ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔๒ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๘ ปญฺญาส-อสีตินิปาต

                       กุณาลชาตกํ
     เอวมกฺขายตีติ อิทํ สตฺถา กุณาลทเห วิหรนฺโต อนภิรติปีฬิเต
ปญฺจสเต ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา ฯ
     สากิยโกลิยา กิร กปิลวตฺถุนครสฺส จ โกลิยนครสฺส จ
อนฺตเร โรหินี นาม นที ปวตฺตติ ฯ เอเกเนว อาวรเณน ตํ
พนฺธาเปตฺวา สสฺสานิ กโรนฺติ ฯ อถ เชฏฺฐมูลมาเส สสฺเสสุ
มิลายนฺเตสุ อุภยนครวาสิกานํปิ กมฺมกรา สนฺนิปตึสุ ฯ ตตฺถ
โกลิยนครวาสิโน วทึสุ อิทํ อุทกํ อุภโต หริยมานํ เนว อมฺหากํ
น ตุมฺหากํ ปโหสฺสติ อมฺหากํ ปน สสฺสํ เอกอุทเกเนว นิปฺผชฺชิสฺสติ
อิทํ อุทกํ อมฺหากํ เทถาติ ฯ กปิลวตฺถุวาสิโนปิ วทึสุ ตุมฺเหสุ
โกฏฺเฐ ปูเรตฺวา ฐิเตสุ มยํ รตฺตสุวณฺณรชฏนีลมณิกาฬกหาปเณ
คเหตฺวา น สกฺขิสฺสาม ปจฺฉิปสิพฺพกาทิหตฺถา ตุมฺหากํ ฆรทฺวาเร
วิจริตุํ อมฺหากํปิ สสฺสํ เอเกเนว อุทเกน นิปฺผชฺชิสฺสติ อิทํ
อุทฺกํ อมฺหากํ เทถาติ ฯ น มยํ ทสฺสามาติ มยํปิ น ทสฺสามาติ
เอวํ กถํ วฑฺเฒตฺวา เอโก อุฏฺฐาย เอกสฺส ปหารํ อทาสิ
โสปิ อญฺญสฺสาติ เอวํ อญฺญมญฺญํ ปหริตฺวา ราชกุลานํ ชาตึ
ฆฏฺเฏตฺวา กลหํ วฑฺเฒสุํ ฯ โกลิยกมฺมกรา วทึสุ ตุมฺเห
กปิลวตฺถุวาสิโน สากิยทารเก คเหตฺวา คจฺฉถ เย
โสณสิงฺคาลาทโย วิย อตฺตโน ภคินีหิ สทฺธึ สํวสึสุ เอเตสํ หตฺถิอสฺสาทโย
วา ผลกาวุธานิ วา อมฺหากํ กึ กริสฺสนฺตีติ ฯ สากิยกมฺมกราปิ
วทึสุ ตุมฺเหทานิ กุฏฺฐิโน ทารเก คเหตฺวา คจฺฉถ เย
อนาถา นิคฺคติกา ติรจฺฉานา วิย โกลรุกฺเข วสึสุ เอเตสํ
หตฺถิอสฺสาทโย วา ผลกาวุธานิ วา อมฺหากํ กึ กริสฺสนฺตีติ ฯ เต
คนฺตฺวา ตสฺมึ กมฺเม นิยุตฺตอมจฺจานํ กเถสุํ ฯ อมจฺจา ราชกุลานํ
กเถสุํ ฯ ตโต สากิยา ภคินีหิ สทฺธึ สํวสีตานํ ถามญฺจ พลญฺจ
ทสฺสิสฺสามาติ ยุทฺธสชฺชา นิกฺขมึสุ ฯ โกลิยาปิ โกลิยรุกฺขวาสีนํ
ถามญฺจ พลญฺจ ทสฺสิสฺสามาติ ยุทฺธสชฺชา นิกฺขมึสุ ฯ อปเร
ปนาจริยา สากิยโกลิยานํ ทาสีสุ อุทกตฺถาย นทึ คนฺตฺวา จุมฺพฏานิ
ภูมิยํ นิกฺขิปิตฺวาน สุขกถาย สนฺนิสินฺนาสุ เอกิสฺสา จุมฺพฏํ เอกา
สกสญฺญาย คณฺหิ ตํ นิสฺสาย มม จุมฺพฏํ ตว จุมฺพฏนฺติ
กลเห ปวตฺเต อนุกฺกเมน อุภยนครวาสิโน ทาสกมฺมกรา เจว
เสวกคามโภชกา จ อมจฺจอุปราชราชาโน จ สพฺเพ ยุทฺธสชฺชา
นิกฺขมึสูติ วทนฺติ ฯ อิมมฺหา ปน นยา ปุริมนโย พหูสุ อฏฺฐกถาสุ
อาคโต ยุตฺตรูโป จาติ เสฺวว คเหตพฺโพ ฯ เต ปน สายณฺเห
ยุทฺธสชฺชา นิกฺขมิสฺสนฺตีติ ฯ
     ตสฺมึ สมเย ภควา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต ปจฺจูสสมเยว โลกํ
โวโลเกนฺโต อิเม เอวํ ยุทฺธสชฺเช นิกฺขนฺเต อทฺทส ทิสฺวาน
มยิ คเต เอส กลโห วูปสมิสฺสติ นุโข โนติ อุปธาเรนฺโต
อหเมตฺถ คนฺตฺวา กลหํ วูปสมนตฺถํ ตีณิ ชาตกานิ กเถสฺสามิ
ตโต กลโห วูปสมิสฺสติ อถ สามคฺคิทีปนตฺถาย เทฺว ชาตกานิ
กเถตฺวา อตฺตทณฺฑสุตฺตํ กเถสฺสามิ เทสนํ เม สุตฺวา
อุภยนครวาสิโน อฑฺฒเตยฺยานิ อฑฺฒเตยฺยานิ ราชกุมารสตานิ ทสฺสนฺติ
อหํ เต ปพฺพาเชสฺสามิ มหนฺโต สมาคโม ภวิสฺสตีติ สนฺนิฏฺฐานํ
กตฺวา ปาโตว สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต สายณฺหสมเย คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวา กสฺสจิ
อนาโรเจตฺวา สยเมว ปตฺตจีวรมาทาย ทฺวินฺนํ เสนานํ อนฺตเร
อากาเส ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา เตสํ สํเวคชนนตฺถํ ทิวา อนฺธการํ
กาตุํ เกสโต รํสิโย วิสชฺเชนฺโต นิสีทิ ฯ อถ เนสํ สํวิคฺคมานสานํ
อตฺตานํ ทสฺเสนฺโต ฉพฺพณฺณา พุทฺธรํสิโย วิสชฺเชสิ ฯ
กปิลวตฺถุวาสิโนปิ ภควนฺตํ ทิสฺวา อมฺหากํ ญาติเสฏฺโฐ อาคโต
ทิฏฺโฐ นุโข เตน อมฺหากํ กลหกรณภาโวติ จินฺเตตฺวา น โข
ปน สกฺกา สตฺถริ อาคเต อมฺเหหิ ปรสฺส สรีเร สตฺถํ ปาเตตุํ
โกลิยนครวาสิโน อมฺเห หนนฺตุ วา ปจนฺตุ วาติ อาวุธานิ
ฉฑฺเฑสุํ ฯ โกลิยนครวาสิโนปิ ตเถว อกํสุ ฯ อถ ภควา โอตริตฺวา
รมณีเย ปเทเส วาลุกาปุลิเน ปญฺญตฺตปวรพุทฺธาสเน นิสีทิ อโนปมาย
พุทฺธสิริยา วิโรจมาโน ฯ เตปิ ราชาโน ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา นิสีทึสุ ฯ
     อถ เน สตฺถา ชานนฺโตปิ กสฺมา อิธาคมิตฺถ มหาราชาติ
ปุจฺฉิ ฯ เนว ภนฺเต นทีทสฺสนตฺถาย น กีฬนตฺถาย น อรญฺเญ
รมณียภาวทสฺสนตฺถาย อปิจ โข อิมสฺมึ ปน ฐาเน สงฺคามํ
ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา อาคตมฺหาติ ฯ กึ นิสฺสาย โว กลโห มหาราชาติ ฯ
อุทกํ นิสฺสาย ภนฺเตติ ฯ อุทกํ กึ อคฺฆติ มหาราชาติ ฯ อปฺปคฺฆํ
ภนฺเตติ ฯ ปฐวี นาม กึ อคฺฆติ มหาราชาติ ฯ อนคฺฆา ภนฺเตติ ฯ
ขตฺติยา กึ อคฺฆนฺติ มหาราชาติ ฯ ขตฺติยา นาม อนคฺฆาว
ภนฺเตติ ฯ อปฺปคฺฆํ อุทกํ นิสฺสาย กสฺมา อนคฺเฆ ขตฺติเย นาเสถ
มหาราชาติ กลหสฺมึ หิ อสฺสาโท นาม นตฺถิ กลหวเสน หิ
มหาราชา เอกาย รุกฺขเทวตาย กาฬสีเหน สทฺธึ พนฺธาฆาโฏ สกลํปิ
อิมํ กปฺปํ อนุปฺปตฺโตเยวาติ วตฺวา ผนฺทนชาตกํ กเถสิ ฯ ตโต
ปรปตฺติเยน นาม มหาราชา น ภวิตพฺพํ ปรปตฺติยา หุตฺวา หิ
เอกสฺส สสกสฺส กถาย ติโยชนสหสฺสวิตฺถเต หิมวนฺเต จตุปฺปทคณา
มหาสมุทฺทํ ปกฺขนฺทึสุ ตสฺมา ปรปตฺติเยน น ภวิตพฺพนฺติ
วตฺวา ทุทฺทภชาตกํ กเถสิ ฯ ตโต กทาจิ มหาราชา ทุพฺพโลปิ
มหาพลสฺส รนฺธํ ปสฺสติ กทาจิ มหพฺพโลปิ ทุพฺพลสฺส รนฺธํ
ปสฺสติ ลฏุกิกาปิ หิ สกุณิกา หตฺถินาคํ ฆาเฏสีติ วตฺวา ลฏุกิกชาตกํ
กเถสิ ฯ เอวํ กลหวูปสมนตฺถาย ตีณิ ชาตกานิ กเถตฺวา
ตถา สามคฺคิปริทีปนตฺถาย เทฺว ชาตกานิ กเถสิ ฯ สมคฺคานญฺหิ
มหาราชา โกจิ โอตารํ นาม ปสฺสิตุํ น สกฺโกตีติ วตฺวา
รุกฺขธมฺมชาตกํ กเถสิ ฯ ตถา สมคฺคานํ มหาราชา โกจิ วิวรํ
ปสฺสิตุํ นาสกฺขิ ยทา ปน อญฺญมญฺญํ วิวาทมกํสุ อถ เน เอโก
เนสาทปุตฺโต ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา อาทาย คโต วิวาเท อสฺสาโท
นาม นตฺถีติ วตฺวา วฏฺฏกชาตกํ กเถสิ ฯ เอวํ อิมานิ ปญฺจ
ชาตกานิ กเถตฺวา อวสาเน อตฺตทณฺฑสุตฺตํ กเถสิ ฯ
     ตํ สุตฺวา สพฺเพปิ ราชาโน ปสนฺนา สเจ สตฺถา นาคมิสฺส
มยํ อญฺญมญฺญํ วธิตฺวา โลหิตนทึ ปวตฺตยิสฺสาม สตฺถารํ
นิสฺสาย โน ชีวิตํ ลทฺธํ สเจ ปน สตฺถา อคารํ อชฺฌาวสิสฺส
ทีปสหสฺสทฺวยปริวารํ จตุมหาทีปรชฺชมสฺส หตฺถคตํ อภวิสฺส
อติเรกสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา อภวิสฺสํสุ ตโต ขตฺติยปริวาโรว
อจริสฺส ตํ โข ปเนส สมฺปตฺตึ ปหาย นิกฺขมิตฺวา สมฺโพธึ
ปตฺโต อิทานิปิ ขตฺติยปริวาโรว วิจรตูติ อุภยนครวาสิโน
อฑฺฒเตยฺยานิ อฑฺฒเตยฺยานิ ราชกุมารสตานิ อทํสุ ฯ ภควา เต
ปพฺพาเชตฺวา มหาวนํ อคมาสิ ฯ ปุนทิวสโต ปฏฺฐาย เตหิ ปริวุโต
เอกทา กปิลวตฺถุปุเร เอกทา โกลิยนคเรติ ทฺวีสุ นคเรสุ ปิณฺฑาย
จริ ฯ อุภยนครวาสิโนปิสฺส มหาสกฺการํ กรึสุ ฯ เตสํ ครุคารเวน
น อตฺตโน รุจิยา ปพฺพชิตานํ อนภิรติ อุปฺปชฺชิ ฯ ปุราณทุติยิกาโยปิ
เตสํ อนภิรติชนนตฺถาย ตํ ตํ วจนํ วตฺวา สาสนํ เปเสสุํ ฯ
เต อติเรกตรํ อุกฺกณฺฐึสุ ฯ ภควา อาวชฺเชนฺโต เตสํ อนภิรติภาวํ
ญตฺวา อิเม ภิกฺขู มาทิเสน พุทฺเธน สทฺธึ เอกโต วสนฺตา
อุกฺกณฺฐนฺติ กถานุรูปา นุโข เนสํ ธมฺมกถา สปฺปายาติ อุปธาเรนฺโต
กุณาลธมฺมเทสนํ ปสฺสิ ฯ อถสฺส เอตทโหสิ อหํ อิเม ภิกฺขู
หิมวนฺตํ เนตฺวา กุณาลกถาย เนสํ มาตุคามสฺส โทสํ ปกาเสตฺวา
อนภิรตึ หริตฺวา โสตาปตฺติมคฺคํ ทสฺสามีติ ฯ โส ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย กปิลวตฺถุํ ปิณฺฑาย จริตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต ภตฺตกิจฺจเวลายเมว เต ปญฺจสเต
ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา ทิฏฺฐปุพฺโพ โว ภิกฺขเว รมณีโย หิมวนฺตปฺปเทโสติ
ปุจฺฉิ ฯ โน เหตํ ภนฺเตติ ฯ คจฺฉิสฺสถ ปน หิมวนฺตจาริกนฺติ วุตฺเต
ภนฺเต อนิทฺทิมนฺโต มยํ กถํ คมิสฺสามาติ ฯ สเจ ปน โว โกจิ
คเหตฺวา คจฺเฉยฺย คจฺเฉยฺยาถาติ ฯ อาม ภนฺเต คจฺฉามาติ ฯ
     สตฺถา สพฺเพปิ เต อตฺตโน อิทฺธิยา คเหตฺวา อากาเส อุปฺปติตฺวา
หิมวนฺตํ คนฺตฺวา คคนตเล ฐิโตว รมณีเย หิมวนฺตปฺปเทเส
กญฺจนปพฺพตํ รชฏปพฺพตํ มณิปพฺพตํ หิงฺคุลปพฺพตํ อญฺชนปพฺพตํ
สานุปพฺพตํ ผลิกปพฺพตนฺติ นานาวิเธ สตฺต ปพฺพเต ปญฺจ มหานทิโย
คงฺคา ยมุนา อจิรวตี สรภู มหี กณฺณมุณฺฑทหํ รถการทหํ
มณฺฑากิณีสีหปฺปปาตฉทฺทนฺตอโนตตฺตกุณาลทหนฺติ อิเม สตฺต ทเห
ทสฺเสสิ ฯ หิมวนฺโต นาม ปพฺพโต ปญฺจโยชนสตุพฺเพโธ
ติโยชนสหสฺสวิตฺถโต ฯ ตสฺส อิมํ รมณียํ เอกเทสํ อตฺตโน อานุภาเวน
ทสฺเสสิ ฯ ตตฺถ กตนิวาสานิ สีหพฺยคฺฆหตฺถิกุลาทีนิ จตุปฺปทานิ
ทฺวิปเท กุณาลาทโย สกุเณ จ เอกเทสโต ทสฺเสสิ ฯ ตตฺถ
อารามรมณียกาทีนิ ปุปฺผูปคผลูปเค รุกฺเข นานาวิเธ จ สกุณสงฺเฆ
ชลชถลชปุปฺผานิ หิมวนฺตสฺส ปุรตฺถิมปสฺเส สุวณฺณตลํ ปจฺฉิมปสฺเส
หิงฺคุลตลํ ทสฺเสสิ ฯ อิเมสํ รมณียกานํ ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย เตสํ
ภิกฺขูนํ ปุราณทุติยิกาสุ ฉนฺทราโค ปหีโน ฯ อถ สตฺถา เต ภิกฺขู
คเหตฺวา อากาสโต โอตริตฺวา หิมวนฺตสฺส ปจฺฉิมปสฺเส สฏฺฐิโยชนิเก
มโนสิลาตเล สตฺตโยชนิกสฺส กปฺปฏฺฐิตสาลรุกฺขสฺส เหฏฺฐา ติโยชนิกาย
มโนสิลาย อุปริ เตหิ ภิกฺขูหิ ปริวุโต ฉพฺพณฺณพุทฺธรํสิโย วิสชฺเชนฺโต
อณฺณวกุจฺฉึ โขเภตฺวา ชชฺชลมาโน สุริโย วิย นิสีทิตฺวา มธุรสรํ
นิจฺฉาเรนฺโต เต ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขเว อิมสฺมึ หิมวนฺเต
ตุมฺเห อทิฏฺฐปุพฺพํ มํ ปุจฺฉถาติ ฯ ตสฺมึ ขเณ เทฺว จิตฺรโกกิลา
อุโภสุ โกฏีสุ ทณฺฑกํ มุเขน คเหตฺวา มชฺเฌ อตฺตโน สามิกํ
นิสีทาเปตฺวา อฏฺฐ จิตฺรโกกิลา ปุรโต อฏฺฐ ปจฺฉโต อฏฺฐ
วามโต อฏฺฐ ทกฺขิณโต อฏฺฐ เหฏฺฐา อฏฺฐ อุปริจฺฉายํ
กตฺวา เอวํ ตํ จิตฺรโกกิลํ ปริวาเรตฺวา อากาเสนาคจฺฉนฺติ ฯ
เต ภิกฺขู สพฺพํ สกุณสงฺฆํ ทิสฺวา สตฺถารํ ปุจฺฉึสุ เก นาเมเต
ภนฺเต สกุณสงฺฆาติ ฯ ภิกฺขเว เอส มม โปราณโก วํโส มยา
ฐปิตา ปเวณิ มํ ตาว ปุพฺเพ เอวํ ปริจรึสุ ตทา ปเนส
สกุณคโณ มหา อโหสิ อฑฺฒุฑฺฒานิ ทิชกญฺญาสหสฺสานิ มํ
ปริวาเรตฺวา อนุวิจรึสุ อนุปุพฺเพน ปน ปริหายิตฺวา อิทานิ เอตฺตโก
ชาโตติ ฯ กถํ ปน เอวรูเป ภนฺเต วนสณฺเฑ เอตา ทิชกญฺญาโย
ตุมฺเห ปริจรึสูติ ฯ อถ เนสํ สตฺถา เตนหิ ภิกฺขเว มม วจนํ
สาธุกํ สุณาถาติ สตึ อุปฏฺฐาเปตฺวา อตีตํ อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต อาห ฯ
     เอวมกฺขายติ เอวมนุสุยฺยติ สพฺโพสธธรณิธเร เนกปุปฺผมาลฺยวิคเต
คชควยมหิสรุรุจามริปสทขคฺคโคกณฺณสีหพฺยคฺฆทีปิอจฺฉโกก-
ตรจฺฉอุทฺทารกทลิมิควิฬารสสกณฺณิกานุจริเต อากิณฺณเนลมณฺฑล-
มหาวราหนาคกุลกเรณุสงฺฆาธิวุตฺเถ อิสฺสมิคสาขมิคสรภมิคเอณิมิค-
จิตฺรมิควาตมิคปสทมิคปุริสาลูกึปุริสยกฺขรกฺขสนิเสวิเต
อมชฺชมญฺชริธรปหฏฺฐปุปฺผผุสฺสิตคฺคาเนกปาทปคณวิตเต กุรุรจงฺโกรวารณมยูร-
ปราภูตชีวชีวกเจลาวกพลากภิงฺการกรวีกมตฺตวิหงฺคสตสงฺฆุฏฺเฐ อญฺชน-
มโนสิลาหริตาลหึคุลกเหมรชฏกนกาเนกธาตุสตวินทฺธปฏิมณฺฑิตปฺปเทเส
เอวรูเป ขลุ โภ รมฺเม วนสณฺเฑ กุณาโล นาม สกุโณ ปฏิวสติ
อติวิย จิตฺโต อติวิย จิตฺตปตฺตฉทโน ฯ ตสฺเสว ขลุ โภ กุณาลสฺส
สกุณสฺส อฑฺฒุฑฺฒานิ อิตฺถีสหสฺสานิ ปริจาริกา ทิชกญฺญาโย ฯ
อถ ขลุ โภ เทฺว ทิชกญฺญาโย ทณฺฑํ มุเขน ฑํสิตฺวา ตํ กุณาลํ
สกุณํ มชฺเฌ นิสีทาเปตฺวา อุฑฺเฑนฺติ มา นํ กุณาลํ สกุณํ
อทฺธานปริยายปเถ กิลมโถ อุพฺพาเธตฺถาติ ฯ ปญฺจสตา ทิชกญฺญาโย
เหฏฺฐโต เหฏฺฐโต อุฑฺเฑนฺติ สจายํ กุณาโล สกุโณ อาสนา
ปริปติสฺสติ มยํ ตํ ปกฺเขหิ ปฏิคฺคเหสฺสามาติ ฯ ปญฺจสตา
ทิชกญฺญาโย อุปรูปริ อุฑฺเฑนฺติ มา นํ กุณาลํ สกุณํ อาตาโป
ปริตาเปสีติ ฯ ปญฺจสตา ปญฺจสตา ทิชกญฺญาโย อุภโต ปสฺเสน
อุฑฺเฑนฺติ มา นํ กุณาลํ สกุณํ สีตํ วา อุณฺหํ วา ติณํ วา
รโช วา วาโต วา อุสฺสาโว วา อุปปฺผุสีติ ฯ ปญฺจสตา
ทิชกญฺญาโย ปุรโต ปุรโต อุฑฺเฑนฺติ มา นํ กุณาลํ สกุณํ โคปาลกา
วา ปสุปาลกา วา ติณหารกา วา กฏฺฐหารกา วา วนกมฺมิกา
วา กฏฺเฐน วา กถลาย วา ปาณินา วา ปาสาเณน วา เลฑฺฑุนา
วา ทณฺเฑน วา สตฺเถน วา สกฺขราหิ วา ปหารํ อทํสูติ ฯ
ปญฺจสตา ทิชกญฺญาโย ปจฺฉโต ปจฺฉโต อุฑฺเฑนฺติ มายํ กุณาโล
สกุโณ คจฺเฉหิ วา ลตาหิ วา รุกฺเขหิ วา สาขาหิ วา ถมฺเภหิ
วา ปาสาเณหิ วา พลวนฺเตหิ วา ปกฺขีหิ สงฺคาเมสีติ ฯ ปญฺจสตา
ทิชกญฺญาโย ปจฺฉโต ปจฺฉโต อุฑฺเฑนฺติ สณฺหาหิ สขิลาหิ มญฺชูหิ
มธุราหิ วาจาหิ สมุทาจรนฺติโย มายํ กุณาโล สกุโณ อาสเน
ปริยุกฺกณฺฐีติ ฯ ปญฺจสตา ทิชกญฺญาโย ทิโสทิสํ อุฑฺเฑนฺติ
เนกรุกฺขวิวิธวิกติผลมาหรนฺติโย มายํ กุณาโล สกุโณ ขุทฺทาย
ปริกิลมิตฺถาติ ฯ อถ ขลุ ตา ทิชกญฺญาโย ตํ กุณาลํ สกุณํ อาราเมเนว
อารามํ อุยฺยาเนเนว อุยฺยานํ นทีติตฺเถเนว นทีติตฺถํ ปพฺพตสิขเรเนว
ปพฺพตสิขรํ อมฺพวเนเนว อมฺพวนํ ชมฺพูวเนเนว ชมฺพูวนํ ลพุชวเนเนว
ลพุชวนํ นาฬิเกรสญฺชาทิตวเนเนว นาฬิเกรสญฺชาทิตวนํ ขิปฺปเมว
อภิสมฺโภนฺติ รติตฺถาย ฯ อถ ขลุ โภ กุณาโล สกุโณ ตาหิ
ทิชกญฺญาหิ ทิวสํ ปริพฺยุฬฺโห เอวํ ตา อปสาเทติ นสฺสถ ตุมฺเห
วสลิโย วินสฺสถ วสลิโย โจริโย ธุตฺติโย อสติโย ลหุจิตฺตาโย
กตสฺส อปฺปฏิการิกาโย อนิโล วิย เยน กามงฺคมาโยติ ฯ
     ตตฺรายํ อตฺถวณฺณนา ฯ
     ภิกฺขเว โส วนสณฺโฑ เอวมกฺขายติ เอวญฺจ อนุสุยฺยติ ฯ กินฺติ ฯ
สพฺโพสธธรณีธเรติ ฯ วิตฺถาโร ฯ ตตฺถ สพฺโพสธธรณีธเรติ
มูลตจปตฺตปุปฺผาทิสพฺโพสธธราย ธรณิยา สมนฺนาคเตติ
อตฺโถ ฯ สพฺโพสธยุตฺโต วา ธรณีธโร ฯ โส หิ ปเทโส
สพฺโพสธธรณีธโรติ เอวมกฺขายติ เอวญฺจ อนุสุยฺยติ ฯ ตสฺมึ
วนสณฺเฑติ วตตํ โหติ ฯ เสสปทโยชนายปิ เอเสว นโย ฯ
