ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๑)

หน้าที่ ๔๐๖.

๙. เทฺวธาวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา [๒๐๖] เอวมฺเม สุตนฺติ เทฺวธาวิตกฺกสุตฺตํ. ตตฺถ ทฺวิธา กตฺวา ทฺวิธา กตฺวาติ เทฺว เทฺว ภาเค กตฺวา. กามวิตกฺโกติ กามปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก. พฺยาปาทวิตกฺโกติ พฺยาปาทปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก. วิหึสาวิตกฺโกติ วิหึสาปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก. เอกํ ภาคนฺติ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริโก วา สุขุโม วา สพฺโพปายํ วิตกฺโก อกุสลปกฺขิโกเยวาติ ตโยปิ กามพฺยาปาทวิหึสาวิตกฺเก เอกํ โกฏฺฐาสมกาสึ. กาเมหิ นิสฺสโฏ เนกฺขมฺมปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก เนกฺขมฺมวิตกฺโก นาม, โส ยาว ปฐมชฺฌานา วฏฺฏติ. อพฺยาปาทปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก อพฺยาปาทวิตกฺโก, โส เมตฺตาปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย ยาว ปฐมชฺฌานา วฏฺฏติ. อวิหึสาปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก อวิหึสาวิตกฺโก, โส กรุณาปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย ยาว ปฐมชฺฌานา วฏฺฏติ. ทุติยํ ภาคนฺติ สพฺโพปายํ กุสลปกฺขิโกเยวาติ ทุติยํ โกฏฺฐาสมกาสินฺติ. ๑- อิมินา โพธิสตฺตสฺส วิตกฺกนิคฺคณฺหนกาโล ๒- กถิโต. โพธิสตฺตสฺส หิ ฉพฺพสฺสานิ ปธานํ ปทหนฺตสฺส เนกฺขมฺมวิตกฺกาทโย ปุญฺชปุญฺชา มหานทิยํ ๓- โอฆา วิย ปวตฺตึสุ. สติสมฺโมเสน ปน สหสา กามวิตกฺกาทโย อุปฺปชฺชิตฺวา กุสลวารํ ปจฺฉินฺทิตฺวา สยํ อกุสลชวนวารา หุตฺวา ติฏฺฐนฺติ. ตโต โพธิสตฺโต จินฺเตสิ "มยฺหํ อิเม กามวิตกฺกาทโย กุสลวารํ ปจฺฉินฺทิตฺวา ติฏฺฐนฺติ, หนฺทาหํ อิเม วิตกฺเก เทฺว ภาเค กตฺวา วิหรามี"ติ กามวิตกฺกาทโย อกุสลปกฺขิกาติ เอกํ ภาคํ กโรติ เนกฺขมฺมวิตกฺกาทโย กุสลปกฺขิกาติ เอกํ. อถ ปุน จินฺเตสิ "อกุสลปกฺขโต อาคตวิตกฺกํ มนฺเตน กณฺหสปฺปํ อุปฺปีเฬตฺวา คณฺหนฺโต วิย อมิตฺตํ คีวายํ อกฺกมนฺโต วิย จ นิคฺคเหสฺสามิ, @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อิติ-สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ,ม......นิคฺคหณกาโล, เอวมุปริปิ @ ก. มหานที

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๗.

