อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                       สรภงฺคชาตกํ
     อลงฺกตา กุณฺฑลิโน สุวตฺถาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส ปรินิพฺพานํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สารีปุตฺตตฺเถโร กิร ตถาคตํ เชตวเน วิหรนฺตํ ปรินิพฺพานํ
อนุชานาเปตฺวา คนฺตฺวา นาลนฺทคามเก ชาโตวรเก ปรินิพฺพายิ ฯ
ตสฺส ปรินิพฺพุตภาวํ สุตฺวา สตฺถา ราชคหํ คนฺตฺวา เวฬุวเน
วิหาสิ ฯ ตทา มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร อิสิคิลิปสฺเส กาฬสิลายํ
วิหรติ ฯ โส ปน อิทฺธิพเลน โกฏิปฺปตฺตภาเวน เทวจาริกญฺจ
อุสฺสทจาริกญฺจ จรติ ฯ เทวโลเก พุทฺธสาวกานํ มหนฺตํ อิสฺสริยํ
ทิสฺวา อุสฺสทนิรเยสุ จ ติตฺถิยสาวกานํ มหนฺตํ ทุกฺขํ ทิสฺวา
มนุสฺสโลกํ อาคนฺตฺวา อสุโก อุปาสโก อสุกา จ อุปาสิกา
อสุกสฺมึ นาม เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา มหาสมฺปตฺตึ อนุภวนฺติ
ติตฺถิยสาวโก อสุโก จ อสุโก จ นิรยาทีสุ อสุเก อปาเย นาม
นิพฺพตฺโตติ มนุสฺสานํ กเถสิ ฯ มนุสฺสา สาสเน ปสีทนฺติ ติตฺถิเย
ปริวชฺชนฺติ ฯ พุทฺธสาวกานํ สกฺกาโร มหนฺโต อโหสิ ฯ ติตฺถิยานํ
สกฺกาโร ปริหายติ ฯ เต เถเร อาฆาฏํ พนฺธิตฺวา อิมสฺมึ
ชีวนฺเต อมฺหากํ อุปฏฺากา ภิชฺชนฺติ สกฺกาโร จ ปริหายติ ฯ
มาเรสฺสาม นนฺติ ฯ เถรสฺส มารณตฺถํ สมณกุตฺตสฺส นาม
โจรสฺส สหสฺสํ อทํสุ ฯ โส เถรํ มาเรสฺสามีติ มหนฺเตน ปริวาเรน
สทฺธึ กาฬสิลายํ อคมาสิ ฯ เถโร ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาว อิทฺธิยา
อุปฺปติตฺวา ปกฺกามิ ฯ โจโร ตํ ทิวสํ เถรํ ทิสฺวา นิวตฺเตตฺวา
ปุนทิวเสปิ ปุนทิวเสปีติ ฉ ทิวเส อคมาสิ ฯ เถโรปิ ตเถว อิทฺธิยา
ปกฺกามิ ฯ สตฺตเม ปน ทิวเส เถรสฺส ปุพฺเพ กตํ อปราปรเวทนียกมฺมํ
โอกาสํ ลภติ ฯ โส กิร ปุพฺเพ ภริยาย วจนํ คเหตฺวา
มาตาปิตโร มาเรตุกาโม ยานเกน อรญฺ เนตฺวา โจรานํ อุฏฺิตาการํ
กตฺวา มาตาปิตโร โปเถติ ปหรติ จ ฯ เต จกฺขุทุพฺพลตาย
รูปทสฺสนรหิตา ตํ อตฺตโน ปุตฺตํ อสญฺชานนฺตา โจรา เอเตติ
สญฺาย ตาต อสุกา นาม โจรา โน ฆาเฏนฺติ ตฺวํ
ปฏิกฺกมาหีติ ตสฺเสวตฺถาย ปริเทวึสุ ฯ โส จินฺเตสิ อิเม มยา โปถิยมานาปิ
มยฺหํเยวตฺถาย ปริเทวนฺติ อยุตฺตํ กมฺมํ กโรมีติ ฯ อถ เน
อสฺสาเสตฺวา โจรานํ ปลายนาการํ ทสฺเสตฺวา เตสํ หตฺถปาเท
