ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๐ ภาษาบาลีอักษรไทย อป.อ.๒ (วิสุทฺธ.๒)

                   ๒๐. ๘. รฏฺฐปาลตฺเถราปทานวณฺณนา
     ปทุมุตฺตรสฺส ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต รฏฺฐปาลตฺเถรสฺส อปทานํ.
อยมฺปายสฺมา ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ
ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต อุปฺปตฺติโต ปุเรตรเมว หํสวตีนคเร
คหปติมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ปิตุ อจฺจเยน ฆราวาเส ปติฏฺฐิโต
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. กณิการํ ปุปฺผิตํ.      ปาฬิ. เฉตฺวาน ตํ.          สี. สาเธตฺวา.
รตนโกฏฺฐาคารกมฺมิเกน ทสฺสิตํ อปริมาณํ วํสานุคตํ ธนํ ทิสฺวา "อิมํ เอตฺตกํ
ธนราสึ มยฺหํ ปิตุอยฺยกปยฺยกาทโย อตฺตนา สทฺธึ คเหตฺวา คนฺตุํ นาสกฺขึสุ,
มยา ปน คเหตฺวา คนฺตุํ วฏฺฏตี"ติ จินฺเตตฺวา กปณทฺธิกาทีนํ มหาทานํ
อทาสิ. โส อภิญฺญาลาภึ  เอกํ ตาปสํ อุปสงฺกมิตฺวา เตน เทวโลกาธิปจฺเจ
นิโยชิโต ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา
ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวนฺโต ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต จุโต มนุสฺสโลเก ภินฺนํ
รฏฺฐํ สนฺธาเรตุํ สมตฺถสฺส กุลสฺส เอกปุตฺตโก หุตฺวา นิพฺพตฺติ. เตน สมเยน
ปทุมุตฺตโร ภควา โลเก อุปฺปชฺชิตฺวา ปวตฺติตวรธมฺมจกฺโก เวเนยฺยสตฺเต
นิพฺพานมหานครสงฺขาตํ เขมนฺตภูมึ สมฺปาเปสิ. อถ โส กุลปุตฺโต อนุกฺกเมน
วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ อุปาสเกหิ สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถารํ ธมฺมํ
เทเสนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต ปริสปริยนฺเต นิสีทิ.
     เตน โข ปน สมเยน สตฺถา เอกํ ภิกฺขุํ สทฺธาปพฺพชิตานํ
อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ. โส ตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สตสหสฺสภิกฺขุปริวุตสฺส ๑-
ภควโต สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา ตํ ฐานํ ปตฺเถสิ. สตฺถา อนนฺตราเยน
สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา "อยํ อนาคเต โคตมสฺส นาม สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สาสเน
สทฺธาปพฺพชิตานํ อคฺโค ภวิสฺสตี"ติ พฺยากาสิ. โส สตฺถารํ ภิกฺขุสํฆญฺจ
วนฺทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ. โส ยาวตายุกํ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จวิตฺวา
เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิโต เทฺวนวุเต กปฺเป ผุสฺสสฺส ภควโต กาเล สตฺถุ
เวมาติเกสุ ตีสุ ราชปุตฺเตสุ สตฺถารํ อุปฏฺฐหนฺเตสุ เตสํ ปุญฺญกิริยาสุ
สหายกิจฺจํ อกาสิ. เอวํ ตตฺถ ตตฺถ ภเว พหุํ กุสลํ อุปจินิตฺวา สุคตีสุเยว
สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท กุรุรฏฺเฐ ถุลฺลโกฏฺฐิกนิคเม รฏฺฐปาลเสฏฺฐิโน
@เชิงอรรถ:  ม.,อิ. ปริวารสฺส.
เคเห นิพฺพตฺติ. ตสฺส ภินฺนํ รฏฺฐํ สนฺธาเรตุํ สมตฺถกุเล นิพฺพตฺตตฺตา
รฏฺฐปาโลติ วํสานุคตเมว นามํ อโหสิ. โส มหตา ปริวาเรน วฑฺฒนฺโต
อนุกฺกเมน โยพฺพนปฺปตฺโต มาตาปิตูหิ ปติรูเปน ทาเรน สํโยชิโต มหนฺเต จ
ยเส ปติฏฺฐาปิโต ทิพฺพสมฺปตฺติสทิสสมฺปตฺตึ ปจฺจนุโภติ.
     อถ ภควา กุรุรฏฺเฐ ชนปทจาริกํ จรนฺโต ถุลฺลโกฏฺฐิกํ อนุปาปุณิ.
ตํ สุตฺวา รฏฺฐปาโล กุลปุตฺโต สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ
สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตุกาโม สตฺตาหํ ภตฺตจฺเฉทํ กตฺวา กิจฺเฉน กสิเรน
มาตาปิตโร อนุชานาเปตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา สตฺถุ
อาณตฺติยา อญฺญตรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา โยนิโสมนสิกาเรน กมฺมํ กโรนฺโต
วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. อรหตฺตํ ปน ปตฺวา สตฺถารํ
อนุชานาเปตฺวา มาตาปิตโร ปสฺสิตุํ ถุลฺลโกฏฺฐิกํ คนฺตฺวา ตตฺถ สปทานํ
ปิณฺฑาย จรนฺโต ปิตุ นิเวสเน อาภิโทสิกํ กุมฺมาสํ ลภิตฺวา ตํ อมตํ วิย
ปริภุญฺชนฺโต ปิตรา นิมนฺติโต สฺวาตนาย อธิวาเสตฺวา ทุติยทิวเส ปิตุ
นิเวสเน ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิตฺวา อลงฺกตปฏิยตฺเต อิตฺถาคารชเน อุปคนฺตฺวา
"กีทิสา นาม ตา อยฺยปุตฺต อจฺฉราโย, ยาสํ ตฺวํ เหตุ พฺรหฺมจริยํ จรสี"ติ-
อาทีนิ ๑- วตฺวา ปโลภนกมฺมํ กาตุํ อารทฺเธ ตสฺสาธิปฺปายํ วิปริวตฺเตตฺวา
อนิจฺจตาทิปฏิสํยุตฺตํ ธมฺมํ กเถนฺโต:-
             "ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ       อรุกายํ สมุสฺสิตํ
             อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ         ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ฐิติ.
             ปสฺส จิตฺตกตํ รูปํ         มณินา กุณฺฑเลน จ
             อฏฺฐึ ตเจน โอนทฺธํ       สห วตฺเถหิ โสภติ.
@เชิงอรรถ:  ม.ม. ๑๓/๓๐๑/๒๗๖.
             อลตฺตกกตา ปาทา        มุขํ จุณฺณกมกฺขิตํ
             อลํ พาลสฺส โมหาย       โน จ ปารคเวสิโน.
             อฏฺฐาปทกตา เกสา       เนตฺตา อญฺชนมกฺขิตา
             อลํ พาลสฺส โมหาย       โน จ ปารคเวสิโน.
             อญฺชนีว นวา จิตฺตา       ปูติกาโย อลงฺกโต
             อลํ พาลสฺส โมหาย       โน จ ปารคเวสิโน.
             โอทหิ มิคโว ปาสํ        นาสทา วาคุรํ มิโค
             ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม      กนฺทนฺเต มิคพนฺธเก.
             ฉินฺโน ปาโส มิควสฺส      นาสทา วาคุรํ มิโค
             ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม      โสจนฺเต มิคลุทฺทเก"ติ ๑-
อิมา คาถาโย อภาสิ. อิมา คาถา วตฺวา เวหาสํ อพฺภฺคฺคนฺตฺวา รญฺโญ
โกรพฺยสฺส มิคาชินวนุยฺยาเน ๒- มงฺคลสิลาปฏฺเฏ นิสีทิ. เถรสฺส กิร ปิตา สตฺตสุ
ทฺวารโกฏฺฐเกสุ อคฺคฬํ ทาเปตฺวา มลฺเล อาณาเปสิ "นิกฺขมิตุํ มา เทถ,
กาสายานิ อปเนตฺวา เสตกานิ นิวาสาเปถา"ติ. ตสฺมา เถโร อากาเสน
อคมาสิ. อถ ราชา โกรโพฺย เถรสฺส ตตฺถ นิสินฺนภาวํ สุตฺวา ตํ อุปสงฺกมิตฺวา
สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา "อิธ โภ รฏฺฐปาล ปพฺพชนฺโต
พฺยาธิปาริชุญฺญํ วา ชราโภคญาติปาริชุญฺญํ วา ปตฺโต ปพฺพชติ, ตฺวํ ปน
กิญฺจิปิ ปาริชุญฺญํ อนุปคโต เอว กสฺมา ปพฺพชสี"ติ ปุจฺฉิ. อถสฺส เถโร
"อุปนิยฺยติ โลโก อทฺธุโว, อตาโณ โลโก อนภิสฺสโร, อสรโณ โลโก สพฺพํ
ปหาย คมนียํ, อูโน โลโก อติตฺโต ตณฺหาทาโส"ติ ๓- อิเมสํ จตุนฺนํ
@เชิงอรรถ:  ม.ม. ๑๓/๓๐๒/๒๗๗, ขุ.เถร. ๒๖/๗๖๙/๓๗๔.
@ สี. มิคาจีร...               ม.ม. ๑๓/๓๐๕/๒๘๑.
ธมฺมุทฺเทสานํ อตฺตนา วิทิตภาวํ กเถตฺวา ตสฺสา เทสนาย อนุคีตึ ๑- กเถนฺโต:-
                   "ปสฺสามิ โลเก สธเน มนุสฺเส
                   ลทฺธาน วิตฺตํ น ททนฺติ โมหา
                   ลุทฺธา ธนํ ๒- สนฺนิจยํ กโรนฺติ
                   ภิยฺโยว กาเม อภิปตฺถยนฺติ.
                   ราชา ปสยฺหปฺปฐวึ วิเชตฺวา
                   สสาครนฺตํ มหิมาวสนฺโต ๓-
                   โอรํ สมุทฺทสฺส อติตฺตรูโป
                   ปารํ สมุทฺทสฺสปิ ปตฺถเยถ.
                   ราชา จ อญฺเญ จ พหู มนุสฺสา
                   อวีตตณฺหา มรณํ อุเปนฺติ
                   อูนาว หุตฺวาน ชหนฺติ เทหํ
                   กาเมหิ โลกมฺหิ น หตฺถิ ติตฺติ.
                   กนฺทนฺติ นํ ญาตี ปกิริย เกเส
                   `อโห วตา โน อมรา'ติ จาหุ
                   วตฺเถน นํ ปารุตํ นีหริตฺวา
                   จิตํ สโมธาย ตโต ฑหนฺติ.
                   โส ฑยฺหติ สูเลหิ ตุชฺชมาโน
                   เอเกน วตฺเถน ปหาย โภเค
                   น มียมานสฺส ๔- กวนฺติ ตาณา
                   ญาตี จ มิตฺตา อถ วา สหายา.
@เชิงอรรถ:  ม. อนุถุตึ.        ก. ลทฺธา ธนํ.
@ สี. มหิยาวสนฺโต.      ปาฬิ. มิยฺยมานสฺส, เอวมุปริปิ.
                   ทายาทกา ตสฺส ธนํ หรนฺติ
                   สตฺโต ปน คจฺฉติ เยน กมฺมํ
                   น มียมานํ ธนมเนฺวติ กิญฺจิ
                   ปุตฺตา จ ทารา จ ธนญฺจ รฏฺฐํ.
                   น ทีฆมายุํ ลภเต ธเนน
                   น จาปิ วิตฺเตน ชรํ วิหนฺติ
                   อปฺปํ หิทํ ชีวิตมาหุ ธีรา
                   อสสฺสตํ วิปฺปริณามธมฺมํ.
                   อฑฺฒา ทลิทฺทา จ ผุสนฺติ ผสฺสํ
                   พาโล จ ธีโร จ ตเถว ผุฏฺโฐ
                   พาโล หิ พาลฺยา วธิโตว เสติ
                   ธีโร จ โน ๑- เวธติ ผสฺสผุฏฺโฐ.
                   ตสฺมา หิ ปญฺญาว ธเนน เสยฺยา
                   ยาย โวสานมิธาธิคจฺฉติ
                   อโพฺยสิตตฺตา หิ ภวาภเวสุ
                   ปาปานิ กมฺมานิ กโรนฺติ ๒- โมหา.
                   สํสารมาปชฺช ปรมฺปราย
                   ตสฺสปฺปปญฺโญ อภิสทฺทหนฺโต
                   อุเปติ คพฺภญฺจ ปรญฺจ โลกํ.
                   โจโร ยถา สนฺธิมุเข คหีโต
                   สกมฺมุนา หญฺญติ ปาปธมฺโม
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. น.                         ฉ.ม. กโรติ.
                   เอวํ ปชา เปจฺจ ปรมฺหิ โลเก
                   สกมฺมุนา หญฺญติ ปาปธมฺโม.
                   กามา หิ จิตฺรา มธุรา มโนรมา
                   วิรูปรูเปน มเถนฺติ จิตฺตํ
                   อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวา
                   ตสฺมา อหํ ปพฺพชิโตมฺหิ ราช.
                   ทุมปฺผลานีว ปตนฺติ มาณวา
                   ทหรา จ วุฑฺฒา จ สรีรเภทา
                   เอตมฺปิ ทิสฺวาน ปพฺพชิโตมฺหิ ราช
                   อปณฺณกํ สามญฺญเมว เสยฺโย.
             สทฺธายาหํ ปพฺพชิโต       อุเปโต ชินสาสเน
             อวญฺฌา ๑- มยฺหํ ปพฺพชฺชา  อนโณ ภุญฺชามิ โภชนํ.
             กาเม อาทิตฺตโต ทิสฺวา    ชาตรูปานิ สตฺถโต
             คพฺภาโวกฺกนฺติโต ๒- ทุกฺขํ  นิรเยสุ มหพฺภยํ.
             เอตมาทีนวํ ญตฺวา ๓-     สํเวคํ อลภึ ตทา
             โสหํ วิทฺโธ ตทา สนฺโต    สมฺปตฺโต อาสวกฺขยํ.
             ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา      กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ
             โอหิโต ครุโก ภาโร      ภวเนตฺติ สมูหตา.
             ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิโต       อคารสฺมา อนคาริยํ
             โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต   สพฺพสํโยชนกฺขโย"ติ ๔-
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. อวชฺชา.                  ปาฬิ. คพฺเภ โวกฺกนฺติโต.
@ ปาฬิ. ทิสฺวา.                   ขุ.เถร. ๒๖/๗๗๖-๙๓/๓๗๕-๗.
อิมา คาถา อโวจ. เอวํ เถโร รญฺโญ โกรพฺยสฺส ธมฺมํ เทเสตฺวา สตฺถุ
สนฺติกเมว คโต. สตฺถา จ อปรภาเค อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน เถรํ สทฺธา-
ปพฺพชิตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ.
     [๙๗-๘] เอวํ โส เถโร ปตฺตเอตทคฺคฏฺฐาโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา
โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโตติอาทิมาห.
วรนาโค มยา ทินฺโนติ ตสฺส ภควโต รูปกาเย ปสีทิตฺวา วโร อุตฺตโม
เสฏฺโฐ อีสาทนฺโต รถีสาสทิสทนฺโต อุรูฬฺหวา ภารวโห ๑- ราชารโห วา.
เสตจฺฉตฺโตปโสภิโตติ หตฺถิกฺขนฺเธ อุสฺสาปิตเสตจฺฉตฺเตน อุปเสวิโต โสภมาโน.
ปุนปิ กึ วิสิฏฺโฐ วรนาโค? สกปฺปโน ๒- หตฺถาลงฺการสหิโต. สํฆารามํ
พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส วสนตฺถาย อารามํ วิหารํ อการยึ กาเรสึ.
     [๙๙] จตุปญฺญาสสหสฺสานีติ ตสฺมึ การาปิเต วิหารพฺภนฺตเร
จตุปญฺญาสสหสฺสานิ ปาสาทานิ จ อหํ อการยึ กาเรสินฺติ อตฺโถ.
มโหฆทานํ กริตฺวานาติ สพฺพปริกฺขารสหิตํ มโหฆสทิสํ มหาทานํ สชฺเชตฺวา
มเหสิโน มุนิโน นิยฺยาเทสินฺติ อตฺโถ.
     [๑๐๐] อนุโมทิ มหาวีโรติ จตุราสงฺเขฺยยฺยสตสหสฺเสสุ กปฺเปสุ
อพฺโพจฺฉินฺนอุสฺสาหสงฺขาเตน วีริเยน มหาวีโร สยมฺภู สยเมว ภูโต ชาโต
ลทฺธสพฺพญฺญุตญฺญาโณ อคฺโค เสฏฺโฐ ปุคฺคโล อนุโมทิ วิหารานุโมทนํ อกาสิ.
สพฺเพ ชเน หาสยนฺโตติ สกลานนฺตาปริมาเณ เทวมนุสฺเส หาสยนฺโต
สนฺตุฏฺเฐ กุรุมาโน อมตนิพฺพานปฏิสํยุตฺตํ จตุสจฺจธมฺมเทสนํ เทเสสิ ปกาเสสิ
วิวริ วิภชิ อุตฺตานี อกาสีติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ:  อิ. สารวโห.                     ปาฬิ. สาถพฺพโณ.
     [๑๐๑] ตํ เม วิยากาสีติ ตํ มยฺหํ กตปุญฺญํ พลํ วิเสเสน ปากฏํ
อกาสิ. ชลชุตฺตมนามโกติ ชเล ชาตํ ชลชํ ปทุมํ, ปทุมุตฺตรนามโกติ อตฺโถ.
"ชลนุตฺตมนายโก"ติปิ ปาโฐ. ตตฺถ อตฺตโน ปภาย ชาลนฺตีติ ชลนา,
จนฺทิมสูริยเทวพฺรหฺมาโน, เตสํ ชลนานํ อุตฺตโมติ ชลนุตฺตโม. สพฺพสตฺตานํ
นายโก อุตฺตโมติ นายโก, สมฺภารวนฺเต สตฺเต นิพฺพานํ เนติ ปาเปตีติ วา
นายโก, ชลนุตฺตโม จ โส นายโก จาติ ชลนุตฺตมนายโก. ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวาติ
ภิกฺขุสํฆสฺส มชฺเฌ นิสินฺโน อิมา คาถา อภาสถ ปากฏํ กตฺวา กเถสีติ
อตฺโถ. เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                   รฏฺฐปาลตฺเถราปทานวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           ----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๐ หน้า ๒๒-๓๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=480&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=480&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=20              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=1404              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=1847              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=1847              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_32

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]