ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

                             อสุภกถา
     [๒๖๓] อิทานิ ราคจริตาทีนํ สตฺตานํ เอกนฺตหิตํ นานารมฺมเณสุ
เอกชฺฌานวเสเนว ๑- ปวตฺตมานํ รูปาวจรกุสลํ ทสฺเสตุํ ปุน "กตเม ธมฺมา
กุสลา"ติอาทิ อารทฺธํ.
     ตตฺถ อุทฺธุมาตกสญฺญาสหคตนฺติอาทีสุ ภสฺตา วิย วายุนา อุทฺธํ
ชีวิตปริยาทานา ยถานุกฺกมํ สมุคฺคเตน สูนภาเวน ธุมาตตฺตา อุทฺธุมาตํ,
อุทฺธุมาตเมว อุทฺธุมาตกํ. ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ อุทฺธุมาตนฺติ อุทฺธุมาตกํ,
ตถารูปสฺส ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ. วินีลํ วุจฺจติ วิปริภินฺนนีลวณฺณํ, วินีลเมว
วินีลกํ. ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ วินีลนฺติ วินีลกํ, มํสุสฺสทฏฺฐาเนสุ
รตฺตวณฺณสฺส ปุพฺพสนฺนิจยฏฺฐาเนสุ เสตวณฺณสฺส เยภุยฺเยน จ นีลวณฺณสฺส
นีลฏฺฐาเน นีลสาฏกปารุตสฺเสว ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ. ปริภินฺนฏฺฐาเนสุ
วิสฺสนฺทมานํ ปุพฺพํ วิปุพฺพํ, วิปุพฺพเมว วิปุพฺพกํ. ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ
วิปุพฺพนฺติ วิปุพฺพกํ, ตถารูปสฺส ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ. วิฉิทฺทํ วุจฺจติ
ทฺวิธา ฉินฺทเนน อวธาริตํ, ๒- วิฉิทฺทเมว วิฉิทฺทกํ. ปฏิกูลตฺตา
วา กุจฺฉิตํ วิฉิทฺทนฺติ วิฉิทฺทกํ, เวมชฺเฌ ฉินฺนสฺส ฉวสรีรสฺเสตํ
อธิวจนํ. อิโต จ เอตฺโต จ วิวิธากาเรน โสณสิงฺคาลาทีหิ
ขายิตํ วิกฺขายิตํ, วิกฺขายิตเมว วิกฺขายิตกํ. ปฏิกูลตฺตา วา
กุจฺฉิตํ วิกฺขายิตนฺติ วิกฺขายิตกํ, ตถารูปสฺส ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ.
วิวิธา ขิตฺตํ วิกฺขิตฺตํ, วิกฺขตฺตเมว วิกฺขิตฺตกํ. ปฏิกูลตฺตา วา
กุจฺฉิตํ วิกฺขิตฺตนฺติ วิกฺขิตฺตกํ, อญฺเญน หตฺถํ อญฺเญน ปาทํ อญฺเญน
สีสนฺติ เอวํ ตโต ตโต วิกฺขิตฺตสฺส ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ. หตญฺจ
ตํ ปุริมนเยเนว วิกฺขิตฺตกญฺจาติ หตวิกฺขิตฺตกํ, กากปทากาเรน
องฺคปจฺจงฺเคสุ สตฺเถน หนิตฺวา วุตฺตนเยเนว วิกฺขิตฺตกสฺส ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ.
โลหิตํ กิรติ วิกฺขิปติ อิโต จิโต จ ปคฺฆรตีติ โลหิตกํ, ปคฺฆริตโลหิตมกฺขิตสฺส
ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ, ปุฬวา ๓- วุจฺจนฺติ กิมโย, ปุฬเวหิ ๔-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เอเกกชฺฌานวเสเนว      ฉ.ม. อปธาริตํ, สี. อปวาริตํ (วิสุทฺธิ. ๑/๒๒๗)
@ ม. ปุฬุวา                   ฉ. ปุฬเว, ม. ปุฬุเวหิ
วิกิรตีติ ปุฬวกํ, กิมิปริปุณฺณสฺส ฉวสรีรสฺเสตํ อธิวจนํ, อฏฺฐิเยว อฏฺฐิกํ.
ปฏิกูลตฺตา วา กุจฺฉิตํ อฏฺฐีติ อฏฺฐิกํ, อฏฺฐิสงฺขลิกายปิ เอกฏฺฐิกสฺสาปิ เอตํ
อธิวจนํ. อิมานิ จ ปน อุทฺธุมาตกาทีนิ นิสฺสาย อุปฺปนฺนนิมิตฺตานมฺปิ นิมิตฺเตสุ
ปฏิลทฺธชฺฌานานมฺปิ เอตาเนว นามานิ.
