อุปารมฺภกรํ สุตฺตํ อาหรติ,
ตสฺส อุปมํ กเถติ, ตทตฺถํ โอหาเรติ, เอวํ อิทํ คเหตฺวา เอตฺถ นิกฺขิปนฺโต
เอกปสฺเสเนว ปริหรนฺโต กาลํ ญตฺวา วุฏฺฐหติ. นิกฺขิตฺตสุตฺตํ ปน
นิกฺขิตฺตมตฺตเมว โหติ, ตสฺส กถา อปริมณฺฑลา นาม โหติ. โย ปน สุตฺตํ วา
ชาตกํ วา นิกฺขิปิตฺวา พหิ เอกํ ปทํปิ อคนฺตฺวา ปาลิยา อนุสนฺธิญฺจ
ปุพฺพาปรญฺจ อมกฺเขนฺโต อาจริเยหิ ทินฺนนเย ฐตฺวา ตุลิกาย ปริจฺฉินฺทนฺโต วิย,
คมฺภีรมาติกาย อุทกํ เปเสนฺโต วิย, ปทํ โกฏฺเฏนฺโต สินฺธวาชานีโย วิย
คจฺฉติ, ตสฺส กถา ปริมณฺฑลา นาม โหติ. เอวรูปึ กถํ สนฺธาย "ปริมณฺฑเลหิ
ปทพฺยญฺชเนหี"ติ วุตฺตํ.
    อนุปฺปพนฺเธหีติ ๒- เอตฺถ โย ภิกฺขุ ธมฺมํ กเถนฺโต สุตฺตํ วา ชาตกํ
วา อารภิตฺวา อารทฺธกาลโต ปฏฺฐาย ตุริตตุริโต อรณึ มนฺเถนฺโต วิย,
อุณฺหขาทนียํ ขาทนฺโต วิย, ปาลิยา อนุสนฺธิปุพฺพาปเรสุ คหิตํ คหิตเมว อคฺคหิตํ
อคฺคหิตเมว จ กตฺวา ปุราณปณฺณนฺตเรสุ จรมานํ โคธํ อุฏฺฐเปนฺโต วิย
ตตฺถ ตตฺถ ปหรนฺโต โอสาเปนฺโต ๓- อุฏฺฐาย ๔- คจฺฉติ. โยปิ ธมฺมํ กเถนฺโต
กาเลน สีฆํ กาเลน ทนฺธํ ๕- กาเลน มหาสทฺทํ กาเลน ขุทฺทกสทฺทํ กโรติ.
ยถา เปตคฺคิ กาเลน ชลติ, กาเลน นิพฺพายติ, เอวเมว อิธ เปตคฺคิธมฺมกถิโก ๖-
นาม โหติ, ปริสาย อุฏฺฐาตุกามาย ปุนปฺปุนํ อารภติ. โยปิ กเถนฺโต ตตฺถ ตตฺถ
วิตฺถายติ, นิตฺถุนนฺโต วิย กนฺทนฺโต วิย กเถติ, อิเมสํ สพฺเพสํปิ กถา
อปฺปพนฺธา ๗- นาม โหติ. โย ปน สุตฺตํ อารภิตฺวา อาจริเยหิ ทินฺนเย ฐิโต
อจฺฉินฺนธารํ กตฺวา นทีโสโต  ๘- วิย ปวตฺเตติ, อากาสคงฺคโต ภสฺสมานํ อุทกํ
วิย นิรนฺตรํ กถํ ปวตฺเตติ, ตสฺส กถา อนุปฺปพนฺธา โหติ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ
"อนุปฺปพนฺเธหี"ติ. อนุสยสมุคฺฆาตายาติ สตฺตนฺนํ อนุสยานํ สมุคฺฆาตตฺถาย.
