อรรถกถาเล่มที่ ๕๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อป.อ.๒ (วิสุทฺธ.๒)

                   ๒๑. ๙. โสปากตฺเถราปทานวณฺณนา
     ปพฺภารํ โสธยนฺตสฺสาติอาทิกํ อายสฺมโต โสปากตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ
ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปุญฺานิ
อุปจินนฺโต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล อญฺตรสฺส กุฏุมฺพิกสฺส ปุตฺโต หุตฺวา
นิพฺพตฺติ. เอกทิวสํ สตฺถารํ ทิสฺวา พีชปูรผลานิ สตฺถุ อุปเนสิ, ปริภุญฺชิ
ภควา ตสฺสานุกมฺปํ อุปาทาย. โส ภิกฺขุ สตฺถริ สํเฆ จ อภิปฺปสนฺโน
สลากภตฺตํ ปฏฺเปตฺวา สํฆุทฺเทสวเสน ติณฺณํ ภิกฺขูนํ ยาวตายุกํ ขีรภตฺตํ
อทาสิ. โส เตหิ ปุญฺเหิ อปราปรํ เทวมนุสฺเสสุ สมฺปตฺติโย อนุภวนฺโต
เอกทา มนุสฺสโยนิยํ นิพฺพตฺโต เอกสฺส ปจฺเจกพุทฺธสฺส ขีรภตฺตํ อทาสิ.
     เอวํ ตตฺถ ตตฺถ ปุญฺานิ กตฺวา สุคตีสุเยว ปริพฺภมนฺโต อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท ปุริมกมฺมนิสฺสนฺเทน สาวตฺถิยํ อญฺตราย ทุคฺคติตฺถิยา กุจฺฉิมฺหิ
ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. สา ตํ ทสมาเส กุจฺฉินา ปริหริตฺวา ปริปกฺเก คพฺเภ
วิชายนกาเล วิชายิตุํ อสกฺโกนฺตี มุจฺฉํ อาปชฺชิตฺวา พหุเวลํ มตา วิย นิปชฺชิ.
าตกา "มตา"ติ สญฺาย สุสานํ เนตฺวา จิตกํ อาโรเปตฺวา เทวตานุภาเวน
วาตวุฏฺิยา อุฏฺิตาย อคฺคึ อทตฺวา ปกฺกมึสุ. ทารโก ปจฺฉิมภวิกตฺตา
เทวตานุภาเวเนว อโรโค หุตฺวา มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมิ. มาตา ปน กาลมกาสิ.
เทวตา มนุสฺสรูเปนุปคมฺม ตํ คเหตฺวา สุสานโคปกสฺส เคเห เปตฺวา กติปาหํ
กาลํ ปติรูเปน อาหาเรน โปเสสิ. ตโต ปรํ สุสานโคปโก อตฺตโน ปุตฺตํ
กตฺวา วฑฺเฒสิ. โส ตถา วฑฺเฒนฺโต ตสฺส ปุตฺเตน สุปฺปิเยน นาม ทารเกน
สทฺธึ กีฬนฺโต วิจริ. ตสฺส สุสาเน ชาตสํวฑฺฒภาวโต โสปาโกติ สมญฺา
อโหสิ.