     ตตฺถ อุทฺธุมาตกนิมิตฺเต อปฺปนาวเสน อุปฺปนฺนา สญฺญา อุทฺธุมาตกสญฺญา,
ตาย อุทฺธุมาตกสญฺญาย สมฺปโยคฏฺเฐน สหคตํ อุทฺธุมาตกสญฺญาสหคตํ.
วินีลกสญฺญาสหคตาทีสุปิ เอเสว นโย. ยํ ปเนตฺถ ภาวนาวิธานํ วตฺตพฺพํ
ภเวยฺย, ตํ สพฺพากาเรนปิ วิสุทฺธิมคฺเค ๑- วุตฺตเมว. อวเสสา ปาลิวณฺณนา
เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา. เกวลํ หิ อิธ จตุตฺถชฺฌานวเสน
อุเปกฺขาพฺรหฺมวิหาเร วิย ปฐมชฺฌานวเสน เอเกกสฺมึ ปญฺจวีสติ เอกกา โหนฺติ.
อสุภารมฺมณสฺส จ อวฑฺฒนียตฺตา ปริตฺเต อุทฺธุมาตกฏฺฐาเน อุปฺปนฺนนิมิตฺตารมฺมณํ
ปริตฺตารมฺมณํ, มหนฺเต อปฺปมาณารมฺมณํ เวทิตพฺพํ. เสเสสุปิ เอเสว นโยติ.
                     อิติ อสุภานิ สุภคุโณ
                     ทสสตโลจเนน ถุตกิตฺติ
                     ยานิ อโวจ ทสพโล
                     เอเกกชฺฌานเหตูนิ.
         เอวํ ปาลินเยเนว       ตาว สพฺพานิ ตานิ ชานิตฺวา
         เตเสฺวว อยํ ภิยฺโย      ปกิณฺณกกถาปิ วิญฺเญยฺยา. ๒-
     เอเตสุ หิ ยตฺถ กตฺถจิ อธิคตชฺฌาโน สุวิกฺขมฺภิตราคตฺตา วิคตราโค ๓-
วิย นีโลลุปจาโร โหติ. เอวํ สนฺเตปิ ยฺวายํ อสุภปฺปเภโท วุตฺโต, โส
สรีรสภาวปฺปตฺติวเสน จ ราคจริตเภทวเสน จาติ เวทิตพฺโพ.
     ฉวสรีรํ หิ ปฏิกูลภาวํ อาปชฺชมานํ อุทฺธุมาตกสภาวปฺปตฺตํ วา สิยา,
วินีลกาทีนํ วา อญฺญตรสภาวปฺปตฺตํ. อิติ ยาทิสํ ยาทิสํ สกฺกา โหติ ลทฺธุํ,
@เชิงอรรถ:  วิสุทฺธิ. ๑/๒๒๘ อสุภกมฺมฏฺฐานนิทฺเทส
@ วิสุทธิ. ๑/๒๔๗                ฉ.ม. วีตราโค
ตาทิเส ตาทิเส อุทฺธุมาตกํ ปฏิกูลํ, วินีลกํ ปฏิกูลนฺติ เอวํ นิมิตฺตํ
คณฺหิตพฺพเมวาติ สรีรสภาวปฺปตฺติวเสน ทสธา อสุภปฺปเภโท วุตฺโตติ เวทิตพฺโพ.
     วิเสสโต เจตฺถ อุทฺธุมาตกํ สรีรสณฺฐานวิปตฺติปฺปกาสนโต สรีรสณฺฐานราคิโน
สปฺปายํ, วินีลกํ ฉวิราควิปตฺติปฺปกาสนโต สรีรวณฺณราคิโน สปฺปายํ,
วิปุพฺพํ กายวณฺณปฏิพทฺธสฺส ทุคฺคนฺธภาวสฺส ปกาสนโต มาลาคนฺธาทิวเสน
สมุฏฺฐาปิตสรีรคนฺธราคิโน สปฺปายํ, วิจฺฉิทฺทกํ อนฺโตสุสิรภาวปฺปกาสนโต สรีเร
ฆนภาวราคิโน สปฺปายํ, วิกฺขายิตกํ มํสูปจยสมฺปตฺติวินาสปฺปกาสนโต ถนาทีสุ
สรีรปฺปเทเสสุ มํสูปจยราคิโน สปฺปายํ, วิกฺขิตฺตกํ องฺคปจฺจงฺคานํ
วิกฺเขปปฺปกาสนโต องฺคปจฺจงฺคลีลาราคิโน สปฺปายํ, หตวิกฺขิตฺตกํ
สรีรสงฺฆาฏเภทวิการปฺปกาสนโต สรีรสงฺฆาฏสมฺปตฺติราคิโน สปฺปายํ, โลหิตกํ
โลหิตมกฺขิตปฏิกูลภาวปฺปกาสนโต อลงฺการชนิตโสภราคิโน สปฺปายํ, ปุฬุวกํ
กายสฺส อเนกกิมิกุลสาธารณภาวปฺปกาสนโต กาเย มมตฺตราคิโน สปฺปายํ,
อฏฺฐิกํ สรีรฏฺฐีนํ ปฏิกูลภาวปฺปกาสนโต ทนฺตสมฺปตฺติราคิโน สปฺปายนฺติ
เอวํ ราคจริตวเสนาปิ ทสธา อสุภปฺปเภโท วุตฺโตติ เวทิตพฺโพ.