เนกปุปฺผมาลฺยวิตเตติ อเนเกหิ ผลตฺถาย อุปฺปนฺนปุปฺเผหิ เจว
ปิลนฺธนมาเลหิ จ วิตเต ฯ รุรูติ สุวณฺณวณฺณา มิคา ฯ อุทฺทาราติ
อุทฺทา ฯ วิฬาราติ มหาวิฬารา ฯ เนลมณฺฑลํ วุจฺจติ
ตรุณภิงฺกจฺฉาปกเรณุมณฺฑลํ ฯ มหาวราหาติ มหาหตฺถิโน ฯ
อากิณฺณเนลมณฺฑลมหาวราเหน โคจริกาทิเภเทน ทสวิเธน นาคกุเลน
เจว กเรณุสงฺเฆน จ อธิวุตฺเถติ อตฺโถ ฯ อิสฺสมิคาติ กาฬสีหา ฯ
วาตมิคาติ มหาวาตมิคา ฯ ปสทมิคาติ วิจิตฺรมิคา ฯ ปุริสาลูติ
อสฺสมุขยกฺขินิโย ฯ กึปุริสาติ เทวกินฺนรจนฺทกินฺนรทุมกินฺนรทนฺทมานวก-
โกนฺติสกุณกณฺณิปาวุรณาทิเภทา กินฺนรา ฯ อมชฺชมญฺชริธรปหฏฺฐ-
ปุปฺผผุสฺสิตคฺคาเนกปาทปคณวิตเตติ มกุลธเรหิ เจว มญฺชริธเรหิ จ
สุปุปฺผิเตหิ อคฺคมตฺตปุปฺผิเตหิ จ อเนเกหิ ปาทปคเณหิ วิตเต ฯ
วารณา นาม หตฺถิลิงฺคสกุณา ฯ เจลาวกาติปิ เอเต สกุณาเยว ฯ
เหมกนกาติ เทฺว สุวณฺณชาติโย ฯ เอเตหิ อญฺชนาทีหิ เนกธาตุสเตหิ
อเนเกหิ วณฺณธาตุราสีหิ วินทฺธปฏิมณฺฑิตปฺปเทเส ฯ โภติ
ธมฺมาลปนมตฺตเมตํ ฯ จิตฺโตติ มุขตุณฺฑเกหิ เหฏฺฐา อุทรภาเคหิ
วิจิตฺโต ฯ อฑฺฒุฑฺฒานีติ อฑฺฒจตุตฺถานิ ตีณิ สหสฺสานิ ปญฺจสตานีติ
อตฺโถ ฯ อทฺธานปริยายปเถติ อทฺธานสงฺขาเต คมนมคฺเค ฯ
อุพฺพาเธตฺถาติ พาเธตฺถ อชฺโฌตฺถริตฺถ ฯ อุปปฺผุสีติ อุปคนฺตฺวา ผุสิ ฯ
ปหารํ อทํสูติ เอตฺถ มา นนฺติ ปทสฺส สามิวเสน อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ
สงฺคาเมสีติ สมาคจฺฉิ ฯ สณฺหาหีติ มฏฺฐาหิ ฯ สขิลาหีติ ปิยาหิ ฯ
มญฺชูหีติ สขิลาหิ ฯ มธุราหีติ มธุรสฺสราหิ วาจาหิ ฯ สมุทาจรนฺติโยติ
คนฺธพฺพกรณวเสน ปริจรนฺติโย ฯ เนกรุกฺขวิวิธวิกติผลนฺติ เนเกหิ
รุกฺเขหิ วิวิธวิกติผลํ ฯ อาราเมเนว อารามนฺติ ปุปฺผารามาทีสุ
อญฺญตเรน อาราเมเนว อญฺญตรํ อารามํ เนนฺตีติ อตฺโถ ฯ
อุยฺยานาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ นาฬิเกรสญฺชาทิตวเนเนวาติ
นาฬิเกรวเนเนว อญฺญํ นาฬิเกรวนํ ฯ อภิสมฺโภนฺตีติ เอวํ เนตฺวา
ตตฺถ นํ ขิปฺปเมว รติตฺถาย ปาปุณนฺติ ฯ ทิวสํ ปริพฺยุฬฺโหติ สกลทิวสํ
ปริพฺยุฬฺโห ฯ อปสาเทตีติ ตา กิร ตํ เอวํ ทิวสํ ปริจริตฺวา
นิวาสรุกฺเข โอตาเรตฺวา รุกฺขสาขาทีสุ นิสีทิตฺวา อปฺเปว นาม
มธุรวจนํ ลเภยฺยามาติ ปตฺถยนฺติโย อิมินา อุยฺโยชิตกาเล อตฺตโน
วสนฏฺฐานํ คมิสฺสามาติ วสนฺติ ฯ กุณาลราชา ปน ตา อุยฺโยเชนฺโต
นสฺสถาติ อาทิวจเนหิ อปสาเทสิ ฯ ตตฺถ นสฺสถาติ คจฺฉถ ฯ
วินสฺสถาติ สพฺพโต ภาเคน นสฺสถ ฯ เคเห ธนธญฺญาทีนํ นาสเนน
โจริโย พหุมายตาย ธุตฺติโย นฏฺฐสติตาย อสติโย อนวตฺถิตจิตฺตตาย
ลหุจิตฺตาโย กตวินาสเนน มิตฺตทุพฺภิตาย จ กตสฺส อปฺปฏิการิกาโยติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา อิติ โข ภิกฺขเว อหํ ติรจฺฉานคโตปิ
อิตฺถีนํ อกตญฺญุตํ พหุมายตํ อนาจารตํ ทุสฺสีลตญฺจ ชานามิ
ตทาปาหํ ตาสํ วเส อวตฺติตฺวา ตา เอว อตฺตโน วเส วตฺเตมีติ
อิมาย กถาย เตสํ ภิกฺขูนํ อนภิรตึ หริตฺวา สตฺถา ตุณฺหี อโหสิ ฯ
ตสฺมึ ขเณ เทฺว กาฬโกกิลา สามิกํ ทณฺฑเกน อุกฺขิปิตฺวา
เหฏฺฐาภาคาทีสฺ จตสฺโส จตสฺโส หุตฺวา ตํ ปเทสํ อาคมึสุ ฯ เต ภิกฺขู
ตาปิ ทิสฺวา สตฺถารํ ปุจฺฉึสุ ฯ สตฺถา ปุพฺเพ ภิกฺขเว มม
สหาโย ปุณฺณมุโข นาม ปุสฺสโกกิโล อโหสิ ตสฺสายํ วํโสติ
วตฺวา ปุริมนเยเนว เตหิ ภิกฺขูหิ ปุจฺฉิโต อาห
     ตสฺเสว ขลุ โภ หิมวโต ปพฺพตราชสฺส ปุรตฺถิเม ทิสาภาเค
สุสุขุมสุนิปุณคิริปภวา หริตูปยนฺติโยติ ฯ
     ตตฺถ สุสุขุมาติ สุฏฺฐุ สุขุมสณฺหสลิลตาย สุสุขุมา สุนิปุณา
คิริ เอเตสํ ปภวาติ สุสุขุมนิปุณคิริปภวา ฯ หิมวนฺตโต สนฺทมานา
หริตติณมิสฺสโอฆตาย หริตา กุณาลทหํ อุปคมเนน อุปยนฺติโยติ
สุสุขุมสุนิปุณคิริปภวา หริตูปยนฺติโย เอวรูปา นทิโย ยสฺมึ สนฺทนฺตีติ ฯ
     อิทานิ ยํ กุณาลทหํ ตา อุปยนฺติ ตตฺถ ปุปฺผานิ
วณฺเณนฺโต อาห
     อุปฺปลปทุมกุมุทนลินสตปตฺตโสคนฺธิกมนฺทาลกสมฺปติวิรุฬฺหสุจิคนฺธ-
มนุญฺญมนาปกปฺปเทเสติ ฯ
     ตตฺถ อุปฺปลนฺติ นีลุปฺปลํ ฯ นลินนฺติ เสตปทุมํ ฯ สตปตฺตนฺติ
ปริปุณฺณสตปตฺตปทุมํ ฯ สมฺปตีติ เอเตหิ สมฺปติวิรุฬฺเหหิ
อภินวชาเตหิ ฯ สุจิคนฺเธน เจว มนุญฺญคนฺเธน จ หทยพนฺธนสมตฺถตาย
มนาปเกน จ ปเทเสน สมนฺนาคเตติ อตฺโถ ฯ
     อิทานิ ตสฺมึ ทเห รุกฺขาทโย วณฺเณนฺโต อาห ฯ
     กุรุวมุจลินฺทเกตกเวทิสมญฺชุลปุนฺนาคพกุลติลกปิยงฺคุกาหสนสาล-
สลฬจมฺปกอโสกนาครุกฺขติริฏิภุชปตฺตโลทฺทจนฺทโนฆวเน กาลาครุปทุม-
ปิยงฺคุเทวทารุกโจจคหเน
กกุธกุฏชองฺโกลกจฺจิการกณิการกณฺณวิรโกรณฺฑโกวิฬารกึสุกโยธิกวนมลฺลิก-
มนงฺคณมนวชฺชภณฺฑิสุรุจิรภคินิมาลมาลฺยธเร ชาติสุมนมธุคนฺธิกธนุตกฺการิ-
ตาลิสตครอุสีรโกฏฺฐคจฺฉวิตเต อธิมุตฺตกสุมนกุสุมิตลตาวิตตปฏิมณฺฑิตปฺ-
ปเทเส หํสปิลวกาทมฺพการณฺฑกาภินาทิเต วิชฺชาธรสิทฺธสมณตาปสคณาธิวุตฺเถ
นรเทวยกฺขรกฺขสทานวคนฺธพฺพกินฺนรมโหรคานุจิณฺณปฺปเทเส เอวรูเป
ขลุ โภ รมฺเม วนสณฺเฑ ปุณฺณมุโข นาม ปุสฺสโกกิโล ปฏิวสติ อติวิย
มธุรคิโร วิลาสิตนยนมตฺตกฺโข ฯ ตสฺเสว ขลุ โภ ปุณฺณมุขสฺส
ปุสฺสโกกิลสฺส อฑฺฒุฑฺฒานิ อิตฺถีสตานิ ปริจาริกานิ ทิชกญฺญาโย ฯ
อถ ขลุ โภ เทฺว ทิชกญฺญาโย กฏฺฐํ มุเขน ฑํสิตฺวา ตํ ปุณฺณมุขํ
ปุสฺสโกกิลํ มชฺเฌ นิสีทาเปตฺวา อุฑฺเฑนฺติ มา นํ ปุณฺณมุขํ ปุสฺสโกกิลํ
อทฺธานปริยายปเถ กิลมโถ อุพฺพาเธตฺถาติ ฯ ปญฺญาส ทิชกญฺญาโย
เหฏฺฐโต เหฏฺฐโต อุฑฺเฑนฺติ สจายํ ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล
อาสนา ปริปติสฺสติ มยํ ตํ ปกฺเขหิ ปฏิคฺคเหสฺสามาติ ฯ ปญฺญาส
ทิชกญฺญาโย อุปรูปริ อุฑฺเฑนฺติ มา นํ ปุณฺณมุขํ  ปุสฺสโกกิลํ
อาตาโป ปริตาเปสีติ ฯ ปญฺญาส ปญฺญาส ทิชกญฺญาโย อุภโต
ปสฺเสน อุฑฺเฑนฺติ มา นํ ปุณฺณมุขํ ปุสฺสโกกิลํ สีตํ วา อุณฺหํ
วา ติณํ วา รโช วา วาโต วา อุสฺสาโว วา อุปปฺผุสีติ ฯ
ปญฺญาส ทิชกญฺญาโย ปุรโต ปุรโต อุฑฺเฑนฺติ มา นํ ปุณฺณมุขํ
ปุสฺสโกกิลํ โคปาลกา วา ปสุปาลกา วา ติณหารกา วา กฏฺฐหารกา
วา วนกมฺมิกา วา กฏฺเฐน วา กถลาย วา ปาณินา วา ปาสาเณน
วา เลฑฺฑุนา วา ทณฺเฑน วา สตฺเถน วา สกฺขราหิ วา ปหารํ
อทํสูติ ฯ ปญฺญาส ทิชกญฺญาโย ปจฺฉโต ปจฺฉโต อุฑฺเฑนฺติ มายํ
ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล คจฺเฉหิ วา ลตาหิ วา รุกฺเขหิ วา
สาขาหิ วา ถมฺเภหิ วา ปาสาเณหิ วา พลวนฺเตหิ วา ปกฺขีหิ
สงฺคาเมสีติ ฯ ปญฺญาส ทิชกญฺญาโย ปจฺฉโต ปจฺฉโต อุฑฺเฑนฺติ
สณฺหาหิ สขิลาหิ มญฺชูหิ มธุราหิ วาจาหิ สมุทาจรนฺติโย มายํ
ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล อาสเน ปริยุกฺกณฺฐีติ ฯ ปญฺญาส
ทิชกญฺญาโย ทิโสทิสํ อุฑฺเฑนฺติ เนกรุกฺขวิวิธวิกติผลมาหรนฺติโย
มายํ ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล ขุทฺทาย ปริกิลมิตฺถาติ ฯ อถ ขลุ โภ
ตา ทิชกญฺญาโย ตํ ปุณฺณมุขํ ปุสฺสโกกิลํ อาราเมเนว อารามํ
อุยฺยาเนเนว อุยฺยานํ นทีติตฺเถเนว นทีติตฺถํ ปพฺพตสิขเรเนว ปพฺพตสิขรํ
อมฺพวเนเนว อมฺพวนํ ชมฺพูวเนเนว ชมฺพูวนํ ลพุชวเนเนว ลพุชวนํ
นาฬิเกรสญฺชาทิตวเนเนว นาฬิเกรสญฺชาทิตวนํ ขิปฺปเมว อนุสมฺโภนฺติ
รติตฺถาย ฯ อถ ขลุ โภ ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล ตาหิ ทิชกญฺญาหิ ทิวสํ
ปริพฺยุฬฺโห เอวํ ปสํสติ สาธุ สาธุ ภคินิโย เอตํโข ภคินิโย ตุมฺหากํ
ปฏิรูปํ กุลธีตานํ ยํ ตุมฺเห ภตฺตารํ ปริจเรยฺยาถาติ ฯ
     อถ ขลุ โภ ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล เยน กุณาโล สกุโณ
เตนูปสงฺกมิ ฯ อทฺทสํสุ โข กุณาลสฺส สกุณสฺส ปริจาริกา
ทิชกญฺญาโย ตํ ปุณฺณมุขํ ปุสฺสโกกิลํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ
ทิสฺวาน เยน ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล เตนูปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ปุณฺณมุขํ ปุสฺสโกกิลํ เอตทโวจุํ อยํ สมม
ปุณฺณมุข กุณาโล สกุโณ อติวิย ผรุโส อติวิย ผรุสวาโจ
อปฺเปว นาม ตุวํปิ อาคมฺม ปิยวาจํ ลเภยฺยามาติ ฯ อปฺเปว
นาม ภคินิโยติ วตฺวา เยน กุณาโล สกุโณ เตนูปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา กุณาเลน สกุเณน สทฺธึ ปฏิสมฺโมทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล ตํ กุณาลํ
สกุณํ เอตทโวจ กิสฺส ตฺวํ สมฺม กุณาล อิตฺถีนํ สชาตานํ
กุลธีตานํ สมฺมาปฏิปนฺนานํ มิจฺฉาปฏิปนฺโนสิ อมนาปภาณีนํปิ
กิร สมฺม กุณาล อิตฺถีนํ อาจารสมฺปนฺนานํ ตยา มนาปภาณินา
ภวิตพฺพํ กิมงฺคํ ปน มนาปภาณินนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต กุณาโล
สกุโณ ตํ ปุณฺณมุขํ ปุสฺสโกกิลํ เอวํ อปสาเทสิ นสฺส ตฺวํ
สมฺม ชมฺม วสล วินสฺส ตฺวํ สมฺม ชมฺม วสล โก นุ ตยา
วิยตฺโต ชายาชิเนนาติ ฯ เอวํ อปสาทิโต ปน ปุณฺณมุโข
ปุสฺสโกกิโล ตโตเยว ปฏินิวตฺตติ ฯ อถ ขลุ โภ ปุณฺณมุขสฺส
ปุสฺสโกกิลสฺส อปเรน สมเยน นจิรสฺเสว ขโร อาพาโธ อุปฺปชฺชิ
โลหิตปกฺขนฺทิกา พาฬฺหา เวทนา วตฺตนฺติ มรณนฺติกา ฯ อถ
ขลุ โภ ปุณฺณมุขสฺส ปุสฺสโกกิลสฺส ปริจาริกานํ ทิชาญฺญานํ
เอตทโหสิ อาพาธิโก โข อยํ ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล อปฺเปว
นาม อิมมฺหา อาพาธา วุฏฺฐเหยฺย วา น วา วุฏฺฐเหยฺยาติ ฯ
ตํ เอกกํ อทุติยํ โอหาย เยน กุณาโล สกุโณ เตนูปสงฺกมึสุ ฯ
อทฺทสา โข กุณาโล สกุโณ ตา ทิชกญฺญาโย ทูรโตว อาคจฺฉนฺติโย
ทิสฺวาน ตา ทิชกญฺญาโย เอตทโวจ กหํ ปน ตุมฺหํ
วสลิโย ภตฺตาติ ฯ อาพาธิโก โข สมฺม กุณาล ปุณฺณมุโข
ปุสฺสโกกิโล อปฺเปว นาม ตมฺหา อาพาธา วุฏฺฐเหยฺย วา น
วา วุฏฺฐเหยฺยาติ ฯ เอวํ วุตฺเต กุณาโล สกุโณ ตา
ทิชกญฺญาโย เอวํ อปสาเทติ นสฺสถ ตุมฺเห วสลิโย วินสฺสถ
ตุมฺเห วสลิโย โจริโย ธุตฺติโย อสติโย ลหุจิตฺตาโย กตสฺส
อปฺปฏิการิกาโย อนิโล วิย เยน กามงฺคมาโยติ วตฺวา เยน
ปุณฺณมุโข ปุสฺสโกกิโล เตนูปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ปุณฺณมุขํ
ปุสฺสโกกิลํ เอตทโวจ หํ สมฺม ปุณฺณมุขาติ ฯ หํ สมฺม กุณาลาติ ฯ
อถ ขลุ โภ กุณาโล สกุโณ ตํ ปุณฺณมุขํ ปุสฺสโกกิลํ ปกฺเขหิ จ
มุขตุณฺเฑน จ ปริคฺคเหตฺวา วุฏฺฐาเปตฺวา นานาเภสชฺชานิ ปายาเปสิ ฯ
อถ ขลุ โภ ปุณฺณมุขสฺส ปุสฺสโกกิลสฺส โส อาพาโธ ปฏิปสฺสมฺภีติ ฯ
     ตตฺถ ปิยงฺคุกาติ เสตปุปฺผา ฯ หสนาติ หกาโร ปทสนฺธิกโร
อสนาเยว ฯ ติริฏีติ เอกา รุกฺขชาติ ฯ จนฺทนาติ รตฺตจนฺทนา ฯ
โอฆวเนติ เอเตสํ โอเฆน ฆฏาย สมนฺนาคตวเน ฯ เทวทารุกโจจ-
คหเนติ เทวทารุรุกฺเขหิ เจว กทลีหิ จ คหเน ฯ กจฺจิการาติ
เอกา รุกฺขชาติ ฯ กณิการาติ มหาปุปฺผา กณิการา ฯ กณฺณวิราติ
ขุทฺทกปุปฺผา ฯ กึสุกาติ วาตฆาฏกา ฯ โยธิกาติ ยูธิกา ฯ
มลฺลิกมนงฺคณมนวชฺชภณฺฑิสุรุจิรภคินิมาลมาลฺยธเรติ มลฺลิกานญฺจ
อนงฺคณานญฺจ อนวชฺชานญฺจ ภณฺฑีนญฺจ สุรุจิรานญฺจ ภคินีนญฺจ ปุปฺเผหิ
มาลฺยธารยมาเน ฯ ธนุตกฺการีติ ธนุปาตลิ ฯ ตาลิสาติ ตาลิสปตฺตรุกฺขา ฯ
คจฺฉวิตเตติ เอเตหิ สุมนาทีหิ วิตเต นทีคจฺเฉ ปพฺพตคจฺเฉปิ ฯ
กุสุมิตลตาติ เตสุ เตสุ ฐาเนสุ สุฏฺฐุ กุสุมิเต อธิมุตฺตกาทีหิ
เจว นานาวิวิธลตาหิ จ วิตตปฏิมณฺฑิตปฺปเทเส ฯ คณาธิวุตฺเถติ
เอเตสุ หิ วิชฺชาธราทีนํ คเณหิ อธิวุตฺเถ ฯ ปุณฺณมุโขติ
มุขปริปุณฺณตาย ปุณฺณมุโข ปเรหิ ผุฏฺฐตาย ปุสฺสโกกิโล ฯ
วิลาสิตนยโนติ วิลาสิตเนตฺโต ฯ มตฺตกฺโขติ ยถา มตฺตานํ อกฺขีนิ
รตฺตานิ โหนฺติ เอวํ รตฺตกฺโข ปมาณยุตฺตเนตฺโต วา ฯ ภคินิโยติ
อริยโวหาเรนาลปนํ ฯ ปริจเรยฺยาถาติ สกลํ ทิวสํ คเหตฺวา
วิจเรยฺยาถ ฯ อิติ โส ปิยกถํ กเถตฺวา อุยฺโยเชสิ ฯ กทาจิ
ปน กุณาโล สกุโณ สปริวาโร ปุณฺณมุขํ ทสฺสนาย คจฺฉติ ฯ
กทาจิ ปุณฺณมุโข กุณาลสฺส สนฺติกํ อาคจฺฉติ ฯ เตนาห อถ
ขลุ โภติ ฯ สมฺมาติ วยสฺส ฯ อาคมฺมาติ ปฏิจฺจ อุปนิสฺสาย
สนฺธาย ฯ ลเภยฺยามาติ กุณาลสฺส สนฺติกา ปิยวจนํ ลเภยฺยาม ฯ
อปฺเปว นามาติ อปิ นาม ลเภยฺยาม วกฺขามิ นนฺติ ฯ สชาตานนฺติ
สมานชาติกานํ ฯ นสฺสาติ ปลาย ฯ ชมฺมาติ ลามก ฯ วิยตฺโตติ
โกนุ ตยา สทิโส อญฺโญ พฺยตฺโต นาม อตฺถิ ฯ ชายาชิเนนาติ
ชายาชิเตน อยเมว วา ปาโฐ ฯ เอวํ อิตฺถีปราชิเตน ตยา
สทิโส โก นาม พฺยตฺโต อตฺถีติ ตํ ปุน เอวรูปสฺส วจนสฺส
อภณนตฺถาย อปสาเทติ ฯ ตโตเยวาติ กุทฺโธ เม กุณาโลติ
จินฺเตตฺวา ตโตเยว ปฏินิวตฺติตฺวา สปริวาโร อตฺตโน วสนฏฺฐานเมว
อคมาสิ ฯ อปฺเปว นามาติ สํสยปริวิตกฺโก ฯ อิมมฺหา อาพาธา
วุฏฺฐเหยฺย วา น วาติ เอวํ จินฺเตตฺวา ตํ โอหาย ปกฺกมึสุ ฯ
ตุมฺหนฺติ ตุมฺหากํ ฯ อปฺเปว นามาติ ตมฺหา อาพาธา วุฏฺฐเหยฺย
วา โน วา อมฺหากํ คตกาเล มโต ภวิสฺสติ มยญฺหิ อิทานิ
เอโส มริสฺสตีติ ญตฺวา ตุมฺหากํ ปาทปริจาริกา ภวิตุมาคตมฺหาติ ฯ
เตนูปสงฺกมีติ กุณาโล อิมา อิตฺถิโย สามิกสฺส มตกาเล อาคตา
ปฏิกฺกูลา ภวิสฺสามาติ ตํ ปหาย อาคตา อหํ คนฺตฺวา มม
สหายกํ ปุปฺผผลาทีนิ นานาเภสชฺชานิ สํหริตฺวา อโรคํ
กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นาคพโล มหาสตฺโต อากาเส
อุปฺปติตฺวา เยน โส เตนูปสงฺกมิ ฯ หนฺติ นิปาโต ฯ ชีวสิ
สมฺมาติ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห ฯ อิตโรปิสฺส ชีวามิ สมฺมาติ
วทนฺโต ฯ ปายาเปสีติ ปาเยสิ ฯ ปฏิปสฺสมฺภีติ วูปสนฺโต ฯ
     ตาปิ ทิชกญฺญาโย ตสฺมึ อโรเค ชาเต อาคตา ฯ กุณาโลปิ
ปุณฺณมุขํ กติปาหํ ผลาผลานิ ขาทาเปตฺวา ตสฺส พลปฺปตฺตกาเล
สมฺม อิทานิ ตฺวํ อโรโค อตฺตโน ปริจาริกาหิ สทฺธึ วส อหํปิ
อตฺตโน วสนฏฺฐานํ คมิสฺสามีติ อาห ฯ อถ นํ โส อิมา
สมฺม มํ พาฬฺหคิลานํ ปหาย ปลายนฺติ น เม เอตาหิ ธุตฺตีหิ
อตฺโถติ อาห ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต เตนหิ เต สมฺม อิตฺถีนํ
ปาปภาวํ อาจิกฺขิสฺสามีติ ปุณฺณมุขํ คเหตฺวา หิมวนฺตปสฺเส