นาสฺส วฑฺฒิตุํ ทสฺสามิ. กุสลปกฺขโต อาคตวิตกฺกํ เมฆสมเย เมฆํ วิย สุเขตฺตํ ๑- สาลกลฺยาณโปตกํ วิย จ สีฆํ สีฆํ วฑฺเฒสฺสามี"ติ. โส ตถา กตฺวา อกุสลวิตกฺเก นิคฺคณฺหิ, กุสลวิตกฺเก วฑฺเฒสิ. เอวํ อิมินา โพธิสตฺตสฺส วิตกฺกนิคฺคณฺหนกาโล กถิโตติ เวทิตพฺโพ. [๒๐๗] อิทานิ ยถาสฺส เต วิตกฺกา อุปฺปชฺชึสุ, ยถา จ เน นิคฺคเหสิ, ตํ ทสฺเสนฺโต ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ อปฺปมตฺตสฺสาติ สติยา อวิปฺปวาเส ฐิตสฺส. อาตาปิโนติ อาตาปวิริยวนฺตสฺส. ปหิตตฺตสฺสาติ เปสิตจิตฺตสฺส. อุปฺปชฺชติ กามวิตกฺโกติ โพธิสตฺตสฺส ฉพฺพสฺสานิ ปธานํ ปทหโต รชฺชสุขํ วา อารพฺภ, ปาสาเท วา นาฏกานิ วา โอโรเธ วา กิญฺจิเทว วา สมฺปตฺติมารพฺภ กามวิตกฺโก นาม อุปฺปนฺนปุพฺโพ. ๒- ทุกฺกรการิกาย ปนสฺส อาหารูปจฺเฉเทน อธิมตฺตกสมาทานํ ๓- ปตฺตสฺส เอตทโหสิ "น สกฺกา อาหารูปจฺเฉเทน วิเสสํ นิพฺพตฺเตตุํ, ยนฺนูนาหํ โอฬาริกํ อาหารํ อาหาเรยฺยนฺ"ติ. โส อุรุเวลํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. มนุสฺสา "มหาปุริโส ปุพฺเพ อาหริตฺวา ทินฺนํปิ น คณฺหิ, อทฺธาสฺส อิทานิ มโนรโถ มตฺถกํ ปตฺโต, ตสฺมา สยเมว อาคโต"ติ ปณีตปณีตํ อาหารํ อุปหรึสุ. โพธิสตฺตสฺส อตฺตภาโว น จิรสฺเสว ปากติโก อโหสิ. ชราชิณฺณตฺตภาโว หิ สปฺปายโภชนํ ลภิตฺวาปิ ปากติโก น โหติ. โพธิสตฺโต ปน ทหโร. เตนสฺส สปฺปายโภชนํ ภุญฺชโต อตฺตภาโว น จิรสฺเสว ปากติโก ชาโต, วิปฺปสนฺนานิ อินฺทฺริยานิ, ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ, สมุคฺคตตาราคณํ วิย นภํ ปริปุณฺณทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณปฺปฏิมณฺฑิตํ สรีรํ อโหสิ. โส ตํ โอโลเกตฺวา "ตาว กิลนฺโต นาม อตฺตภาโว เอวํ ปฏิปากติโก ชาโต"ติ จินฺเตตฺวา อตฺตโน ปญฺญามหนฺตตาย เอวํ ปริตฺตกํปิ วิตกฺกํ คเหตฺวา กามวิตกฺโกติ อกาสิ. ปณฺณสาลาย ปุรโต นิสินฺโน ๔- จมรรุรุปสทควยโรหิตมิคาทิเก มิคคเณ ๔- มนุญฺญสทฺทรวเน โมรวนกุกฺกุฏาทิเก ปกฺขิคเณ นีลุปฺปลกุมุทกมลาทิสญฺฉนฺนานิ ปลฺลลานิ นานากุสุมสญฺฉนฺนวิฏปา วนราชิโย มณิกฺขนฺธนิมฺมลชลวหํ ๕- นทึ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สุเขตฺเต ฉ.ม. น อุปฺปนฺนปุพฺโพ ฉ.ม. อธิมตฺตกสิมานํ @๔-๔ ฉ.ม. จมรปสทควยโรหิตมิคาทิเค มคคเณ ฉ.ม.....ชลปวาหญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๘.