@เชิงอรรถ:  สี. ปริสตึ        สี. อปฺปพทฺเธหีติ      สี. โอสาเปตฺวา
@ ฉ.ม. โอหาย     สี. มนฺทํ           สี. เปตธมฺมกถิโก
@ สี. อปฺปพทฺธา เอวมุปริปิ         ฉ.ม. นทีโสตํ
เอวรูเปนาติ เอวรูเปน พหุสฺสุเตน ภิกฺขุนา ตถารูเปเนว ภิกฺขุสเตน
ภิกฺขุสหสฺเสน วา สงฺฆาฏิกณฺเณน วา สงฺฆาฏิกณฺณํ, ปลฺลงฺเกน วา ปลฺลงฺกํ
อาหจฺจ นิสินฺเนน โคสิงฺคสาลวนํ โสเภยฺย. อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ
เวทิตพฺโพ.
    [๓๓๔] ปฏิสลฺลานํ อสฺส อาราโมติ ปฏิสลฺลานาราโม. ปฏิสลฺลาเน
รโตติ ปฏิสลฺลานรโต.
    [๓๓๕] สหสฺสํ โลกานนฺติ สหสฺสํ โลกธาตูนํ. เอตฺตกํ หิ เถรสฺส
ธุวเสวนํ ๑- อาวชฺชนปฏิพทฺธํ, อากงฺขมาโน ปน เถโร อเนกานิปิ
จกฺกวาฬสตสสหสฺสานิ ๒- โวโลเกติเยว. อุปริปาสาทวรคโตติ สตฺตภูมิกสฺส วา
นวภูมิกสฺส วา ปาสาทวรสฺส อุปริ คโต. สหสฺสํ เนมิมณฺฑลานํ โวโลเกยฺยาติ
ปาสาทปริเวเณ นาภิยา ปติฏฺฐิตานํ เนมิวฏฺฏิยา เนมิวฏฺฏึ อาหจฺจ ฐิตานํ
เนมิมณฺฑลานํ สหสฺสํ วาตปานํ วิวริตฺวา โอโลเกยฺย, ตสฺส นาภิโยปิ ปากฏา โหนฺติ,
อราปิ อรนฺตรานิปิ เนมิโยปิ. เอวเมว โข อาวุโสติ อาวุโส เอวํ อยํปิ ทิพฺพจกฺขุโก
ภิกฺขุ ทิพฺเพน จกฺขุนา อติกฺกนฺตมานุสเกน สหสฺสํ โลกานํ โวโลเกติ. ตสฺส
ปาสาเท ฐิตปุริสสฺส จกฺกนาภิโย วิย จกฺกวาฬสหสฺเส สิเนรุสหสฺสํ ปากฏํ
โหติ. อรา วิย ทีปา ปากฏา โหนฺติ. อรนฺตรานิ วิย ทีปฏฺฐิตมนุสฺสา ปากฏา
โหนฺติ. เนมิโย วิย จกฺกวาฬปพฺพตา ปากฏา โหนฺติ.
    [๓๓๖] อารญฺญิโกติ สมาทินฺนอรญฺญธุตงฺโค. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย.
    [๓๓๗] โน จ สํสาเทนฺตีติ น โอสาเทนฺติ. ๓- สเหตุกญฺหิ สการณํ
กตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉิตุํ วิสฺสชฺชิตุมฺปิ อสกฺโกนฺโต สํสาเทติ นาม, เอวํ น
กโรนฺตีติ อตฺโถ. ปวตฺตินี โหตีติ นทีโสตอุทกํ วิย ปวตฺตติ.
    [๓๓๘] ยาย วิหารสมาปตฺติยาติ ยาย โลกิยาย วา โลกุตฺตราย วา
วิหารสมาปติยา.
    [๓๓๙] สาธุ สาธุ สาริปุตฺตาติ อยํ สาธุกาโร อานนฺทตฺเถรสฺส ทินฺโน.