มโนสิลาตลํ เนตฺวา สตฺตโยชนิเก สาลรุกฺขมูเล มโนสิลาตเล นิสีทิ ฯ
เอกสฺมึ ปสฺเส ปุณฺณมุโข สปริวาโร นิสีทิ ฯ สกลหิมวนฺเต
เทวตา โฆสนํ จริ อชฺช กุณาลราชา หิมวนฺเต มโนสิลาตเล
นิสีทิตฺวา พุทฺธลีลาย ธมฺมํ เทเสสฺสติ ตํ สุณาถาติ ฯ ปรมฺปรโฆเสน
ฉ กามาวจรเทวา ญตฺวา เยภุยฺเยน ตตฺถ สนฺนิปตึสุ ฯ พหู
จ นาคยกฺขรกฺขสสุปณฺณวิชฺชาธรคิชฺฌา อฏวิยํ สนฺนิสิตเทวตา
ตมตฺถํ อุคฺโฆเสสุํ ฯ ตทา อานนฺโท นาม คิชฺฌราชา
ทสสหสฺสคิชฺฌปริวาโร คิชฺฌกูฏปพฺพเต ปฏิวสติ ฯ โสปิ ตํ โกลาหลํ
สุตฺวา ธมฺมํ สุณิสฺสามีติ สปริวาโร อาคนฺตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
นารโทปิ ปญฺจาภิญฺโญ ตาปโส ทสสหสฺสตาปสปริวุโต หิมวนฺตปฺปเทเส
วิหรนฺโต ตํ เทวโฆสนํ สุตฺวา สหาโย เม กิร กุณาโล อิตฺถีนํ
อคุณํ กเถสฺสติ มหาสมาคโม ภวิสฺสติ มยาปิ ตมสฺส เทสนํ
โสตุํ วฏฺฏตีติ ตาปสทสสหสฺเสน สทฺธึ อิทฺธิยา ตตฺถ คนฺตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ พุทฺธาทีนํ เทสนา สนฺนิปาตสทิโส มหาสมาคโม
อโหสิ ฯ อถ มหาสตฺโต ชาติสรญาเณน อิตฺถีโทสปฏิสํยุตฺตํ
อตีตภเว ทิฏฺฐการณํ ปุณฺณมุขํ กายสกฺขึ กตฺวา กเถสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ
     อถ ขลุ โภ กุณาโล สกุโณ ตํ ปุณฺณมุขํ ปุสฺสโกกิลํ
คิลานา วุฏฺฐิตํ อจิรวุฏฺฐิตํ เคลญฺญา ตํ เอตทโวจ ทิฏฺฐา
มยา สมฺม ปุณฺณมุข กณฺหา เทฺวปีติกา ปญฺจปติกาย ฉฏฺเฐ
ปุริเส จิตฺตํ ปฏิพทฺธนฺติยา ยทิทํ กพนฺเธ ปีฐสปฺปิมฺหิ ภวติ จ
ปนุตฺตเรตฺถ วากฺยํ ฯ
                อถชฺชุโน นกุโล ภีมเสโน
                ยุธิฏฺฐิโล สหเทโว จ ราชา
                เอเต ปตี ปญฺจมติจฺจ นารี
                อกาสิ ขุชฺชวามนเกน ปาปํ ฯ
ปุน ทิฏฺฐา มยา สมฺม ปุณฺณมุข ปญฺจตปาวี นาม สมณี
สุสานมชฺเฌ วสนฺตี จตุตฺถภตฺตํ ปรินามยมานา สุราธุตฺตเกน
ปาปมกาสิ ทิฏฺฐา มยา สมฺม ปุณฺณมุข กากวนฺตี นาม เทวี
สมุทฺทมชฺเฌ วสนฺตี ภริยา เวนเตยฺยสฺส นฏกุเวเรน ปาปมกาสิ
ทิฏฺฐา มยา สมฺม ปุณฺณมุข กุรุงฺคเทวี นาม โลมสุนฺทรี
เอฬกกุมารํ กามยมานา ฉฬงฺคกุมารธนนฺเตวาสินา ปาปมกาสิ
เอวญฺเหตมญฺญาตํ พฺรหฺมทตฺตสฺส มาตุกา โอหาย โกสลราชํ
ปญฺจาลจณฺเฑน ปาปมกาสิ ฯ
                เอตา จ อญฺญา จ อกํสุ ปาปํ
                ตสฺมาหํ อิตฺถีนํ น วิสฺสเส นปฺปสํเส
                มหี ยถา ชคติสมานรตฺตา
                วสุนฺธรา อิตรีตรานํ ปติฏฺฐา
                สพฺพสหา อผนฺทนา อกุปฺปา
                ตถิตฺถิโย ตาโย น วิสฺสเส นโร ฯ
                สีโห ยถา โลหิตมํสโภชโน
                พาฬมิโค ปญฺจาวุโธ สุรุทฺโธ
                ปสยฺห ขาทิ ปรหึสเน รโต
                ตถิตฺถิโย ตาโย น วิสฺสเส นโร ฯ
น ขลุ โภ สมฺม ปุณฺณมุข เวสิโย นาริโย คมนีโย นเหตา
พนฺธกิโย นาม พนฺธิโย วธิกาโย นาม เอตาโย ยทิทํ เวสิโย
นาริโย คมนีโยติ ฯ โจรา วิย เวณิกตา มทิรา วิย วิสทุฏฺฐา
วาณิโชว วาจาสนฺธิติโย อิสฺสสิงฺคมิว วิปริวตฺตาโย อุรคมิว
ทุชฺชิวฺหาโย ฯ โสพฺภมิว ปฏิจฺฉนฺนาโย ปาตาลมิว ทุปฺปูราโย รกฺขสี
วิย ทุตฺโตสาโย ยโมเวกนฺตหาริโย ฯ สิขีริว สพฺพภกฺขา นทีริว
สพฺพวาหินี อนิโล วิย เยน กามํจรา เนรุ วิย อวิเสสกรา วิสรุกฺโข
วิย นิจฺจผลิตาโย ฯ ภวติ จ ปนุตฺตเรตฺถ วากฺยํ
         ยถา โจโร ยถา ทุฏฺโฐ   วาณิโชว วิกตฺถนี
         อิสฺสสิงฺคมิว ปริวตฺตา     ทุชฺชิวฺหา อุรโค ยถา ฯ
         โสพฺภมิว ปฏิจฺฉนฺนา      ปาตาลมิว ทุปฺปุรา
         รกฺขสี วิย ทุตฺโตสา      ยโมเวกนฺตหาริโย ฯ
         ยถา สิขี นที วาโห      อนิโล กามปารวา
         เนรูว อวิเสสา จ       วิสรุกฺโขว นิจฺจผลี
         นาสยนฺติ ฆเร โภคํ      รตนานนฺตกริตฺถิโยติ ฯ
     ตตฺถ คิลานา วุฏฺฐิตนฺติ ปฐมคิลานํ ปจฺฉา วุฏฺฐิตํ ฯ ทิฏฺฐา
มยาติ อตีเต กิร พฺรหฺมทตฺโต กาสิกราชา สมฺปนฺนพลพาหนตาย
โกสลรชฺชํ คเหตฺวา โกสลราชานํ มาเรตฺวา ตสฺส อคฺคมเหสึ
สนฺนิสินฺนคพฺภํ คเหตฺวา พาราณสึ คนฺตฺวา ตํ อตฺตโน อคฺคมเหสึ
อกาสิ ฯ สา อปรภาเค ธีตรํ วิชายิ ฯ รญฺโญ ปกติยา ธีตา
วา ปุตฺโต วา นตฺถิ ฯ โส ตุสฺสิตฺวา ภทฺเท วรํ คณฺหาหีติ อาห ฯ
สา คหิตกํ กตฺวา ฐเปสิ ฯ ตสฺสา ปน กุมาริกาย กณฺหาติ นามํ
กรึสุ ฯ อถสฺสา วยปฺปตฺตาย มาตา อมฺม ปิตรา เต วโร
ทินฺโน ตมหํ คเหตฺวา ฐเปสึ ตว รุจฺจนกํ วรํ คณฺหาหีติ ฯ
สา มยฺหํ อวิชฺชมานํ ธนํ นตฺถิ ปฏิคฺคหณตฺถาย เม สยํวรํ
กาเรหีติ ฯ สา กิเลสพหลตาย หิโรตฺตปฺปํ ภินฺทิตฺวา มาตรํ
อาห ฯ สา รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ ราชา ยถารุจิตํ ปตึ คณฺหตูติ
วตฺวา สยํวรํ โฆสาเปสิ ฯ ราชงฺคเณ สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตา พหู
ปุริสา สนฺนิปตึสุ ฯ กณฺหา ปุปฺผสมุคฺคํ อาทาย อุตฺตรสีหปญฺชเร
ฐิตา โอโลเกนฺตี เอกํปิ น โรเจสิ ฯ ตทา ปณฺฑุราชโคตฺตโต
อชฺชุโน นกุโล ภีมเสโน ยุธิฏฺฐิโล สหเทโวติ อิเม ปญฺจ
ปณฺฑุราชปุตฺตา ตกฺกสิลายํ ทิสาปาโมกฺขสฺส อาจริยสฺส สนฺติเก สิปฺปํ
อุคฺคเหตฺวา เทสจาริตฺตํ ชานิสฺสามาติ วิจรนฺตา พาราณสึ ปตฺวา
อนฺโตนคเร โกลาหลํ สุตฺวา ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ ญตฺวา มยํปิ
คมิสฺสามาติ กาญฺจนรูปกสมานรูปา ปญฺจปิ ตตฺถ คนฺตฺวา ปฏิปาฏิยา
อฏฺฐํสุ ฯ สา กณฺหา เต ทิสฺวา ปญฺจสุปิ เตสุ ปฏิพทฺธจิตฺตา
หุตฺวา ปญฺจนฺนํปิ สีเสสุ มาลาจุมฺพฏกานิ ขิปิตฺวา อมฺม อิเม
ปญฺจ ชเน วเรมีติ อาห ฯ สา รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ ราชา
วรสฺส ทินฺนตฺตา น ลภิสฺสสีติ อวตฺวา อนตฺตมโนว กึชาติกา
กสฺส ปุตฺตาติ ปุจฺฉิตฺวา เต ปณฺฑุราชปุตฺตา เทวาติ
ปณฺฑุราชปุตฺตภาวํ ญตฺวา เตสํ สกฺการํ กตฺวา ตํ ปาทปริจาริกํ อทาสิ ฯ
สา สตฺตภูมิกปาสาเท เต กิเลสวเสน สงฺคณฺหิ ฯ
     เอโก ปนสฺสา ปริจารโก ขุชฺโช ปีฐสปฺปิ อตฺถิ ฯ สา
ปญฺจ ราชปุตฺเต กิเลสวเสน สงฺคณฺหิตฺวา เตสํ พหิ นิกฺขนฺตกาเล
โอกาสํ ลภิตฺวา กิเลเสน อนุทยฺหมานา ขุชฺเชน สทฺธึ ปาปํ กโรติ ฯ
เตน จ สทฺธึ กเถนฺตี มยฺหํ ตยา สทิโส ปิโย นตฺถิ ราชปุตฺเต
มาราเปตฺวา เตสํ คลโลหิเตน ตว ปาเท โธวิสฺสามีติ วทติ ฯ
อิตเรสุปิ เชฏฺฐภาติเกน สทฺธึ มิสฺสีภูตกาเล อิเมหิ จตูหิ ชเนหิ
ตฺวเมว มยฺหํ ปิยตโร มยา ชีวิตํปิ ตวตฺถาย ปริจฺจตฺตํ มม
ปิตุ อจฺจเยน ตุยฺหญฺเญว รชฺชํ ทาเปสฺสามีติ วทติ ฯ อิตเรหิ
สทฺธึ มิสฺสีภูตกาเลปิ เอเสว นโย ฯ เต อยํ อมฺเห ปิยายติ
อิสฺสริยญฺจ โน เอตํ นิสฺสาย ชาตนฺติ ตสฺสา อติวิย ตุสฺสนฺติ ฯ
สา เอกทิวสํ อาพาธิกา อโหสิ ฯ อถ นํ เต ปริวาเรตฺวา เอโก
สีสํ สมฺพาหนฺโต นิสีทิ ฯ เสสา เอเกกํ หตฺถญฺจ ปาทญฺจ
ปริมชฺชึสุ ฯ ขุชฺโช ปนสฺสา ปาทมูเล นิสีทิ ฯ สา ปน สีสํ
สมฺพาหมานสฺส เชฏฺฐกภาติกสฺส อชฺชุชนกุมารสฺส มยฺหํ ตยา
ปิยตโร นตฺถิ ชีวมานา ตยา สทฺธึ ชีวิสฺสามิ ปิตุ อจฺจเยน
ตุยฺหํ รชฺชํ ทาเปสฺสามีติ สีเสน สญฺญํ ททมานา ตํ สงฺคณฺหิ ฯ
อิตเรสํปิ หตฺถปาเทหิ ตเถว สญฺญํ อทาสิ ฯ ขุชฺชสฺส ปน
ตฺวญฺเญว มม ปิยตโร ตวตฺถาย อหํ ชีวิสฺสามีติ ชิวฺหาย
สญฺญํ อทาสิ ฯ เต สพฺเพปิ ปุพฺเพ อภิณฺหกถิตภาเวน ตาย
สญฺญาย ตมตฺถํ ชานึสุ ฯ อชฺชุนกุมาโร ปน ตสฺสา หตฺถปาทชิวฺหาวิกาเร
ทิสฺวา ยถา มยฺหํ เอวํ เสสานํปิ อิมาย สญฺญา ทินฺนา ภวิสฺสติ นิสฺสํสยํ
ขุชฺเชนาติ สทฺธึ เอติสฺสา สนฺถเวน ภวิตพฺพนฺติ จินฺเตตฺวา ภาตโร
คเหตฺวา พหิ นิกฺขมิตฺวา ปุจฺฉิ ทิฏฺฐา เต ปญฺจปติกา มม สีสวิการํ
ทสฺเสตีติ ฯ อาม ทิฏฺฐาติ ฯ การณํ ชานถาติ ฯ น ชานามาติ ฯ
อิทํ นาเมตฺถ การณํ ตุมฺหากํ ปน หตฺถปาเทหิ ทินฺนสญฺญาย การณํ
ชานถาติ ฯ อาม ชานามาติ ฯ อมฺหากํปิ เตเนว การเณน
อทาสีติ ฯ ขุชฺชสฺส ชิวฺหาวิกาเรน สญฺญาทานสฺส การณํ ชานถาติ ฯ
น ชานามาติ ฯ
     อถ เนสํ อาจิกฺขิตฺวา อิมินาปิ สทฺธึ เอตาย ปาปกมฺมํ กตนฺติ
วตฺวา เตสุ อสทฺทหนฺเตสุ ขุชฺชํ ปกฺโกสาเปตฺวา ปุจฺฉิ ฯ โส สพฺพํ
ปวุตฺตึ กเถสิ ฯ เต ตสฺส วจนํ สุตฺวา ตสฺสา วิคตฉนฺทราคา
หุตฺวา อโห มาตุคาโม นาม ปาโป ทุสฺสีโล อมฺหาทิเส นาม
ชาติสมฺปนฺเน โสภคฺคปฺปตฺเต ปหาย เอวรูเปน เชคุจฺฉปฏิกฺกูเลน
ขุชฺเชน สทฺธึ ปาปกมฺมํ กโรติ โก นาม ปณฺฑิตชาติโก เอวํ
นิลฺลชฺชาหิ ปาปธมฺมาหิ อิตฺถีหิ สทฺธึ รมิสฺสตีติ อเนเกหิ ปริยาเยหิ
มาตุคามํ ครหิตฺวา อลํ โน ฆราวาเสนาติ เต ปญฺจชนา หิมวนฺตํ
ปวิสิตฺวา ปพฺพชิตฺวา กสิณปริกมฺมํ กตฺวา อายูหปริโยสาเน ยถากมฺมํ
คตา ฯ กุณาโล ปน สกุณราชา ตทา อชฺชุนกุมาโร อโหสิ ฯ
ตสฺมา อตฺตนา ทิฏฺฐการณํ ทสฺเสนฺโต ทิฏฺฐา มยาติ อาทิมาห ฯ
     ตตฺถ เทฺวปิติกาติ โกสลรญฺโญ จ กาสิกรญฺโญ จ วเสเนเวตํ
วุตฺตํ ฯ ปญฺจปติกายาติ ปญฺจปติกา ฯ ยกาโร นิปาตมตฺโต ฯ
ปฏิพทฺธนฺติยาติ ปฏิพทฺธมานา ฯ กพนฺเธติ ตสฺส กิร คีวา โอนมิตฺวา
อุรํ อลฺลินา ตสฺมา ฉินฺนสีโส วิย ขายติ ฯ ปตี ปญฺจมติจฺจาติ
เอเต ปญฺจ อติกฺกมิตฺวา ฯ ขุชฺชวามนเกนาติ ขุชฺเชน วามนเกน
สทฺธึ ฯ
     อิทํ วตฺวา อปรานิปิ ทิฏฺฐปุพฺพานิ ทสฺเสนฺโต ปุน ทิฏฺฐา
อาทิมาห ฯ ตตฺถ ปฐมวตฺถุสฺมึ ตาว อยํ วิภาวนา ฯ
     อตีเต กิร พาราณสึ นิสฺสาย ปญฺจตปาวี นาม เสตสมณี
สุสาเน ปณฺณสาลํ กาเรตฺวา ตตฺถ วสมานา จตฺตาริ ภตฺตานิ
อติกฺกมิตฺวา ภุญฺชติ สกลนคเร จนฺโท วิย สุริโย วิย จ ปากฏา
อโหสิ ฯ พาราณสิวาสิโน ขิปิตฺวาปิ ปกฺขลิตฺวาปิ นโม ปญฺจตปาวิยาติ
วทนฺติ ฯ อเถกสฺมึ ฉณกาเล ปฐมทิวเส ตาว สุวณฺณการา คณพนฺเธน
เอกสฺมึ ปเทเส มณฺฑปํ กตฺวา มจฺฉมํสสุราคนฺธมาลาทีนิ ตตฺถ เนตฺวา
สุราปาตุํ อารภึสุ ฯ อเถโก สุวณฺณกาโร สุราปิฏฺฐกํ ฉฑฺเฑตฺวา
นโม ปญฺจตปาวิยาติ วตฺวา เอเกน ปณฺฑิตปุริเสน อมฺโภ อนฺธพาล
จลจิตฺตาย อิตฺถิยา นโม กโรสิ อโห พาโลสีติ วุตฺเต สมฺม มา
เอวํ อวจ มา ตฺวํ นิรยสํวตฺตนิกํ กมฺมํ กรีติ อาห ฯ อถ นํ โส
ทุพฺพุทฺธิ ตุณฺหี โหหิ สหสฺเสน เม อพฺภุทํ กโรหิ อหํ เต ปญฺจตปาวึ
อิโต สตฺตเม ทิวเส อลงฺกตปฏิยตฺตํ อิมสฺมึเยว ฐาเน นิสินฺนํ
สุราปิฏฺฐกํ คาหาเปตฺวา สุรํ ปิวิสฺสามิ มาตุคาโม ธุวสีโล นาม
นตฺถีติ อาห ฯ โส น สกฺขิสฺสสีติ วตฺวา เตน สทฺธึ สหสฺเสน
อพฺภุทมกาสิ ฯ โส ตํ อญฺเญสํ สุวณฺณการานํ อาโรเจตฺวา
ปุนทิวเส ปาโตว ตาปสเวเสน สุสานํ ปวิสิตฺวา ตสฺส วสนฏฺฐานสฺส
อวิทูเร สุริยํ นมสฺสมาโน อฏฺฐาสิ ฯ สา นครํ ภิกฺขตฺถาย คจฺฉมานา
ตํ ทิสฺวา มหิทฺธิโก ขฺวายํ ตาปโส ภวิสฺสติ อหํ ตาว สุสานปสฺเส
วสามิ อยํ  มชฺเฌ สุสานสฺส วสติ ภวิตพฺพมสฺสพฺภนฺตเร สนฺตธมฺเมน
วนฺทิสฺสามิ นนฺติ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิ ฯ โส เนว โอโลเกสิ น
อาลปติ ฯ ทุติยทิวเสปิ ตเถว อกาสิ ฯ ตติยทิวเส ปนสฺสา
วนฺทิตกาเล อโธมุโขว คจฺฉาหีติ อาห ฯ จตุตฺถทิวเส กจฺจิ
ภิกฺขาย น กิลมสีติ ปฏิสนฺถารมกาสิ ฯ สา ปฏิสนฺถาโร
เม ลทฺโธติ ตุฏฺฐา ปกฺกามิ ฯ ปญฺจมทิวเส พหุตรํ ปฏิสนฺถารํ
ลภิตฺวา โถกํ นิสีทิตฺวา คตา ฯ ฉฏฺเฐ ทิวเส ปน นํ
อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา นิสินฺนํ ภคินิ กึ นุโข อชฺช พาราณสิยํ
มหาคีตวาทิตสทฺโทติ วตฺวา อยฺย ตุมฺเหว น ชานาถ นคเร
ฉโณ สงฺฆุฏฺโฐ ตตฺถ กีฬนฺตานํ เอส สทฺโทติ วุตฺเต เอตฺถ
โก นาเมส สทฺโทติ อชานนฺโต วิย หุตฺวา ภคินิ กตี ภตฺตานิ
อติกฺกเมสีติ ปุจฺฉิ ฯ จตฺตาริ อยฺยาติ ฯ ตุมฺเห ปน กตี
อติกฺกเมถาติ ฯ สตฺต ภคินีติ อิทํ ปน โส มุสา อภาสิ ฯ
เทวสิกํ โส สทา รตฺตึ ภุญฺชติ ฯ โส ตํ กตี เต ภคินิ วสฺสานิ
ปพฺพชิตายาติ ปุจฺฉิตฺวา ตาย ทฺวาทส วสฺสานีติ วตฺวา ตุมฺหากํ กตี
วสฺสานีติ วุตฺเต อิทํ เม ฉฏฺฐํ วสฺสนฺติ อาห ฯ อถ นํ อตฺถิ
ปน เต ภคินิ สนฺตธมฺโม อธิคโตติ ปุจฺฉิตฺวา นตฺถิ อยฺยาติ
ตุมฺหากํ ปน อตฺถีติ วุตฺเต มยฺหํปิ นตฺถีติ วตฺวา ภคินิ มยํ
เนว กามสุขํ ลภาม น เนกฺขมฺมสุขํ กึ อมฺหากญฺเญว อุณฺโห
นิรโย มหาชนสฺส กิริยํ กโรม อหํปิ คิหี ภวิสฺสามิ อตฺถิ
เม มาตุสนฺตกํ ธนํ น สกฺโกมิ ทุกฺขํ อนุภวิตุนฺติ อาห ฯ สา
ตสฺส วจนํ สุตฺวา อตฺตโน จลจิตฺตตาย ตสฺมึ ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา
อยฺย อหํปิ อุกฺกณฺฐิตา สเจ มํ น ฉฑฺเฑสฺสถ ตุมฺเห อหํปิ
เต ภคินี ภวิสฺสามีติ ฯ  อถ นํ โส เอหิ น ตํ ฉฑฺเฑสฺสามิ
ภริยา เม ภวิสฺสสีติ ตํ นครํ ปเวเสตฺวา สํวสิตฺวา สุราปานมณฺฑปํ
คนฺตฺวา ตาย สุราปิฏฺฐกํ คาหาเปตฺวา สุรํ ปิวิ ฯ อิตโร สหสฺเสน
ชิโต ฯ สา ตํ ปฏิจฺจ ปุตฺตธีตาหิ วฑฺฒิ ฯ ตทา กุณาโล
สุราธุตฺตโก อโหสิ ฯ โส ตํ การณํ อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต
ทิฏฺฐา มยาติ อาทิมาห ฯ
     ทุติยวตฺถุสฺมึ อตีตกถา จตุกฺกนิปาเต กากวนฺตีชาตกวณฺณนาย
วิตฺถาริตา ฯ ตทา ปน กุณาโล ครุโฬ อโหสิ ฯ ตสฺมา อตฺตโน
ทิฏฺฐการณํ ปกาเสนฺโต ทิฏฺฐา มยาติ อาทิมาห ฯ
     ตติยวตฺถุสฺมึ อตีเต พฺรหฺมทตฺโต โกสลราชานํ วธิตฺวา รชฺชํ
คเหตฺวา ตสฺส อคฺคมเหสึ คพฺภินึ อาทาย พาราณสึ ปจฺจาคนฺตฺวา
ตสฺสา คพฺภินิภาวํ ชานนฺโตปิ อคฺคมเหสึ อกาสิ ฯ สา ปริปกฺกคพฺภา
สุวณฺณรูปกสทิสํ ปุตฺตํ วิชายิตฺวา วุฑฺฒิปฺปตฺตํปิ นํ พาราณสิราชา
เอส เม ปจฺจามิตฺตสฺส ปุตฺโต กึ อิมินาติ มาราเปสฺสติ มา
เม ปุตฺโต ปรหตฺเถ มรตูติ จินฺเตตฺวา ธาตึ อาห อมฺม
อิทํ ทารกํ ปิโลติกาย อตฺถริตฺวา อามกสุสาเน นิปชฺชาเปตฺวา
เอหีติ ฯ ธาตี ตถา กตฺวา นหาตฺวา ปจฺจาคมิ ฯ โกสลราชาปิ
มริตฺวา ปุตฺตสฺส อารกฺขเทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺสานุภาเวน
เอกสฺส เอฬกปาลกสฺส ตสฺมึ ปเทเส เอฬิกา จาเรนฺตสฺส เอกา
เอฬิกา ตํ กุมารํ ทิสฺวา สิเนหํ อุปฺปาเทตฺวา ขีรํ ปาเยตฺวา โถกํ