     อเถกทิวสํ สตฺตวสฺสิกํ ตํ ภควา ปจฺจูสเวลายํ าณชาลํ ปตฺถริตฺวา
เวเนยฺยพนฺธเว โอโลเกนฺโต าณชาลสฺส อนฺโตคตํ ๑- ทิสฺวา สุสานฏฺานํ
อคมาสิ. ทารโก ปุพฺพเหตุนา โจทิยมาโน ปสนฺนมานโส สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทิตฺวา อฏฺาสิ. สตฺถา ตสฺส ธมฺมํ กเถสิ. โส ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชฺชํ
ยาจิตฺวา ปิตรา "อนุญฺาโตสี"ติ วุตฺโต ปิตรํ สตฺถุ สนฺติกํ อาเนสิ. ตสฺส
ปิตา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา "อิมํ ทารกํ ปพฺพาเชถ ภนฺเต"ติ อนุชานิ, ตํ
ปพฺพาเชตฺวา ภควา เมตฺตาภาวนาย นิโยเชสิ. โส เมตฺตากมฺมฏฺานํ คเหตฺวา
สุสาเน วิหรนฺโต นจิรสฺเสว เมตฺตาฌานํ ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา
อรหตฺตํ สจฺฉากาสิ. อรหา หุตฺวาปิ อญฺเสํ โสสานิกภิกฺขูนํ เมตฺตาภาวนาวิธึ
ทสฺเสนฺโต "ยถาปิ เอกปุตฺตสฺมินฺ"ติ ๒- คาถํ อภาสิ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยถา
เอกปุตฺตเก ปิเย มนาเป มาตา ปิตา จ กุสลี เอกนฺตหิเตสี ภเวยฺย, เอวํ
ปุรตฺถิมาทิเภทาสุ สพฺพาสุ ทิสาสุ กามภวาทิเภเทสุ วา สพฺเพสุ ภเวสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนฺโตคธํ.                ๒ ขุ.เถร. ๒๖/๓๓/๒๖๖.
ทหราทิเภทาสุ สพฺพาสุ อวตฺถาสุปิ ิเตสุ สพฺเพสุ สตฺเตสุ เอกนฺตหิเตสิตาย
กุสลี ภเวยฺย "มิตฺโต, อุทาสิโน, ปจฺจตฺถิโก"ติ สีมํ อกตฺวา สีมาย สมฺเภทวเสน
สพฺพตฺถ เอกรสํ เมตฺตํ ภาเวยฺยาติ อิมํ ปน คาถํ วตฺวา "สเจ ตุเมฺห
อายสฺมนฺโต เอวํ เมตฺตํ ภาเวยฺยาถ, เย เต ภควตา `สุขํ สุปตี'ติอาทินา ๑-
เอกาทสเมตฺตานิสํสา จ วุตฺตา, เอกํเสน เตสํ ภาคิโน ภวถา"ติ โอวาทํ
อทาสิ.
     [๑๑๒] เอวํ โส ปตฺตผลาธิคโม อตฺตโน กตปุญฺ ปจฺจเวกฺขิตฺวา
สญฺชาตโสมนสฺโส ปุพฺพจริตาปทานํ ทสฺเสนฺโต ปพฺภารํ โสธยนฺตสฺสาติอาทิมาห.
ตตฺถ ปพฺภารนฺติ สิลาปพฺพตสฺส วิเวกฏฺานํ, ตํ ปพฺพชิตานุรูปตฺตา อิฏฺกปาการํ
กตฺวา ทฺวารกวาฏํ โยเชตฺวา ภิกฺขูนํ วสนตฺถาย อทาสิ, ปกาเรน ภโร
ปตฺเถตพฺโพติ ปพฺภาโร. ตํ โสธยนฺตสฺส มม สนฺติกํ สิทฺธตฺโถ นาม ภควา
อาคจฺฉิ ปาปุณิ.
     [๑๑๓] พุทฺธํ อุปคตํ ทิสฺวาติ เอวํ มม สนฺติกํ อาคตํ ทิสฺวา ตาทิโน
อิฏฺานิฏฺเสุ อกมฺปิยสภาวตฺตา ตาทิคุณยุตฺตสฺส โลกเชฏฺสฺส พุทฺธสฺส สนฺถรํ
ติณปณฺณาทิสนฺถรํ กฏฺตฺถรํ ปญฺาเปตฺวาน นิฏฺาเปตฺวา ปุปฺผาสนํ ปุปฺผมยํ
อาสนํ อหํ อทาสึ.
