ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

                   ๕๖. สจฺจญาณจตุกฺกทฺวยนิทฺเทสวณฺณนา
     [๑๐๘-๑๐๙] สจฺจญาณจตุกฺกนิทฺเทเส ทุกฺขสฺส ปีฬนฏฺโฐติอาทีนิ
วุตฺตตฺถาเนว. มคฺคสมงฺคิสฺส ญาณํ ทุกฺเข เจตํ ญาณนฺติอาทิ อนนฺตรจตุกฺเก วิย
เอกาภิสมยวเสน วุตฺตํ. ทุวิธํ หิ สจฺจญาณํ โลกิยํ โลกุตฺตรญฺจ. โลกิยํ ทุวิธํ
อนุโพธญาณํ ปจฺจเวกฺขณญาณญฺจ. อนุโพธญาณํ อาทิกมฺมิกสฺส อนุสฺสวาทิวเสน
นิโรเธ มคฺเค จ ปวตฺตติ, ทุกฺเข สมุทเย จ อารมฺมณกรณวเสน. ปจฺจเวกฺขณญาณํ
ปฏิวิทฺธสจฺจสฺส จตูสุปิ สจฺเจสุ อารมฺมณกรณวเสน. โลกุตฺตรํ ปฏิเวธญาณํ นิโรธ-
มารมฺมณํ กตฺวา กิจฺจโต จตฺตาริ สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌติ. ยถาห "โย ภิกฺขเว ทุกฺขํ
ปสฺสติ, ทุกฺขสมุทยมฺปิ โส ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธมฺปิ ปสฺสติ, ทุกฺขนิโรธคามินึ
ปฏิปทมฺปิ ปสฺสตี"ติ. ๑- สพฺพํ วตฺตพฺพํ. อิธาปิ อิมินา วาเรน อิทเมว วุตฺตํ.
ตํ ปน โลกุตฺตรมฺปิ "ทุกฺเข ญาณนฺ"ติอาทีนิ นามานิ ลภตีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ.
อิธ ปน โลกิกญาณเมว อธิปฺเปตํ. ตสฺมาเยว จ ตตฺถ กตมํ ทุกฺเข
ญาณนฺติอาทิมาห.
     ตตฺถ ทุกฺขํ อารพฺภาติ ทุกฺขสจฺจํ อาลมฺพิตฺวา, อารมฺมณํ กตฺวาติ อตฺโถ.
ปญฺญาติอาทีสุ ตสฺส ตสฺส อตฺถสฺส ปากฏกรณสงฺขาเตน ปญฺญาปนฏฺเฐน ปญฺญา,
เตน เตน วา อนิจฺจาทินา ปกาเรน ธมฺเม ชานาตีติ ปญฺญา. อิทมสฺสา สภาวปทํ.
ปชานนากาโร ปชานนา. อนิจฺจาทีนิ วิจินาตีติ วิจโย. ปวิจโยติ อุปสคฺเคน ปทํ
วฑฺฒิตํ, ปกาเรน วิจโยติ อตฺโถ. จตุสจฺจธมฺมํ วิจินาตีติ ธมฺมวิจโย.
อนิจฺจาทีนํ สมฺมา ลกฺขณวเสน สลฺลกฺขณา. สา เอว อุปสคฺคนานตฺเตน อุปลกฺขณา
ปจฺจุปลกฺขณาติ วุตฺตา. ภุสํ ลกฺขณา เต เต อนิจฺจาทิธมฺเม ปฏิจฺจ อุปลกฺขณาติ
อตฺโถ. ปณฺฑิตภาโว ปณฺฑิจฺจํ. กุสลภาโว โกสลฺลํ. นิปุณภาโว เนปุญฺญํ.
@เชิงอรรถ:  สํ.มหา. ๑๙/๑๑๐๐/๓๘๑
อนิจฺจาทีนํ วิภาววเสน เวภพฺยา. อนิจฺจาทีนํ จินฺตนกวเสน จินฺตา, ยสฺส
อุปฺปชฺชติ. ตํ อนิจฺจาทีนํ จินฺตาเปตีติปิ จินฺตา. อนิจฺจาทีนิ อุปปริกฺขตีติ
อุปปริกฺขา. ภูรีติ ปฐวี. อยมฺปิ สณฺหฏฺเฐน จ วิตฺถตฏฺเฐน จ ภูรี วิยาติ ภูรี. อถ
วา ปญฺญาเยว ภูเต อตฺเถ รมตีติ ภูรีติ วุจฺจติ. อสนิ วิย สิลุจฺจเย กิเลเส เมธติ
หึสตีติ เมธา, ขิปฺปํ คหณธารณฏฺเฐน วา เมธา. ยสฺสุปฺปชฺชติ, ตํ อตฺตหิต-
ปฏิปตฺติยํ สมฺปยุตฺตธมฺเม จ ยาถาวลกฺขณปฏิเวเธ ปริเนตีติ ปริณายิกา. ธมฺเม
อนิจฺจาทิวเสน วิวิธา ปสฺสตีติ วิปสฺสนา. สมฺมา ปกาเรหิ อนิจฺจาทีนํ ชานาตีติ
สมฺปชาโน, ตสฺส ภาโว สมฺปชญฺญํ. อุปถปฏิปนฺเน สินฺธเว วีถิอาโรปนตฺถํ
ปโตโท วิย อุปฺปเถ ธาวนกํ กูฏจิตฺตํ วีถิอาโรปนตฺถํ วิชฺฌตีติ ปโตโท วิย
ปโตโท.
