ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                   ปฏิจฺจวาร ปจฺจยปจฺจนียานุโลมวณฺณนา
    [๑๙๐] อิทานิ ปจฺจนียานุโลเม คณนํ ทสฺเสตุํ นเหตุปจฺจยา อารมฺมเณ
เทฺวติอาทิ อารทฺธํ. ตตฺถ เหตุมฺหิ ปจฺจนีกโต ฐิเต ฐเปตฺวา อธิปตึ อวเสสา
อนุโลมโต ลพฺภนฺติ. ปจฺฉาชาโต ปน อนุโลมโต สพฺพตฺเถว น ลพฺภติ, เย
นว ปจฺจยา "อรูปานญฺเญวา"ติ วุตฺตา, เตสุ ปุเรชาตญฺจ อาเสวนญฺจ ฐเปตฺวา
อวเสเสสุ สตฺตสุ ปจฺจนีกโต ฐิเตสุ เสสา อรูปฏฺฐานิกา อนุโลมโต น ลพฺภนฺติ.
โย หิ อารมฺมณาทีหิ นุปฺปชฺชติ, น โส อนนฺตราทโย ลภติ. ปฏิสนฺธิวิปาโก ปน
ปุเรชาตโต สพฺพวิปาโก จ สทฺธึ กิริยามโนธาตุยา อาเสวนโต อนุปฺปชฺชมาโนปิ
อนนฺตราทโย ลภติ, ตสฺมา "ปุเรชาตญฺจ อาเสวนญฺจ ฐเปตฺวา"ติ วุตฺตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อนนฺตรสมนนฺตรปจฺจยาทโย น ลภนฺติ
     ปุเรชาตปจฺฉาชาตาเสวนวิปากวิปฺปยุตฺเตสุ ปจฺจนีกโต ฐิเตสุ อวิคตํ ๑-
ฐเปตฺวา อวเสสา อนุโลมโต ลพฺภนฺติ. กมฺมปจฺจเย ปจฺจนีกโต ฐิเต ฐเปตฺวา
วิปากปจฺจยํ อวเสสา อนุโลมโต ลพฺภนฺติ. อาหารินฺทฺริเยสุ ปจฺจนีกโต ฐิเตสุ
ฐเปตฺวา สพฺพฏฺฐานิเก เจว อญฺญมญฺญกมฺมาหารินฺทฺริยปจฺจเย จ อวเสสา
อนุโลมโต น ลพฺภนฺติ, อิตเร ยุชฺชมานกวเสน ลพฺภนฺติ. ฌานปจฺจเย ปจฺจนีกโต
ฐิเต เหตาธิปตาเสวนมคฺคปจฺจยา อนุโลมโต น ลพฺภนฺติ, มคฺคปจฺจเย ปจฺจนีกโต
ฐิเต เหตาธิปติปจฺจยา อนุโลมโต น ลพฺภนฺติ. วิปฺปยุตฺตปจฺจเย ปจฺจนีกโต
ฐิเต ปุเรชาตปจฺจยํ ฐเปตฺวา อวเสสา อนุโลมโต ลพฺภนฺติ. เอวนฺเตสุ เตสุ
ปจฺจเยสุ ปจฺจนีกโต ฐิเตสุ เย เย อนุโลมโต น ลพฺภนฺติ, เต เต ญตฺวา
เตสํ เตสํ ปจฺจยานํ สํสนฺทเน อูนตรคณนานํ วเสน คณนา เวทิตพฺพา.
    [๑๙๑-๑๙๕] ๒- ทุมูลกาทีสุ นเยสุ ยํ ยํ อาทึ ๒- กตฺวา เย เย ทุกาทโย
ทสฺสิตา, เต เต ลพฺภมานาลพฺภมานปจฺจยวเสน ยถา ยถา ทสฺสิตา, ตถา ตถา
สาธุกํ สลฺลกฺเขตพฺพา. ตตฺถ ยํ นเหตุวเสน ทุมูลกาทโย นเย ทสฺเสนฺเตน
นเหตุปจฺจยา นารมฺมณปจฺจยา ฯเปฯ นาเสวนปจฺจยาติ วตฺวา "ยาว อาเสวนา
สพฺพํ สทิสนฺ"ติ วุตฺตํ. ตสฺส "นอญฺญมญฺญปจฺจยา สหชาเต เอกนฺ"ติอาทีหิ
สทิสตา เวทิตพฺพา. ยญฺจ "นกมฺเม คณิเต ปญฺจ คณฺหาตี"ติ ๓- สีหลภาสาย
ลิขิตํ, ตสฺสตฺโถ:- นเหตุปจฺจยมาทึ กตฺวา นกมฺมปจฺจยาติ เอวํ นกมฺมปจฺจเยน
ฆฏิเต สหชาเต เอกนฺติ เอวํ ทสฺสิตา ปญฺเจว ปจฺจยา อนุโลมโต ลพฺภนฺติ,
น อญฺเญติ. เอวํ อญฺเญสุปิ เอวรูเปสุ ฐาเนสุ พฺยญฺชนํ อนาทิยิตฺวา
อธิปฺเปตตฺโถเยว คเหตพฺโพ. เอวรูปญฺหิ พฺยญฺชนํ อตฺตโน สญฺญานิพนฺธนตฺถํ
โปราเณหิ สกภาสาย ๔- ลิขิตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เอกํ          ๒-๒ ฉ.ม. ทุมูลกาทีสุ จ นเยสุ ยํ ยํ ปจฺจยํ อาทึ
@ สี. ปญฺจ ปญฺหาตีติ      ฉ.ม. สกสกภาสาย
     อปิจ อิมสฺมึ ปจฺจนียานุโลเม ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺเมสุปิ อตฺถิธมฺโม
กมฺมปจฺจยํ ลภติ, น อินฺทฺริยปจฺจยํ, โส อสญฺเญสุ เจว ปญฺจโวการภเว ปวตฺเต
จ รูปชีวิตินฺทฺริยวเสน เวทิตพฺโพ. อตฺถิธมฺโม มคฺคปจฺจยํ ลภติ, น เหตุปจฺจยํ,
