ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลีอักษรไทย วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)

                       ๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
     [๑๘๓] อภิธมฺมภาชนีเย สรูเปเนว สพฺพาปิ ธาตุโย ทสฺเสนฺโต อฏฺฐารส
ธาตุโย จกฺขุธาตุ รูปธาตูติอาทิมาห. ตตฺถ อุทฺเทสวาเร ตาว:-
              อตฺถโต ลกฺขณาทีหิ ๕-       กมตาวตฺวสงฺขโต ๖-
              ปจฺจยา อถ ทฏฺฐพฺพา        เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     ตตฺถ อตฺถโตติ จกฺขตีติ จกฺขุ. รูปยตีติ รูปํ. จกฺขุสฺส วิญฺญาณํ
จกฺขุวิญฺญาณนฺติ เอวมาทินา ตาว นเยน จกฺขฺวาทีนํ วิเสสตฺถโต เวทิตพฺโพ
วินิจฺฉโย. อวิเสเสน ปน วิทหติ, ธียเต, วิธานํ, วิธียเต เอตาย, เอตฺถ วา
ธียตีติ ธาตุ. โลกิยา หิ ธาตุโย การณภาเวน ววตฺถิตา หุตฺวา สุวณฺณรชตาทิธาตุโย
วิย สุวณฺณรชตาทึ อเนกปฺปการํ สํสารทุกฺขํ วิทหนฺติ. ภารหาเรหิ จ
ภาโร วิย สตฺเตหิ ธียนฺเต, ธาริยนฺตีติ อตฺโถ. ทุกฺขวิธานมตฺตเมว เจตา
อวสวตฺตนโต. เอตาหิ จ การณภูตาหิ ๗- สํสารทุกฺขํ สตฺเตหิ อนุวิธียติ.
@เชิงอรรถ:  สี. ภาเวตพฺพา, ฉ. ลภาเปตพฺพา             ฉ.ม. เอว-สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม. อภิสงฺขิปิตฺวา    ฉ.ม. สมฺมสนจาโรว    ฉ.ม. ลกฺขณาทิโต
@ ม....สงฺขฺยโต       ฉ.ม. กรณภูตาหิ
ตถาวิหิตญฺเจตํ สํสารทุกฺขํ ๑- เอตาเสฺวว ธียติ, ฐปิยตีติ อตฺโถ. อิติ
จกฺขฺวาทีสุ เอเกโก ธมฺโม ยถาสมฺภวํ วิทหติ ธียเตติอาทิอตฺถวเสน ธาตูติ วุจฺจติ.
     อปิจ ยถา ติตฺถิยานํ อตฺตา นาม สภาวโต นตฺถิ, น เอวเมตา. เอตา
ปน อตฺตโน สภาวํ ธาเรนฺตีติ ธาตุโย. ยถา จ โลเก วิจิตฺตา หริตาลมโนสิลาทโย
สิลาวยวา ธาตุโยติ วุจฺจนฺติ, เอวเมตาปิ ธาตุโย วิย ธาตุโย. วิจิตฺตา
เหตา ญาณญฺเญยฺยาวยวาติ. ยถา วา สรีรสงฺขาตสฺส สมุทายสฺส อวยวภูเตสุ
รสโสณิตาทีสุ อญฺญมญฺญํ วิสภาคลกฺขณปริจฺฉินฺเนสุ ธาตุสมญฺญา, เอวเมเตสุปิ
ปญฺจกฺขนฺธสงฺขาตสฺส อตฺตภาวสฺส อวยเวสุ ธาตุสมญฺญา เวทิตพฺพา. อญฺญมญฺญํ
วิสภาคลกฺขณปริจฺฉินฺนา เหเต จกฺขฺวาทโยติ. อปิจ ธาตูติ นิชฺชีวมตฺตสฺเสตํ
อธิวจนํ. ตถา หิ ภควา "ฉธาตุโร อยํ ภิกฺขุ ปุริโส"ติอาทีสุ ๒- ชีวสญฺญาสมูหนตฺถํ
ธาตุเทสนํ อกาสีติ. ตสฺมา ยถาวุตฺเตนตฺเถน จกฺขุ จ ตํ ธาตุ จาติ
จกฺขุธาตุ ฯเปฯ มโนวิญฺญาณญฺจ ตํ ธาตุ จาติ มโนวิญฺญาณธาตูติ เอวํ
ตาเวตฺถ อตฺถโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     ลกฺขณาทีหีติ จกฺขฺวาทีนํ ลกฺขณาทีเหเปตฺถ เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย. ตานิ
จ ปน เนสํ ลกฺขณาทีนิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ.