สมฺพาเหตฺวา อมฺมตาตา มา ภายิตฺถ โจรา ปลาตาติ วตฺวา
ปุน อตฺตโน เคหเมว อาเนสิ ฯ
     ตํ กมฺมํ เอตฺตกํ กาลํ โอกาสํ อลภิตฺวา ภสฺมปฏิจฺฉนฺโน
อคฺคิราสิ วิย ตฺวา อิมํ อนฺติมสรีรํ อุปธาวิตฺวา คณฺหิ ฯ ยถา
หิ ปน สุนขลุทฺทเกน มิคํ ทิสฺวา สุนโข วิสชฺชิโต มิคํ
อนุพนฺธิตฺวา ยสฺมึ าเน ปาปุณาติ ตสฺมึเยว คณฺหาติ เอวํ อิทํ
กมฺมํ ยสฺมึ าเน โอกาสํ ลภติ ตสฺมึ วิปากํ เทติ ฯ เตน
มุตฺโต นาม นตฺถิ ฯ เถโร อตฺตโน กตกมฺมสฺส อากฑฺฒนภาวํ
ตฺวา น อปคญฺฉิ ฯ เถโร ตสฺส นิสฺสนฺเทน อากาเส อุปฺปติตุํ
นาสกฺขิ ฯ นนฺโทปนนฺททมนสมตฺถเวชยนฺตกมฺปนสมตฺถาปิสฺส อิทฺธิ
กมฺมพเลน ทุพฺพลตฺตํ ปตฺตา ฯ โจโร เถรํ คเหตฺวา เถรสฺส
อฏฺีนิ ตณฺฑุลกฺขนฺธมตฺตานิ กโรนฺโต ภินฺทิตฺวา สํจุณฺณิตฺวา
ปลาลปิฏฺกกรณนฺนาม กตฺวา มโตติ สญฺาย เอกสฺมึ คุมฺพปิฏฺเ
ขิปิตฺวา สปริวาโร ปกฺกามิ ฯ เถโรปิ สตึ ปฏิลภิตฺวา สตฺถารํ
วนฺทิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา สรีรํ ฌานเวเนน เวเตฺวา
ถิรํ กตฺวา อากาสํ อุปฺปติตฺวา อากาเสน สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา
สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ภนฺเต อายุสงฺขาโร เม โอสฺสฏฺโ
ปรินิพฺพายิสฺสามีติ อาห ฯ ปรินิพฺพายิสฺสสิ โมคฺคลฺลานาติ ฯ อาม
ภนฺเตติ ฯ กตฺถ คนฺตฺวาติ ฯ กาฬสิลาปฏฺเฏ ภนฺเตติ ฯ เตนหิ
โมคฺคลฺลาน มยฺหํ ธมฺมํ กเถตฺวา ยาหิ ตาทิสสฺส หิ สาวกสฺส
อิทานิ ทสฺสนํ นตฺถีติ ฯ โส เอวํ กริสฺสามิ ภนฺเตติ สตฺถารํ
วนฺทิตฺวา ตาลปฺปมาณํ อากาเส อุปฺปติตฺวา ปรินิพฺพานทิวเส
สารีปุตฺตตฺเถโร วิย นานปฺปการา อิทฺธิโย กตฺวา ธมฺมํ กเถตฺวา
สตฺถารํ วนฺทิตฺวา กาฬสิลายํ อฏวิยํ ปรินิพฺพายิ ฯ ตํ ขณญฺเว
ฉ เทวโลกา เอกโกลาหลา อเหสุํ อมฺหากํ กิร อาจริโย
ปรินิพฺพุโตติ ทิพฺพคนฺธมาลาวาสธูปจนฺทนจุณฺเณ เจว นานาทารูนิ
จ คเหตฺวา อาคมึสุ ฯ เอกูนสตรตฺตจนฺทนจิตกา อโหสิ ฯ สตฺถา
เถรสฺส สนฺติเก ตฺวา สรีรนิกฺเขปํ กาเรสิ ฯ อาหฬนสฺส สมนฺตโต
โยชนมตฺเต ปเทเส ปุปฺผวสฺสํ วสฺสิ ฯ เทวานํ อนฺตเร มนุสฺสา
มนุสฺสานมนฺตเร เทวา อเหสุํ ฯ ยถานุกฺกเมน เทวานมนฺตเร ยกฺขา
ติฏฺนฺติ ฯ ยกฺขานมนฺตเร คนฺธพฺพา ติฏฺนฺติ ฯ คนฺธพฺพานมนฺตเร
นาคา ติฏฺนฺติ ฯ นาคานมนฺตเร เวนเตยฺยา ติฏฺนฺติ ฯ