เนรญฺชรํ จ ปสฺสติ. ตสฺส เอวํ โหติ "โสภนา วติเม มิคชาตา ปกฺขิคณา ปลฺลลานิ วนราชิโย นที เนรญฺชรา"ติ. โส ตํปิ เอวํ ปริตฺตกํ วิตกฺกํ คเหตฺวา กามวิตกฺกํ อกาสิ, เตนาห "อุปฺปชฺชติ กามวิตกฺโก"ติ. อตฺตพฺยาพาธายปีติ อตฺตทุกฺขายปิ. เอเสว นโย สพฺพตฺถ. กึ ปน มหาสตฺตสฺส อุภยทุกฺขาย สํวตฺตนิกวิตกฺโก ๑- นาม อตฺถีติ. นตฺถิ. อปริญฺญาย ๒- ฐิตสฺส ปน วิตกฺโก ยาว อุภยพฺยาธาย สํวตฺตตีติ เอวํ ตานิ ๓- ตีณิ นามานิ ลภติ, ตสฺมา เอวมาห. ปญฺญานิโรธิโกติ อนุปฺปนฺนาย โลกิยโลกุตฺตราย ปญฺญาย อุปฺปชฺชิตุํ น เทติ, โลกิยปญฺญํ ปน อฏฺฐสมาปตฺติปญฺจาภิญฺญาวเสน อุปฺปนฺนํปิ สมุจฺฉินฺทิตฺวา ขิปตีติ ปญฺญานิโรธิโก. วิฆาตปกฺขิโกติ ทุกฺขโกฏฺฐาสิโก. อสงฺขตํ นิพฺพานํ นาม, ตํ ปจฺจกฺขํ กาตุํ น เทตีติ อนิพฺพานสํวตฺตนิโก. อพฺภตฺถํ คจฺฉตีติ ขยํ นตฺถิภาวํ คจฺฉติ. อุทกพุพฺฬโก ๔- วิย นิรุชฺฌติ. ปชหเมวาติ ฉฑฺฑิตเมว. ๕- วิโนทเมวาติ วินีหริตเมว. ๖- พฺยนฺตเมว ๗- นํ อกาสินฺติ วิคตนฺตํ นิสฺเสสํ ปริวฏฺมํ ปฏิจฺฉนฺนเมว นํ อกาสึ. [๒๐๘] พฺยาปาทวิตกฺโกติ น โพธิสตฺตสฺส ปรูปฆาตปฺปฏิสํยุตฺโต นาม วิตกฺโก จิตฺเต อุปฺปชฺชติ, อถสฺส อติวสฺสอจฺจุณฺหอติสีตาทีนิ ปน ปฏิจฺจ จิตฺตปริณามภาโว โหติ, ตํ สนฺธาย "พฺยาปาทวิตกฺโก"ติ อาห. วิหึสาวิตกฺโกติ น มหาสตฺตสฺส ปเรสํ ทุกฺขุปฺปาทปฏิสํยุตฺโต ๘- วิตกฺโก อุปฺปชฺชติ, จิตฺเต ปน อุทฺธตากาโร อเนกคฺคตากาโร โหติ, ตํ คเหตฺวา วิหึสาวิตกฺกํ อกาสิ. ปณฺณสาลาทฺวาเร นิสินฺโน หิ สีหพฺยคฺฆาทิเก วาฬมิเค สูกราทโย ขุทฺทกมิเค วิหึสนฺเต ปสฺสติ, อถ โพธิสตฺโต อิมสฺมึปิ นาม อกุโตภเย อรญฺเญ อิเมสํ ติรจฺฉานคตานํ ปจฺจตฺถิกา อุปฺปชฺชนฺติ, พลวนฺโต ทุพฺพเล ขาทนฺติ, ทุพฺพลขาทกา ๙- วตฺตนฺตีติ การุญฺญํ อุปฺปาเทติ. อญฺเญปิ วิฬาราทโย กุกฺกุฏมูสิกาทีนิ ขาเทนฺเต ปสฺสติ, คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ มนุสฺเส ราชกมฺมิเกหิ อุปทฺทุเต @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สํวตฺตนกวิตกฺโก ฉ.ม. อปริญฺญายํ ฉ.ม. สํวตฺตตีติ เอตานิ @ ฉ.ม. อุทกปุปฺผุฬโก ฉ.ม. ปชหิเมว ฉ.ม. นีหริเมว สี., อิ. พฺยนฺเตว, @ม.มู ๑๒/๒๐๗/๑๗๖ ปสฺสิตพฺพํ ฉ.ม. ทุกฺขุปฺปาทน....., ฉ.ม. พลวนฺตขาทิกา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๙.