โส วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจสหคตโมหวเสน ๑- เวทิตพฺโพ, อตฺถิธมฺโม ฌานปจฺจยํ ลภติ,
น มคฺคปจฺจยํ, โส มโนธาตุอเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุวเสน เวทิตพฺโพ. ยตฺถ
กฏตฺตารูปานิ นานากฺขณิกกมฺมวเสเนว กมฺมปจฺจยํ ลภนฺติ, ตตฺถ รูปธมฺมา
เหตาธิปติวิปากินฺทฺริยฌานมคฺคปจฺจเย น ลภนฺติ, สพฺพฏฺฐานิกา ปจฺจนียา น
โหนฺติ. อเหตุเก อธิปติปจฺจโย นตฺถีติ อิเมสมฺปิ ปกิณฺณกานํ วเสเนตฺถ
คณนวาโร อสมฺโมหโต เวทิตพฺโพ.
     ตตฺรายํ นโย:- นเหตุปจฺจยา อารมฺมเณ เทฺวติ เอตฺถ ตาว อเหตุกโมโห
เจว อเหตุกวิปากกิริยา จ ปจฺจยุปฺปนฺนา, ๒- ตสฺมา อกุสเลนากุสลํ,
อพฺยากเตนาพฺยากตํ สนฺธาย เอตฺถ เทฺวติ วุตฺตํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย.
อาเสวเน ปน วิปากํ น ลพฺภติ, ตถา กิริยามโนธาตุ. ตสฺมา กิริยาเหตุกมโน-
วิญฺญาณธาตุวเสเนตฺถ อพฺยากเตนาพฺยากตนฺติ ๓- เวทิตพฺพํ. วิปาเก เอกนฺติ
อพฺยากเตนาพฺยากตเมว. มคฺเค เอกนฺติ อกุสเลนากุสลเมว.
    [๑๙๖-๑๙๗] นารมฺมณมูลเก เหตุยา ปญฺจาติ รูปเมว สนฺธาย วุตฺตํ,
ตญฺหิ กุสลํ อกุสลํ อพฺยากตํ กุสลาพฺยากตํ อกุสลาพฺยากตญฺจาติ ปญฺจ
โกฏฺฐาเส ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ. สพฺพปญฺจเกสุปิ เอเสว นโย. อญฺญมญฺเญ เอกนฺติ
ภูตรูปานิ เจว วตฺถุญฺจ สนฺธาย วุตฺตํ. ตานิ หิ นารมฺมณปจฺจยา อญฺญมญฺญปจฺจยา
อุปฺปชฺชนฺติ. ติมูลเกปิ เอเสว นโย.
    [๑๙๘-๒๐๒] นาธิปติมูลเก เหตุยา นวาติ อนุโลเม เหตุมฺหิ วุตฺตาเนว.
ตีณีติอาทีนิปิ เหฏฺฐา อนุโลเม วุตฺตสทิสาเนว. ติมูลเก เทฺวติ เหฏฺฐา นเหตุปจฺจยา
อารมฺมเณ วุตฺตสทิสาเนว.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม......สหชาตโมหวเสน   ฉ.ม. ปจฺจยุปฺปนฺนํ   ฉ.ม. อิติ-สทฺโท น ทิสฺสติ
    [๒๐๓-๒๓๓] นปุเรชาตมูลเก เหตุยา สตฺตาติ เหฏฺฐา "อารุปฺเป กุสลํ
เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจา"ติอาทินา นเยน นปุเรชาเต ๑- ทสฺสิตาเนว. สพฺพสตฺตเกสุปิ
เอเสว นโย. นกมฺมมูลเก เหตุยา ติณีติอาทีสุ เจตนาว ปจฺจยุปฺปนฺนา,
ตสฺมา กุสลํ อกุสลํ อพฺยากตญฺจ ปฏิจฺจ อุปฺปตฺตึ สนฺธาย ตีณีติ วุตฺตํ. อิมินา
นเยน "เอกํ เทฺว ตีณิ ปญฺจ สตฺต นวา"ติ อาคตฏฺฐาเนสุ คณนา เวทิตพฺพา.
"จตฺตาริ ฉ อฏฺฐา"ติ อิมา ปน ติสฺโส คณนา นตฺเถวาติ.
                   ปจฺจยปจฺจนียานุโลมวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                   นิฏฺฐิตา จ ปฏิจฺจวารสฺส อตฺถวณฺณนา.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๘๖-๔๘๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=10984&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=10984&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=192              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=2140              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=1375              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=1375              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]