เวนเตยฺยานมนฺตเร กินฺนรา ติฏฺนฺติ ฯ กินฺนรานมนฺตเร กึปุริสา ติฏฺนฺติ ฯ
กึปุริสานมนฺตเร ฉตฺตา ติฏฺนฺติ ฯ ฉตฺตานมนฺตเร สุวณฺณจามรา
ติฏฺนฺติ ฯ สุวณฺณจามรานมนฺตเร ธชา ติฏฺนฺติ ฯ ธชานมนฺตเร
ปฏากา ติฏฺนฺติ ฯ สตฺต ทิวสานิ สาธุกีฬํ กีฬึสุ ฯ สตฺถา เถรสฺส
ธาตุํ คาหาเปตฺวา เวฬุวนทฺวารโกฏฺเก เจติยํ การาเปสิ ฯ
     ตทา ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส สารีปุตฺตตฺเถโร
ตถาคตสฺส สนฺติเก อปรินิพฺพุตตฺตา พุทฺธานํ สนฺติเก มหนฺตํ
สมฺมานํ น ลภิ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร พุทฺธานํ สมีเป ปรินิพฺพุตตฺตา
มหาสมฺมานํ ลภตีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ
ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ
วุตฺเต น ภิกฺขเว โมคฺคลฺลาโน อิทาเนว มม สนฺติกา สมฺมานํ
ลภิ ปุพฺเพปิ ลภิเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ปุโรหิตสฺส พฺราหฺมณิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คณฺหิตฺวา ทสมาสจฺจเยน
ปจฺจูสสมเย มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมิ ฯ ตสฺมึ ขเณ ทฺวาทสโยชนิเก
พาราณสินคเร สพฺพาวุธานิ ปชฺชลึสุ ฯ ปุโรหิโต ปุตฺตสฺส ชาตกฺขเณ
พหิ นิกฺขมิตฺวา อากาสํ โอโลเกนฺโต นกฺขตฺตโยคํ ทิสฺวา อิมินา
นกฺขตฺเตน ชาตตฺตา เอส กุมาโร สกลชมฺพูทีเป ธนุคฺคหานํ อคฺโค
ภวิสฺสตีติ ตฺวา กาลสฺเสว ราชกุลํ คนฺตฺวา ราชานํ สุขสยิตภาวํ
ปุจฺฉิ ฯ กุโต อาจริย สุขํ อชฺช สกลนิเวสเน อาวุธานิ ปชฺชลิตานีติ
วุตฺเต มา ภายิ เทว น ตุมฺหากํ นิเวสเนเยว สกลนคเรปิ
ปชฺชลึสุเยว อชฺช อมฺหากํ เคเห กุมารสฺส ชาตตฺตา เอวํ
อโหสีติ ฯ อาจริย เอวํ ชาตกุมารสฺส ปน กึ ภวิสฺสตีติ ฯ น
กิญฺจิ มหาราช โส ปน สกลชมฺพูทีเป ธนุคฺคหานํ อคฺโค
ภวิสฺสตีติ ฯ สาธุ อาจริย เตนหิ นํ ปฏิชคฺคิตฺวา วยปฺปตฺตกาเล
อมฺหากํ ทเทยฺยาสีติ วตฺวา ขีรมูลํ ตาว สหสฺสํ ทาเปสิ ฯ
ปุโรหิโต ตํ คเหตฺวา นิเวสนํ คนฺตฺวา พฺราหฺมณิยา ทตฺวา
ปุตฺตสฺส นามคหณทิวเส ชาตกฺขเณ อาวุธานํ ปชฺชลิตตฺตา โชติปาโลติสฺส
นามํ อกาสิ ฯ โส มหนฺเตน ปริวาเรน วฑฺฒมาโน
โสฬสวสฺสกาเล อุตฺตมรูปธโร อโหสิ ฯ อถสฺส ปิตา สรีรสมฺปตฺตึ
โอโลเกตฺวา สหสฺสํ ทตฺวา ตาต ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา ทิสาปาโมกฺขสฺส