วธพนฺธาทีนิ อนุภวนฺเต อตฺตโน กสิวาณิชฺชาทีนิ กมฺมานิ กตฺวา ชีวิตุํ น ลภนฺตีติ การุญฺญํ อุปฺปาเทติ, ตํ สนฺธาย "อุปฺปชฺชติ วิหึสาวิตกฺโก"ติ อาห. ตถา ตถาติ เตน เตน การเณน. ๑- อิทํ วุตฺตํ โหติ:- กามวิตกฺกาทีสุ ยํ ยํ วิตกฺเกติ, ยํ ยํ วิตกฺกํ ปวตฺเตติ, เตน เตน จสฺสากาเรน กามวิตกฺกาทิภาเวเนว ๒- เจตโส น หิ โหตีติ. ปหาสิ เนกฺขมฺมวิตกฺกนฺติ เนกฺขมฺมวิตกฺกํ ปชหติ. พหุลมกาสีติ พหุลํ อกาสิ. ๓- ตสฺส ตํ กามวิตกฺกาย จิตฺตนฺติ ตสฺส ตํ จิตฺตํ กามวิตกฺกตฺถาย. ยถา กามวิตกฺกสมฺปยุตฺตํ โหติ, เอวเมว ๔- นมตีติ อตฺโถ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. อิทานิ อตฺถทีปกํ ๕- อุปมํ ทสฺเสนฺโต เสยฺยถาปีติอาทิมาห. ตตฺถ กิฏฺฐสมฺพาเธติ สสฺสสมฺพาเธ. อาโกฏฺเฏยฺยาติ อุชุกํ ปิฏฺฐิกํ ๖- ปหเรยฺย. ปฏิโกฏฺเฏยฺยาติ ติริยํ ผาสุกาสุ ปหเรยฺย. สนฺนิรุทฺเธยฺยาติ อาวริตฺวา ติฏฺเฐยฺย. สนฺนิวาเรยฺยาติ อิโต จิโต จ คนฺตุํ น ทเทยฺย. ตโตนิทานนฺติ เตน การเณน, เอวํ อรกฺขิตานํ คุนฺนํ ปเรสํ สสฺสขาทนการเณนาติ อตฺโถ. พาโล หิ โคปาลโก เอวํ คาโว อรกฺขมาโน "อยํ อมฺหากํ ภตฺตเวตนํ ขาทติ, อุชุํ คาโว รกฺขิตุํปิ น สกฺโกติ, กุเลหิ สทฺธึ เวรํ คณฺหาเปตี"ติ โคสามิกานํปิ สนฺติกา วธาทีนิ ปาปุณาติ, กิฏฺฐสามิกานํปิ. ปณฺฑิโต ปน อิมานิ จตฺตาริ ภยานิ สมฺปสฺสนฺโต คาโว ผาสุกํ ๗- รกฺขติ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. อาทีนวนฺติ อุปทฺทวํ. โอการนฺติ ลามกภาวํ, ๘- ขนฺเธสุ โอการํ. ๙- สงฺกิเลสนฺติ สงฺกิลิฏฺฐภาวํ. เนกฺขมฺเมติ เนกฺขมฺมมฺหิ. อานสํสนติ วิสุทฺธิปกฺขํ. โวทานปกฺขนฺติ อิทมสฺเสว ๑๐- เววจนํ, กุสลานํ ธมฺมานํ เนกฺขมฺมมฺหิ วิสุทฺธิปกฺขํ อทฺทสนฺติ อตฺโถ. [๒๐๙] เนกฺขมฺมนฺติ จ กาเมหิ นิสฺสฏํ สพฺพํ กุสลํ, เอกธมฺเม สงฺคยฺหมาเน นิพฺพานเมว. ตตฺริทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- กิฏฺฐสมฺพาธํ วิย หิ รูปาทิอารมฺมณํ, กูฏคาโว วิย กูฏจิตฺตํ, ปณฺฑิตโคปาลโก วิย โพธิสตฺโต, จตุพฺพิธภยํ วิย อตฺตปรูภยพฺยาพาธาย สํวตฺตนวิตกฺกา, ๑๑- ปณฺฑิตโคปาลสฺส @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อากาเรน ฉ.ม. กามวิตกฺกาทิภาโว ฉ.ม. กโรติ ฉ.ม. เอวเมวํ @ ฉ.ม. อตฺถทีปิกํ ฉ.ม. ปิฏฺฐิยํ ฉ.ม. สาธุกํ ฉ.ม. ลามกํ @ ฉ.ม. โอตารํ ๑๐ ฉ.ม. อิทํ ตสฺเสว ๑๑ ฉ.ม.......วิตกฺโก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๐.