     กมโตติ อิธาปิ ปุพฺเพ วุตฺเตสุ อุปฺปตฺติกฺกมาทีสุ เทสนากฺกโมว ยุชฺชติ.
โส จ ปนายํ เหตุผลานุปุพฺพววตฺถานวเสน วุตฺโต. จกฺขุธาตุ รูปธาตูติ อิทญฺหิ
ทฺวยํ เหตุ, จกฺขุวิญฺญาณธาตูติ ผลํ. เอวํ สพฺพตฺถ กมโต เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     ตาวตฺวโตติ ตาวภาวโต. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- เตสุ เตสุ หิ สุตฺตาภิธมฺมปเทเสสุ
อาภาธาตุ, สุภธาตุ, อากาสานญฺจายตนธาตุ, วิญฺญาณญฺจายตนธาตุ,
อากิญฺจญฺญายตนธาตุ, เนวสญฺญานาสญฺญายตนธาตุ, สญฺญาเวทยิตนิโรธธาตุ,
กามธาตุ, พฺยาปาทธาตุ, วิหึสาธาตุ, เนกฺขมฺมธาตุ, อพฺยาปาทธาตุ, อวิหึสาธาตุ,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ        ม.อุ. ๑๔/๓๔๓-๔/๓๐๖
สุขธาตุ, ทุกฺขธาตุ, โสมนสฺสธาตุ, โทมนสฺสธาตุ, อุเปกฺขาธาตุ, อวิชฺชาธาตุ,
อารมฺภธาตุ, นิกฺกมธาตุ, ปรกฺกมธาตุ, หีนธาตุ, มชฺฌิมธาตุ, ปณีตธาตุ,
ปฐวีธาตุ, อาโปธาตุ, เตโชธาตุ, วาโยธาตุ, อากาสธาตุ, วิญฺญาณธาตุ,
สงฺขตธาตุ, อสงฺขตธาตุ, อเนกธาตุนานาธาตุโลโกติ เอวมาทโย อญฺญาปิ ธาตุโย
ทิสฺสนฺติ.
     เอวํ สติ สพฺพาสํ วเสน ปริจฺเฉทํ อกตฺวา กสฺมา อฏฺฐารสาติ อยเมว
ปริจฺเฉโท กโตติ เจ. สภาวโต วิชฺชมานานํ สพฺพาสํ ธาตูนํ ตทนฺโตคธตฺตา.
รูปธาตุเยว หิ อาภาธาตุ. สุภธาตุ ปน รูปาทิปฏิพทฺธา. กสฺมา? สุภนิมิตฺตตฺตา.
สุภนิมิตฺตญฺหิ สุภธาตุ. ตญฺจ รูปาทีหิ วินิมุตฺตํ น วิชฺชติ, กุสลวิปาการมฺมณา
วา รูปาทโยเอว สุภธาตูติ รูปาทิมตฺตเมเวสา. อากาสานญฺจายตนธาตุอาทีสุ
จิตฺตํ มโนวิญฺญาณธาตุ, เสสา ธมฺมา ธมฺมธาตุ. สญฺญาเวทยิตนิโรธธาตุ ปน
สภาวโต นตฺถิ. ธาตุทฺวยนิโรธมตฺตเมว หิ สา. กามธาตุ ธมฺมธาตุมตฺตํ วา
โหติ. ยถาห "ตตฺถ กตมา กามธาตุ. กามปฏิสํยุตฺโต ตกฺโก ฯเปฯ
มิจฺฉาสงฺกปฺโป"ติ. อฏฺฐารสปิ ธาตุโย วา. ยถาห "เหฏฺฐโต อวีจินิรยํ ปริยนฺตํ
กตฺวา อุปริโต ปรนิมฺมิตวสวตฺตี เทเว อนฺโต กริตฺวา ยํ เอตสฺมึ อนฺตเร
เอตฺถาวจรา เอตฺถ ปริยาปนฺนา ขนฺธธาตุอายตนา รูปํ ๑- เวทนา สญฺญา
สงฺขารา วิญฺญาณํ. อยํ วุจฺจติ กามธาตู"ติ. เนกฺขมฺมธาตุ ธมฺมธาตุเอว. "สพฺเพปิ
กุสลา ธมฺมา เนกฺขมฺมธาตู"ติ วา วจนโต มโนวิญฺญาณธาตุปิ โหติเยว.