สนฺติเก สิปฺปํ อุคฺคณฺหาหีติ อาห ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
อาจริยภาคํ คเหตฺวา มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา สหสฺสํ
ทตฺวา สิปฺปํ ปฏฺเปตฺวา สตฺตาเหเนว นิปฺผตฺตึ ปาปุณิ ฯ อถสฺส
อาจริโย ตุสฺสิตฺวา อตฺตโน สนฺตกํ ขคฺครตนํ สนฺธิยุตฺตํ
เมณฺฑกสิงฺคธนุํ สนฺธิยุตฺตํ ตุณฺฑิสรํ อตฺตโน สนฺนาหกญฺจุกํ อุณฺหีสญฺจ
ทตฺวา ตาต โชติปาล อหํ มหลฺลโก อิทานิ ตฺวํ อิเม
มาณวเก สิกฺขาเปหีติ ปญฺจสเต มาณวเกปิ ตสฺเสว นิยฺยาเทสิ ฯ
โพธิสตฺโต สพฺพํ อุปกรณํ คเหตฺวา อาจริยํ วนฺทิตฺวา พาราณสิเมว
อาคนฺตฺวา มาตาปิตโร ปสฺสิตฺวา อฏฺาสิ ฯ
     อถ นํ วนฺทิตฺวา ิตํ ปิตา อโวจ อุคฺคหิตนฺเต ตาต
สิปฺปนฺติ ฯ อาม ตาตาติ ฯ โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา ราชกุลํ
คนฺตฺวา ปุตฺโต เม เทว สิปฺปํ สิกฺขิตฺวา อาคโต กึ กโรติ
เทวาติ อาห ฯ อาจริย อมฺเห อุปฏฺหตูติ ฯ ปริพฺพยมสฺส ชานถ
เทวาติ ฯ โส เทวสิกํ เทวสิกํ สหสฺสํ ลภตูติ ฯ โส สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เคหํ คนฺตฺวา กุมารํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตาต ตฺวํ
ราชานํ อุปฏฺหาติ อาห ฯ โส ตโต ปฏฺาย เทวสิกํ เทวสิกํ สหสฺสํ
ลภิตฺวา ราชานํ อุปฏฺหิ ฯ ราชปาทมูลิกา อุชฺฌายึสุ มยํ
โชติปาเลน กตกมฺมํ น ปสฺสาม เทวสิกํ เทวสิกํ สหสฺสํ คณฺหติ
มยมสฺส สิปฺปํ ปสฺสิตุกามาติ ฯ ราชา เตสํ วจนํ สุตฺวา ปุโรหิตสฺส
กเถสิ ฯ ปุโรหิโต สาธุ เทวาติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปุตฺตสฺส อาโรเจสิ ฯ
โส สาธุ ตาต อิโต สตฺตเม ทิวเส ทสฺเสสฺสามิ สิปฺปํ อปิจ
ราชา อตฺตโน วิชิเต ธนุคฺคเห สนฺนิปาตาเปตูติ อาห ฯ ปุโรหิโต
ตํ สุตฺวา คนฺตฺวา รญฺโ ตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ นคเร ราชา
เภริญฺจาราเปตฺวา ธนุคฺคเห สนฺนิปาตาเปสิ ฯ สฏฺิสหสฺสา ธนุคฺคหา
สนฺนิปตึสุ ฯ ราชา เตสํ สนฺนิปติตภาวํ ตฺวา นครวาสิโน
โชติปาลสฺส สิปฺปํ ปสฺสนฺตูติ เภริญฺจาราเปตฺวา ราชงฺคณํ สชฺชาเปตฺวา
มหาชนปริวุโต ปลฺลงฺกวเร นิสีทิตฺวา ธนุคฺคเห ปกฺโกสาเปตฺวา
โชติปาโล อาคจฺฉตูติ เปเสสิ ฯ โส อาจริเยน ทินฺนํ ธนุตุณฺฑิสรํ
สนฺนาหกญฺจุกํ อุณฺหีสญฺจ นิวาสนนฺตเร เปตฺวา ขคฺคํ คาหาเปตฺวา