วิจริตฺวา ปุน อาคนฺตฺวา ตโย จตฺตาโร วาเร ปาเยสิ ฯ
เอฬกปาลโก ตสฺสา กิริยํ ทิสฺวา ตํ ฐานํ คนฺตฺวา ตํ ทารกํ ทิสฺวา
ปุตฺตสิเนหํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา เนตฺวา อตฺตโน ภริยาย อทาสิ ฯ
สา ปน อปุตฺตกา อโหสิ ฯ เตนสฺสา ถญฺญํ นตฺถิ ฯ อถ นํ
เอฬิกาย ขีรเมว ปาเยสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย ปน เทวสิกํ เทวสิกํ
เทฺว ติสฺโส เอฬิกา มรนฺติ ฯ เอฬกปาลโก อิมสฺมึ ปฏิชคฺคิยมาเน
สพฺพา เอฬิกา มริสฺสนฺติ กึ โน อิมินาติ ตํ เอกสฺมึ
มตฺติกภาชเน นิปชฺชาเปตฺวา อปเรน ปิทหิตฺวา มาสจุณฺเณน มุขํ
นิพฺพิวรํ ลิมฺปิตฺวา นทิยํ วิสชฺชาเปสิ ฯ ตเมนํ วุยฺหมานํ เหฏฺฐา
ติตฺเถ ราชนิเวสเน ชิณฺณปฏิสงฺขารโก เอโก จณฺฑาโล สปชาปติโก
มกจึ โธวนฺโต ตํ ทิสฺวา เวเคน คนฺตฺวา อุทกา อาหริตฺวา ตีเร
ฐเปตฺวา กิเมตฺถาติ วิวริตฺวา โอโลเกนฺโต อภิรูปํ ทารกํ ปสฺสิ ฯ
ภริยาปิสฺส อปุตฺตกา ฯ ตสฺสา ตสฺมึ ปุตฺตสิเนโห นิพฺพตฺติ ฯ
อถ นํ เคหํ เนตฺวา ปฏิชคฺคิ ฯ ตํ สตฺตฏฺฐวสฺสกาลโต ปฏฺฐาย
มาตาปิตโร ราชกุลํ คจฺฉนฺตา อาทาย คจฺฉนฺติ ฯ โสฬสวสฺสกาลโต
ปฏฺฐาย ราชกุลํ คนฺตฺวา ชิณฺณปฏิสงฺขรณํ กโรติ ฯ รญฺโญ
อคฺคมเหสิยา จ กุรุงฺคเทวี นาม ธีตา อโหสิ อุตฺตมรูปธรา ฯ
สา ตสฺส ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย ตสฺมึ ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา
อญฺญตฺถ อนภิรตา ตสฺเสว กมฺมกรณฏฺฐานเมว อาคจฺฉติ ฯ เตสํ
อภิณฺหทสฺสเนเนว อญฺญมญฺญํ ปฏิพทฺธจิตฺตานํ อนฺโตราชกุเลเยว
ปฏิจฺฉนฺโนกาเส อชฺฌาจาโร ปวตฺตติ ฯ คจฺฉนฺเต กาเล ปริจาริกาโย
ญตฺวา รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ
     ราชา กุชฺฌิตฺวา อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา อิมินา จณฺฑาลปุตฺเตน
อิทํ นาม กตํ อิมสฺส กตฺตพฺพํ ชานาถาติ อาห ฯ อมจฺจา มหาปราโธ
เอส นานาวิธานิ กมฺมกรณานิ กาเรตฺวา ปจฺฉา นํ มาเรตุํ
วฏฺฏตีติ วทึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ กุมารสฺส ปิตา อารกฺขเทวตา
ตสฺเสว กุมารสฺส มาตุ สรีเร อธิมุจฺจิ ฯ สา เทวตานุภาเวน
ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา มหาราช นายํ กุมาโร จณฺฑาโล
เอส มม กุจฺฉิสฺมึ นิพฺพตฺโต โกสลรญฺโญ ปุตฺโต อหํ เทว
เม ปุตฺโต มโตติ ตุมฺหากํ มุสาวาทํ อวจํ อหเมเวตํ ตุมฺหากํ
ปจฺจามิตฺตสฺส ปุตฺโตติ ธาติยา ทตฺวา อามกสุสาเน ฉฑฺฑาเปสึ
อถ นํ เอโก เอฬกปาลโก ปฏิชคฺคิ โส อตฺตโน เอฬิกาสุ
มรนฺตีสุ นทิยา ปวาเหสิ อถ นํ วุยฺหมานํ ตุมฺหากํ เคเห
ชิณฺณปฏิสงฺขารโก จณฺฑาโล ทิสฺวา ตํ โปเสสิ สเจ น สทฺทหถ
เต สพฺเพ ปกฺโกสาเปตฺวา ปุจฺฉถาติ ฯ ราชา ธาตึ อาทึ กตฺวา
เต สพฺเพ ปกฺโกสาเปตฺวา ปุจฺฉิ ฯ เต ตเถว ตํ ปวุตฺตึ รญฺโญ
อาโรเจสุํ ฯ ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา ราชา ชาติสมฺปนฺโน กุมาโรติ
ตุฏฺโฐ ตํ นหาเปตฺวา อลงฺการาเปตฺวา ตสฺเสว ธีตรํ อทาสิ ฯ
ตสฺส ปน เอฬิกานํ มาริตตฺตา เอฬกกุมาโรติ นามํ กรึสุ ฯ
อถสฺส ราชา เสนาพาหนํ ทตฺวา คจฺฉ อตฺตโน ปิตุสนฺตกํ รชฺชํ
คณฺหาติ ตํ อุยฺโยเชสิ ฯ โส กุรุงฺคเทวึ อาทาย คนฺตฺวา รชฺเช
ปติฏฺฐาสิ ฯ อถสฺส พาราณสิราชา อนุคฺคหิตสิปฺโป อยนฺติ สิปฺปํ
สิกฺขาปนตฺถํ ฉฬงฺคกุมารํ นามาจริยํ กตฺวา เปเสสิ ฯ โส ตสฺส
อาจริโย เมติ เสนาปติฏฺฐานํ อทาสิ ฯ อปรภาเค กุรุงฺคเทวี เตน
สทฺธึ อนาจารมกาสิ ฯ เสนาปติโนปิ ปริจารโก ธนนฺเตวาสี นาม
อตฺถิ ฯ โส ตสฺส หตฺเถ กุรุงฺคเทวิยา วตฺถาลงฺการาทีนิ เปเสสิ ฯ
สา เตนาปิ สทฺธึ ปาปมกาสิ ฯ
     กุณาโล ตํ การณํ อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต ทิฏฺฐา มยาติ
อาทิมาห ฯ ตตฺถ โลมสุนฺทรีติ โลมราชิยา มณฺฑิตอุทรา ฯ
ฉฬงฺคกุมารธนนฺเตวาสินาติ เอฬกกุมารํ ปตฺถยมานาปิ
ฉฬงฺคกุมารเสนาปตินา จ ตสฺเสว ปริจารเกน ธนนฺเตวาสินา จ
สทฺธึ ปาปมกาสิ ฯ เอวํอนาจารา อิตฺถิโย ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา
เตนาหํ ตา นปฺปสํสามีติ ฯ อิทํ มหาสตฺโต อตีตํ อาหริตฺวา ทสฺเสสิ ฯ
โส หิ ตทา ฉฬงฺคกุมาโร อโหสิ ฯ ตสฺมา อตฺตนา ทิฏฺฐการณํ อาหริ ฯ
     จตุตฺถวตฺถุสฺมึปิ อตีเต โกสลราชา พาราณสิรชฺชํ คเหตฺวา
พาราณสิรญฺโญ อคฺคมเหสึ คพฺภินึปิ อตฺตโน อคฺคมเหสึ กตฺวา
สกนครเมว คโต ฯ สา อปรภาเค ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ราชา ปน
อปุตฺตกตฺตา ตํ ปุตฺตสิเนเหน โปเสตฺวา สพฺพสิปฺปานิ สิกฺขาเปตฺวา
วยปฺปตฺตํ อตฺตโน ปิตุสนฺตกํ รชฺชํ คณฺหาติ เปเสสิ ฯ โส ตตฺถ
คนฺตฺวา รชฺชํ กาเรสิ ฯ อถสฺส มาตา ปุตฺตํ เม ปสฺสิตุกามมฺหีติ
โกสลราชานํ อาปุจฺฉิตฺวา มหาปริวารา พาราณสึ อคมาสิ ฯ ทฺวินฺนํ
รฏฺฐานํ อนฺตเร เอกสฺมึ นิคเม นิวาสํ คณฺหิ ฯ ตตฺถ เอโก
ปญฺจาลจณฺโฑ นาม พฺราหฺมณกุมาโร อตฺถิ อภิรูโป ฯ โส ตสฺสา
ปณฺณาการํ อุปนาเมสิ ฯ สา ตํ ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา เตน สทฺธึ
ปาปกมฺมํ กตฺวา กติปาหํ ตตฺเถว วีตินาเมตฺวา พาราณสึ คนฺตฺวา
ปุตฺตํ ทิสฺวา ขิปฺปํ ปฏินิวตฺติตฺวา ปุน ตสฺมิญฺเญว นิคเม นิวาสํ
คเหตฺวา กติปาหํ เตน สทฺธึ อนาจารํ จริตฺวา โกสลนครํ คตา ฯ
สา ตโต ปฏฺฐาย น จิรสฺเสว ตํ ตํ การณํ วตฺวา ปุตฺตสฺส
สนฺติกํ คมิสฺสามีติ ราชานํ อาปุจฺฉิตฺวา คจฺฉนฺตี จ อาคจฺฉนฺตี จ
ตสฺมึ นิคเม อฑฺฒมาสมตฺตํ เตน สทฺธึ อนาจารํ จริ ฯ
     สมฺม ปุณฺณมุข อิตฺถิโย นาเมตา ทุสฺสีลา มุสาวาทินิโยติ ฯ อิทํปิ
อตีตํ ทสฺเสนฺโต มหาสตฺโต เอวญฺเหตนฺติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ พฺรหฺมทตฺตสฺส
มาตุกาติ พาราณสิยํ รชฺชํ กาเรนฺตสฺส พฺรหฺมทตฺตกุมารสฺส มาตา ฯ ตทา
กิร กุณาโล ปญฺจาลจณฺโฑ อโหสิ ตสฺมา ตํ อตฺตนา ญาตการณํ ทสฺเสนฺโต
เอวมาห ฯ
     เอตา จาติ สมฺม ปุณฺณมุข เอตา จ ปญฺจ อิตฺถิโย ปาปกมฺมํ
อกํสุ น อญฺญาติ สญฺญํ มา กริ ฯ อถ โข เอตา จ อญฺญา จ
พหู ปาปกมฺมมกํสุ ฯ อิมสฺมึ ฐาเน ฐตฺวา โลเก อติจารินีนํ วตฺถูนิ
กเถตพฺพานิ ฯ ชคตีติ ยถา ชคติสงฺขาตา มหี เมทนี พสุนฺธรา
ปฐวี ฯ สมานรตฺตาติ ปติฏฺฐาภาเวน สพฺเพสุ สมานรตฺตา นาม
หุตฺวา ฯ สา จ พสุนฺธรา อิตรีตรานํ ปติฏฺฐาติ อุตฺตมานญฺจ
อธมานญฺจ ปติฏฺฐา โหติ ฯ ตถา อิตฺถิโยปิ กิเลสวเสน สพฺเพสํปิ
อุตฺตมานญฺจ อธมานญฺจ ปติฏฺฐา โหนฺติ ฯ อิตฺถิโย หิ โอกาสํ
ลภมานา น เกนจิ สทฺธึ ปาปกมฺมํ กโรนฺตี นาม น สนฺติ ฯ
สพฺพสหาติ ยถา ปฐวี สพฺพเมว สหติ น ผนฺทติ น กุปฺปติ น
จลติ ตถา อิตฺถิโยปิ สพฺเพสุ ปุริเสสุ โลกสฺสาทวเสน สหนฺติ ฯ
สเจ ตาสํ โกจิ ปุริโส จิตฺเต ปติฏฺฐิโต โหติ ตสฺส รกฺขนตฺถํ
น ผนฺทนฺติ น โกลาหลํ กโรนฺติ ฯ ยถา จ สา น กุปฺปติ น
จลติ เอวํ อิตฺถิโยปิ เมถุนธมฺเมน น กุปฺปนฺติ น จลนฺติ น
สกฺกา เตน ปูเรตุํ ฯ พาฬมิโคติ ทุฏฺฐมิโค ฯ ปญฺจาวุโธติ มุขสฺส
เจว จตุนฺนญฺจ จรณานํ วเสน เอตํ วุตฺตํ ฯ สุรุทฺโธติ สุลุทฺโธ
สุผรุโส สุทารุโณ ฯ ตถิตฺถิโยติ ยถา สีหสฺส มุขญฺเจว จตฺตาโร
หตฺถปาทาติ ปญฺจาวุธานิ ตถา อิตฺถีนํ รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพานิ
ปญฺจาวุธานิ ฯ ยถา โส อตฺตโน ภกฺขํ คณฺหนฺโต เตหิ ปญฺจหิ
คณฺหติ ตถา ตาปิ กิเลสภกฺขํ คณฺหมานา รูปาทีหิ อาวุเธหิ
ปหริตฺวา คณฺหนฺติ ฯ ยถา โส กกฺขโล ปสยฺห ขาทติ เอวํ
เอตาปิ กกฺขลา ปสยฺห ขาทนฺติ ตถา เหตา ถิรสีเลปิ ปุริเส
อตฺตโน พเลน ปสยฺหาการํ กตฺวา สีลวินาสํ ปาเปนฺติ ฯ ยถา
โส ปรหึสเน รโต เอวํ ตาปิ กิเลสวเสน ปรหึสเน รตา ฯ
ตาโยติ ตา เอวํ อคุณสมนฺนาคตาโย น วิสฺสเส นโร ฯ คมนีโยติ
คณิกาโย ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ สมฺม ปุณฺณมุข ยาเนตานิ อิตฺถีนํ
เวสิโยติ อาทีนิ นามานิ น เอตานิ ตาสํ สภาวนามานิ ฯ น
เหตา เวสิโย นาม น นาริโย นาม น คมนีโย นาม น พนฺธกิโย
นาม สภาวนามโต ปน วธิกาโย นาเมตาโย ฯ ยา เอตาโย เวสิโย
นาริโย คมนีโยติ วุจฺจนฺติ ฯ วธิกาโยติ สามิเก ฆาฏิกาโย ฯ
สฺวายมตฺโถ มหาหํสชาตเกน ทีเปตพฺโพ ฯ
     วุตฺตญฺเหตํ
         มายา เจสา มรีจีว      โสกา โรคา จุปทฺทวา
         ขราว พนฺธนา เจตา     มจฺจุปาสา คุหาสยา
         ตาสุ โย วิสฺสเส โปโส   โส นเรสุ นราธโมติ ฯ
     ตตฺถ เวณิกตาติ กตเวณิโย ฯ ยถา หิ โมลึ พนฺธิตฺวา
อฏวิยํ ฐิตโจรา ธนํ วิลุมฺปนฺติ เอวเมตาปิ กิเลสวสํ เนตฺวา
ธนํ วิลุมฺปนฺติ ฯ มทิรา วิย วิสทุฏฺฐาติ วิสมิสฺสกา สุรา วิย ฯ
ยถา สา วิการํ ทสฺเสติ เอวเมตาปิ อญฺเญสุ ปุริเสสุ สา รตฺตา
กิจฺจากิจฺจํ อชานนฺติโย อญฺญสฺมึ กตฺตพฺเพ อญฺญเมว กโรนฺติโย
วิการํ ทสฺเสนฺติ ฯ วาจาสนฺธิติโยติ ยถา วาณิโช อตฺตโน ภณฺฑสฺส
วณฺณเมว ภณติ เอวเมตาปิ อตฺตโน อคุณํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา
คุณเมว ปกาเสนฺติ ฯ วิปริวตฺตาโยติ ยถา อิสฺสมิคสฺส สิงฺคํ
ปริวตฺเตตฺวา ฐิตํ เอวํ ลหุจิตฺตตาย วิปริวตฺตาโย โหนฺติ ฯ
อุรคมิวาติ อุรโค วิย มุสาวาทิตาย ทุชฺชิวฺหา นาม ฯ โสพฺภมิวาติ
ยถา ปทรปฏิจฺฉนฺโน คูถกูโป เอวํ วตฺถาลงฺการปฏิจฺฉนฺนา หุตฺวา
วิจรนฺติ ฯ ยถา วา กจวราทิปฏิจฺฉนฺโน อาวาโต อกฺกนฺโต ปาททุกฺขํ
ชเนติ เอวเมว ตาปิ วิสฺสาเสน อุปเสวิยมานา ทุกฺขํ ชเนนฺติ ฯ
ปาตาลมิวาติ ยถา มหาสมุทฺเท ปาตาลํ ทุปฺปูรํ เอวเมตาปิ เมถุเนน
วิชายเนน อลงฺกเตนาติ ตีหิ ทุปฺปูรา ฯ เตเนวาห ติณฺณํ ภิกฺขเว
ธมฺมานํ อติตฺโต มาตุคาโม กาลํ กโรติ เมถุนธมฺเมน วิชายเนน
อลงฺกาเรนาติ อาทิ ฯ รกฺขสี วิยาติ ยถา รกฺขสี นาม มํสคิทฺธตาย
ธเนน น สกฺกา โตเสตุํ พหุํปิ ธนํ ปฏิกฺขิปิตฺวา มํสเมว ปตฺเถติ
เอวเมตาปิ เมถุนคิทฺธตาย พหุนาปิ ธเนน น ตุสฺสนฺติ ธนํ อคเหตฺวา
เมถุนเมว ปตฺเถนฺติ ฯ ยโมวาติ ยถา ยโม เอกนฺตหโร น กญฺจิ
ปริหรติ เอวเมตาปิ ชาติสมฺปนฺนาทีสุ น กญฺจิ ปริหรนฺติ สพฺพํ
กิเลสวเสน สีลวินาสํ ปาเปตฺวา ทุติยจิตฺตวาเร นิรยํ อุปเนนฺติ ฯ
สิขีริวาติ ยถา สิขี สุจึปิ อสุจึปิ สพฺพํ ภกฺขยติ ตเถว ตาปิ หีนุตฺตเม
สพฺเพ เสวนฺติ ฯ นทีอุปมายปิ เอเสว นโย ฯ เยน กามํจราติ
ภุมฺมตฺเถ กรณวจนํ ฯ ยตฺถ เอตาสํ กาโม โหติ ตตฺเถว ธาวนฺติ ฯ
เนรูติ หิมวติ เอโก สุวณฺณปพฺพโต ตํ อุปคตา กากาปิ สุวณฺณวณฺณาว
โหนฺติ ฯ ยถาปิ โส เอวเมตาปิ นิพฺพิเสสกรา อตฺตานํ
อุปคตํ เอกสทิสํ กตฺวา ปสฺสนฺติ ฯ วิสรุกฺโขติ อมฺพสทิโส
กิมฺปกฺกรุกฺโข โส นิจฺจเมว ผลติ วณฺณาทิสมฺปนฺโน จ โหติ เตน ตํ
นิราสงฺกา ปริภุญฺชิตฺวา มรนฺติ ฯ เอวเมตาปิ รูปาทิวเสน นิจฺจผลิตาย
รมณียา วิย ขายนฺติ ฯ เสวิยมานา ปน ปมาทํ อุปฺปาเทตฺวา
อปาเยสุ ปาเตนฺติ ฯ
     เตน วุตฺตํ
        อายตึ โทส นญฺญาย  โย กาเม ปฏิเสวติ
        วิปากนฺเต หนนฺตี นํ  กิมฺปกฺกมิว ภกฺขิตนฺติ ฯ
ยถา วา วิสรุกฺโข นิจฺจผลตฺตา สทา อนตฺถาวโห โหติ
เอวเมตาปิ สีลาทิวินาสวเสน ฯ ยถา วา วิสรุกฺขสฺส มูลํปิ ตโจปิ
ปตฺตํปิ ปุปฺผํปิ ผลํปิ วิสเมวาติ นิจฺจผโล ตเถว ตาสํ รูปํปิ
สทฺโทปิ คนฺโธปิ รโสปิ โผฏฺฐพฺพํปิ ปญฺจวิธํปิ วิสเมวาติ วิสรุกฺโข
วิย นิจฺจผลิตาโยติ ฯ
     ปนุตฺตเรตฺถาติ คาถาพนฺเธน ตมตฺถํ ปากฏตรํ กาตุํ เอวมาห ฯ
ตตฺถ รตนานนฺตกริตฺถิโยติ สามิเกหิ ทุกฺขสมฺภตานํ รตนานํ อนฺตรายกรา
อิตฺถิโย เอตานิปิ ปเรสํ ทตฺวา อนาจารํ จรนฺติ ฯ
     อิโต ปรํ นานปฺปกาเรน อตฺตโน กถาวิลาสํ ทสฺเสนฺโต อาห
จตฺตารีมานิ สมฺม ปุณฺณมุข ยานิ ปรกุเล น วาเสตพฺพานิ โคณํ
เธนุ ยานํ ภริยา จตฺตาริ ธนานิ ปณฺฑิโต ยานิ ฆรา น วิปฺปวาสเย
                โคณํ เธนุญฺจ ยานญฺจ
                ภริยํ ญาติกุเล น วาสเย
                ภุญฺชนฺติ รถํ อยานกา
                อติวาเหน หนนฺติ ปุงฺควํ
                โทเหน หนนฺติ วจฺฉกํ
                ภริยา ญาติกุเล ปทุสฺสตีติ
ฉ อิมานิ สมฺม ปุณฺณมุข ยานิ วตฺถูนิ กิจฺเจ ชาเต อนตฺถจารีนิ ภวนฺติ
                อคุณํ ธนุ ญาติกุเล จ ภริยา
                ปารํ นาวา อกฺขภคฺคญฺจ ยานํ
                ทูเร มิตฺโต ปาปสหายโก จ
                กิจฺเจ ชาเต อนตฺถจารีนิ ภวนฺตีติ
อฏฺฐหิ สมฺม ปุณฺณมุข ฐาเนหิ อิตฺถี สามิกํ อวชานาติ ทลิทฺทตา
อาตุรตา ชิณฺณกตา สุราโสณฺฑตา มุทฺธตา ปมตฺตตา สพฺพกิจฺเจสุ
อนุวตฺตนตา สพฺพธนมนุปฺปาทเนน อิเมหิ สมฺม ปุณฺณมุข อฏฺฐหิ
ฐาเนหิ อิตฺถี สามิกํ อวชานาตีติ ฯ ภวติ จ ปนุตฺตเรตฺถ วากฺยํ
           ทลิทฺทํ อาตุรญฺจาปิ  ชิณฺณกํ สุราโสณฺฑกํ
           ปมตฺตํ มุทฺธปตฺตญฺจ  ทตฺตํ กิจฺเจสุ หาปนํ
           สพฺพกามปณิธาเนน  อวชานนฺติ สามิกนฺติ ฯ
     นวหิ สมฺม ปุณฺณมุข ฐาเนหิ อิตฺถิโย ปโทสมาหรนฺติ
อารามคมนสีลา จ โหนฺติ อุยฺยานคมนสีลา จ โหนฺติ นทีติตฺถคมนสีลา
จ โหนฺติ ญาติกุลคมนสีลา จ โหนฺติ ปรกุลคมนสีลา จ โหนฺติ
อาทาสทุสฺสมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺตสีลา จ โหนฺติ มชฺชปายินี จ
โหนฺติ นิลฺโลกนสีลา จ โหนฺติ ปทฺวารฏฺฐายินี จ โหนฺติ อิเมหิ
ขลุ สมฺม ปุณฺณมุข นวหิ ฐาเนหิ อิตฺถิโย ปโทสมาหรนฺตีติ ฯ
ภวติ จ ปนุตฺตเรตฺถ วากฺยํ
                อารามคมนสีลา
                อุยฺยานํ นทึ ญาติปรกุลํ
                ทุสฺสมณฺฑนมนุยุตฺตา
                ยาจิตฺถี มชฺชปายินี
                ยา จ นิลฺโลกนสีลา
                ยา จ ปทฺวารฏฺฐายินี
                นวเหเตหิ ฐาเนหิ
                ปโทสมาหรนฺติ อิตฺถิโยติ ฯ
     จตฺตาลีสาย ขลุ สมฺม ปุณฺณมุข ฐาเนหิ อิตฺถี ปุริสํ อจฺจาวทติ
วิชมฺภติ วินมติ วิลสติ วิลชฺชติ นเขน นขํ ฆฏฺเฏติ ปาเทน ปาทํ
อกฺกมติ กฏฺเฐน ปฐวึ วิเลขติ ทารกํ อุลฺลงฺฆติ อุลฺลงฺฆาเปติ