พฺยาปาทวิหึสาอพฺยาปาทอวิหึสาสุขทุกฺขโสมนสฺสโทมนสฺสุเปกฺขาอวิชฺชาอารมฺภนิกฺกม-
ปรกฺกมธาตุโย ธมฺมธาตุเยว.
     หีนมชฺฌิมปณีตธาตุโย อฏฺฐารสธาตุมตฺตเมว. หีนา หิ จกฺขฺวาทโย หีนธาตุ,
มชฺฌิมปณีตา จกฺขฺวาทโย มชฺฌิมา เจว ปณีตา จ ธาตุ. นิปฺปริยาเยน
ปน อกุสลา ธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตุโย หีนธาตุ, โลกิยา กุสลาพฺยากตา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. รูปา
อุโภปิ จกฺขุธาตุอาทโย จ มชฺฌิมธาตุ, โลกุตฺตรา ปน ธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตุโย
ปณีตธาตุ. ปฐวีเตโชวาโยธาตุโย โผฏฺฐพฺพธาตุเยว. อาโปธาตุ อากาสธาตุ
จ ธมฺมธาตุเยว. วิญฺญาณธาตุ จกฺขุวิญฺญาณาทิสตฺตวิญฺญาณธาตุสงฺเขโปเยว.
สตฺตรส ธาตุโย ธมฺมธาตุเอกเทโส จ สงฺขตธาตุ, อสงฺขตธาตุ ปน ธมฺมธาตุเอกเทโสว.
อเนกธาตุนานาธาตุโลโก ปน อฏฺฐารสธาตุปฺปเภทมตฺตเมวาติ. อิติ
สภาวโต วิชฺชมานานํ สพฺพธาตูนํ ตทนฺโตคธตฺตา อฏฺฐารเสว วุตฺตาติ.
     อปิจ วิชานนสภาเว วิญฺญาเณ ชีวสญฺญีนํ ชีวสญฺญาสมูหนตฺถมฺปิ ๑-
อฏฺฐารเสว วุตฺตา. สนฺติ หิ สตฺตา วิชานนสภาเว วิญฺญาเณ ชีวสญฺญิโน,
เตสํ จกฺขุโสตฆานชิวฺหากายมโนวิญฺญาณธาตุเภเทน ๒- ตสฺสา อเนกตฺตํ
จกฺขุรูปาทิปจฺจยายตฺตวุตฺติตาย อนิจฺจตญฺจ ปกาเสตฺวา ทีฆรตฺตานุสยิตํ ชีวสญฺญํ
สมูหนิตุกาเมน ภควตา อฏฺฐารส ธาตุโย ปกาสิตา. กิญฺจ ภิยฺโย:- ตถา
เวเนยฺยชฺฌาสยวเสน. เย จ อิมาย นาติสงฺเขปวิตฺถาราย เทสนาย เวเนยฺยา
สตฺตา, ตทชฺฌาสยวเสน จ อฏฺฐารเสว ปกาสิตา.
                  สงฺเขปวิตฺถารนเยน ตถา ตถา หิ
                  ธมฺมํ ปกาสยติ เอส ยถา ยถาสฺส
                  สทฺธมฺมเตชวิหตํ วิลยํ ขเณน
                  เวเนยฺยสตฺตหทเยสุ ตโม ปยาตีติ.
เอวเมตฺถ ตาวตฺวโต เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     สงฺขโตติ จกฺขุธาตุ ตาว ชาติโต เอโก ธมฺโมเตฺวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ
จกฺขุปสาโทติ. ๓- ตถา โสตฆานชิวฺหากายรูปสทฺทคนฺธรสธาตุโย โสตปสาทาทิวเสน.
โผฏฺฐพฺพธาตุ ปน ปฐวีเตโชวาโยวเสน ตโย ธมฺมาติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ.