ปกติเวเสน รญฺโ สนฺติกํ คนฺตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ ธนุคฺคหา
โชติปาโล กิร ธนุสิปฺปํ ทสฺเสตุํ อาคโต ธนุํ อคเหตฺวา ปน
อาคโต อมฺหากํ หตฺถโต ธนุํ คเหตุกาโม ภวิสฺสติ นาสฺส
ทสฺสามาติ กติกํ กรึสุ ฯ ราชา โชติปาลํ อามนฺเตตฺวา สิปฺปํ
ทสฺเสหีติ อาห ฯ โส สาณึ ปริกฺขิปาเปตฺวา อนฺโตสาณิยํ ิโต
สาฏกํ อปเนตฺวา สนฺนาหกญฺจุกํ ปเวเสตฺวา อุณฺหีสํ สีเส ปฏิมุญฺจิตฺวา
เมณฺฑกสิงฺคธนุมฺหิ ปพาลวณฺณํ ชิยํ อาโรเปตฺวา ตุณฺฑิสรํ ปิฏฺเ
พนฺธิตฺวา ขคฺคํ วามโต กตฺวา วชิรคฺคํ นาราจํ นขปิฏฺเน ปริวตฺเตนฺโต
สาณึ วิวริตฺวา ปวึ ภินฺทิตฺวา อลงฺกตนาคกุมาโร วิย นิกฺขมิตฺวา
คนฺตฺวา รญฺโ อปจิตึ ทสฺเสตฺวา อฏฺาสิ ฯ ตํ ทิสฺวา มหาชนา
วคฺคนฺติ นทนฺติ อปฺโปเนฺติ ฯ ราชา ทสฺเสหิ โชติปาล สิปฺปนฺติ
อาห ฯ เทว ตุมฺหากํ ธนุคฺคเหสุ อกฺขณเวธิพาลเวธิสทฺทเวธิสรเวธิโน
จตฺตาโร ธนุคฺคเห ปกฺโกสาเปหีติ ฯ ราชา ปกฺโกสาเปสิ ฯ
     มหาสตฺโต ราชงฺคเณ จตุรสฺสปริจฺเฉทพฺภนฺตเร มณฺฑปํ กตฺวา
จตูสุ กณฺเณสุ จตฺตาโร ธนุคฺคเห เปตฺวา เอเกกสฺส ตึสตึส
กณฺฑสหสฺสานิ ทาเปตฺวา เอเกกสฺส สนฺติเก กณฺฑทายเก เปตฺวา
สยํ วชิรคฺคํ นาราจํ คเหตฺวา มณฺฑปมชฺเฌ ตฺวา มหาราช
อิเม จตฺตาโร ธนุคฺคหา เอกปฺปหาเรเนว สเร ขิปิตฺวา มํ
วิชฺฌนฺตุ อหํ เอเตหิ ขิตฺตกณฺฑานิ นิวาเรสฺสามีติ อาห ฯ ราชา
เอวํ กโรถาติ อาณาเปสิ ฯ ธนุคฺคหา อาหํสุ มหาราช มยํ
ธนุคฺคหา อกฺขณเวธิพาลเวธิสทฺทเวธิสรเวธิโน โชติปาโล
ตรุณทารโก น มยํ วิชฺฌิสฺสามาติ ฯ มหาสตฺโต สเจ สกฺโกถ
วิชฺฌถ มนฺติ อาห ฯ เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เอกปฺปหาเรเนว
กณฺฑานิ ขิปึสุ ฯ มหาสตฺโต ตานิ ตานิ นาราเจน ปหริตฺวาน
ยถา วา ตถา วา ปาเตสิ ฯ โพธิโกฏฺกํ ปน ปริกฺขิปนฺโต วิย
ตาเลน ตาลํ วาเลน วาลํ ทณฺเฑน ทณฺฑํ วาเชน วาชํ อนติกฺกมนฺโต
ขิปิตฺวา สรคพฺภํ อกาสิ ฯ ธนุคฺคหานํ กณฺฑานิ ขีณานิ ฯ โส
เตสํ ขีณภาวํ ตฺวา สรคพฺภํ อวินาเสนฺโตว อุปฺปติตฺวา คนฺตฺวา
รญฺโ สนฺติเก อฏฺาสิ ฯ มหาชโน วคฺคนฺโต นทนฺโต อปฺโปเนฺโต
เสเลนฺโต อจฺฉรํ ปหรนฺโต มหาโกลาหลํ กตฺวา วตฺถาภรณานิ
ขิปิ ฯ เอวํ ราสิภูตํ อฏฺารสโกฏิสํขฺยํ ธนํ อโหสิ ฯ อถ นํ
ราชา ปุจฺฉิ กึ สิปฺปํ นาเมตํ โชติปาลาติ ฯ สรปฏิพาหนํ นาม
เทวาติ ฯ อญฺเ เอวํ ชานนฺตา อตฺถีติ ฯ สกลชมฺพูทีเป มํ