สีฆติ สีฆาเปติ กีฬติ กีฬาเปติ จุมฺพติ จุมฺพาเปติ ภุญฺชติ
ภุญฺชาเปติ ททาติ ยาจติ อายาจติ กตมนุกโรติ อุจฺจํ
ภาสติ นีจํ ภาสติ อาวิจฺจํ ภาสติ วิวิจฺจํ ภาสติ นจฺเจน
คีเตน วาทิเตน โรทิเตน วิลปิเตน วิลาสิเตน วิภูสิเตน
ชคฺฆติ เปกฺขติ กฏึ จาเลติ คุยฺหภณฺฑกํ สญฺจาเลติ อูรุํ
วิวรติ อูรุํ ปทหติ ถนํ ทสฺเสติ กจฺฉํ ทสฺเสติ นาภึ
ทสฺเสติ อกฺขึ นิกฺขนติ ภมุกํ อุกฺขิปติ โอฏฺฐํ ปลิกฺขติ
ชิวฺหํ นิลฺลาเลติ ทุสฺสํ มุญฺจติ ทุสฺสํ ปฏิพนฺธติ สีสํ มุญฺจติ
สีสํ พนฺธติ อิเมหิ ขลุ สมฺม ปุณฺณมุข จตฺตาลีสาย ฐาเนหิ
อิตฺถี ปุริสํ อจฺจาวทติ ฯ
     ปญฺจวีสาย ขลุ สมฺม ปุณฺณมุข ฐาเนหิ อิตฺถี ปทุฏฺฐา
เวทิตพฺพา ภวติ สามิกสฺส ปวาสํ วณฺเณติ ปวุตฺถํ น สรติ
อาคตํ นาภินนฺทติ อวณฺณํ ตสฺส ภณติ วณฺณํ ตสฺส น
ภณติ อนตฺถํ ตสฺส จรติ อตฺถํ ตสฺส น จรติ อกิจฺจํ
ตสฺส กโรติ กิจฺจํ ตสฺส น กโรติ ปริทหิตฺวา สยติ ปรมฺมุขี
นิปชฺชติ ปริวตฺตกชาตา โข ปน โหติ กุงฺกุมิยชาตา ทีฆํ
อสฺสาสติ ทุกฺขํ เวทิยติ อุจฺจารปสฺสาวํ อภิณฺหํ คจฺฉติ
วิโลมมาจรติ ปรปุริสสทฺทํ สุตฺวา กณฺณโสตํ วิทหติ นีหตโภคา
ปน โหติ ปฏิวิสฺสเกหิ สนฺถวํ กโรติ นิกฺขนฺตปาทา โข ปน
โหติ วิสิขานุจารินี ปน โหติ อติจารินี โข ปน โหติ
สามิเก อคารวา ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺปา อภิณฺหํ ทฺวาเร ติฏฺฐติ กจฺฉานิ
องฺคานิ ทสฺเสติ ถนานิ ทสฺเสติ ทิโสทิสํ คนฺตฺวา เปกฺขติ
อิเมหิ ขลุ สมฺม ปุณฺณมุข ปญฺจวีสาย ฐาเนหิ อิตฺถี ปทุฏฺฐา
เวทิตพฺพา ภวตีติ ฯ ภวติ จ ปนุตฺตเรตฺถ วากฺยํ
                ปวาสํ ตสฺส วณฺเณติ
                คตํ ตสฺส น โสจติ
                ทิสฺวา ปตึ อาคตํ นาภินนฺทติ
                ภตฺตุ วณฺณํ น กทาจิ ภาสติ
                เอเต ปทุฏฺฐาย ภวนฺติ ลกฺขณา ฯ
                อนตฺถํ ตสฺส จรติ อสญฺญตา
                อตฺถญฺจ หาเปติ อกิจฺจการินี
                ปริทหิตฺวา สยติ ปรมฺมุขี
                เอเต ปทุฏฺฐาย ภวนฺติ ลกฺขณา ฯ
                ปริวตฺตกชาตา กุงฺกุมิยชาตา
                ทีฆญฺจ อสฺสาสติ ทุกฺขเวทนญฺจ เวทิยติ
                อุจฺจารปสฺสาวํ อภิณฺหํ คจฺฉติ
                เอเต ปทุฏฺฐาย ภวนฺติ ลกฺขณา ฯ
                วิโลมมาจรติ อกิจฺจการินี
                สทฺทํ นิสาเมติ ปรสฺส ภาสโต
                นีหตโภคา จ กโรติ สนฺถวํ
                เอเต ปทุฏฺฐาย ภวนฺติ ลกฺขณา ฯ
                กิจฺเฉน ลทฺธํ กสิราภตํ ธนํ
                วิตฺตํ วินาเสติ ทุกฺเขน สมฺภตํ
                ปฏิวิสฺสเกหิ จ กโรติ สนฺถวํ
                เอเต ปทุฏฺฐาย ภวนฺติ ลกฺขณา ฯ
                นิกฺขนฺตปาทา วิสิขานุจารินี
                นิจฺจญฺจ สามิมฺหิ ปทุฏฺฐมานสา
                อติจารินี โหติ อเปตคารวา
                เอเต ปทุฏฺฐาย ภวนฺติ ลกฺขณา ฯ
                อภิกฺขณํ ติฏฺฐติ ทฺวารมูเล
                ถนานิ กจฺฉานิ จ ทสฺสยนฺตี
                ทิโสทิสํ เปกฺขติ ภนฺตจิตฺตา
                เอเต ปทุฏฺฐาย ภวนฺติ ลกฺขณา ฯ
     สพฺพา นที วงฺกคติ   สพฺเพ กฏฺฐมยา วนา
     สพฺพิตฺถิโย กเร ปาปํ ลพฺภมาเน นิวาตเก ฯ
                สเจ ลเภถ ขณํ วา รโห วา
                นิวาตกํ วาปิ ลเภถ ตาทิสํ
                สพฺพาว อิตฺถี น กเรยฺยุ โน ปาปํ
                อญฺญํ อลตฺถ ปีฐสปฺปินา สทฺธึ ฯ
                นรานมารามกราสุ นารีสุ
                อเนกจิตฺตาสุ อนิคฺคหาสุ จ
                สพฺพตฺถตา ปีติกราปิ เจ สิยุํ
                น วิสฺสเส ติตฺถสมา หิ นาริโยติ ฯ
     ตตฺถ โคณํ เธนูติ ลิงฺควิปลฺลาสวเสน วุตฺตํ ฯ ญาติกุเล
ปทุสฺสตีติ ตตฺถ สา นิพฺภยา หุตฺวา ตรุณกาลโต ปฏฺฐาย วิสฺสาสิเกหิ
ทาสาทีหิปิ สทฺธึ อนาจารํ จรติ ฯ ญาตกา ญตฺวาปิ นิคฺคหํ น กโรนฺติ
อตฺตโน อกิตฺตึ ปริหรมานา อชานนฺตา วิย โหนฺติ ฯ อนตฺถจารีนีติ
อนาสึสิตพฺพอตฺถา อจริตพฺพานิ อตฺถานิ อกิจฺจการีนีติ
อตฺโถ ฯ อคุณนฺติ ชิยรหิตํ ฯ ปาปสหายโกติ ทุมฺมิตฺโต ฯ
ทลิทฺทตาติ ทลิทฺทตาย ฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโย ฯ ตตฺถ ทลิทฺโท
อลงฺการาทีนํ อภาวโต กิเลเสน สงฺคณฺหิตุํ น สกฺโกตีติ ตํ
อวชานาติ ฯ คิลาโนปิ วตฺถุกามกิเลสกาเมหิ สงฺคณฺหิตุํ น สกฺโกติ ฯ
ชราชิณฺโณ กายิกเจตสิกขิฑฺฑารติสมตฺโถ น โหติ ฯ สุราโสณฺโฑ
ตสฺสา หตฺถปิลนฺธนาทีนิปิ สุราฆรญฺเญว ปเวเสติ ฯ มุทฺโธติ อนฺธพาโล
รติกุสโล น โหติ ฯ ปมตฺโตติ โสณฺโฑ หุตฺวา ฆรทาสีหิ สทฺธึ
สํวสติ ภริยํ ปน อกฺโกสติ ปริภาสติ เตเนว ตํ อวชานาติ ฯ
สพฺพกิจฺเจสุ อนุวตฺตนฺตํ อยํ นิตฺเตโช มเมว อนุวตฺตตีติ ตํ
อกฺโกสติ ปริภาสติ ฯ โย ปน สพฺพํ ธนํ อนุปฺปาเทติ กุฏุมฺพํ
ปฏิจฺฉาเทติ ตสฺส ภริยา สพฺพํ ธนสารํ หตฺเถ กตฺวา ตํ ทาสํ
วิย อวชานาติ อิจฺฉมานา โก ตยา อตฺโถติ ฆรโตปิ นํ
นิกฺกฑฺฒติ ฯ มุทฺธปตฺตนฺติ มุทฺธภาวปฺปตฺตํ ฯ ทตฺตนฺติ ปมตฺตํ ฯ
     ปโทสมาหรนฺตีติ สามิเก ปโทสํ อาหรนฺติ ปทุสฺสนฺติ
ปาปกมฺมํ กโรนฺตีติ อตฺโถ ฯ อารามคมนสีลาติ สามิกํ อาปุจฺฉิตฺวา
วา อนาปุจฺฉิตฺวา วา อภิณฺหํ ปุปฺผารามาทีสุ อญฺญตรํ คนฺตฺวา
ตตฺถ อนาจารํ จริตฺวา อชฺช มยา อาราเม รุกฺขเทวตาย พลิกมฺมํ
กตนฺติ อาทีนิ วตฺวา พาลสามิกํ สญฺญาเปสิ ฯ ปณฺฑิโต ปน
อทฺธา เอสา ตตฺถ อนาจารํ จรตีติ ปุน ตสฺสา คนฺตุํ น เทติ ฯ
เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ ปรกุลนฺติ สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺตาทีนํ
เคหํ ฯ ตํ สา อสุกกุเล เม วฑฺฒิ ปโยชิตา อตฺถิ ตาวกาลิกํ
ทินฺนกํ อตฺถิ ตํ สาเธมีติ อาทีนิ วตฺวา คจฺฉติ ฯ นิลฺโลกนสีลาติ
วาตปานนฺตราทีหิ ฉิทฺเทหิ โอโลกนสีลา ฯ ปทฺวารฏฺฐายินีติ อตฺตโน
องฺคปจฺจงฺคานิ ทสฺเสนฺตี ปทฺวาเร ติฏฺฐติ ฯ
     อจฺจาวทตีติ สามิกํ อติกฺกมฺม วทติ ฯ สามิกสฺส สนฺติเก
ฐิตาว อญฺญสฺส นิมิตฺตํ ทสฺเสตีติ อตฺโถ ฯ วิชมฺภตีติ อหํ ตํ
ทิสฺวา วิชมฺภิสฺสามีติ ตาย สญฺญาย โอกาสสฺส อตฺถิภาวํ วา
นตฺถิภาวํ วา ชาเนยฺยาสีติ ปฐมเมว กตสงฺเกตา หุตฺวา อกตสงฺเกตา
วาปิ เอวํ เอส มยิ พชฺฌิสฺสตีติ สามิกสฺส ปสฺเส ฐิตาว วิชมฺภติ
วิชมฺภนํ ทสฺเสติ ฯ วินมตีติ กิญฺจิเทว ภูมิยํ ปาเตตฺวา ตํ อุกฺขิปนฺตี
วิย โอนมิตฺวา ปิฏฺฐึ ทสฺเสติ ฯ วิลสตีติ คมนาทีหิ วา อิริยาปเถหิ
อลงฺกาเรหิ วา วิลาสํ ทสฺเสติ ฯ วิลชฺชตีติ ลชฺชนฺตี วิย วตฺเถน
สรีรํ ฉาเทติ กวาเต วา ภิตฺติยํ วา อลฺลิยติ ฯ นเขนาติ
ปาทนเขน ปาทนขํ หตฺถนเขน หตฺถนขํ ฆฏฺเฏติ ฯ กฏฺเฐนาติ
ทณฺฑเกน ฯ ทารกนฺติ อตฺตโน วา ปุตฺตํ อญฺญสฺส วา ปุตฺตํ
คเหตฺวา อุกฺขิปติ วา อุกฺขิปาเปติ วา ฯ กีฬตีติ สยํ กีฬติ
ทารกํ กีฬาเปติ ฯ จุมฺพาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ ททาตีติ ตสฺส
กิญฺจิเทว ผลํ วา ปตฺตํ วา ปุปฺผํ วา เทติ ฯ ยาจตีติ ตเมว
ปฏิยาจติ ฯ อนุกโรตีติ ทารเกน กตํ กมฺมํ อนุกโรติ ฯ อุจฺจนฺติ
มหาสทฺทวเสน วา โถมนวเสน วา อุจฺจํ ฯ นีจนฺติ มนฺทสทฺทวเสน
วา อมนาปวจนวเสน วา ปริภววจนวเสน วา นีจํ ฯ อาวิจฺจนฺติ
พหุชนมชฺเฌ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ ฯ วิวิจฺจนฺติ รโห ปฏิจฺฉนฺนํ ฯ นจฺเจนาติ
เอเตหิ นจฺจาทีหิ นิมิตฺตํ กโรติ ฯ โรทิเตนาติ โรทนการเณน
นิมิตฺตํ กโรติ ฯ รตฺตึ เทเว วสฺสนฺเต วาตปาเนน หตฺถึ อาโรเปตฺวา
เสฏฺฐิปุตฺเตน นีตาย ปุโรหิตพฺราหฺมณิยา วตฺถุ กเถตพฺพํ ฯ ชคฺฆตีติ
มหาหสิตํ หสติ ฯ เอวํปิ นิมิตฺตํ กโรติ ฯ กจฺฉนฺติ อุปกจฺฉํ ฯ
โอฏฺฐนฺติ อุปริ โอฏฺฐกํ ฯ ปลิกฺขตีติ ทนฺเตหิ ปลิกฺขติ ฯ สีสนฺติ
เกสวฏฺฏึ ฯ เอวํ เกสานํ โมจนพนฺธเนหิปิ ปรปุริสานํ นิมิตฺตํ กโรติ
นิยาเมตฺวา วา อนิยาเมตฺวา วา โกจิเทว สารชฺชิสฺสตีติปิ กโรติเยว ฯ
     ปทุฏฺฐา เวทิตพฺพา ภวตีติ อยํ มยิ ปทุฏฺฐา กุทฺธา กุชฺฌิตฺวา
จ ปน อนาจารํ จรตีติ ปณฺฑิเตน เวทิตพฺพา ภวติ ฯ ปวาสนฺติ
อสุกคาเม ปยุตฺตธนํ นสฺสติ คจฺฉ ตํ สาเธหิ โวหารํ กโรหีติ
อาทีนิ วตฺวา ตสฺมึ คเต อนาจารํ จริตุกามา ปวาสํ วณฺเณติ ฯ
อนตฺถนฺติ อวุฑฺฒึ ฯ อกิจฺจนฺติ อกตฺตพฺพยุตฺตกํ ฯ ปริทหิตฺวาติ
คาฬฺหํ นิวาเสตฺวา ฯ ปริวตฺตกชาตาติ อิโตจีโตจ ปริวตฺตมานา ฯ
กุงฺกุมิยชาตาติ โกลาหลชาตา ปาทมูเล นิปนฺนา ปริจาริกา
อุฏฺฐาเปติ ทีปํ ชาลาเปติ นานปฺปการํ โกลาหลํ กโรติ ตสฺส
กิเลสรตึ นาเสติ ฯ ทุกฺขํ เวทิยตีติ สีสํ เม รุชฺชตีติ อาทีนิ วทติ ฯ
วิโลมมาจรตีติ อาหารํ สีตลํ อิจฺฉนฺตสฺส อุณฺหํ เทตีติ อาทีนํ
วเสน ปจฺจนีกวุตฺติ โหติ ฯ นีหตโภคาติ สามิเกน ทุกฺขสํภตานํ
โภคานํ สุราโลลตาทีหิ วินาสิกา ฯ สนฺถวนฺติ กิเลสวเสน สนฺถวํ
กโรติ ฯ นิกฺขนฺตปาทาติ ชารสฺส อุปธารณตฺถาย นิกฺขนฺตปาทา ฯ
สามิเกติ ปติมฺหิ อคารเวเนว ปทุฏฺฐมนตาย จ อติจารินี โหติ ฯ
สพฺพิตฺถิโยติ ฐเปตฺวา วิปสฺสนาย ตนุกตกิเลสา เสสา สพฺพา อิตฺถิโย
ปาปํ กเรยฺยุํ ฯ ลพฺภมาเนติ สํวิชฺชมาเน ฯ นิวาตเกติ รโห มนฺตนเก
ปริเภทเก ฯ ขณํ วา รโห  วาติ ปาปกรณตฺถาย โอกาสํ วา
ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐานํ วา กเรยฺยุํ ฯ โนติ นิปาตมตฺตํ ฯ อลตฺถาติ
อลทฺธา ฯ อยเมว วา ปาโฐ ฯ อญฺญํ สมฺปนฺนํ ปุริสํ อลภิตฺวา
ปีฐสปฺปินาปิ ตโต ปฏิกฺกูลตเรนาปิ ปาปํ กเรยฺยุํ ฯ อารามกราสูติ
อภิรติการิกาสุ ฯ อนิคฺคหาสูติ นิคฺคเหน วิเนตุํ อสกฺกุเณยฺยาสุ ฯ
ติตฺถสมาติ ยถา ติตฺถํ อุตฺตมาธเมสุ น กญฺจิ นหายนฺตํ นิวาเรติ
ตถา เอตาปิ รโห วา ขเณ วา นิวาตเก วา สติ น กญฺจิ
ปฏิกฺขิปนฺติ ฯ
     ตถาหิ อตีเต พาราณสิยํ กินฺนโร นาม ราชา อโหสิ
อุตฺตมรูปธโร ฯ ตสฺส เทวสิกํ อมจฺจสหสฺสานิ คนฺธกรณฺฑสหสฺสํ
อาหรนฺติ ฯ เตนสฺส นิเวสเน ปริภณฺฑํ กตฺวา คนฺธกรณฺฑเก
ผาเลตฺวา คนฺธทารูนิ กตฺวา อาหารํ ปจนฺติ ฯ ภริยาปิสฺส อภิรูปา
อโหสิ นาเมน กินฺนรี นาม ฯ ปุโรหิโตปิสฺส สมวโย ปญฺจาลจณฺโฑ
นาม พุทฺธิสมฺปนฺโน อโหสิ ฯ รญฺโญ ปน ปาสาทํ นิสฺสาย
อนฺโตปากาเร เอโก ชมฺพูรกฺโข นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺส สาขา
ปาการมตฺถเกน โอลมฺพติ ฯ ตสฺส ฉายาย ชิคุจฺโฉ ทุสฺสณฺฐาโน เอโก
ปีฐสปฺปิ วสติ ฯ อเถกทิวสํ กินฺนรี เทวี วาตปาเนน โอโลเกนฺตี ตํ
ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา รตฺตึ ราชานํ รติยา สงฺคณฺหิตฺวา ตสฺมึ
รญฺเญ นิทฺทํ โอกฺกนฺเต สนิกํ อุฏฺฐาย นานคฺครสโภชนํ ปณีตํ
สุวณฺณสรเก ปกฺขิปิตฺวา อุจฺจงฺเก กตวา สาฬกรชชยา วาตปาเนน
โอตริตฺวา ชมฺพุํ อารุยฺห สาขาย โอตริตฺวา ปีฐสปฺปึ โภเชตฺวา
เตน สทฺธึ ปาปํ กตฺวา อาคตมคฺเคเนว ปาสาทํ อารุยฺห คนฺเธหิ
สรีรํ อุพฺพฏฺเฏตฺวา รญฺญา สทฺธึ นิปชฺชิ ฯ เอเตเนวูปาเยน นิวทฺธํ
ปาปํ กโรติ ฯ ราชา ปน น ชานาติ ฯ โส เอกทิวสํ นครํ ปทกฺขิณํ
กตฺวา นิเวสนํ ปวิสนฺโต ชมฺพูฉายาย ตํ ปรมการุญฺญปฺปตฺตํ
ปีฐสปฺปึ ทิสฺวา ปุโรหิตํ อาห ปสฺเสตํ มนุสฺสเปตนฺติ ฯ อาม
เทวาติ ฯ อปิ นุโข สมฺม เอวรูปํ ปฏิกฺกูลํ กาจิ อิตฺถี
ฉนฺทราควเสน อุปคจฺเฉยฺยาติ ฯ ตํ กถํ สุตฺวา ปีฐสปฺปิ มานํ ชเนตฺวา
อยํ ราชา กึ กเถสิ อตฺตโน เทวิยา มม สนฺติกํ อาคมนภาวํ
น ชานาติ มญฺเญติ ชมฺพูรุกฺขสฺส อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา สุณ สามิ
ชมฺพูรุกฺเข นิพฺพตฺตเทวเต ฐเปตฺวา ตํ อญฺโญ โกจิ เอตํ การณํ
น ชานาตีติ อาห ฯ ปุโรหิโต ตสฺส กิริยํ ทิสฺวา จินฺเตสิ อทฺธา
รญฺโญ อคฺคมเหสี ชมฺพูรุกฺเขน อาคนฺตฺวา อิมินา สทฺธึ ปาปมกาสีติ ฯ
โส ราชานํ ปุจฺฉิ มหาราช เทวิยา เต รตฺติภาเค สรีรสมฺผสฺโส
กีทิโส โหตีติ ฯ สมฺม อญฺญํ น ปสฺสามิ มชฺฌิมยาเม ปนสฺสา
สรีรํ สีตลํ โหตีติ ฯ เตนหิ เทว ติฏฺฐตุ ตาว อญฺญา อิตฺถี
อคฺคมเหสี เต กินฺนรี เทวี อิมินา สทฺธึ ปาปํ กโรตีติ ฯ สมฺม กึ
วทสิ เอวรูปา ปรมวิลาสสมฺปนฺนา กึ อิมินา ปรมเชคุจฺเฉน
สทฺธึ อภิรมิสฺสตีติ ฯ เตนหิ นํ เทว ปริคฺคณฺหาหีติ ฯ
     โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ รตฺตึ ภุตฺตสายมาโส ตาย สทฺธึ
นิปชฺชิตฺวา ปริคฺคณฺหิสฺสามิ นนฺติ ปกติยา นิทฺโทปคมนเวลาย
นิทฺทูปคโต วิย อโหสิ ฯ สาปิ วุฏฺฐาย ตเถว อกาสิ ฯ ราชา
ตสฺสา อนุปทญฺเญว คนฺตฺวา ชมฺพูฉายํ นิสฺสาย อฏฺฐาสิ ฯ
ปีฐสปฺปิ เทวิยา กุชฺฌิตฺวา ตฺวํ กสฺมา อชฺช อติจิรายนฺตี อาคตาสีติ
หตฺเถน กณฺณสงฺขลึ ปหริ ฯ อถ นํ มา มํ กุชฺฌิตฺถ สามิ
อหํ รญฺโญ นิทฺโทกฺกมนํ โอโลเกสินฺติ วตฺวา ตสฺส เคเห
ปาทปริจาริกา วิย อโหสิ ฯ เตน ปนสฺส ปหาเรน สีหมุขกุณฺฑลํ
กณฺณโต คลิตฺวา รญฺโญ ปาทมูเล ปติ ฯ ราชา วฏฺฏิสฺสติ
เอตนฺติ ตํ คเหตฺวา คโต ฯ สาปิ เตเนว สทฺธึ อติจารํ จริตฺวา
ปุริมนิยาเมเนวาคนฺตฺวา รญฺญา สทฺธึ นิปชฺชิตุํ อารภิ ฯ ราชา
ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุนทิวเส กินฺนรี เทวี มยา ทินฺนํ สพฺพาลงฺการํ
อลงฺกริตฺวา เอตูติ สาสนํ เปเสสิ ฯ สา สีหมุขกุณฺฑลํ มยา
สุวณฺณการสฺส สนฺติเก ปหิตนฺติ วตฺวา นาคมิ ฯ ปุน เปสิเต
สา เอกกุณฺฑลาว อคมาสิ ฯ ราชา กหนฺเต กุณฺฑลนฺติ ปุจฺฉิ ฯ
สุวณฺณการสฺส สนฺติเกติ ฯ สุวณฺณการํ ปกฺโกสาเปตฺวา กึการณา
อิมิสฺสา กุณฺฑลํ น เทสีติ อาห ฯ นาหํ คณฺหามิ เทวาติ ฯ
ราชา กุชฺฌิตฺวา เห ปาปจณฺฑาเล มาทิเสน เต สุวณฺณกาเรน
ภวิตพฺพนฺติ วตฺวา ตํ กุณฺฑลํ ตสฺสา ปุรโต ขิปิตฺวา ปุโรหิตํ
อาห สมฺม  สจฺจํ ตยา วุตฺตํ คจฺฉ สีสมสฺสา เฉทาเปหีติ ฯ
โส ตํ ราชเคเหเยว เอกสฺมึ ฐาเน ฐเปตฺวา ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา
เทว มา กินฺนรีเทวิยา กุชฺฌ สพฺพา อิตฺถิโย เอวรูปาเยว สเจ
น สทฺทหิ สเจ อิตฺถีนํ ทุสฺสีลภาวํ ญาตุกาโมสิ ทสฺเสสฺสามิ
เต เอตาสํ ปาปกมฺมญฺเจว พหุมายาภาวญฺจ เอหิ อญฺญาตกเวเสน
ชนปทํ จรามาติ ฯ ราชา สาธูติ มาตรํ รชฺชํ ปฏิจฺฉาเปตฺวา
เตน สทฺธึ จาริกํ ปกฺกามิ ฯ เตสํ โยชนมคฺคํ คนฺตฺวา
มหามคฺเค นิสินฺนานํ เอโก กุฏุมฺพิโก ปุตฺตสฺสตฺถาย มงฺคลํ กตฺวา
เอกํ กุมาริกํ ปฏิจฺฉนฺนยาเน นิสีทาเปตฺวา ปุรโต มหนฺเตน
ปริวาเรน อาคจฺฉติ ฯ ตํ ทิสฺวา ปุโรหิโต ราชานมาห สเจ
อิจฺฉสิ อิมํ กุมาริกํ ตยา สทฺธึ ปาปํ กาเรตุํ สกฺโกมิ
เทวาติ ฯ กึ กเถสิ มหาปริวารา เอสา น สกฺกา สมฺมาติ ฯ
ปุโรหิโต เตนหิ ปสฺส เทวาติ ปุรโต คนฺตฺวา มคฺคโต อวิทูเร
สาณึ ปริกฺขิปิตฺวา ราชานํ อนฺโตสาณิยํ กตฺวา สยํ มคฺคปสฺเส
โรทนฺโต นิสีทิ ฯ อถ นํ โส กุฏุมฺพิโก ทิสฺวา ตาต กสฺมา
โรทสีติ ปุจฺฉิ ฯ ภริยา เม สามิ ครุคพฺภา ตํ กุลฆรํ เนตุํ
มคฺคํ ปฏิปนฺโนสฺมิ ตสฺสา อนฺตรามคฺเคเยว คพฺโภ จลิ เอสา
อนฺโตสาณิยํ กิลมติ กาจิปิสฺสา อิตฺถี สนฺติเก นตฺถิ มยาปิ
ตตฺถ คนฺตุํ น สกฺกา น ชานามิ กึ ภวิสฺสตีติ เอกํ อิตฺถึ
ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ ฯ ยทิ เอวํ มา โรทิ อมฺหากํ อาคจฺฉมานา
พหู อิตฺถิโย เอกาปิ คมิสฺสตีติ ฯ เตนหิ อยเมว กุมาริกา
คจฺฉตุ เอติสฺสา มงฺคลํ ภวิสฺสตีติ ฯ โส จินฺเตสิ สจฺจํ
วทสิ. สุณิสายปิ เม มงฺคลเมว อิมินา หิ นิมิตฺเตน สา
ปุตฺตธีตาหิ วฑฺฒิสฺสตีติ ตเมว เปเสสิ ฯ สา ตตฺถ ปวิสิตฺวา
ราชานํ ทิสฺวาว ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา ปาปมกาสิ ฯ ราชาปิสฺสา
องฺคุลิมุทฺทิกํ อทาสิ ฯ อถ นํ กตกิจฺจํ นิกฺขมิตฺวา อาคตํ ปุจฺฉึสุ
กึ วิชาตาติ ฯ สุวณฺณวณฺณํ ปุตฺตนฺติ ฯ กุฏุมฺพิโก ตํ อาทาย
คจฺฉติ ฯ ปุโรหิโตปิ รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา ทิฏฺฐา เต เทว
กุมาริกา เอวํปาปา กิมงฺคํ ปน อญฺญาปิ อปิจ ปน เต
กิญฺจิ ทินฺนนฺติ ฯ อาม องฺคุลิมุทฺทิกา เม ทินฺนาติ ฯ กสฺมา เต
ทินฺนา นสฺสา ตํ ทสฺสามีติ เวเคน คนฺตฺวา ยานกํ คณฺหิตฺวา
กิเมตนฺติ วุตฺเต อยํ หิ เม พฺราหฺมณิยา อุสฺสีสเก ฐปิตํ
มุทฺทิกํ คเหตฺวา อาคตา เทหิ อมฺม มุทฺทิกนฺติ ฯ สา ตํ
ททมานา พฺราหฺมณหตฺถํ นเขน วิชฺฌิตฺวา คณฺห โจราติ
อทาสิ ฯ เอวํ พฺราหฺมโณ นานาวิเธหิ อุปาเยหิ อญฺเญหิ พหู
อติจารินิโย รญฺโญ ทสฺเสตฺวา อิธ ตาว เอตฺตกํ โหตุ
อญฺญตฺถ คมิสฺสาม เทวาติ อาห ฯ ราชา สกลชมฺพูทีเป จริเตปิ
สพฺพา อิตฺถิโย เอวรูปา ภวิสฺสนฺติ กินฺโน เอตาหิ นิวตฺตาม
อิโตติ พาราณสิเมว ปจฺจาคนฺตฺวา มหาราช อิตฺถิโย นาม
เอวํปาปธมฺมา ปกติ เอสา เอตาสํ เอติสฺสา ขมถ เทว
กินฺนรีเทวิยาติ ปุโรหิเตน ยาจิโต ขมิตฺวา ราชนิเวสนโต นํ
นิกฺกฑฺฒาเปสิ ฐานโต ปน ตํ อปเนตฺวา อญฺญํ อคฺคมเหสึ อกาสิ ฯ
ตญฺจ ปีฐสปฺปึ ตโต นิกฺกฑฺฒาเปตฺวา ชมฺพูสาขํ เฉทาเปติ ฯ
     ตทา กุณาโล ปญฺจาลจณฺโฑ อโหสิ ฯ อิติ อตฺตนา
ทิฏฺฐกเมว อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต อาห
                ยญฺจ ทิสฺวา กินฺนรกินฺนรีนํ
                สพฺพิตฺถิโย น รมนฺติ อคาเร
                ตํ ตาทิสํ สามิกํ จชิตฺวาน ภริยา
                อญฺญํ ทิสฺวา ปรปุริสํ ปีฐสปฺปินฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ ยญฺจ กินฺนรสฺส จ รญฺโญ กินฺนริยา จ เทวิยาติ
อิเมสํ กินฺนรกินฺนรีนํ วิราคการณํ อโหสิ ตํ ทิสฺวา ชานิตพฺพํ ฯ
สพฺพิตฺถิโย อตฺตโน สามิกานํ น รมนฺติ อคาเร ฯ ตถาหิ อญฺญํ
ปีฐสปฺปิปุริสํ ทิสฺวา ตํ ราชานํ ตาทิสํ รติกุสลํ จชิตฺวา ภริยา
เตน มนุสฺสเปเตน สทฺธึ ปาปมกาสีติ ฯ
     อปรา อตีเต พโก นาม พาราณสิราชา ธมฺเมน รชฺชํ
กาเรสิ ฯ ตสฺสา  พาราณสิยา ปาจีนทฺวารคามวาสิโน เอกสฺส
ทลิทฺทสฺส ธีตา ปญฺจปาปี นาม อโหสิ ฯ สา กิร ปุพฺเพปิ เอกสฺส
ทลิทฺทสฺส ธีตา มตฺติกํ มทฺทิตฺวา เคเห ภิตฺตึ ลิมฺปติ ฯ อเถโก
ปจฺเจกพุทฺโธ อตฺตโน ปพฺภารปริภณฺฑกรณตฺถํ กหํ มตฺติกํ สุขุมํ
ลภิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา พาราณสึ คนฺตฺวา ลทฺธุํ สกฺกาติ ปารุปิตฺวา
ปตฺตหตฺโถ นครํ ปวิสิตฺวา ตสฺส อวิทูเร อฏฺฐาสิ ฯ สา ตํ
ทิสฺวา กุชฺฌิตฺวา ปทุฏฺเฐน มนสา มตฺติกมฺปิ ภิกฺขตีติ อโวจ ฯ
ปจฺเจกพุทฺโธ นิจฺจโลว อโหสิ ฯ อถ สา ปจฺเจกพุทฺธํ นิจฺจลํ
ฐิตํ ทิสฺวา ปุน จิตฺตํ ปสาเทตฺวา โอโลเกนฺตี สมณ มตฺติกํปิ
ลภิสฺสสีติ วตฺวา มหนฺตํ มตฺติกปิณฺฑํ อาหริตฺวา ปตฺเต ฐเปสิ ฯ
โส ตาย มตฺติกาย ปพฺภาเร ปริภณฺฑมกาสิ ฯ สา น จิรสฺเสว
ตโต จวิตฺวา ตสฺมึเยว นคเร พหิทฺธา ทฺวารคามวาสิยา ทุคฺคติตฺถิยา
กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ ฯ สา ทสมาสจฺจเยน มาตุกุจฺฉิโต
นิกฺขมิ ฯ ตสฺสา มตฺติกปิณฺฑผเลน สรีรํ สมฺผสฺสสมฺปนฺนํ อโหสิ ฯ
กุชฺฌิตฺวา โอโลกิตตฺตา ปน หตฺถปาทมุขอกฺขินาสานิ ปาปานิ อเหสุํ ฯ
เตน นํ ปญฺจปาปีเตฺวว สญฺชานึสุ ฯ อเถกทิวสํ พาราณสิราชา
รตฺตึ อญฺญาตกเวเสน นครํ ปริคฺคณฺหนฺโต ตํ ปเทสํ คโต ฯ
สาปิ คามทาริกาหิ สทฺธึ กีฬนฺตี อชานิตฺวาว ราชานํ หตฺเถ คณฺหิ ฯ
โส ตสฺสา หตฺถสมฺผสฺเสน สกภาเวน สณฺฐาเรตุํ นาสกฺขิ
ทิพฺพสมฺผสฺเสน ผุฏฺโฐ วิย อโหสิ ฯ โส สมฺผสฺสราครตฺโต ตถาวิรูปํปิ
ตํ หตฺเถน คเหตฺวา กสฺส ธีตาสีติ ปุจฺฉิ ฯ ทฺวารคามวาสิโนติ
วุตฺเต อสามิกภาวํ ปุจฺฉิตฺวา อหนฺเต สามิโก ภวิสฺสามิ คจฺฉ
มาตาปิตโร อนุชานาเปหีติ อาห ฯ สา มาตาปิตโร อุปสงฺกมิตฺวา
เอโก ปุริโส มํ อิจฺฉตีติ วตฺวา โสปิ น ทุคฺคโต ภวิสฺสตีติ ฯ
สเจปิ ตาทิสํ อิจฺฉติ สาธูติ วุตฺเต คนฺตฺวา มาตาปิตูหิ อนุญฺญาตภาวํ
อาโรเจสิ ฯ โส ตสฺมึเยว เคเห ตาย สทฺธึ วสิตฺวา ปาโตว
ราชนิเวสนํ ปาวิสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาเยว อญฺญาตกเวเสน นิวทฺธํ
ตตฺถ คจฺฉติ อญฺญํ อิตฺถึ โอโลเกตุํปิ น อิจฺฉติ ฯ อเถกทิวสํ ตสฺสา
ปิตุ โลหิตปกฺขนฺทิกา อุปฺปชฺชิ ฯ อสมฺภินฺนขีรสปฺปิมธุสกฺขราทิยุตฺโต
ปายาโสว ตสฺส เภสชฺชํ ฯ เต ทลิทฺทตาย ตํ อุปฺปาเทตุํ
น สกฺโกนฺติ ฯ ตโต ปญฺจปาปาย มาตา ธีตรํ อาห กึ อมฺม
ตว สามิโก ปายาสํ อุปฺปาเทตุํ สกฺขิสฺสตีติ ฯ อมฺม มม สามิเกน
อมฺเหหิปิ ทุคฺคตตเรน ภวิตพฺพํ เอวํ สนฺเตปิ ปุจฺฉิสฺสามิ นํ
มา จินฺตยีติ วตฺวา ตสฺสาคมนเวลาย สา ทุมฺมนา หุตฺวา นิสีทิ ฯ
อถ ราชา อาคนฺตฺวา กึ ทุมฺมนาสีติ ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา
ภทฺเท อิทํ อติอิสฺสรสฺส เภสชฺชํ กุโต ลภิสฺสามาติ วตฺวา ปุน
จินฺเตสิ น สกฺกา มยา นิจฺจกาลํ เอวํ จริตุํ อนฺตรามคฺเค
ปริสฺสโยปิ ทฏฺฐพฺโพ อหํ โข ปน สเจ เอตํ อนฺเตปุรํ เนสฺสามิ
เอติสฺสา สมฺผสฺสสมฺปทํ อชานนฺตา ชนา อโห อมฺหากํ ราชา
ยกฺขินึ คเหตฺวา อาคโตติ เกฬึ กริสฺสนฺติ สกลนครวาสิโน
เอติสฺสา สมฺผสฺสํ ชานาเปตฺวา ครหํ โมเจสฺสามีติ ฯ
     อถ นํ ราชา ภทฺเท มา จินฺตยิ อาหริสฺสามิ เต ปิตุ
ปายาสนฺติ วตฺวา ตาย สทฺธึ อภิรมิตฺวา ราชนิเวสนํ คนฺตฺวา
ปุนทิวเส ตาทิสํ ปายาสํ ปจาเปตฺวา ปณฺณานิ อาหราเปตฺวา เทฺว
ปูเฏ กตฺวา ปายาสํ ปกฺขิปิตฺวา เอกสฺมึ จูฬามณึ ฐเปตฺวา
พนฺธิตฺวา รตฺติภาเค คนฺตฺวา ภทฺเท มยํ ทลิทฺทา กิจฺเฉน
สมฺปาทิตํ ตว ปิตรํ อชฺช อิมมฺหา ปูฏา ปายาสํ ภุญฺชตุ
เสฺว อิมมฺหาติ วเทยฺยาสีติ อาห ฯ สา ตถา อกาสิ ฯ อถสฺสา
ปิตา เอวํ โอชสมฺปนฺนตฺตา ปายาสสฺส โถกเมว ภุญฺชิตฺวา ติตฺโต
สุหิโต สุขิโต ชาโต ฯ เสสํ มาตุ ทตฺวา สยํ ปริภุญฺชิ ฯ
ตโยปิ สุหิตา อเหสุํ ฯ จูฬามณิปูฏํ ปน ปุนทิวสตฺถาย ฐเปสุํ ฯ
ราชา นิเวสนํ คนฺตฺวา มุขํ โธวิตฺวาว จูฬามณึ เม อาหรถาติ
วตฺวา น ปสฺสาม เทวาติ วุตฺเต สกลนครํ วิจินถาติ อาห ฯ
เต วิจินิตฺวาปิ น ปสฺสึสุ ฯ เตนหิ พหินคเร ทลิทฺทเคเหสุ อนฺตมโส
ภตฺตปูเฏ อุปาทาย วิจินถาติ ฯ วิจินนฺตา ตสฺมึ ฆเร จูฬามณึ
ทิสฺวา ตสฺสา มาตาปิตโร โจราติ พนฺธิตฺวา นยึสุ ฯ อถสฺสา
ปิตา สามิ น มยํ โจรา อญฺเญนายํ มณิ อาภโตติ วตฺวา
เกนาติ วุตฺเต ชามาตรา เมติ อาจิกฺขิตฺวา กหํ โสติ ปุจฺฉิโต
ธีตา เม ชานาตีติ อาห ฯ ตโต ธีตาย สทฺธึ ปิตา กเถสิ
อมฺม สามิกนฺเต ชานาสีติ ฯ สา น ชานามีติ อาห ฯ เอวํ
สนฺเต อมฺหากํ ชีวิตํ นตฺถีติ ฯ สา ตาต เม สามิโก อนฺธกาเร
อาคนฺตฺวา อนฺธกาเร เอว ยาติ เตนสฺส รูปํ น ชานามิ
หตฺถสมฺผสฺเสน ปน ตํ ชานิตุํ สกฺโกมีติ ฯ สา ราชปุริสานํ
อาโรเจสิ ฯ เตปิ รญฺโญ อาโรเจสุํ ฯ ราชา อชานนฺโต วิย หุตฺวา
เตนหิ อิตฺถึ ราชงฺคเณ อนฺโตสาณิยํ ฐเปตฺวา สาณิยา หตฺถปฺปมาณํ
ฉิทฺทํ กตฺวา นครวาสิโน สนฺนิปาตาเปตฺวา หตฺถสมฺผสฺเสน โจรํ
คณฺหถาติ อาห ฯ ราชปุริสา ตถา กาตุํ ตสฺสา สนฺติกํ คนฺตฺวา
รูปํ ทิสฺวา วิปฺปฏิสาริโน หุตฺวา ธิ ธิ ปิสาจีติ ชิคุจฺฉิตฺวา
สมฺผุสิตุํ น อุสฺสหึสุ ฯ อาเนตฺวา ปน นํ ราชงฺคเณ อนฺโตสาณิยํ
ฐเปตฺวา สกลนครวาสิโน สนฺนิปาตาเปสุํ ฯ สา อาคตาคตสฺส
สาณิยา ฉิทฺเทน ปสาริตหตฺถํ คเหตฺวา เนโสติ วทติ ฯ ปุริสา
ตสฺสา ทิพฺพสมฺผสฺสสทิเส ผสฺเส พชฺฌิตฺวา อปคนฺตุํ น สกฺขึสุ
สจายํ ทณฺฑารหา ทณฺฑํ ทตฺวาปิ ทาสกมฺมกรภาวํ อุปคนฺตฺวาปิ
เอตํ ฆเร กริสฺสามีติ จินฺตยึสุ ฯ อถ เต ราชปุริสา ทณฺเฑหิ
โกฏฺเฏตฺวา ปลายึสุ ฯ อุปราชํ อาทึ กตฺวา สพฺเพ อุมฺมตฺตกา
วิย อเหสุํ ฯ อถ ราชา กจฺจิ อหํปิ ภเวยฺยนฺติ หตฺถํ ปสาเรสิ ฯ
สา ตํ หตฺเถ คเหตฺวาว โจโร เม คหิโตติ มหาสทฺทํ อกาสิ ฯ
อถ ราชา เต ราชปุริเส ปุจฺฉิ ตุมฺเห เอตาย หตฺเถ คหิตา
กึ จินฺตยิตฺถาติ ฯ เต ยถาภูตํ อาโรเจสุํ ฯ
      อถ เน ราชา อาห อหเมตํ อตฺตโน เคหํ อาเนตุํ เอวํ
กาเรสึ เอติสฺสา สมฺผสฺสํ อชานนฺตา หิ มํ ปริภเวยฺยุนฺติ จินฺเตสึ
ตสฺมา มยา สพฺเพ ตุมฺเห ชานาปิตา วทถ ทานิ กสฺเสสา
เคเห ภวิตุํ ยุตฺตาติ ฯ ตุมฺหากํ เทวาติ ฯ อถ นํ ราชา
อภิสิญฺจิตฺวา อคฺคมเหสึ อกาสิ มาตาปิตูนํปิสฺสา อิสฺสริยํ ทาเปสิ ฯ
ตโต ปฏฺฐาย จ ปน ตาย สมฺมตฺโต เนว วินิจฺฉยํ ปฏฺฐเปสิ
น อญฺญํ อิตฺถึ โอโลเกสิ ฯ ตา ตสฺสา อนฺตรํ ปริเยสึสุ ฯ
สา เอกทิวสํ ทฺวินฺนํ ราชูนํ อคฺคมเหสิภาวาย สุปิเน นิมิตฺตํ
ทิสฺวา รญฺโญ อาโรเจสิ ฯ ราชา สุปินปาฐเก ปกฺโกสาเปตฺวา
เอวรูเป สุปิเน ทิฏฺเฐ กึ ภวิสฺสตีติ ปุจฺฉิ ฯ เต อิตราสํ อิตฺถีนํ
สนฺติกา ลญฺจํ คเหตฺวา มหาราช เทวิยา สพฺพเสตสฺส หตฺถิโน
ขนฺเธ นิสินฺนภาโว ตุมฺหากํ มรณสฺส ปุพฺพนิมิตฺตํ หตฺถิกฺขนฺเธ
ฐิตาย จนฺทปรามสนํ ตุมฺหากํ ปจฺจามิตฺตราชานยนสฺส ปุพฺพนิมิตฺตนฺติ
วตฺวา อิทานิ กึ กาตพฺพนฺติ วุตฺเต เทว อิมํ มาเรตุํ น
สกฺกา นาวาย ปน นํ ฐเปตฺวา นทิยํ วิสชฺเชตุํ วฏฺฏตีติ
วทึสุ ฯ ราชา อาหารวตฺถาลงฺกาเรหิ สทฺธึ รตฺติภาเค ตํ นาวายํ
ฐเปตฺวา นทิยํ วิสชฺชาเปสิ ฯ สา นทิยา วุยฺหมานา เหฏฺฐา นทิยา
นาวาย อุทกกีฬํ กีฬนฺตสฺส พาวริยรญฺโญ อภิมุขฏฺฐานํ ปาปุณิ ฯ
ตสฺส เสนาปติ นาวํ ทิสฺวา อยํ นาวา มยฺหนฺติ อาห ฯ ราชา
นาวาย ภณฺฑํ มยฺหนฺติ วตฺวา อาคตาย นาวาย ตํ ทิสฺวา
กา นาม ตฺวํ ปิสาจีสทิสาติ ปุจฺฉิ ฯ สา หสิตํ กตฺวา พกสฺส
รญฺโญ อคฺคมเหสิภาวญฺจ สพฺพํ ปวุตฺติญฺจ ตสฺส กเถสิ ฯ สา
ปน ปญฺจปาปาติ สกลชมฺพูทีเป ปากฏา ฯ อถ นํ ราชา หตฺเถ
คเหตฺวา อุกฺขิปิ ฯ สห คหเณเนว ผสฺสราครตฺโต อญฺญาสุ อิตฺถีสุ
สญฺญํ อกตฺวา ตํ อคฺคมเหสิฏฺฐาเน ฐเปสิ ฯ สา ตสฺส ปาณสมา
อโหสิ ฯ พโก ราชา ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา นาหนฺตสฺส ตํ
อคฺคมเหสึ กาตุํ ทสฺสามีติ เสนํ สงฺกฑฺฒิตฺวา เสนาย คจฺฉมาโน
นทีติตฺเถ นิวาสํ ปตฺวา ปณฺณํ เปเสสิ ภริยํ วา เม เทตุ
ยุทฺธํ วาติ ฯ โส ยุทฺธํ ทสฺสามิ น ภริยนฺติ วตฺวา ยุทฺธสชฺโช
อโหสิ ฯ อุภินฺนํ อมจฺจา มาตุคามํ นิสฺสาย มรณกิจฺจํ อยุตฺตํ
ปุริมสามิกตฺตา เอสา พกสฺส ปาปุณาติ นาวาย ลทฺธตฺตา
พาวริยสฺสาติ ตสฺมา เอเกกสฺส รญฺโญ เคเห สตฺต สตฺต ทิวสานิ
โหตูติ มนฺเตตฺวา เทฺวปิ ราชาโน สญฺญาเปสุํ ฯ เต อุโภปิ อตฺตมนา
หุตฺวา ติตฺถปฏิติตฺเถ นครานิ มาเปตฺวา วสึสุ ฯ สา ทฺวินฺนํปิ
เตสํ อคฺคมเหสิตํ อกาสิ ฯ เทฺวปิ ตสฺสา สมฺมตฺตา อเหสุํ ฯ
สา ปน เอเกกสฺส ฆเร สตฺตาหํ วสิตฺวา นาวาย อิตรสฺเสตรสฺส
ฆรํ คจฺฉนฺตี นาวํ ปาเชตฺวา เนนฺเตน เอเกน มหลฺลกขุชฺชเกวฏฺเฏน
สทฺธึ นทีมชฺเฌ ปาปมกาสิ ฯ
      ตทา กุณาโล สกุณราชา พโก ราชา อโหสิ ตสฺมา
อิทํ อตฺตนา ทิฏฺฐํ อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต อาห
                พกสฺส จ พาวริยสฺส รญฺโญ
                อจฺจนฺตกามานุคตสฺส ภริยา
                อจฺจาจรี พทฺธวสานุคสฺส
                กึ วา อิตฺถี นาติจเร ตทญฺญนฺติ ฯ
      ตตฺถ อจฺจนฺตกามานุคตสฺสาติ อจฺจนฺตกามํ อนุคตสฺส ฯ
อจฺจาจรีติ อนาจารํ จริ ฯ พทฺธวสานุคสฺสาติ พทฺธสฺส อตฺตโน
วสานุคตสฺส อตฺตโน เปสนการกสฺส สนฺติเกติ อตฺโถ ฯ กรณตฺเถ
วา สามิวจนํ ฯ เตน สทฺธึ ปาปมกาสีติ วุตฺตํ โหติ ฯ ตทญฺญนฺติ
กตรํ ตํ อญฺญํ ปุริสํ นาติจเรยฺยาติ อตฺโถ ฯ
      อปราปิ อตีเต พฺรหฺมทตฺตสฺส ภริยา ปิงฺคิยานี นาม
อคฺคมเหสี สีหปญฺชรํ วิวริตฺวา โอโลเกนฺตี มงฺคลอสฺสโคปกํ ทิสฺวา
ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา รญฺโญ นิทฺโทกฺกมนกาเล วาตปาเนน โอรุยฺห
เตน สทฺธึ อติจริตฺวา ปุน ปาสาทํ อภิรุหิตฺวา คนฺเธหิ สรีรํ
อุพฺพฏฺเฏตฺวา รญฺญา สทฺธึ นิปชฺชิ ฯ อเถกทิวสํ ราชา กึ นุโข
เทวิยา อฑฺฒรตฺตสมเย นิจฺจํ สรีรํ สีตลํ อโหสิ ปริคฺคณฺหิสฺสามิ
นนฺติ เอกทิวสํ นิทฺทูปคโต วิย หุตฺวา ตํ อุฏฺฐาย คจฺฉนฺตึ
อนุพนฺธิตฺวา อสฺสพนฺเธน สทฺธึ อติจรนฺตึ ทิสฺวา นิวตฺติตฺวา สยนํ
อภิรุหิ ฯ สาปิ อติจริตฺวา อาคนฺตฺวา จุลฺลสยเน นิปชฺชิ ฯ