จกฺขุวิญฺญาณธาตุ กุสลากุสลวิปากวเสน เทฺว ธมฺมาติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ. ตถา
โสตฆานชิวฺหากายวิญฺญาณธาตุโย. มโนธาตุ ปน
@เชิงอรรถ:  ม. สญฺญาสมูหนตฺถมฺปิ        ฉ.ม....กายวิญฺญาณมโนวิญฺญาณธาตุเภเทน
@ปญฺจทฺวาราวชฺชนกุสลากุสล@  ฉ.ม. จกฺขุปสาทวเสน
วิปากสมฺปฏิจฺฉนฺนวเสน ตโย ธมฺมาติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ. ธมฺมธาตุ ติณฺณํ
อรูปกฺขนฺธานํ โสฬสนฺนํ สุขุมรูปานํ อสงฺขตาย จ ธาตุยา วเสน วีสติ ธมฺมาติ
สงฺขฺยํ คจฺฉติ. มโนวิญฺญาณธาตุ เสสกุสลากุสลาพฺยากตวิญฺญาณวเสน ฉสตฺตติ
ธมฺมาติ สงฺขฺยํ คจฺฉตีติ เอวเมตฺถ สงฺขโต เวทิตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     ปจฺจยาติ จกฺขุธาตุอาทีนํ จกฺขุวิญฺญาณธาตุอาทีสุ ปจฺจยโต เวทิตพฺโพ
วินิจฺฉโย. โส ปน เนสํ ๑- ปจฺจยภาโว นิทฺเทสวาเร อาวีภวิสฺสติ.
     ทฏฺฐพฺพาติ ทฏฺฐพฺพโต เจตฺถ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ อตฺโถ. สพฺพาเอว
หิ สงฺขตา ธาตุโย ปุพฺพนฺตาปรนฺตวิวิตฺตโต ธุวสุภสุขตฺตภาวสุญฺญโต
ปจฺจยายตฺตวุตฺติโต จ ทฏฺฐพฺพา. วิเสสโต ปเนตฺถ เภริตลํ วิย จกฺขุธาตุ ทฏฺฐพฺพา,
ทณฺโฑ วิย รูปธาตุ, สทฺโท วิย จกฺขุวิญฺญาณธาตุ. ตถา อาทาสตลํ วิย จกฺขุธาตุ,
มุขํ วิย รูปธาตุ, มุขนิมิตฺตํ วิย จกฺขุวิญฺญาณธาตุ. อถวา อุจฺฉุติลานิ
วิย จกฺขุธาตุ, ยนฺตจกฺกยฏฺฐิ วิย รูปธาตุ, อุจฺฉุรสเตลานิ วิย จกฺขุวิญฺญาณธาตุ.
ตถา อธรารณี วิย จกฺขุธาตุ, อุตฺตรารณี วิย รูปธาตุ, อคฺคิ วิย จกฺขุวิญฺญาณธาตุ.
เอส นโย โสตธาตุอาทีสุ.
     มโนธาตุ ปน ยถาสมฺภวโต จกฺขุวิญฺญาณธาตุอาทีนํ ปุเรจรานุจรา วิย
ทฏฺฐพฺพา. ธมฺมธาตุยา เวทนากฺขนฺโธ สลฺลมิว สูลมิว จ ทฏฺฐพฺโพ,
สญฺญาสงฺขารกฺขนฺธา เวทนาสลฺลสูลโยคา อาตุรา วิย. ปุถุชฺชนานํ วา สญฺญา
อาสาทุกฺขชนนโต ริตฺตมุฏฺฐิ วิย, อยถาภุจฺจนิมิตฺตคฺคาหกโต วนมิโค วิย จ. ๒-
สงฺขารา ปฏิสนฺธิยํ ปกฺขิปนโต องฺคารกาสุยํ ขิปนปุริโส ๓- วิย,
ชาติทุกฺขานุพนฺธนโต ราชปุริสานุพนฺธโจรา วิย, สพฺพานตฺถาวหสฺส ขนฺธสนฺตานสฺส
เหตุโต วิสรุกฺขพีชานิ วิย, รูปํ นานาวิธูปทฺทวนิมิตฺตโต ขุรจกฺกํ วิย ทฏฺฐพฺพํ.
     อสงฺขตา ปน ธาตุ อมตโต สนฺตโต เขมโต จ ทฏฺฐพฺพา. กสฺมา?
สพฺพานตฺถปฏิปกฺขภูตตฺตา. มโนวิญฺญาณธาตุ คหิตารมฺมณํ มุญฺจิตฺวาปิ อญฺญํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. โส ปเนเตสํ    ฉ.ม. จ-สทฺโท นตฺถิ     ฉ.ม. ขิปนกปุริโส
คเหตฺวาว ปวตฺตนโต มหาวนมกฺกโฏ ๑- วิย ทุทฺทมนโต อสฺสขลุงโก วิย
ยตฺถกามนิปาติโต เวหาสขิตฺตทณฺโฑ วิย โลภโทสาทินานปฺปการกิเลสโยคโต
รงฺคนโฏ วิย ทฏฺฐพฺพาติ.