เปตฺวา อญฺโ นตฺถิ เทวาติ ฯ อปรํ ทสฺเสหิ ตาตาติ วทติ ฯ
เทว สเจ เอเต ตาว จตูสุ โกเณสุ ตฺวา จตฺตาโรปิ ชนา มํ
วิชฺฌิตุํ นาสกฺขึสุ อหํ ปเนเต จตูสุ โกเณสุ ิเต เอเกเนว
สเรน วิชฺฌิสฺสามีติ ฯ ธนุคฺคหา าตุํ น วิสฺสหึสุ ฯ
     มหาสตฺโต จตูสุ โกเณสุ จตสฺโส กทลิโย ปาเปตฺวา
นาราจโปกฺเข ๑- รตฺตสุตฺตกํ พนฺธิตฺวา เอกํ กทลึ สนฺธาย ขิปิ ฯ
นาราโจ ตํ กทลึ วิชฺฌิตฺวา ตโต ทุติยํ ตโต ตติยํ ตโต จตุตฺถํ
ตโต ปมํ วิทฺธเมว วิชฺฌิตฺวา ปุน หตฺเถเยว ปติฏฺหิ ฯ กทลิโย
สุตฺตปริกฺขิตฺตา อฏฺสุ ฯ มหาชโน อุนฺนาทสหสฺสานิ ปวตฺเตสิ ฯ
ราชา กึ สิปฺปํ นาเมตํ ตาตาติ ฯ จกฺกวิทฺธํ นาม เทวาติ ฯ อปรํปิ
ทสฺเสหิ ตาตาติ ฯ มหาสตฺโต สรลฏฺึ นาม สรรชฺชุํ นาม สรเวณึ
นาม ทสฺเสสิ สรปาสาทํ นาม สรมณฺฑปํ นาม สรโสปานํ นาม
สรมณฺฑลํ นาม สรปาการํ นาม สรวนํ นาม สรโปกฺขรณึ นาม
สรปทุมํ นาม สรปุปฺผํ นาม ปุปฺผาเปสิ สรวสฺสํ นาม วสฺสาเปสิ ฯ
อิติ อญฺเหิ อสาธารณานิ อิมานิ ทฺวาทส สิปฺปานิ ทสฺเสตฺวา
ปุน อญฺเหิ อสาธารณานิเยว สตฺต มหากาเย ปทาเลสิ ฯ
อฏฺงฺคุลพหลํ อุทุมฺพรปทรํ วิชฺฌิ จตุรงฺคุลพหลํ อสนปทรํ ทุวงฺคุลพหลํ
@เชิงอรรถ: ๑. นาราจปุงฺขเก ฯ นาราจโปเขติปิ ฯ
ตามฺพปฏฺฏํ เอกงฺคุลพหลํ อยปฏฺฏํ เอกาพทฺธํ ผลกสตํ วิชฺฌิ ฯ
ปลาลสกฏวาลุกสกฏปทรสกฏานํ ปุริมภาเคน สรํ ขิปิตฺวา ปจฺฉาภาเคน
นิกฺขมาเปสิ ฯ ปจฺฉาภาเคน สรํ ขิปิตฺวา ปุริมภาเคน นิกฺขมาเปสิ ฯ
อุทเก จตุอุสภํ ถเล อฏฺอุสภํ านํ กณฺฑํ เปเสสิ ฯ วาติงฺคณสญฺาย
อุสภมตฺถเก พาลํ วิชฺฌิ ฯ ตสฺส เอตฺตกานิ สิปฺปานิ ทสฺเสนฺตสฺเสว
สุริโย อตฺถงฺคโต ฯ อถสฺส ราชา เสนาปติฏฺานํ ปฏิชาเนตฺวา
โชติปาล อชฺช วิกาโล เสฺว เสนาปติฏฺานสกฺการํ คณฺหิสฺสสิ
เกสมสฺสุํ กาเรตฺวา นหาตฺวา เอหีติ ตํ ทิวสํ ปริพฺพยตฺถาย
สตสหสฺสํ อทาสิ ฯ
     มหาสตฺโต มยฺหํ อิมินา อตฺโถ นตฺถีติ อฏฺารสโกฏิสํขฺยํ
ธนํ สามิกานํเยว ทตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน นหายิตุํ คนฺตฺวา
เกสมสฺสุํ กาเรตฺวา นหาตฺวา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต อโนปมาย
สิริยา ปเวสนํ ปวิสิตฺวา นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา สิริสยนํ
อภิรุหิตฺวา นิปนฺโน เทฺว ยาเม สยิตฺวา ปจฺฉิมยาเม ปพุทฺโธ