ปุนทิวเส ราชา อมจฺจคณมชฺเฌเยว ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตํ กิจฺจํ อาวิกตฺวา
สพฺพาว อิตฺถิโย ปาปธมฺมาติ ตสฺสา วธพนฺธเฉชฺชเภชฺชารหํ โทสํ
ขมิตฺวา ฐานา จาเวตฺวา อญฺญํ อคฺคมเหสึ อกาสิ ฯ
      ตทา กุณาโล สกุณราชา พฺรหฺมทตฺโต อโหสิ เตน ตํ
อตฺตนา ทิฏฺฐกํ ทสฺเสนฺโต อาห
                ปิงฺคิยานี สพฺพโลกิสฺสรสฺส
                รญฺโญ ปิยา พฺรหฺมทตฺตสฺส ภริยา
                อจฺจาจริ พทฺธวสานุคสฺส
                ตํ วาปิ สา นาชฺฌคา กามกามินีติ ฯ
      ตตฺถ ตํ วาปีติ เอวํ อติจารํ จรนฺตี ตํ วา อสฺสพนฺธํ
ตํ วา อคฺคมเหสิฏฺฐานนฺติ อุภยํปิ น อชฺฌคมา อุภโต ภฏฺฐา
อโหสิ ฯ กามกามินีติ กามํ อภิปตฺถยมานา ฯ
      เอวํปาปธมฺมา อิตฺถิโยติ อตีตวตฺถุสฺมึ อิตฺถีนํ โทสํ กเถตฺวา
อปเรนปิ ปริยาเยน ตาสํ โทสเมว กเถนฺโต อาห
           ขุทฺทานํ ลหุจิตฺตานํ     อกตญฺญูน ทุพฺภินํ
           นาเทวสตฺโต ปุริโส    ถีนํ สทฺธาตุมรหติ ฯ
                น ตา ปชานนฺติ กตํ น กิจฺจํ
                น มาตรํ ปิตรํ ภาตรํ วา
                อนริยา สมติกฺกนฺตธมฺมา
                สสฺเสว จิตฺตสฺส วสํ วชนฺติ ฯ
                จิรานุวุตฺถํปิ ปิยํ มนาปํ
                อนุกมฺปนํ ปาณสมํปิ สนฺตํ
                อาวาสุ กิจฺเจสุ จ นํ ชหนฺติ
                ตสฺมาหํ อิตฺถีนํ น วิสฺสสามิ ฯ
                ถีนํ หิ จิตฺตํ ยถา วานรสฺส
                กนฺนปฺปกนฺนํ ยถา รุกฺขฉายา
                จลาจลํ หทยํ อิตฺถิยานํ
                จกฺกสฺส เนมิ วิย ปริวตฺตมานา ฯ
                ยทา ตา ปสฺสนฺติ เปกฺขมานา
                อาเทยฺยรูปํ ปุริสสฺส วิตฺตํ
                สณฺหาหิ วาจาหิ นยนฺติ เอตํ
                กมฺโพชรฏฺฐา ชลเชเนว อสฺสํ ฯ
                ยทา น ปสฺสนฺติ สเปกฺขมานา
                อาเทยฺยรูปํ ปุริสสฺส วิตฺตํ
                สมนฺตโต ตํ ปริวชฺชยนฺติ
                ติณฺโณ นทีปารคโตว กุลฺลํ ฯ
                สิเลสูปมา สิขีริว สพฺพภกฺขา
                ติกฺขมายา นทีริว สีฆโสตา
                เสวนฺติ เหตา ปิยมปฺปิยญฺจ
                นาวา ยถา โอรกูลํ ปรญฺจ ฯ
         น ตา เอกสฺส น ทฺวินฺนํ      อาปโณว ปสาริโต
         โย ตา มยฺหนฺติ มญฺเญยฺย     วาตํ ชาเลน พนฺธเย ฯ
         ยถา นที จ ปนฺโถ จ        ปานาคารํ สภา ปถา
         เอวํ โลกิตฺถิโย นาม        เวลา ตาสํ น วิชฺชติ ฯ
         ฆตาสนสมา เอตา          กณฺหสปฺปสิรูปมา
         คาโว พหิ ติณสฺเสว         โอมสนฺติ วรํ วรํ ฯ
                ฆตาสนํ กุญฺชรํ กณฺหสปฺปํ
                มุทฺธาภิสิตฺตํ ปมุทา จ สพฺพา
                เอเต นโร นิจฺจยโต ภเชถ
                เตสํ หเว ทุพฺพิทุ สจฺจภาโว ฯ
                นาจฺจนฺตวณฺณา น พหูน กนฺตา
                น ทกฺขิณา ปมุทา เสวิตพฺพา
                น ปรสฺส ภริยา น ธนสฺส เหตุ
                เอติตฺถิโย ปญฺจ น เสวิตพฺพาติ ฯ
      ตตฺถ ขุทฺทานนฺติ ลุทฺธานํ ฯ กณเวรชาตเก วิย พนฺธโจเรปิ
สารชฺชนํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ฯ ลหุจิตฺตานนฺติ ตํ มุหุตฺตเมว
ปริวตฺตจิตฺตานํ ฯ จุลฺลธนุคฺคหชาตเกเนตํ ทีเปตพฺพํ ฯ อกตญฺญุตา ปน
เอตาสํ เอกนิปาเต ตกฺการิยชาตเกน ทีเปตพฺพา ฯ นาเทวสตฺโตติ
น อเทวสตฺโต เทเวน อสตฺโต อนาสตฺโต อยกฺขคหิตโก
อภูตาวฏฺฏิโต ปุริโส ถีนํ สีลวตวาทํ สทฺธาตุํ อรหติ ภูตาวฏฺโฏ ปน
สทฺทเหยฺย ฯ กตนฺติ อตฺตโน กตํ อุปการํ ฯ กิจฺจนฺติ อตฺตนา
กตฺตพฺพกิจฺจํ ฯ น มาตรนฺติ สพฺเพปิ ญาตเก ฉฑฺเฑตฺวา ยสฺมึ
ปฏิพทฺธจิตฺตา โหนฺติ ตญฺเญว อนุพนฺธนโต เอเต มาตาทโยปิ
น ชานนฺติ นาม มหาปนฺถกมาตา วิย ฯ อนริยาติ นิลฺลชฺชา ฯ
สสฺเสวาติ สกสฺส ฯ อาวาสูติ อาปทาสุ ฯ กิจฺเจสูติ เตสุ เตสุ
กรณีเยสุ ฯ กนฺนปฺปกนฺนนฺติ โอติณฺโณติณฺณํ ฯ ยถา หิ วิสเม
ปเทเส รุกฺขฉายา นินฺนํปิ โอโรหติ ถลํปิ โอโรหติ ตเถว ตาสํปิ
จิตฺตํ น กญฺจิ อุตฺตมาธมํ วชฺเชติ ฯ จลาจลนฺติ เอกสฺมิญฺเญว
อปฺปติฏฺฐิตํ ฯ เนมีติ สกฏสฺส คจฺฉโต จกฺกเนมิ วิย ปริวตฺตมานา ฯ
อาเทยฺยรูปนฺติ คเหตพฺพชาติกํ ฯ วิตฺตนฺติ ธนํ ฯ นยนฺตีติ อตฺตโน
วสํ เนนฺติ ฯ ชลเชนาติ ชลชาตเสวาเลน ฯ กมฺโพชรฏฺฐวาสิโน
กิร ยทา อฏวิโต อสฺเส คณฺหิตุกามา โหนฺติ ตทา เอกสฺมึ
ฐาเน วตึ ปริกฺขิปิตฺวา ทฺวารํ โยเชตฺวา อสฺสานํ อุทกปานปิฏฺเฐ
เสวาลํ มธุนา มกฺเขตฺวา เสวาลสํพนฺธานิ ตีเร ติณานิ อาทึ กตฺวา
ยาว ปริกฺเขปทฺวารา มกฺเขนฺติ อสฺสา ปานียํ ปิวิตฺวา รสคิทฺเธน
มธุมกฺขิตานิ ติณานิ ขาทิตุํ จรนฺตา อนุกฺกเมน ตํ ฐานํ ปวิสนฺติ ฯ
อิติ ยถา เต ชลเชน ปโลเภตฺวา อสฺสํ วสํ เนนฺติ ตถา เอตาปิ
ธนํ ทิสฺวา เอตสฺส คหณตฺถาย สณฺหาหิ วาจาหิ ปุริสํ วสํ
เนนฺตีติ อตฺโถ ฯ กุลฺลนฺติ ปารตรณตฺถาย ยํ กิญฺจิ คหิตํ พนฺธํ ฯ
สิเลสูปมาติ ปุริสานํ จิตฺตพนฺธเนน สิเลสสทิสา ฯ ติกฺขมายาติ
ติขิณมายา สีฆมายา ฯ นทีริวาติ ยถา ปพฺพเตยฺยา นที สีฆโสตา
เอวํ สีฆมายาติ อตฺโถ ฯ อาปโณติ ยถา จ ปสาริตาปโณ เยสํ
ธนานํ มูลํ อตฺถิ เตสํเยว อุปกาโร ตเถว ตาปิ ฯ โย ตาติ
โย ปุริโส ตา อิตฺถิโย ฯ พนฺธเยติ โส ชาเลน วาตํปิ พนฺเธยฺย ฯ
เวลา ตาสํ น วิชฺชตีติ ยถา เอเตสํ นทีอาทีนํ อสุกเวลายเมว
เอตฺถ คนฺตพฺพนฺติ เวลา นตฺถิ รตฺตึปิ ทิวาปิ อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ
อุปคนฺตพฺพา เนว อสุเกน วาติปิ มริยาทา นตฺถิ อตฺถิเกน
อุปคนฺตพฺพา เนว ตถา เอตาสํปีติ อตฺโถ ฯ ฆตาสนสมาติ ยถา
อคฺคิ อินฺทเนน น ตปฺปติ เอวํ เอตาปิ กิเลสรติยา น ตปฺปนฺติ ฯ
กณฺหสปฺปสิรูปมาติ โกธนตาย โฆรวิสตาย อุปนาหตาย ทุชฺชิวฺหตาย
มิตฺตทุพฺภิตายาติ อิเมหิ ปญฺจหิ การเณหิ กณฺหสปฺปสิรสทิสา ฯ ตตฺถ
พหลราคตาย โฆรวิสตา ปิสุณตาย ทุชฺชิวฺหตา อติจาริตาย
มิตฺตทุพฺภิตา เวทิตพฺพา ฯ พหิ ติณสฺสาติ ยถา คาโว ขาทิตพฺพฏฺฐานํ
ฉฑฺเฑตฺวา พหิ มนาปมนาปสฺส ติณสฺส วรํ วรํ โอมสนฺติ ขาทนฺติ
เอวเมตาปิ นิทฺธนํ ปุริสํ ฉฑฺเฑตฺวา อญฺญํ สธนเมว ภชนฺตีติ
อตฺโถ ฯ มุทฺธาภิสิตฺตนฺติ ราชานํ ฯ ปมุทา จ สพฺพาติ สพฺพา
อิตฺถิโย ฯ เอเตติ เอเต ปญฺจ ชเน ฯ นิจฺจยโตติ นิจฺจสํยโต
อุปฏฺฐิตสติ อปฺปมตฺโตว หุตฺวาติ อตฺโถ ฯ ทุพฺพิทูติ ทุชฺชาโน ฯ
สจฺจภาโวติ อชฺฌาสโย ฯ จิรปริจิณฺโณปิ หิ อคฺคิ ทหติ ฯ
จิรวิสฺสาสิโกปิ กุญฺชโร ฆาเฏติ ฯ จิรจิโตปิ โฆรวิโส สปฺโป
ฑํสติ ฯ จิรวิสฺสาสิโกปิ ราชา อนตฺถกโร โหติ ฯ เอวํ
จิรปริจิณฺณาปิ อิตฺถิโย วิปฺปการํ ทสฺเสนฺติ ฯ นาจฺจนฺตวณฺณาติ น
อติวณฺณา ฯ น พหูน กนฺตาติ อฑฺฒกาสิกคณิกา วิย น พหูนํ
ปิยา มนาปา ฯ น ทกฺขิณาติ นจฺจคีตกุสลา ฯ ตถารูปาหิ พหูหิ
ปตฺถิตา พหุมิตฺตา โหนฺติ ตสฺมา น เสวิตพฺพา ฯ น ธนสฺส
เหตูติ ยา ธนเหตุเยว ภชติ สา อปริคฺคหาปิ น เสวิตพฺพา ฯ
สา หิ ธนํ อลภมานา กุชฺฌติ ฯ
      เอวํ วุตฺเต มหาชโน มหาสตฺตสฺส มธุรธมฺมกถํ สุตฺวา อโห
สุกถิตนฺติ สาธุการมทาสิ ฯ โสปิ เอตฺตเกหิ การเณหิ อิตฺถีนํ
อคุณํ กเถตฺวา ตุณฺหี อโหสิ ฯ
      ตํ สุตฺวา อานนฺโท คิชฺฌราชา สมฺม กุณาลราช อหํปิ
อตฺตโน ญาณพเลน อิตฺถีนํ อคุณํ กเถสฺสามีติ วตฺวา อคุณกถํ
อารภิ ฯ
      ตํ ทสฺเสนฺโต สตฺถา อาห อถ ขลุ โภ อานนฺโท คิชฺฌราชา
กุณาลสฺส สกุณสฺส อาทิมชฺฌคาถาปริโยสานํ วิทิตฺวา ตายํ
เวลายํ อิมา คาถา อภาสิ
                ปุณฺณํปิ เจมํ ปฐวึ ธเนน
                ทชฺชิตฺถิยา ปุริโส สมฺมตาย
                ลทฺธา ขณํ อติมญฺเญยฺย ตํปิ
                ตาสํ วสํ อสตีนํ น คจฺเฉ ฯ
                อุฏฺฐายกญฺเญว อลีนวุตฺตึ
                โกมารภตฺตารํ ปิยํ มนาปํ
                อาวาสุ กิจฺเจสุ จ นํ ชหนฺติ
                ตสฺมาหํ อิตฺถีนํ น วิสฺสสามิ ฯ
                น วิสฺสเส อิจฺฉติ มนฺติ โปโส
                น วิสฺสเส โรทติ เม สกาเส
                เสวนฺติ เหตา ปิยมปฺปิยญฺจ
                นาวา ยถา โอรกูลํ ปรญฺจ ฯ
                น วิสฺสเส สาขปุราณสนฺถตํ
                น วิสฺสเส มิตฺตปุราณโจรํ
                น วิสฺสเส ราชา สขา มมนฺติ
                น วิสฺสเส อิตฺถิ ทสนฺน มาตรํ ฯ
                น วิสฺสเส รามกราสุ นาริสุ
                อจฺจนฺตสีลาสุ อสญฺญตาสุ
                อจฺจนฺตเปมานุคตสฺส ภริยา
                น วิสฺสเส ติตฺถสมา หิ นาริโย ฯ
                หเนยฺยุํปิ ฉินฺเทยฺยุํปิ อาทาเปยฺยุํปิ
                กณฺฐํปิ เฉตฺวาน รุธิรํ ปิเวยฺยุํ
                มา ทีนกามาสุ อสญฺญตาสุ
                ภาวงฺกเร คงฺคติตฺถูปมาสุ ฯ
         มุสา ตาสํ ยถา สจฺจํ     สจฺจํ ตาสํ ยถา มุสา
         คาโว พหิ ติณสฺเสว      โอมสนฺติ วรํ วรํ ฯ
         คเตเนตา ปโลเภนฺติ     เปกฺขิเตน หสิเตน จ
         อโถปิ ทุนฺนิวตฺเถน       มญฺชุนา ภณิเตน จ ฯ
         โจริโย กฐินา เหตา     พาฬา จ ลปนสกฺขรา
         น ตา กิญฺจิ น ชานนฺติ    ยํ มนุสฺเสสุ วญฺจนํ ฯ
         อสา โลกิตฺถิโย นาม     เวลา ตาสํ น วิชฺชติ
         สารตฺตา จ ปคพฺภา จ    สิขี สพฺพฆโส ยถา ฯ
         นตฺถิตฺถีนํ ปิโย นาม      อปฺปิโยปิ น วิชฺชติ
                เสวนฺติ เหตา ปิยมปฺปิยญฺจ
                นาวา ยถา โอรกูลํ ปรญฺจ ฯ
         นตฺถิตฺถีนํ ปิโย นาม      อปฺปิโยปิ น วิชฺชติ
         ธนตฺถาย ปลิเวเฐนฺติ     ลตาว ทุมนิสฺสิตา ฯ
         หตฺถิพนฺธํ อสฺสพนฺธํ       โคปุริสญฺจ จณฺฑาลํ
         ฉวทาหกํ ปุปฺผฉฑฺฑกํ      สธนํ อนุปตนฺติ นาริโย ฯ
         กุลปุตฺตํปิ ชหนฺติ         อกิญฺจินํ ฉวกสมํ
         สทิสํ อนุปตนฺติ          ธนเหตุ จ นาริโยติ ฯ
      ตตฺถ อาทิมชฺฌคาถาปริโยสานนฺติ คาถาย อาทิมชฺฌปริโยสานํ
วิทิตฺวา ฯ ลทฺธา ขณนฺติ โอกาสํ ลภิตฺวา ฯ อิจฺฉติ มนฺติ มํ
เอสา อิจฺฉตีติปิ ปุริโส อิตฺถีนํ น วิสฺสเสยฺย ฯ สาขปุราณสนฺถตนฺติ
หิยฺโย วา ปุเร วา สนฺถตํ ปุราณสาขสนฺถตํ น วิสฺสเส อปปฺโปเฐตฺวา
อปจฺจเวกฺขิตฺวา น ปริภุญฺเชยฺย ฯ ตตฺถ หิ ทีฆชาติโก
วา ปวิสิตฺวา ติฏฺเฐยฺย ปจฺจามิตฺโต วา สตฺถํ นิกฺขิเปยฺย ฯ
มิตฺตปุราณโจรนฺติ ปนฺถทุพฺภนฏฺฐาเน ฐิตโจรํ โปราณมิตฺโต เมติ น
วิสฺสเส ฯ โจรา หิ เย เต สญฺชานนฺติ เตเยว มาเรนฺติ ฯ
สขา มมนฺติ โส หิ ขิปฺปเมว กุชฺฌติ ตสฺมา ราชานํ สขา
เมติ น วิสฺสเส ฯ ทสนฺน มาตรนฺติ อยํ มหลฺลิกา อิทานิ น
อติจริสฺสติ อตฺตานํ รกฺขิสฺสตีติ น วิสฺสาสิตพฺพา ฯ รามกราสูติ
พาลานํ รติการาสุ ฯ อจฺจนฺตสีลาสูติ อติกฺกนฺตสีลาสุ ฯ
อจฺจนฺตเปมานุคตสฺสาติ สเจปิ อจฺจนฺตํ อนุคตเปมา อสฺส ตถาปิ
ตํ น วิสฺสเส กึการณา ติตฺถสมา หิ นาริโยติ สมฺพนฺโธ ติตฺถํ
วิย สพฺพสาธารณาติ อตฺโถ ฯ หเนยฺยุนฺติ กุทฺธา วา อญฺญํ
ปุริสํ สารตฺตา วา หุตฺวา สพฺพเมตํ หนนาทึ กเรยฺยุํ ฯ มา
ทีนกามาสูติ หีนชฺฌาสยาสุ ฯ ภาวนฺติ เอวรูปาสุ สิเนหํ มา กเรยฺย ฯ
คงฺคติตฺถูปมาสูติ สพฺพสาธารณฏฺเฐน คงฺคาติตฺถสทิสาสุ ฯ มุสาติ
มุสาวาโท ตาสํ สจฺจสทิโสว ฯ คเตนาติ อาทีสุ เปกฺขิเตน ปโลเภน
อุมฺมาทนฺตีชาตกํ ทุนฺนิวตฺเถน นฬินิกาชาตกํ มญฺชุนา ภณิเตน
ตุวฏฺฏํ โข อยฺยปุตฺตก อาคจฺเฉยฺยาสีติ นนฺทตฺเถรสฺส วตฺถุ
กเถตพฺพํ ฯ โจริโยติ สมฺภตสฺส ธนสฺส วินาสเนน โจริโย ฯ
กฐินาติ ถทฺธหทยา ฯ พาฬาติ ทุฏฺฐา อปฺปเกเนว กุชฺฌนสีลา ฯ
ลปนสกฺขราติ นิรตฺถกลปเนน สกฺขรา วิย มธุรา ฯ อสาติ
อสติโย ลามกา ฯ สารตฺตาติ สพฺพทา สารตฺตา ฯ ปคพฺภาติ
กายปาคพฺภิยาทีหิ ปคพฺภา ฯ ยถาติ ยถา สิขี สพฺพฆโส เอวํ ตาปิ
สพฺพฆสา ฯ ปลิเวเฐนฺตีติ ปริสชฺชนฺติ อุปคูหนฺติ เวเฐนฺติ ฯ ลตาวาติ
ยถา ลตา รุกฺขํ เวเฐนฺติ เอวเมตา ปุริสํ ปริสชฺชนฺติโยปิ ธนํ
ปริสชฺชนฺติ นาม ฯ หตฺถิพนฺธนฺติ หตฺถิพนฺธาทีสุ โคปุริโส วุจฺจติ
โคปาลโก ฯ ฉวทาหกนฺติ ฉวานํ ทาหกํ สุสานโคปกนฺติ วุตฺตํ
โหติ ฯ ปุปฺผฉฑฺฑกนฺติ วจฺจฏฺฐานโสธกํ ฯ สธนนฺติ เอเตสุปิ
สธนํ อนุคจฺฉนฺติเยว ฯ อกิญฺจินนฺติ อธนํ ฯ ฉวกสมํ สทิสนฺติ
สุนขมํสขาทกจณฺฑาเลน สทิสํ ฯ เตน นิพฺพิเสสํปิ ปุริสํ คจฺฉนฺติ
ภชนฺติ ตสฺมา อนุปตนฺติ ธนเหตุ นาริโย ฯ
      เอวํ อตฺตโน ญาเณ ฐตฺวา อานนฺโท คิชฺฌราชา อิตฺถีนํ
อคุณํ กเถตฺวา ตุณฺหี อโหสิ ฯ ตสฺส วจนํ สุตฺวา นารโท อิสิ
อตฺตโน ญาเณ ฐตฺวา ตาสํ อคุณํ กเถสิ ฯ
      ตํ ทสฺเสนฺโต สตฺถา อาห อถ ขลุ โภ นารโท อิสิ
พฺราหฺมโณ อานนฺทสฺส คิชฺฌราชสฺส อาทิมชฺฌคาถาปริโยสานํ วิทิตฺวา
ตายํ เวลายํ อิมา คาถาโย อภาสิ
         จตฺตาโรเม น ปูเรนฺติ      เต เม สุณาถ ภาสโต
         สมุทฺโท พฺราหฺมโณ ราชา    อิตฺถี วาปิ ทิชมฺปติ ฯ
         สริตา สาครํ ยนฺติ         ยา กาจิ ปฐวิสฺสิตา
         ตา สมุทฺทํ น ปูเรนฺติ       โอนตฺตา หิ น ปูรติ ฯ
         พฺราหฺมโณ จ อธิยาโน      เวทมกฺขานปญฺจมํ
         ภิยฺโยปิ สุตมิจฺเฉยฺย        โอนตฺตา หิ น ปูรติ ฯ
         ราชา จ ปฐวึ สพฺพํ        สสมุทฺทํ สปพฺพตํ
         อชฺฌาวเส วิชินิตฺวา        อนนฺตํ รตโนจิตํ
         ปารํ สมุทฺทํ ปตฺเถติ        โอนตฺตา หิ น ปูรติ ฯ
         เอกเมกาย อิตฺถิยา        อฏฺฐฏฺฐ ปติโน สิยา
         สูรา จ พลวนฺตา จ        สพฺพกามรสาหรา
         กเรยฺย นวเม ฉนฺทํ        โอนตฺตา หิ น ปูรติ ฯ
                สพฺพิตฺถิโย สิขีริว สพฺพภกฺขา
                สพฺพิตฺถิโย นทีริว สพฺพวาหินี
                สพฺพิตฺถิโย กณฺฏกานํว สาขา
                สพฺพิตฺถิโย ธนเหตุ วชนฺติ ฯ