     ทสฺสนลกฺขเณ อินฺทฏฺฐํ กโรตีติ อินฺทฺริยํ, ปญฺญาสงฺขาตํ อินฺทฺริยํ ปญฺญินฺ-
ทฺริยํ. กึ วุตฺตํ โหติ? นยิทํ "ปุริสสฺส อินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยนฺ"ติอาทิ
วิย ปญฺญาย อินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ, อถ โข ปญฺญา เอว อินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริ-
ยนฺติ วุตฺตํ โหติ. อวิชฺชาย น กมฺปตีติ ปญฺญาพลํ. กิเลสจฺเฉทนฏฺเฐน ปญฺญาว
สตฺถํ ปญฺญาสตฺถํ. อุจฺจคฺคตฏฺเฐน ปญฺญาว ปาสาโท ปญฺญาปาสาโท. อาโลกนฏฺเฐน
ปญฺญาว อาโลโก ปญฺญาอาโลโก. โอภาสนฏฺเฐน ปญฺญาว โอภาโส ปญฺญาโอภาโส.
ปโชตนฏฺเฐน ปญฺญาว ปชฺโชโต ปญฺญาปชฺโชโต. ปญฺญวโต หิ เอกปลฺลงฺเกน
นิสินฺนสฺส ทสสหสฺสิ โลกธาตุ เอกาโลกา เอโกภาสา เอกปชฺโชตา โหติ. เตเนตํ
วุตฺตํ. อิเมสุ ปน ตีสุ ปเทสุ เอกปเทนาปิ เอกสฺมึ อตฺเถ สิทฺเธ ยานิ ปเนตานิ
ภควตา "จตฺตาโรเม ภิกฺขเว อาโลกา. กตเม จตฺตาโร, จนฺทาโลโก สูริยาโลโก
อคฺคาโลโก ปญฺญาโลโก. อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร อาโลกา. เอตทคฺคํ ภิกฺขเว
อิเมสํ จตุนฺนํ อาโลกานํ ยทิทํ ปญฺญาโลโก "ตถา "จตฺตาโรเม ภิกฺขเว โอภาสา.
จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ปชฺโชตา"ติ ๑- สตฺตานํ อชฺฌาสยวเสน สุตฺตานิ เทสิตานิ.
@เชิงอรรถ:  องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๑๔๔,๑๔๕/๑๕๘-๙
ตทนุรูเปเนว อิธาปิ เถเรน เทสนา กตา. อตฺโถ หิ อเนเกหิ อากาเรหิ วิภชฺชมาโน
สุวิภตฺโต โหติ, อญฺญถา จ อญฺโญ พุชฺฌติ, อญฺญถา จ อญฺโญติ. รติกรณตฺเถน
ปน รติทายกฏฺเฐน รติชนกฏฺเฐน จิตฺตีกตฏฺเฐน ทุลฺลภปาตุภาวฏฺเฐน อตุลฏฺเฐน
อโนมสตฺตปริโภคฏฺเฐน จ ปญฺญาว รตนํ ปญฺญารตนํ.
     น เตน สตฺตา มุยฺหนฺติ, สยํ วา อารมฺมเณ น มุยฺหตีติ อโมโห. ธมฺมวิจยปทํ
วุตฺตตฺถเมว. กสฺมา ปเนตํ ปุน วุตฺตนฺติ? อโมหสฺส โมหปฺปฏิปกฺขภาวทีปนตฺถํ.
เตเนตํ ทีเปติ "ยฺวายํ อโมโห, โส น เกวลํ โมหโต อญฺโญ ธมฺโม, โมหสฺส
ปน ปฏิปกฺโข ธมฺมวิจยสงฺขาโต อโมโห นาม อิธ อธิปฺเปโต"ติ. สมฺมาทิฏฺฐีติ
ยาถาวนิยฺยานิกกุสลทิฏฺฐิ. "ตตฺถ กตมํ ทุกฺขสมุทเย ญาณํ, ตตฺถ กตมํ ทุกฺขนิโรเธ
ญาณํ, ตตฺถ กตมํ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณนฺ"ติ ปุจฺฉาวจนานิ
สงฺเขปวเสน วุตฺตานีติ.
                   สจฺจญาณจตุกฺกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๓๙๘-๔๐๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=8882&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=8882&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=264              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2970              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3457              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3457              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]