อุฏฺาย ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา สยนปิฏฺเ นิสินฺโนว อตฺตโน สิปฺปสฺส
อาทิมชฺฌปริโยสานํ โอโลเกนฺโต มม สิปฺปสฺส อาทิโตว ปรมารณํ
ปญฺายติ มชฺเฌ กิเลสปริโภโค ปริโยสาเน นิรยมฺหิ ปฏิสนฺธิ
ปาณาติปาโต หิ กิเลสปริโภเคสุ จ อธิมตฺตปฺปมาโท นิรเย ปฏิสนฺธึ
เทติ รญฺา มยฺหํ มหนฺตํ เสนาปติฏฺานํ ทินฺนํ มหนฺตํ เม
อิสฺสริยํ ภวิสฺสติ ภริยา จ ปุตฺตธีตโร จ พหู ภวิสฺสนฺติ
กิเลสวตฺถุ โข ปน เวปุลฺลํ คตํ ทุจฺจชํ โหติ อิทาเนว นิกฺขมิตฺวา
เอกโกว อรญฺ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตุํ ยุตฺตํ มยฺหนฺติ
มหาสยนโต วุฏฺาย กิญฺจิ อชานาเปนฺโต ปาสาทา โอรุยฺห
อคฺคทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา เอกโกว อรญฺ ปวิสิตฺวา โคธาวรีนทีตีเร
ติโยชนิกํ กปิฏฺวนํ สนฺธาย ปายาสิ ฯ ตสฺส นิกฺขนฺตภาวํ ตฺวา
สกฺโก วิสฺสกมฺมํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตาต โชติปาโล อภินิกฺขมนํ
นิกฺขนฺโต มหาสมาคโม ภวิสฺสติ โคธาวรีนทีตีเร กปิฏฺวเน อสฺสมํ
มาเปตฺวา ปพฺพชิตปริกฺขาเร จ ปฏิยาเทหีติ อาห ฯ โส ตถา
อกาสิ ฯ
     มหาสตฺโต ตํ านํ ปตฺวา เอกปทิกมคฺคํ ทิสฺวา ปพฺพชิตานํ
วสนฏฺาเนน ภวิตพฺพนฺติ เตน มคฺเคน ตตฺถ คนฺตฺวา กิญฺจิ อปสฺสนฺโต
ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา ปพฺพชิตปริกฺขาเร ทิสฺวา สกฺโก เทวราชา
มม นิกฺขนฺตภาวํ อญฺาสิ มญฺเติ จินฺเตตฺวา สาฏเก อปเนตฺวา
รตฺตวากจีรํ นิวาเสตฺวา จ ปารุเปตฺวา จ อชินจมฺมํ เอกํสํ อกาสิ
ชฏามณฺฑลํ พนฺธิตฺวา ขาริกาชํ อํเส กตฺวา กตฺตรทณฺฑํ คเหตฺวา
ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา จงฺกมํ อารุยฺห กติปยวาเร อปราปรํ
จงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชาสิริยา อุปโสภยมาโน กสิณปริกมฺมํ กตฺวา
ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺาย สตฺตเม ทิวเส อฏฺสมาปตฺติโย
ปญฺจาภิญฺาโย นิพฺพตฺเตตฺวา อุญฺฉาจริยาย วนมูลผลาหาโร เอกโกว
วิหาสิ ฯ มาตาปิตโร มิตฺตสุหชฺชาทโย าติวคฺคาปิสฺส ตํ อปสฺสนฺตา
โรทนฺตา ปริเทวนฺตา วิจรนฺติ ฯ
     อเถโก วนจรโก อรญฺ ปวิสิตฺวา กปิฏฺอสฺสมปเท นิสินฺนํ
มหาสตฺตํ ทิสฺวา ตํ สญฺชานิตฺวา เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา
นครํ คนฺตฺวา ตสฺส มาตาปิตูนํ อาโรเจสิ ฯ เต รญฺโ