                วาตํ ชาเลน นโร ปรามเส
                โอสิญฺจิยา สาครํ เอกปาณินา
                สเกน หตฺเถน หเนยฺย โฆสํ
                โย สพฺพภาวํ ปมุทาสุ โอสฺสเช ฯ
         โจรีนํ พหุพุทฺธีนํ           ยาสํ สจฺจํ สุทุลฺลภํ
         ถีนํปิ ภาโว ทุชฺชาโน       มจฺฉสฺเสโวทกํ คตํ ฯ
         อนลา มุทุ สมฺภาสา        ทุปฺปูรา ตา นทีสมา
         สีทนฺติ นํ วิทิตฺวาน         อารกา ปริวชฺชเย ฯ
         อาวฏฺฏนี มหามายา        พฺรหฺมจริยวิโกปนา
         สีทนฺติ นํ วิทิตฺวาน         อารกา ปริวชฺชเย ฯ
         ยญฺเจตา อุปเสวนฺติ        ฉนฺทสา วา ธเนน วา
         ชาตเวโทว สณฺฐานํ        ขิปฺปํ อนุทหนฺติ นนฺติ ฯ
      ตตฺถ ทิชมฺปตีติ ทิชเชฏฺฐกกุณาลํ อาลปติ ฯ สริตาติ อาทิ
ฐปิตมาติกาย ภาชนตฺถํ วุตฺตํ ฯ โอนตฺตาติ อุทกปติฏฺฐานสฺส
มหนฺตตาย โอนาเยว ฯ อธิยาโนติ อชฺฌายิตฺวา ฯ เวทมกฺขานปญฺจมนฺติ
อิติหาสปญฺจมํ เวทจตุกฺกํ ฯ โอนตฺตาติ โส หิ อชฺฌาสยมหนฺตตาย
สิกฺขิตพฺพสฺส น ปูรติ ฯ รตโนจิตนฺติ นานารตเนหิ โอจิตํ ปริปุณฺณํ ฯ
โอนตฺตาติ โส หิ ตณฺหาย มหนฺตตาย น ปูรติ ฯ สิยาติ สิยุํ ฯ
อยเมว วา ปาโฐ ฯ สพฺพกามรสาหราติ สพฺเพสํ กามรสานํ
อาหรกา ฯ นวเมติ อฏฺฐหิ อติกฺกนฺตภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ สาปิ
ทสเมปิ วีสติเมปิ ตโต อุตฺตริตเรปิ ฉนฺทํ กโรเตว ฯ โอนตฺตาติ
สาปิ กามตณฺหาย มหนฺตตาย น ปูรติ ฯ กณฺฏกานํว สาขาติ
สมฺพาธมคฺเค กณฺฏกสาขสทิสา ฯ ยถา หิ สา ลคฺคิตฺวา อากฑฺฒติ
เอวเมตาปิ รูปาทีหิ กฑฺฒนฺติ ฯ ยถา จ สาขา หตฺถาทีสุ วิชฺฌิตฺวา
ทุกฺขํ อุปฺปาเทติ เอวเมตาปิ ผุฏฺฐมตฺตา สรีรสมฺผสฺเสน วิชฺฌิตฺวา
มหาวินาสํ ปาเปนฺติ ฯ วชนฺตีติ ปรปุริสํ วชนฺติ อนุวชนฺติ ฯ
ปรามเสติ คณฺเหยฺย ฯ โอสิญฺจิยาติ นหายิตุํ โอติณฺโณ เอเกน
ปาณินา สกลํ สมุทฺทกํ โอสิญฺเจยฺย คเหตฺวา คเหตฺวา ฉฑฺเฑยฺย ฯ
สเกนาติ เอเกน อตฺตโน หตฺเถน ตเมว หตฺถํ ปหริตฺวา โฆสํ
อุปฺปาเทยฺย ฯ สพฺพภาวนฺติ ตฺวเมว อิฏฺโฐ กนฺโต มนาโปติ
วุจฺจมาโน โย ปุริโส เอวเมเวตนฺติ สทฺทหนฺโต สพฺพํ อตฺตโน
อชฺฌาสยํ ปมุทาสุ อุสฺสเชยฺย โส ชาลาทีหิ วาตคฺคหณาทีนิ
กเรยฺยาติ อตฺโถ ฯ คตนฺติ คมนํ ฯ อนลาติ คิหิธมฺเมหิ อลนฺติ
วจนวิรหิตา ฯ ทุปฺปูราติ ยถา มหานที อุทเกน เอวํ กิเลสรติยา
ทุปฺปูรา ฯ สีทนฺติ นํ วิทิตฺวานาติ เอตฺถ นนฺติ นิปาตมตฺตํ ฯ
อิตฺถิโย อลฺลินา จตูสุ อปาเยสุ โอสีทนฺตีติ วิทิตฺวาน ฯ อาวฏฺฏนีติ
ยถา อาวฏฺฏนี มายา ชนสฺส หทยํ โมเหตฺวา อตฺตโน วเส
วตฺเตติ เอวเมตาปีติ อตฺโถ ฯ วิโกปนาติ นาสนฏฺเฐน จ คหนฏฺเฐน
จ พฺรหฺมจริยสฺส วิโกปนา ฯ ฉนฺทสา วาติ ปิยสํวาเสน วา ฯ
ธเนน วาติ ธนเหตุนา วา ฯ สณฺฐานนฺติ ยถา ชาตเวโท อตฺตโน
ฐานํ ยํ ยํ ปเทสํ อลฺลิยติ ตํ ตํ ทหติ ตถา เอตาปิ ยํ ยํ
ปุริสํ กิเลสวเสน เสวนฺติ ตํ ตํ อนุทหนฺติ มหาวินาสํ ปาเปนฺติ ฯ
      เอวํ นารเทน อิตฺถีนํ อคุเณ ปกาสิเต ปุนปิ มหาสตฺโต
วิเสเสตฺวา ตาสํ อคุณํ ปกาเสติ ฯ
      ตํ ทสฺเสนฺโต สตฺถา อาห อถ ขลุ โภ กุณาโล สกุโณ
นารทสฺสเทว พฺราหฺมณสฺส อาทิมชฺฌคาถาปริโยสานํ วิทิตฺวา ตายํ
เวลายํ อิมา คาถา อภาสิ
                สลฺลเป นิสิตขคฺคปาณินา
                ปณฺฑิโต อปิ ปิสาจโทสินา
                อุคฺคเตชํ อุรคํปิ อาสิเท
                เอโก เอกาย ปมุทาย นาลเป ฯ
                โลกจิตฺตมถนา หิ นาริโย
                นจฺจคีตภณิตคหิตาวุธา
                พาธยนฺติ อนุปฏฺฐิตสตึ
                ทีเป รกฺขสิคณาว วาณิเช ฯ
                นตฺถิ ตาสํ วินโย น สํวโร
                มชฺชมํสนิรตา อสญฺญตา
                ตา คิลนฺติ ปุริสสฺส ปาภตํ
                สาคเรว มกรํ ติมิงฺคโล ฯ
                ปญฺจกามคุณสาตโคจรา
                อุทฺธตา อนิยตา อสญฺญตา
                โอสรนฺติ ปมุทา ปมาทินํ
                โลณโตยวติยํว อาปคา ฯ
                ยํ นรํ อุเปนฺติ นาริโย
                ฉนฺทสา วา รติยา วา ธเนน วา
                ชาตเวทสทิสํปิ ตาทิสํ
                ราคโทสวธิโย ทหนฺติ นํ ฯ
                อทฺธํ ญตฺวา ปุริสํ มหทฺธนํ
                โอสรนฺติ สธนํ สหตฺตนา
                รตฺตจิตฺตํ อติเวฐยนฺติ นํ
                สาล มาลุวลตาว กานเน ฯ
                ตา อุเปนฺติ วิวิเธน ฉนฺทสา
                จิตฺรวิมฺพมุขิโย อลงฺกตา
                โอหสนฺติ ปหสนฺติ นาริโย
                สํวโรว สหสฺสมายโกวิทา ฯ
                ชาตรูปมณิมุตฺตภูสิตา
                สกฺกตา ปติกุเลสุ นาริโย
                รกฺขิตา อติจรนฺติ สามิกํ
                ทานวํว หทยนฺตรนิสฺสิตา ฯ
                เตชวาปิ หิ นโร วิจกฺขโณ
                สกฺกโต พหุชนสฺส ปูชิโต
                นารีนํ วสงฺคโต น ภาสติ
                ราหุนา อุปหโตว จนฺทิมา ฯ
                ยํ กเรยฺย กุปิโต ทิโส ทิสํ
                ทุฏฺฐจิตฺโตว สมาคตํ อรึ
                เตน ภิยฺโย พฺยสนํ นิคจฺฉติ
                นารีนํ วสงฺคโต อเปกฺขวา ฯ
                เกสลูนนขฉินฺนตชฺชิตา
                ปาทปาณิกสทณฺฑตาฬิตา
                หีนเมวูปคตา หิ นาริโย
                ตา รมนฺติ กุณเปว มกฺขิกา ฯ
                ตา กุเลสุ วิสิขนฺตเรสุ วา
                ราชธานีสุ นิคเมสุ วา ปน
                โอฑฺฑิตํ นมุจิปาสวาคุรํ
                จกฺขุมา ปริวชฺเชยฺย สุขตฺถิโก ฯ
                โอสฺสชิตฺวา กุสลํ ตโปคุณํ
                อนริยจริตานิ โย อาจริ
                เทวตาหิ นิรยํ นิมิสฺสติ
                เฉทคามิมณิยํว วาณิโช ฯ
                โส อิธ ครหิโต ปรตฺถ จ
                ทุมฺมตี อุปหโต สกมฺมุนา
                คจฺฉตี อนิยโต คลาคลํ
                ทุฏฺฐคทฺรภรโถว อุปฺปเถ ฯ
                โส อุเปติ นิรยํ ปตาปนํ
                สตฺติสิมฺพลิวนญฺจ อยสํ
                อาวสิตฺวาน ติรจฺฉานโยนิยํ
                เปตราชวิสยํ น มุญฺจติ ฯ
                ทิพฺยา ขิฑฺฑา รติโย จ นนฺทเน
                จกฺกวตฺติจริตญฺจ มานุเส
                นาสยนฺติ ปมุทา ปมาทินํ
                ทุคฺคติญฺจ ปฏิปาทยนฺติ นํ ฯ
                ทิพฺยา ขิฑฺฑา รติโย น ทุลฺลภา
                จกฺกวตฺติจริตญฺจ มานุเส
                โสวณฺณพฺยมฺหนิลยาว อจฺฉรา
                เย จรนฺติ ปมุทาหนตฺถิกา ฯ
                กามธาตุสมติกฺกมา คติ
                รูปธาตุสมฺภโว น ทุลฺลโภ
                วีตราควิสยูปปตฺติ ยา
                เย จรนฺติ ปมุทาหนตฺถิกา ฯ
                สพฺพทุกฺขสมติกฺกมํ สิวํ
                อจฺจนฺตํ อจลิตํ อสงฺขตํ
                นิพฺพุเตภิ สุจีภิ น ทุลฺลภํ
                เย จรนฺติ ปมุทาหนตฺถิกาติ ฯ
     ตตฺถ สลฺลเปติ สเจ มยา สทฺธึ สลฺลปิสฺสสิ สีสนฺเต
ปาเตสฺสามีติ วตฺวา ขคฺคํ อาทาย ฐิเตนาปิ สลฺลเปยฺย
สลฺลปิตมตฺเตเยว ตํ ขาทิตฺวา ชีวิตวินาสํ ปาเปสฺสามีติ โทสินา
หุตฺวา ฐิเตน สทฺธึ สลฺลเปยฺย ฯ อุปคตํ ตํ ฑํสิตฺวา นาเสสฺสามีติ
ฐิตํ อุคฺคเตชํ อุรคํปิ อาสิเทยฺย ฯ เอโก ปน หุตฺวา รโห เอกาย
ปมุทาย น หิ อาลเปยฺย ฯ โลกจิตฺตมถนาติ โลกสฺส จิตฺตสฺส
มถนา โลกจิตฺตสฺสาภิฆาฏิกา ฯ รกฺขสีคณาติ ยถา ทีเป ฐิตา
รกฺขสีคณา มนุสฺสเวเสน วาณิเช อุปลาเปตฺวา อตฺตโน วเส คเต
กตฺวา ขาทนฺติ เอวํ อิมาปิ ปญฺจหิ รูปาทีหิ กามคุเณหิ อตฺตโน
วเส กตฺวา สตฺเต มหาวินาสํ ปาเปนฺตีติ อตฺโถ ฯ วินโยติ
อาจาโร ฯ สํวโรติ มริยาทา ฯ ปาภตนฺติ ทุกฺขสมฺภตํ ธนํ
คิลนฺติ วินาเสนฺติ ฯ อนิยตาติ อนิยตจิตฺตา ฯ โลณโตยวติยนฺติ
โลณโตยวนฺตํ สมุทฺทนฺติ อตฺโถ ฯ อาปคาติ นทิโย ฯ อยเมว
วา ปาโฐ ฯ ยถา สมุทฺทํ นทิโย โอสรนฺติ เอวํ ปมาทีนํ
ปมาเทน ปมุทาติ อตฺโถ ฯ ฉนฺทสาติ เปเมน ฯ รติยาติ
ปญฺจกามคุณรติยา ฯ ธเนน วาติ ธนเหตุ วา ฯ ชาตเวทสทิสนฺติ
อคุณสมฺปตฺติยา อคฺคิมิว ชลิตํปิ ฯ ราคโทสวธิโยติ กามราคโทเสหิ
วธิกา ฯ ราคโทสคติโยติ วา ปาโฐ ฯ โอสรนฺตีติ มธุรวจเนน
ตํ พนฺธนฺติโย อุปคจฺฉนฺติ ฯ สธนนฺติ สธนา ฯ อยเมว วา
ปาโฐ ฯ วตฺถาลงฺการตฺถาย ยํ กิญฺจิ อตฺตโน ธนํ ทตฺวาปิ โอสรนฺตีติ
อตฺโถ ฯ สหตฺตนาติ อตฺตภาเวน สทฺธึ อตฺตภาวํปิ ตสฺเสว
ปริจฺจชนฺติโย วิย โหนฺติ ฯ อติเวฐยนฺตีติ ธนคหณตฺถาย อติวิย
เวฐยนฺติ ปีเฬนฺติ ฯ วิวิเธน ฉนฺทสาติ นานาวิเธน อากาเรน ฯ
จิตฺรวิมฺพมุขิโยติ อลงฺการวเสน วิจิตฺรสรีรา วิจิตฺรมุขิโย หุตฺวา ฯ
โอหสนฺตีติ มหาหสิตํ หสนฺติ ฯ ปหสนฺตีติ มนฺทหสิตํ หสนฺติ ฯ สํวโรวาติ
มายาการปุริโส วิย อสุรินฺโท วิย จ ฯ ทานวํว หทยนฺตรนิสฺสิตาติ
ยถา กุโต นุ อาคจฺฉถ โภ ตโย ชนาติ กรณฺฑชาตเก หทยนฺตรนิสฺสิตา
อนฺโตอุทรคตาปิ ทานวํ ฉฑฺเฑตฺวา อญฺเญน วิชฺชาธเรน สห อติจริ
เอวํ อติจรนฺติ อรกฺขิตา เหตาติ ทีเปติ ฯ น ภาสตีติ น
วิโรจติ หาริตโลมกสฺสปกุสราชาโน วิย ฯ เตนาติ
ตมฺหา อมิตฺเตน กตพฺยสนา อติเรกตรํ พฺยสนนฺติ อตฺโถ ฯ
อเปกฺขวาติ สตณฺโห ฯ เกสลูนนขฉินฺนตชฺชิตาติ อากฑฺฒิตฺวา
ลูนเกสา นเขหิ ฉินฺนคตฺตา ตชฺชิตา ฯ ตาฬิตาติ ปาทาทีหิ จ
ตาฬิตาว หุตฺวา โย กลิวเสน เอเต วิปฺปกาเร กโรติ ตาทิสํ
หีนเมว อุปคตา นาริโย รมนฺติ น เอเต วิปฺปกาเร ปริหรนฺติ
มธุรสมาจาเร กึการณา น รมนฺติ ฯ กุณเปว มกฺขิกาติ ยสฺมา
เชคุจฺเฉ หตฺถิกุณปาทิมฺหิ มกฺขิกา วิย ตา หีเนเยว รมนฺตีติ
อตฺโถ ฯ โอฑฺฑิตนฺติ น เอตา อิตฺถิโย นาม อถโข อิเมสุ
ฐาเนสุ นมุจิโน กิเลสมารสฺส มิคปกฺขี คหณตฺถํ ลุทฺทเกหิ ปาสํ
วาคุรญฺจาปิ ตํ มญฺญมาโน ปญฺญาจกฺขุนา จกฺขุมา ทิพฺพมานุสเกน
สุเขน อตฺถิโก ปริวชฺเชยฺย ฯ โอสฺสชิตฺวาติ เทวมนุสฺเสสุ
มหาสมฺปตฺติทายกํ ตโปคุณํ ฉฑฺเฑตฺวา ฯ โยติ โย ปุริโส อนริเยสุ
อปริสุทฺเธสุ ปญฺจกามคุเณสุ กามคุณรติจริตานิ อาจริ ฯ เทวตาหิ
นิรยํ นิมิสฺสตีติ โส เทวโลกโต นิวตฺติตฺวา นิรยํ คณฺหิสฺสติ ฯ
เฉทคามิมณิยํว วาณิโชติ ยถา พาลวาณิโช มหคฺฆภณฺฑํ ทตฺวา
เฉทคามึ มณิกํ คณฺหติ ตถารูโป อยํ โหตีติ อตฺโถ ฯ โสติ
อิตฺถีนํ วสงฺคโต ฯ อนิยโตติ เอตฺตกํ นาม กาลํ อปาเยสุ
ปจฺจิสฺสตีติ อนิยโต ฯ คลาคลนฺติ เทวโลกา วา มนุสฺสโลกา วา
คลิตฺวา อปายเมว คจฺฉตีติ อตฺโถ ฯ ยถา กึ ฯ ทุฏฺฐคทฺรภรโถติ
ยถา กูฏคทฺรภยุตฺโต รโถ มคฺคา โอกฺกมิตฺวา อุปฺปเถเยว คจฺฉติ
ตถา ฯ สตฺติสิมฺพลิวนญฺจาติ สตฺติสทิเสหิ กณฺฏเกหิ ยุตฺตํ อยสํ
สิมฺพลิวนํ ฯ เปตราวิสยนฺติ เปตวิสยญฺจ กาลกญฺชิกอสุรวิสยญฺจ ฯ
ปมาทินนฺติ ปมตฺตานํ ฯ เต หิ ปมุทาสุ ปมตฺตา ตาสํ สมฺปตฺตีนํ
มูลภูตํ กุสลํ น กโรนฺติ ฯ อิติ เตสํ ปมาทีนํ สพฺพา ตา
นาเสนฺติ นาม ฯ ปฏิปาทยนฺติ นนฺติ ตถาวิธํ ปุริสํ ตา ปมาทวเสเนว
อกุสลํ กาเรตฺวา ทุคฺคตึ ปฏิปาเทนฺติ นาม ฯ โสวณฺณพฺยมฺหนิลยาติ
สุวณฺณมยวิมานวาสินิโย ฯ ปมุทาหนตฺถิกาติ เย ปุริสา ปมุทาหิ
อนตฺถิกา หุตฺวา พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ ฯ กามธาตุสมติกฺกมาติ
กามธาตุสมติกฺกเมน ยา คติ ฯ รูปธาตุสมฺภโวติ โย
กามธาตุสมติกฺกมคติสงฺขาโต รูปธาตุสมฺภโว เตสํ น ทุลฺลโภ ฯ
วีตราควิสยูปปตฺติ ยาติ ยา วีตราควิสเย สุทฺธาวาสโลเก อุปฺปตฺติ
สาปิ เตสํ น ทุลฺลภาติ อตฺโถ ฯ อจฺจนฺตนฺติ อนตีตํ อวินาสธมฺมตํ ฯ
อจลิตนฺติ กิเลเสหิ อกมฺปิตํ ฯ นิพฺพุเตภีติ นิพฺพุตกิเลเสหิ ฯ สุจีภีติ
สุจีหิ ปริสุทฺเธหิ เอวรูปํ นิพฺพานํ น ทุลฺลภํ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต อมตํ มหานิพฺพานํ ปาเปตฺวา เทสนํ นิฏฺฐเปสิ ฯ
หิมวนฺเต กินฺนรมโหรคาทโย อากาเส ฐิตา เทวตา จ อโห
พุทฺธลีลาย สุกถิตํ สาธุ สาธูติ สาธุการํ อทํสุ ฯ อานนฺโท
คิชฺฌราชา นารโท พฺราหฺมโณ ปุณฺณมุโข จ ปุสฺสโกกิโล
อตฺตโน อตฺตโน ปริสํ อาทาย สกฏฺฐานเมว อคมํสุ ฯ มหาสตฺโตปิ
สกฏฺฐานเมว คโต ฯ อิตเร ปน อนฺตรนฺตรา อาคนฺตฺวา มหาสตฺตสฺส
สนฺติเก โอวาเท ฐตฺวา สคฺคปรายนา อเหสุํ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนนฺโต
โอสานคาถมาห
        กุณาโลหํ ปุเร อาสึ โอทายี ปุสฺสโกกิโล
        อานนฺโท คิชฺฌราชาสิ สารีปุตฺโต จ นารโท
        ปริสา พุทฺธปริสา เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติ ฯ
     เต ปน ภิกฺขู คมนกาเล สตฺถุ อานุภาเวน คนฺตฺวา อาคมนกาเล
อตฺตโน จ อานุภาเวน อาคตาติ ฯ เตสํ สตฺถา มหาวเนเยว
กมฺมฏฺฐานํ กเถสิ ฯ เต ตํ ทิวสเมว อรหตฺตํ ปาปุณึสุ ฯ
มหาเทวตาสมาคโม อโหสิ ฯ อถ ภควา มหาสมยสุตฺตํ กเถสิ ฯ
กถาปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ ฯ
                    กุณาลชาตกํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                        จตุตฺถํ ฯ
                       ---------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๒ หน้า ๓๓๐-๔๐๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=6718&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=6718&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=296              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=1897              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=2193              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=2193              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]