     [๑๑๔] ปุปฺผาสเน นิสีทิตฺวาติ ตสฺมึ ปญฺตฺเต ปุปฺผาสเน นิสีทิตฺวา
โลกนายโก สิทฺธตฺโถ ภควา. มมญฺจ คติมญฺายาติ มยฺหํ คตึ อายตึ
อุปฺปตฺติฏฺานํ อญฺาย ชานิตฺวา อนิจฺจตํ อนิจฺจภาวํ อุทาหริ กเถสิ.
     [๑๑๕] อนิจฺจา วต สงฺขาราติ วต เอกนฺเตน สงฺขารา ปจฺจเยหิ
สเมจฺจ สมาคนฺตฺวา กรียมานา สพฺเพ สปฺปจฺจยธมฺมา หุตฺวา อภาวฏฺเน
@เชิงอรรถ: ๑ วิ.ป. ๘/๓๓๑/๒๙๘, องฺ.เอกาทสก. ๒๔/๑๕/๒๘๔.
อนิจฺจา. อุปฺปาทวยธมฺมิโนติ อุปฺปชฺชิตฺวา วินสฺสนสภาวา อุปฺปชฺชิตฺวา
ปาตุภวิตฺวา เอเต สงฺขารา นิรุชฺฌนฺติ วินสฺสนฺตีติ อตฺโถ. เตสํ วูปสโม สุโขติ
เตสํ สงฺขารานํ วิเสเสน อุปสโม สุโข, เตสํ วูปสมกรํ นิพฺพานเมว
เอกนฺตสุขนฺติ อตฺโถ.
     [๑๑๖] อิทํ วตฺวาน สพฺพญฺูติ สพฺพธมฺมชานนโก ภควา โลกานํ
เชฏฺโ วุฑฺโฒ นรานํ อาสโภ ปธาโน วีโร อิทํ อนิจฺจปฏิสํยุตฺตํ ธมฺมเทสนํ
วตฺวาน กเถตฺวา อมฺพเร อากาเส หํสราชา อิว นภํ ๑- อากาสํ อพฺภุคฺคมีติ
สมฺพนฺโธ.
     [๑๑๗] สกํ ทิฏฺึ อตฺตโน ลทฺธึ ขนฺตึ รุจึ อชฺฌาสยํ ชหิตฺวาน
ปหาย. ภาวยานิจฺจสญฺหนฺติ อนิจฺเจ อนิจฺจนฺติ ปวตฺตสญฺ อหํ ภาวยึ
วฑฺเฒสึ มนสิ อกาสึ. ตตฺถ กาลกโต ๒- อหนฺติ ตตฺถ ติสฺสํ ชาติยํ ตโต
ชาติโต อหํ กาลํ กโต มโต.
     [๑๑๘] เทฺว สมฺปตฺตี อนุโภตฺวาติ มนุสฺสสมฺปตฺติทิพฺพสมฺปตฺติสงฺขาตา
เทฺว สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา. สุกฺกมูเลน โจทิโตติ ปุราณกุสลมูเลน, มูลภูเตน
กุสเลน วา โจทิโต สญฺโจทิโต. ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเตติ ๓- ปริโยสาเน ภเว
สมฺปตฺเต ปาปุณิเต. สปากโยนุปาคมินฺติ สกํ ปจิตภตฺตํ สปากํ โยนึ อุปาคมึ.
ยสฺส กุลสฺส อตฺตโน ปจิตภตฺตํ อญฺเหิ อภุญฺชนียํ, ตสฺมึ จณฺฑาลกุเล
นิพฺพตฺโตสฺมีติ อตฺโถ. อถ วา สา วุจฺจติ สุนโข, สุนโขจฺฉิฏฺภตฺตภุญฺชนก-
จณฺฑาลกุเล ชาโตติ อตฺโถ. เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                   โสปากตฺเถราปทานวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ: ๑ ปาฬิ. นเภ.       ๒ ฉ.ม. กาลํ กโต.       ๓ ปาฬิ. ปจฺฉิมพฺภวสมฺปตฺโต.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๐ หน้า ๓๐-๓๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=650&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=650&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=21
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=1433
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=1883
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=1883
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_32