สาริปุตฺตตฺเถเรน ปน สทฺธึ ภควา อาลปติ. เอส นโย สพฺพตฺถ. ยถาตํ
@เชิงอรรถ:  สี. ธุวาเสวนํ           ฉ.ม. จกฺกวาฬสหสฺสานิ
@ ม. โน จ สํสาเรนฺตีติ น โอสาเรนฺติ. เอวมุปริปิ
อานนฺโทติ ยถา อานนฺโทว สมฺมา พฺยากรมาโน พฺยากเรยฺย, เอวํ พฺยากตํ
อานนฺเทน อตฺตโน อนุจฺฉวิกเมว อชฺฌาสยานุรูปเมว พฺยากตนฺติ อตฺโถ.
อานนฺทตฺเถโร หิ อตฺตนาปิ พหุสฺสุโต, อชฺฌาสโยปิสฺส เอวํ โหติ "อโห วต
สาสเน สพฺรหฺมจารี พหุสฺสุตา ภเวยฺยุนฺ"ติ. กสฺมา? พหุสฺสุสฺส หิ กปฺปิยากปฺปิยํ
สาวชฺชานวชฺชํ ครุกลหุกํ สเตกิจฺฉาเตกิจฺฉํ ปากฏํ โหติ. พหุสฺสุโต
อุคฺคหิตพุทฺธวจนํ อาวชฺชิตฺวา อิมสฺมึ ฐาเน สีลํ กถิตํ, อิมสฺมึ สมาธิ, อิมสฺมึ
วิปสฺสนา, อิมสฺมึ มคฺคผลนิพฺพานานีติ สีลสฺส อาคตฏฺฐาเน สีลํ ปูเรตฺวา
สมาธิสฺส อาคตฏฺฐาเน สมาธึ ปูเรตฺวา วิปสฺสนาฏฺฐาเน ๑- วิปสฺสนาคพฺภํ
คณฺหาเปตฺวา มคฺคํ ภาเวตฺวา ผลํ สจฺฉิกโรติ. ตสฺมา เถรสฺส เอวํ อชฺฌาสโย
โหติ "อโห วต เม สพฺรหฺหมจารี เอกํ วา เทฺวา วา ตโย วา จตฺตาโร
วา ปญฺจ วา นิกาเย อุคฺคเหตฺวา อาวชฺเชนฺตา สีลาทีนํ อาคตฏฺฐาเนสุ
สีลาทีนิ ปริปูเรตฺวา อนุกฺกเมน มคฺคผลนิพฺพานานิ สจฺฉิกเรยฺยุนฺ"ติ. เสสวาเรสุปิ
เอเสว นโย.
    [๓๔๐] อายสฺมา หิ เรวโต ฌานชฺฌาสโย ฌานาภิรโต, ตสฺมา ตสฺส
เอวํ โหติ "อโห วต สพฺรหฺมจารี เอกิกา นิสีทิตฺวา กสิณปริกมฺมํ กตฺวา
อฏฺฐสมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตฺวา ฌานปทฏฺฐานํ วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา โลกุตฺตรธมฺมํ
สจฺฉิกเรยฺยุนฺ"ติ. ตสฺมา เอวํ พฺยากาสิ.
    [๓๔๑] อายสฺมา อนุรุทฺโธ ทิพฺพจกฺขุโก, ตสฺส เอวํ โหติ "อโห
วต สพฺรหฺมจารี อาโลกํ วฑฺเฒตฺวา  ทิพฺเพน จกฺขุนา อเนเกสุ
จกฺกวาฬสหสฺเสสุ จวมาเน จ อุปปชฺชมาเน จ สตฺเต ทิสฺวาว วฏฺฏภเยน จิตฺตํ
สํเวเชตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา โลกุตฺตรธมฺมํ สจฺฉิกเรยฺยุนฺ"ติ. ตสฺมา เอวํ
พฺยากาสิ.