จตุพฺพิธํ ภยํ ทิสฺวา กิฏฺฐสมฺพาเธ อปฺปมาเทน โครกฺขนํ วิย โพธิสตฺตสฺส ฉพฺพสฺสานิ ปธานํ ปทหโต อตฺตพฺยาพาธาทิภยํ ทิสฺวา รูปาทีสุ อารมฺมเณสุ ยถา กามวิตกฺกาทโย น อุปฺปชฺชนฺติ, เอวํ จิตฺตรกฺขนํ. ปญฺญาวุฑฺฒิโกติ ๑- อาทีสุ อนุปฺปนฺนาย โลกิยโลกุตฺตรปญฺญาย อุปฺปาทาย, อุปฺปนฺนาย จ วุฑฺฒิยา สํวตฺตตีติ ปญฺญาวุฑฺฒิโก. น ทุกฺขโกฏฺฐาสาย สํวตฺตตีติ อวิฆาตปกฺขิโก. นิพฺพานธาตุสจฺฉิกิริยาย สํวตฺตตีติ นิพฺพานสํวตฺตนิโก. รตฺติญฺเจปิ ตํ ภิกฺขเว อนุวิตกฺเกยฺยนฺติ สกลรตฺติญฺเจปิ ตํ วิตกฺกํ ปวตฺเตยฺยํ. ตโตนิทานนฺติ ตํมูลกํ. โอหญฺเญยฺยาติ อุคฺฆาฏิเยยฺย, อุทฺธจฺจาย สํวตฺเตยฺยาติ อตฺโถ. อาราติ ทูเร. สมาธิมฺหาติ อุปจารสมาธิโตปิ อปฺปนาสมาธิโตปิ. โส โข อหํ ภิกฺขเว อชฺฌตฺตเมว จิตฺตนฺติ โส อหํ ภิกฺขเว มา เม จิตฺตํ สมาธิมฺหา ทูเร โหตูติ อชฺฌตฺตเมว จิตฺตํ สณฺฐเปมิ, โคจรชฺฌตฺเต ฐเปมีติ อตฺโถ. สนฺนิสาเทมีติ ตตฺเถว จ นํ สนฺนิสีทาเปมิ. เอโกทึ กโรมีติ เอกคฺคํ กโรมิ. สมาทหามีติ สมฺมา อาทหามิ, สุฏฺฐุ อาโรเปมีติ อตฺโถ. มา เม จิตฺตํ อุคฺฆาฏีติ ๒- มา มยฺหํ จิตฺตํ อุคฺฆาฏยิตฺถ ๓- มา อุทฺธจฺจาย สํวตฺตตูติ อตฺโถ. [๒๑๐] อุปฺปชฺชติ อพฺยาปาทวิตกฺโก ฯเปฯ อวิหึสาวิตกฺโกติ เอตฺถ โย โส อิมาย เหฏฺฐา วุตฺตตรุณวิปสฺสนาย สทฺธึ อุปฺปนฺนวิตกฺโก กามปจฺจนีกฏฺเฐน เนกฺขมฺมวิตกฺโกติ วุตฺโต. โสเยว พฺยาปาทปจฺจนีกฏฺเฐน อพฺยาปาทวิตกฺโกติ จ, วิหึสาปจฺจนีกฏฺเฐน อวิหึสาวิตกฺโกติ จ วุตฺโต. เอตฺตาวตา โพธิสตฺตสฺส สมาปตฺตึ นิสฺสาย วิปสฺสนาปฏฺฐปนกาโล กถิโต. ตสฺส ๔- หิ สมาธิปิ ตรุโณ, วิปสฺสนาปิ. ตสฺส วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา อติจิรํ นิสินฺนสฺส กาโย กิลมติ, อนฺโต อคฺคิ วิย อุฏฺฐหติ, ๕- กจฺเฉหิ เสทา มุจฺจนฺติ, มตฺถกโต อุสุมา วฏฺฏิ วิย อุฏฺฐหติ, จิตฺตํ หญฺญติ วิหญฺญติ วิปฺผนฺทติ อุทฺธตํ โหติ. ๖- โส ปุน สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ตํ ปริทเมตฺวา มุทุกํ กตฺวา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปญฺญาวุทฺธิโก. เอวมุปริปิ, ม.มู. ๑๒/๒๐๙/๑๗๗ สํสนฺเทตพฺพํ @ ฉ.ม. อูหญฺญีติ, ม. มู. ๑๒/๒๐๙/๑๗๙ ปสฺสิตพฺพํ ฉ.ม. อุคฺฆาฏียิตฺถ @ ฉ.ม. ยสฺส สี. อุปฏฺฐหติ ฉ.ม. อุทฺธตํ โหตีติ ปาฐา น ทิสฺสนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๑.

