อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปฏิสํ.อ.๑ (สทฺธมฺม.๑)

                    ๓๗. สลฺเลขฏฺาณนิทฺเทสวณฺณนา
     [๘๘] สลฺเลขฏฺาณนิทฺเทเส ราโค ปุถูติ ราโค วิสุํ, โลกุตฺตเรหิ
อสมฺมิสฺโสติ อตฺโถ. เอส นโย เสเสสุ. ราโคติ รญฺชนฏฺเน. โทโสติ
ทุสฺสนฏฺเน. โมโหติ มุยฺหนฏฺเน. รญฺชนลกฺขโณ ราโค, ทุสฺสนลกฺขโณ โทโส,
มุยฺหนลกฺขโณ โมโหติ. อิเม ตโย สีสกิเลเส วตฺวา อิทานิ ปเภทโต ทสฺเสนฺโต
โกโธติอาทิมาห. ตตฺถ กุชฺฌนลกฺขโณ โกโธติ อิธ สตฺตวตฺถุโก อธิปฺเปโต.
อุปนนฺธนลกฺขโณ อุปนาโห, ทฬฺหภาวปฺปตฺโต โกโธเยว. ปรคุณมกฺขนลกฺขโณ
มกฺโข, ปรคุณปุญฺฉนนฺติ อตฺโถ. ยุคคฺคาหลกฺขโณ ปฬาโส, ยุคคฺคาหวเสน
ปรคุณทุสฺสนนฺติ อตฺโถ. ปรสมฺปตฺติขียนลกฺขณา อิสฺสา, อุสูยนาติ อตฺโถ.
อตฺตสมฺปตฺตินิคูหนลกฺขณํ มจฺฉริยํ. "มยฺหํ อจฺฉริยํ มา ปรสฺส โหตู"ติ อตฺโถ.
อตฺตนา กตปาปปฏิจฺฉาทนลกฺขณา มายา, ปฏิจฺฉาทนฏฺเน มายา วิยาติ
อตฺโถ. อตฺตโน อวิชฺชมานคุณปฺปกาสนลกฺขณํ สาเยฺยํ, สถภาโวติ อตฺโถ.
จิตฺตสฺส อุทฺธุมาตภาวลกฺขโณ ถมฺโภ, ถทฺธภาโวติ อตฺโถ. กรณุตฺตริยลกฺขโณ
สารมฺโภ. อุนฺนติลกฺขโณ มาโน. อพฺภุนฺนติลกฺขโณ อติมาโน. มตฺตภาวลกฺขโณ
มโท. ปญฺจสุ กามคุเณสุ จิตฺตโวสฺสคฺคลกฺขโณ ปมาโท.
     เอวํ วิสุํ วิสุํ กิเลสวเสน ปุถู ทสฺเสตฺวา วุตฺตกิเลเส จ อวุตฺเต อญฺเ
จ สพฺพสงฺคาหิกวเสน ทสฺเสตุํ สพฺเพ กิเลสาติอาทิมาห. ตตฺถ ทิฏฺธมฺมสมฺปราเยสุ
สตฺเต กิเลสนฺติ อุปตาเปนฺติ วิพาเธนฺตีติ กิเลสา. อกุสลกมฺมปถสงฺคหิตา อสงฺคหิตา
จ. ทุฏฺุ วา จริตา, ทุฏฺา วา จริตาติ ทุจฺจริตา. เต ปน กายทุจฺจริตํ วจี-
ทุจฺจริตํ มโนทุจฺจริตนฺติ ติปฺปการา. วิปากํ อภิสงฺขโรนฺตีติ อภิสงฺขารา. เตปิ
ปุญฺาภิสงฺขาโร อปุญฺาภิสงฺขาโต อาเนญฺชาภิสงฺขาโรติ ติปฺปการา. วิปากวเสน
ภวํ คจฺฉนฺตีติ ภวคามิโน, ภวคามิโน กมฺมา ภวคามิกมฺมา. อิมินา อภิสงฺขาร-
ภาเวปิ สติ อเวทนียานิ กมฺมานิ ปฏิกฺขิตฺตานิ โหนฺตีติ อยํ วิเสโส. "ทุจฺจริตา"ติ
จ "กมฺมา"ติ จ ลิงฺควิปลฺลาโส กโต. นานตฺเตกตฺตนฺติ เอตฺถ อุทฺเทเส เอกตฺต-
สทฺทสฺส อภาเวปิ นานตฺเตกตฺตานํ อญฺมญฺาเปกฺขตฺตา เอกตฺตมฺปิ นิทฺทิสิตุ-
กาเมน "นานตฺเตกตฺตนฺ"ติ อุทฺเทโส กโต. นานตฺตสลฺเลขเก เอกตฺเต ทสฺสิเต
สลฺเลขาณํ สุเขน ทสฺสียตีติ. นานตฺตนฺติ อนวฏฺิตตฺตา สปริปฺผนฺทตฺตา จ
นานาสภาโว. เอกตฺตนฺติ อวฏฺิตตฺตา อปริปฺผนฺทตฺตา จ เอกสภาโว.