     ยสฺมา ปน ทสวิเธปิ เอตสฺมึ อสุเภ เสยฺยถาปิ นาม อปริสณฺฐิตชลาย
สีฆโสตาย นทิยา อริตฺตพเลเนว นาวา ติฏฺฐติ, วินา อริตฺเตน น สกฺกา
ฐเปตุํ, เอวเมว ปฏิกูลตฺตา ๑- ทุพฺพลตฺตา อารมฺมณสฺส วิตกฺกพเลเนว จิตฺตํ
เอกคฺคํ หุตฺวา ติฏฺฐติ, วินา วิตกฺเกน น สกฺกา ฐเปตุํ. ตสฺมา
ปฐมชฺฌานเมเวตฺถ โหติ, น ทุติยาทีนิ. ปฏิกูเลปิ เจตสฺมึ อารมฺมเณ "อทฺธา
อิมาย ปฏิปทาย ชรามรณมฺหา ปริมุจฺจิสฺสามี"ติ เอวํ อานิสํสทสฺสาวิตาย เจว
นีวรณสนฺตาปปฺปหาเนน จ ปีติโสมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ, "พหุํทานิ เวตนํ
ลภิสฺสามี"ติ อานิสํสทสฺสาวิโน ปุปฺผจฺฉฑฺฑกสฺส คูถราสิมฺหิ วิย
อุปฺปนฺนพฺยาธิทุกฺขสฺส ๒- โรคิโนว วมนวิเรจนปฺปวตฺติยํ วิย จ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@ ฉ. อุสฺสนฺนพฺยาธิทุกฺขสฺส, สี.,ม. อุปสนฺตพฺยาธิทุกฺขสฺส
     ทสวิธมฺปิ เจตํ อสุภํ ลกฺขณโต เอกเมว โหติ, ทสวิธสฺสาปิ หิ เอตสฺส
อสุจิทุคฺคนฺธเชคุจฺฉปฏิกูลภาโวเอว ลกฺขณํ. ตเทตํ อิมินา ลกฺขเณน น เกวลํ
มตสรีเรเยว, ทนฺตฏฺฐิกทสฺสาวิโน ปน เจติยปพฺพตวาสิโน มหาติสฺสตฺเถรสฺส วิย, ๑-
หตฺถิกฺขนฺธคตํ ราชานํ โอโลเกนฺตสฺส ๒- สํฆรกฺขิตตฺเถรุปฏฺฐากสฺส สามเณรสฺส
วิย จ ชีวมานกสรีเรปิ อุปฏฺฐาติ. ยเถว หิ มตสรีรํ, เอวํ ชีวมานกมฺปิ อสุภเมว.
อสุภลกฺขณํ ปเนตฺถ อาคนฺตุเกน อลงฺกาเรน ปฏิจฺฉนฺนตฺตา น ปญฺญายตีติ.
                          อสุภกถา นิฏฺฐิตา.
                           ----------
     กึ ปน ปฐวีกสิณํอา ทึ กตฺวา อฏฺฐิกสญฺญาปริโยสานาเปสา รูปาวจรปฺปนา,
อุทาหุ อญฺญาปิ อตฺถีติ? อตฺถิ, อานาปานชฺฌานญฺจ ๓- กายคตาสติภาวนา
จ อิธ น กถิตา. ๔- กิญฺจาปิ น กถิตา, วาโยกสิเณ ปน คหิเต
อานาปานชฺฌานมฺปิ คหิตเมว โหติ, ๕- วณฺณกสิเณสุ จ คหิเตสุ เกสาทีสุ
จตุกฺกปญฺจกชฺฌานวเสน อุปฺปนฺนา กายคตาสติ, ทสสุ อสุเภสุ คหิเตสุ
ทวตฺตึสาการปฏิกูลมนสิการชฺฌานวเสน เจว นวสีวถิกาวณฺณชฺฌานวเสน
จ ปวตฺตา กายคตาสติ คหิตาวาติ สพฺพาปิ รูปาวจรปฺปนา อิธ กถิตาว โหตีติ.
                        รูปาวจรกถา นิฏฺฐิตา.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๒๕๒-๒๕๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=6309&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=6309&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=191              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=1980              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=1546              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=1546              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]