    [๓๔๒] อายสฺมา มหากสฺสโป ธุตวาโท, ตสฺส เอวํ โหติ "อโห วต
สพฺรหฺมจารี ธุตวาทา หุตฺวา ธุตงฺคานุภาเวน ปจฺจยตณฺหํ มิลาเปตฺวา อปเรปิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วิปสฺสนาย อาคตฏฺฐาเน
นานปฺปกาเร กิเลเส ธุนิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา โลกุตฺตรธมฺมํ สจฺฉิกเรยฺยุนฺ"ติ.
ตสฺมา เอวํ พฺยากาสิ.
    [๓๔๓] อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน สมาธิปารมิยา มตฺถกํ ปตฺโต,
สุขุมํ ปน จิตฺตนฺตรํ ขนฺธนฺตรํ ธาตฺวนฺตรํ อายตนนฺตรํ ฌาโนกฺกนฺติกํ
อารมฺมโณกฺกนฺติกํ องฺคววตฺถานํ อารมฺมณววตฺถานํ องฺคสงฺกนฺติ อารมฺมณสงฺกนฺติ
เอกโต วฑฺฒนํ อุภโต วฑฺฒนนฺติ อาภิธมฺมิกสฺเสว ๑- ปากฏํ. อนาภิธมฺมิโก
หิ ธมฺมํ กเถนฺโต "อยํ สกวาโท อยํ ปรวาโท"ติ น ชานาติ. สกวาทํ
ทีเปสฺสามีติ ปรวาทํ ทีเปติ, ปรวาทํ ทีเปสฺสามีติ สกวาทํ ทีเปติ, ธมฺมนฺตรํ
วิสํวาเทติ. อาภิธมฺมิโก สกวาทํ สกวาทนิยาเมเนว ปรวาทํ ปรวาทนิยาเมเนว
ทีเปติ, ธมฺมนฺตรํ น วิสํวาเทติ, ตสฺมา เถรสฺส เอวํ โหติ "อโห วต
สพฺรหฺมจารี อาภิธมฺมิกา หุตฺวา สุขุเมสุ ฐาเนสุ ญาณํ โอตาเรตฺวา วิปสฺสนํ
วฑฺเฒตฺวา โลกุตฺตรธมฺมํ สจฺฉิกเรยฺยุนฺ"ติ. ตสฺมา เอวํ พฺยากาสิ.
    [๓๔๔] อายสฺมา สาริปุตฺโต ปญฺญาปารมิยา มตฺถกํ ปตฺโต, ปญฺญวาเยว
จ จิตฺตํ อตฺตโน วเส วตฺเตตุํ สกฺโกติ, น ทุปฺปญฺโญ. ทุปฺปญฺโญ หิ
อุปฺปนฺนสฺส จิตฺตสฺส วเส วตฺเตตฺวา อิโต จิโต จ วิปฺผนฺทิตฺวาปิ กติปาเหเนว
คิหิภาวํ ปตฺวา อนยพฺยสนํ ปาปุณาติ, ตสฺมา เถรสฺส เอวํ โหติ "อโห วต
สพฺรหฺมจารี อจิตฺตวสิกา หุตฺวา จิตฺตํ อตฺตโน วเส วตฺเตตฺวา ๒- สพฺพานสฺส ๓-
วิเสวิตวิสูกายิตวิปฺผนฺทิตานิ ตจฺเฉตฺวา ๓- อีสกํปิ พหิ นิกฺขมิตุํ อเทนฺตา
วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา โลกุตฺตรธมฺมํ สจฺฉิกเรยฺยุนฺ"ติ. ตสฺมา เอวํ พฺยากาสิ.