     จรณเตโชติ จรนฺติ เตน อคตํ ทิสํ นิพฺพานํ คจฺฉนฺตีติ จรณํ. กึ
ตํ? สีลํ. ตเทว ปฏิปกฺขตาปนฏฺเน เตโช. คุณเตโชติ สีเลน ลทฺธปติฏฺโ
สมาธิเตโช. ปญฺาเตโชติ สมาธินา ลทฺธปติฏฺโ วิปสฺสนาเตโช. ปุญฺ-
เตโชติ วิปสฺสนาหิ ลทฺธปติฏฺโ อริยมคฺคกุสลเตโช. ธมฺมเตโชติ จตุนฺนํ เตชานํ
ปติฏฺาภูโต พุทฺธวจนเตโช. จรณเตเชน เตชิตตฺตาติ สีลเตเชน ติขิณีกตตฺตา.
ทุสฺสีลฺยเตชนฺติ ทุสฺสีลฺยภาวสงฺขาตํ เตชํ. ตมฺปิ หิ สนฺตานํ ตาปนโต เตโช
นาม. ปริยาทิยตีติ เขเปติ. อคุณเตชนฺติ สมาธิสฺส ปฏิปกฺขํ วิกฺเขปเตชํ.
ทุปฺปญฺเตชนฺติ วิปสฺสนาาณปฏิปกฺขํ โมหเตชํ. อปุญฺเตชนฺติ ตํตํมคฺควชฺฌ-
กิเลสปฺปหาเนน กิเลสสหายํ อกุสลกมฺมเตชํ. น เกวลํ เหตํ อปุญฺเมว เขเปติ,
"อตฺถิ ภิกฺขเว กมฺมํ อกณฺหํ อสุกฺกํ อกณฺหอสุกฺกวิปากํ กมฺมํ กมฺมกฺขยาย
สํวตฺตตี"ติ ๑- วจนโต กุสลกมฺมมฺปิ เขเปติเยว. ปุญฺเตชปฺปฏิปกฺขวเสน อปุญฺ-
เตชเมว วุตฺตํ. อธมฺมเตชนฺติ นานาติตฺถิยานํ สมยวจนเตชํ. อิมสฺส าณสฺส อุทฺเทส-
วณฺณนายํ วุตฺเต ทุติเย อตฺถวิกปฺเป ราคาทโย เอกูนวีสติ ปุถู ทุสฺสีลฺยเตชา
โหนฺติ. "อภิสงฺขารา, ภวคามิกมฺมา"ติ เอตฺถ อปุญฺาภิสงฺขารา อกุสลกมฺมญฺจ
อปุญฺเตชา โหนฺติ, อาเนญฺชาภิสงฺขารานิ โลกิยกุสลกมฺมานิ ปุญฺเตเชเนว
เขปนียโต อปุญฺเตชปกฺขิกาว โหนฺติ. กามจฺฉนฺทาทโย ปญฺจทส นานตฺตา
อคุณเตชา โหนฺติ, นิจฺจสญฺาทโย อฏฺารส นานตฺตา ทุปฺปญฺเตชา โหนฺติ,
จตุมคฺควชฺฌา จตฺตาโร นานตฺตา อปุญฺเตชา โหนฺติ. โสตาปตฺติมคฺควชฺฌนานตฺเตน
อธมฺมเตโช สงฺคเหตพฺโพ.
     นิทฺเทเส สลฺเลขปฺปฏิปกฺเขน อสลฺเลเขน สลฺเลขํ ทสฺเสตุกาเมน อสลฺเลข-
ปุพฺพโก สลฺเลโข นิทฺทิฏฺโ. เนกฺขมฺมาทโย สตฺตตึส เอกตฺตธมฺมาว ปจฺจนีกานํ
สลฺลิขนโต "สลฺเลโข"ติ วุตฺตา. ตสฺมึ เนกฺขมฺมาทิเก สตฺตตึสปเภเท สลฺเลเข
าณํ สลฺเลขฏฺเ าณนฺติ.
                   สลฺเลขฏฺาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          ------------
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๑๒/๒๐๕, ม.ม. ๑๓/๘๑/๕๗, องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๒๓๔/๒๖๐

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๓๓๙-๓๔๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=7579&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=7579&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=233
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2564
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3001
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3001
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_31