     [๑๘๔] นิทฺเทสวาเร จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จาติ อิทญฺจ ทฺวยํ ปฏิจฺจ
อญฺญญฺจ กิริยามโนธาตุญฺเจว สมฺปยุตฺตกฺขนฺธตฺตยญฺจาติ อตฺโถ. จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา
หิ จกฺขุ นิสฺสยปจฺจโย โหติ, รูปํ อารมฺมณปจฺจโย, กิริยามโนธาตุ
วิคตปจฺจโย, ตโย อรูปิโน ขนฺธา ๒- สหชาตปจฺจโย. ตสฺมา เอสา จกฺขุวิญฺญาณธาตุ
อิเม จตฺตาโร ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ นาม. โสตญฺจ ปฏิจฺจาติอาทีสุปิ เอเสว นโย.
     นิรุทฺธสมนนฺตราติ นิรุทฺธาย สมนนฺตรา. ตชฺชา มโนธาตูติ ตสฺมึ
อารมฺมเณ ชาตา กุสลากุสลวิปากโต ทุวิธา มโนธาตุ สมฺปฏิจฺฉนฺนกิจฺจา.
สพฺพธมฺเมสุ วา ปน ปฐมสมนฺนาหาโรติ เอเตสุ จกฺขุวิญฺญาณาทีสุ สพฺพธมฺเมสุ
อุปฺปชฺชมาเนสุ ปฐมสมนฺนาหาโร, จกฺขุวิญฺญาณธาตุอาทีนํ วา อารมฺมณสงฺขาเตสุ
สพฺพธมฺเมสุ ปฐมสมนฺนาหาโรติ อยเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. เอเตน
ปญฺจทฺวาราวชฺชนกิจฺจา กิริยามโนธาตุ คหิตาติ เวทิตพฺพา.
     มโนธาตุยาปิ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธสมนนฺตราติ เอตฺถ ปิกาโร สมฺปิณฺฑนตฺโถ.
ตสฺมา มโนธาตุยาปิ มโนวิญฺญาณธาตุยาปีติ อยเมตฺถ อตฺโถ
เวทิตพฺโพ. เตน ยา จ วิปากมโนธาตุยา อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธาย สมนนฺตรา
อุปฺปชฺชติ สนฺตีรณกิจฺจา วิปากมโนวิญฺญาณธาตุ, ยา จ ตสฺสา อุปฺปชฺชิตฺวา
นิรุทฺธาย สมนนฺตรา อุปฺปชฺชติ โวฏฺฐพฺพนกิจฺจา กิริยามโนวิญฺญาณธาตุ, ยา จ
ตสฺสา อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธาย สมนนฺตรา อุปฺปชฺชติ ชวนกิจฺจา มโนวิญฺญาณธาตุ,
สา สพฺพาปิ กถิตา  โหตีติ เวทิตพฺพา. มนญฺจ ปฏิจฺจาติ ภวงฺคมนญฺจ. ๓-
ธมฺเม จาติ จตุภูมิกธมฺมารมฺมณํ. อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺญาณนฺติ สหาวชฺชนกํ
ชวนํ นิพฺพตฺตติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วนมกฺกโฏ     ฉ.ม. อรูปกฺขนฺธา     ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ
     อิมสฺมึ ปน ฐาเน หตฺเถ คหิตปญฺหํ นาม คณฺหึสุ. มหาธมฺมรกฺขิตตฺเถโร
กิร นาม ทีฆภาณกอภยตฺเถรํ หตฺเถ คเหตฺวา อาห "ปฏิจฺจาติปิ ๑- นาม
อาคตฏฺฐาเน อาวชฺชนํ วิสุํ น กาตพฺพํ, ภวงฺคนิสฺสิตเมว กาตพฺพนฺ"ติ.
ตสฺมา อิธ มโนติ สหาวชฺชนกํ ภวงฺคํ. มโนวิญฺญาณนฺติ ชวนมโนวิญฺญานนฺติ. ๒-
อิมสฺมึ ปน อภิธมฺมภาชนีเย โสฬส ธาตุโย กามาวจรา, เทฺว จตุภูมิกา
โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกา กถิตาติ.
                     อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       ------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้า ๘๒-๘๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=1921&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=1921&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=124              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=2252              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=2205              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=2205              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]