    [๓๔๕] สพฺเพสํ โว สาริปุตฺต สุภาสิตํ ปริยาเยนาติ สาริปุตฺต ยสฺมา
สํฆารามสฺส นาม พหุสฺสุตภิกฺขูหิปิ โสภนการณํ อตฺถิ, ฌานาภิรเตหิปิ,
ทิพฺพจกฺขุเกหิปิ, ธุตวาเทหิปิ, อาภิธมฺมิเกหิปิ, อจิตฺตวสิเกหิปิ, โสภนการณํ
อตฺถิ. ตสฺมา สพฺเพสํ โว สุภาสิตํ ปริยาเยน, เตน เตน การเณน สุภาสิตเมว,
โน ทุพฺภาสิตํ. อปิจ มมาปิ สุณาถาติ อปิจ มมปิ วจนํ สุณาถ. น ตาวาหํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อาภิธมฺมิกธมฺกถิกสฺเสว         ม. ฐเปตฺวา
@ ๓-๓ ฉ.ม. สพฺพานสฺส วิเสวิตวิปฺผนฺทิตานิ ภญฺชิตฺวา
อิมํ ปลฺลงฺกํ ภินฺทิสฺสามีติ น ตาว อหํ อิมํ จตุรงฺควิริยํ อธิฏฺฐาย
อาภุชิตปลฺลงฺกํ ภินฺทิสฺสามิ, น โมเจสฺสามีติ อตฺโถ. อิทํ กิร ภควา ปริปากคเตน
ญาเณน ๑- รชฺชสิรึ ปหาย กตาภินิกฺขมโน อนุปุพฺเพน โพธิมณฺฑํ อารุยฺห
จตุรงฺควิริยํ อธิฏฺฐาย อปราชิตปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา ทฬฺหสมาทาโน หุตฺวา นิสินฺโน
ติณฺณํ มารานํ มตฺถกํ ภินฺทิตฺวา ปจฺจูสสมเย ทสสหสฺสีโลกธาตุํ อุนฺนาเทนฺโต
สพฺพญฺญุตญฺญาณํ ปฏิวิชฺฌิ, ตํ อตฺตโน มหาโพธิปลฺลงฺกํ สนฺธาย เอวมาห.
อปิจ ปจฺฉิมํ ชนตํ อนุกมฺปมาโนปิ ปฏิปตฺติสารํ ปุถุชฺชนกลฺยาณกสฺส ๒- ทสฺเสนฺโต
เอวมาห. ปสฺสติ หิ ภควา "อนาคเต เอวํ อชฺฌาสยา กุลปุตฺตา อิติ
ปฏิสญฺจิกฺขิสฺสนฺติ `ภควา มหาโคสิงฺคสุตฺตํ กเถนฺโต อิธ สาริปุตฺต ภิกฺขุ
ปจฺฉาภตฺตํ ฯเปฯ เอวรูเปน โข สาริปุตฺต ภิกฺขุนา โคสิงฺคสาลวนํ โสเภยฺยาติ
อาห, มยํ ภควโต อชฺฌาสยํ คณฺหิสฺสามา'ติ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา
จตุรงฺควิริยํ อธิฏฺฐาย ทฬฺหสมาทานา หุตฺวา `อรหตฺตํ อปฺปตฺวา อิมํ ปลฺลงฺกํ
น ภินฺทิสฺสามา'ติ สมณธมฺมํ กาตพฺพํ มญฺญิสฺสนฺติ, เต เอวํ ปฏิปนฺนา กติปาเหเนว
ชาติชรามรณสฺส อนฺตํ กริสฺสนฺตี"ติ, อิมํ ปจฺฉิมํ ชนตํ อนุกมฺปมาโน ปฏิปตฺติสารํ
ปุถุชฺชนกลฺยาณกสฺส ทสฺเสนฺโต เอวมาห. เอวรูเปน โข สาริปุตฺต ภิกฺขุนา
โคสิงฺคสาลวนํ โสเภยฺยาติ สาริปุตฺต เอวรูเปน ภิกฺขุนา นิปฺปริยาเยเนว
โคสิงฺคสาลวนํ โสเภยฺยาติ ยถานุสนฺธินาว เทสนํ นิฏฺฐเปสีติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                     มหาโคสิงฺคสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปริปากคเต ญาเณ      ฉ.ม. ปุถุชฺชนกลฺยาณกํ เอวมุปริปิ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๑๕๒-๑๖๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=3900&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=3900&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=369              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=6877              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=8019              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=8019              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]