สมสฺสาเสตฺวา ปุน วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปติ. ตสฺส ปุน อติจิรํ นิสินฺนสฺส ตเถว โหติ. โส ปุน สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ตเถว กโรติ. วิปสฺสนาย หิ พหูปการา สมาปตฺติ. ยถา โยธสฺส ผลกโกฏฺฐโก นาม พหูปกาโร โหติ, โส ตํ นิสฺสาย สงฺคามํว ปวิสติ, ตตฺถ หตฺถีหิปิ อสฺเสหิปิ โยเธหิปิ สทฺธึ กมฺมํ กตฺวา อาวุเธสุ วา ขีเณสุ ภุญฺชิตุกามตาทิภาเว วา สติ นิวตฺติตฺวา ผลกโกฏฺฐกํ ปวิสิตฺวา อาวุธานิ คณฺหาติ, วีมํสติปิ, ๑- ภุญฺชติปิ, ปานียํ ปิวติปิ, สนฺนาหํปิ ปฏิสนฺนยฺหติ, ตํ ตํ กตฺวา ปุน สงฺคามํ ปวิสติ, ตตฺถ กมฺมํ กตฺวา ปุน อุจฺจาราทิปีฬิโต วา เกนจิเทว วา กรณีเยน ผลกโกฏฺฐกํ ปวิสติ. ตตฺถ สนฺถมฺภิตฺวา ปุน สงฺคามํ ปวิสติ, เอวํ โยธสฺส ผลกโกฏฺฐโก วิย วิปสฺสนาย พหูปการา สมาปตฺติ. สมาปตฺติยา ปน สงฺคามํ นิตฺถรณกโยธสฺส ผลกโกฏฺฐกโตปิ วิปสฺสนา พหูปการตรา. กิญฺจาปิ หิ ตตฺถ ๒- สมาปตฺตึ นิสฺสาย วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปติ, วิปสฺสนา ปน ถามชาตา สมาปตฺตึปิ รกฺขติ. ถามชาตํ กโรติ. ยถา หิ ถเล นาวํปิ นาวาย ภณฺฑํปิ สกฏภารํ กโรนฺติ. อุทกํ ปตฺวา ปน สกฏํปิ สกฏภณฺฑํปิ ยุตฺตโคเณปิ นาวาภารํ กโรนฺติ. นาวา ติริยํ โสตํ ฉินฺทิตฺวา โสตฺถินา สุปฏฺฏนํ คจฺฉติ, เอวเมว ๓- กิญฺจาปิ สมาปตฺตึ นิสฺสาย วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปติ, วิปสฺสนา ปน ถามชาตา สมาปตฺตึปิ รกฺขติ, ถามชาตํ กโรติ. ถลํ ปตฺวา สกฏํ วิย หิ สมาปตฺติ. อุทกํ ปตฺวา นาวา วิย วิปสฺสนา. อิติ โพธิสตฺตสฺส เอตฺตาวตา สมาปตฺตึ นิสฺสาย วิปสฺสนาปฏฺฐปนกาโล กถิโตติ เวทิตพฺโพ. ยญฺญเทวาติอาทิ กณฺหปกฺเข วุตฺตานุสาเรเนว เวทิตพฺพํ, อิธาปิ อตฺถทีปกํ ๔- อุปมํ ทสฺเสตุํ เสยฺยถาปีติอาทิมาห. ตตฺถ คามนฺตสมฺภเวสูติ ๕- คามนฺตอาหเฏสุ. สติกรณียเมว โหตีติ เอตา คาโวติ สติอุปฺปาทมตฺตเมว กาตพฺพํ โหติ. อิโต จิโต จ คนฺตฺวา อาโกฏนาทิกิจฺจํ นตฺถิ. เอเต ธมฺมาติ เอเต @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วิสฺสมติปิ ฉ.ม. ตตฺถาติ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม. เอวเมวํ เอวมุปริปิ @ ฉ.ม. อตฺถทีปิกํ ฉ.ม. คามนฺตสมฺภเตสูติ......, ม.มู. ๑๒/๒๑๐/๑๗๘ ปสฺสิตพฺพํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๒.

สมถวิปสฺสนาธมฺมาติ สตุปฺปาทมตฺตเมว กาตพฺพํ โหติ. อิมินา โพธิสตฺตสฺส สมถวิปสฺสนานํ ถามชาตกาโล กถิโต. ตทา กิรสฺส สมาปตฺติอปฺปนตฺถาย นิสินฺนสฺส อฏฺฐสมาปตฺติโย เอกาวชฺชเนน อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา นิสินฺโน สตฺต อนุปสฺสนา เอกปฺปหาเรเนว อารุโฬฺหว โหติ. [๒๑๕] เสยฺยถาปีติ อิธ กึ ทสฺเสติ? อยํ ปาฏิเยกฺโก อนุสนฺธิ, สตฺตานญฺหิ หิตูปจารํ อตฺตโน สตฺถุภาวสมฺปทํ จ ทสฺเสนฺโต ภควา อิมํ เทสนํ อารภิ. ตตฺถ อรญฺเญติ อฏวิยํ. ปวเนติ วนสณฺเฑ. อตฺถโต หิ อิทํ ทฺวยํ เอกเมว, ปฐมสฺส ปน ทุติยํ เววจนํ. อโยคกฺเขมกาโมติ จตูหิ โยเคหิ เขมํ นิพฺภยฏฺฐานํ อนิจฺฉนฺโต ภยเมว อิจฺฉนฺโต. โสวตฺถิโกติ โสตฺถิภาวาวโห. ปีติคมนีโยติ ตุฏฺฐึ คมนีโย. ปีตคมนีโย"ติ วา ปาโฐ. ปิทเหยฺยาติ สาขาทีหิ ถเกยฺย. วิวเรยฺยาติ วิสทํ มุขํ กตฺวา วิวฏํ กเรยฺย. กุมฺมคฺคนฺติ อุทกวนปพฺพตาทีหิ สนฺนิรุทฺธํ อมคฺคํ. โอทเหยฺย โอกจรนฺติ เตสํ โอเก จรมานํ วิย เอกทีปิมิคํ ๑- เอกสฺมึ ฐาเน ฐเปยฺย. โอกจาริกนฺติ ทีฆรชฺชุยา พนฺธิตํเยว มิคึ. มิคลุทฺทโก หิ อรญฺญํ มิคานํ วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา "อิธ วสนฺติ, อิมินา มคฺเคน นิกฺขมนฺติ, เอตฺถ จรนฺติ, เอตฺถ ปิวนฺติ, อิมินา มคฺเคน ปวิสนฺตี"ติ สลฺลกฺเขตฺวา มคฺคํ ปิธาย กุมฺมคฺคํ วิวริตฺวา โอกจรญฺจ โอกจาริกญฺจ ฐเปตฺวา สยํ ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน สตฺตึ คเหตฺวา ติฏฺฐติ, อถ สายณฺหสมเย มิคา อกุโตภเย อรญฺเญ จริตฺวา ปานียํ ปิวนฺติ ๒- มิคโปตเกหิ สทฺธึ กีฬมานา วสนฏฺฐานสนฺติกํ อาคนฺตฺวา โอกจรญฺจ โอกจาริกญฺจ ทิสฺวา "สหายกา โน อาคตา ภวิสฺสนฺตี"ติ นิราสงฺกา ปวิสนฺติ, เต มคฺคํ ปิหิตํ ทิสฺวา "นายํ มคฺโค, อยํ มคฺโค ภวิสฺสตี"ติ กุมฺมคฺคํ ปฏิปชฺชนฺติ. มิคลุทฺทโก น ตาว กิญฺจิ กโรติ, ปวิฏฺเฐสุ ปน สพฺพปจฺฉิม สนิกํ ๓- ปหรติ, โส อุตฺตสติ, ตโต สพฺเพ อุตฺตสิตฺวา "ภยํ อุปฺปนฺนนฺ"ติ ปุรโต โอโลเกตฺวา ๔- อุทเกน วา วเนน วา ปพฺพเตน วา สนฺนิรุทฺธํ มคฺคํ ทิสฺวา อุโภหิ ปสฺเสหิ องฺคุลิสงฺขลิกํ วิย คหนวนํ ปวิสิตุํ อสกฺโกนฺตา ปวิฏฺฐมคฺเคเนว @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เอกํ ทีปกมิคํ ฉ.ม. ปิวิตฺวา @ ฉ.ม. สณิกํ เอวมุปริปิ ฉ.ม. โอโลเกนฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๓.

นิกฺขมิตุํ อารภนฺติ. ลุทฺทโก เตสํ นิวตฺตภาวํ ๑- ญตฺวา อาทิโต ปฏฺฐาย ตึสํปิ จตฺตาฬีสํปิ มิเค ฆาเตติ. อิทํ สตฺถารา ๒- เอวญฺหิ โส ภิกฺขเว มหามิคสงฺโฆ อปเรน สมเยน อนยพฺยสนํ อาปชฺเชยฺยาติ วุตฺตํ. "นนฺทิราคสฺเสตํ อธิวจนํ, อวิชฺชาเยตํ ๓- อธิวจนนฺ"ติ เอตฺถ ยสฺมา อิเม สตฺตา อวิชฺชาย อญฺญาณา หุตฺวา นนฺทิราเคน อาพนฺธิตฺวา รูปารมฺมณาทีนิ อุปนีตา วฏฺฏทุกฺขสตฺติยา ฆาตํ ลภนฺติ. ตสฺมา ภควา โอกจรํ นนฺทิราโคติ, โอกจาริกํ อวิชฺชาติ กตฺวา ทสฺเสสิ. มิคลุทฺทโก หิ เอกทาปิ เตสํ สาขาภงฺเคน สรีรํ ปุญฺฉิตฺวา มนุสฺสคนฺธํ อปเนตฺวา โอกจรํ เอกสฺมึ ฐาเน ฐเปตฺวา โอกจาริกํ สห รชฺชุยา วิสฺสชฺชิตฺวา อตฺตานํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา สตฺตึ อาทาย โอกจรสฺส สนฺติเก ติฏฺฐติ, โอกจาริกา มิคคณสฺส จรณฏฺฐานาภิมุขี คจฺฉติ. ตํ ทิสฺวา มิคา สีสานิ อุกฺขิปิตฺวา ติฏฺฐนฺติ, สาปิ สีสํ อุกฺขิปิตฺวา ติฏฺฐติ, เต "อมฺหากํ สมชาติกา อยนฺ"ติ โคจรํ คณฺหนฺติ. สาปิ ติณานิ ขาทนฺตี วิย สนิกํ อุปคจฺฉติ. อารญฺญโก ๔- ยูถปติ มิโค ตสฺสา วาตํ ลภิตฺวา สกปริสํ ๕- วิสฺสชฺชิตฺวา ตทภิมุโข โหติ. สตฺตานญฺหิ นวนวเมว ปิยํ โหติ. โอกจาริกา อารญฺญกสฺส มิคสฺส อจฺจาสนฺนภาวํ อทตฺวา ตทภิมุขีว ปจฺฉโต ปฏิกฺกมิตฺวา โอกจรสฺส สนฺติกํ คจฺฉติ, ยตฺถ ยตฺถสฺส ๖- รชฺชุ ลคฺคติ, ตตฺถ ตตฺถ ขุเรน ปหริตฺวา โมเจติ, อารญฺญโก มิโค โอกจรํ ทิสฺวา โอกจาริกาย สมฺมตฺโต หุตฺวา โอกจเร อุสูยํ กตฺวา ปิฏฺฐึ นาเมตฺวา สีสํ กมฺเปนฺโต ติฏฺฐติ, ตสฺมึ ขเณ สตฺตึ ชิวฺหาย เลหนฺโตปิ "กึ เอตนฺ"ติ น ชานาติ, โอกจโรปิ สจสฺส อุปริภาเคน ตํ มิคํ ปหริตุํ สุขํ โหติ, ปิฏฺฐึ นาเมติ. สจสฺส เหฏฺฐาภาเคน ปหริตุํ สุขํ โหติ, หทยํ อุนฺนาเมติ. อถ ลุทฺทโก อารญฺญกํ มิคํ สตฺติยา ปหริตฺวา ตตฺเถว ฆาเตตฺวา มํสํ อาทาย คจฺฉติ. เอวเมว ยถา โส มิโค โอกจาริกาย สมฺมตฺโต โอกจเร อุสูยํ กตฺวา สตฺตึ ชิวฺหาย เลหนฺโตปิ กิญฺจิ น ชานาติ, ตถา อิเม สตฺตา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. นิวตฺตนภาวํ ฉ.ม. อิทํ สนฺธาย ก. อวิชฺชาเยว @ ฉ.ม. อารญฺญิโก เอวมุปริปิ ฉ.ม. สกภริยํ ฉ.ม. ยตฺถสฺสา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๔.

อวิชฺชาย สมฺมตฺตา อนฺธภูตา กิญฺจิ อชานนฺตา รูปาทีสุ นนฺทิราคํ อุปคมฺม วฏฺฏทุกฺขสตฺติยา วธํ ลภนฺตีติ ภควา โอกจรํ นนฺทิราโคติ, ๑- โอกจาริกํ อวิชฺชาติ กตฺวา ทสฺเสติ. ๒- อิติ โข ภิกฺขเว วิวโฏ มยา เขโม มคฺโคติ อิติ โข ภิกฺขเว มยา อิเมสํ สตฺตานํ หิตจรเณน สมฺมาสมฺโพธึ ปตฺวา อหํ พุทฺโธสฺมีติ ตุณฺหีภูเตน อนิสีทิตฺวา ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนโต ปฏฺฐาย ธมฺมํ เทเสนฺเตน วิวโฏ เขโม อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, ปิหิโต กุมฺมคฺโค, อญฺญาโกณฺฑญฺญาทีนํ ๓- ภพฺพปุคฺคลานํ โอหโต โอกจโร นนฺทิราโค เทฺวธา เฉตฺวา ปาปิโต, นาสิตา โอกจาริกา อวิชฺชา สพฺเพน สพฺพํ สมุคฺฆาติตาติ อตฺตโน หิตูปจารํ ทสฺเสติ. ๔- เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ๕- ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย เทฺวธาวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. นนฺทีราโค.....เอวมุปริปิ ฉ.ม. ทสฺเสสิ @ ฉ.ม. อญฺญาตโกณฺฑญฺญา.,..เอวมุปริปิ @ ฉ.ม. ทสฺเสสิ อุตฺตานตฺถเมวาติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้า ๔๐๖-๔๑๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=10320&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=10320&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=251              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=3953              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=4701              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=4701              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]