อาโรเจสุํ ฯ ราชา เอถ ตํ ปสฺสิสฺสามาติ ตสฺส มาตาปิตโร คเหตฺวา
มหาชนปริวุโต วนจรเกน เทสิเตน มคฺเคน โคธาวรีนทีตีรํ ปาปุณิ ฯ
โพธิสตฺโต นทีตีรํ อาคนฺตฺวา อากาเส นิสินฺโน ธมฺมํ เทเสตฺวา
เต สพฺเพ อสฺสมํ ปเวเสตฺวา ตตฺราปิ เตสํ อากาเส นิสินฺโนว
กาเมสุ อาทีนวํ ปกาเสตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ ฯ ราชานํ อาทึ กตฺวา
สพฺเพว ปพฺพชึสุ ฯ โพธิสตฺโต อิสิคณปริวุโต ตตฺเถว วสิ ฯ
อถสฺส ตตฺถ วสิตภาโว สกลชมฺพูทีเป ปากโฏ อโหสิ ฯ อญฺเ
ราชาโน รฏฺวาสีหิ สทฺธึ อาคนฺตฺวา ตสฺส สนฺติเก ปพฺพชึสุ ฯ
สมาคโม มหา อโหสิ ฯ อนุปุพฺเพน อเนกสตสหสฺสปริสา อโหสิ ฯ
โย กามวิตกฺกํ วา พฺยาปาทวิตกฺกํ วา วิหึสาวิตกฺกํ วา วิตกฺเกติ
มหาสตฺโต ตตฺถ คนฺตฺวา ตสฺส ปุรโต อากาเส นิสีทิตฺวา ธมฺมํ
เทเสสิ กสิณปริกมฺมํ อาจิกฺขิ ฯ ตสฺโสวาเท ตฺวา อฏฺสมาปตฺติโย
อุปฺปาเทตฺวา ฌานนิปฺผตฺตึ ปตฺตา ฯ สาลิสฺสโร เมณฺฑิสฺสโร ปพฺพโต
กาลเทวโล กีสวจฺโฉ อนุสิสฺโส นารโทติ สตฺต เชฏฺนฺเตวาสิโน
อเหสุํ ฯ อปรภาเค กปิฏฺอสฺสโม ปริปูริ ฯ อิสิคณสฺส วสโนกาโส
นปฺปโหติ ฯ
     อถ มหาสตฺโต สาลิสฺสรํ อามนฺเตตฺวา สาลิสฺสร อยํ
อสฺสโม อิสิคณสฺส นปฺปโหติ ตฺวํ อิมํ อิสิคณํ คเหตฺวา เมชฺฌรญฺโ
กิร วิชิเต ลมฺพจูลกนิคมํ อุปนิสฺสาย วสาหีติ อาห ฯ
โส สาธูติ ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อเนกสหสฺสอิสิคณํ คเหตฺวา
ตตฺถ คนฺตฺวา วาสํ กปฺเปสิ ฯ มนุสฺเสสุ อาคนฺตฺวา ปพฺพชนฺเตสุ
ปุน อสฺสโม ปริปูริ ฯ โพธิสตฺโต เมณฺฑิสฺสรํ อามนฺเตตฺวา
เมณฺฑิสฺสร ตฺวํ อิมํ อิสิคณํ อาทาย สุรฏฺชนปทสฺส สีมนฺตเร
สาโตทกา นาม นที อตฺถิ ตสฺสา ตีเร วสาหีติ อุยฺโยเชสิ ฯ
เอเตเนว อุปาเยน ตติยวาเร ปพฺพตํ อามนฺเตตฺวา ปพฺพต ตฺวํ
มหาอฏวิยํ อญฺชนปพฺพโต นาม อตฺถิ ตมุปนิสฺสาย วสาหีติ
เปเสสิ ฯ จตุตฺถวาเร กาลเทวลํ อามนฺเตตฺวา กาลเทวล ตฺวํ
ทกฺขิณาปเถ อวนฺติรฏฺเ ฆนเสลปพฺพโต นาม อตฺถิ ตมุปนิสฺสาย
วสาหีติ เปเสสิ ฯ ปุน กปิฏฺอสฺสโม ปริปูริ ฯ ปญฺจสุ าเนสุ
อเนกสตสหสฺสา อิสิคณา อเหสุํ ฯ กีสวจฺโฉ ปน มหาสตฺตํ
อาปุจฺฉิตฺวา ทณฺฑกีรญฺโ วิชิเต กุมฺภวตีนคเร เสนาปตึ อุปนิสฺสาย
อุยฺยาเน วิหาสิ ฯ นารโท มชฺฌิมเทเส อญฺชนคิรินามเก ปพฺพเต
ปพฺพตชาลนฺตเร วิหาสิ ฯ อนุสิสฺโส ปน มหาสตฺตสฺส สนฺติเกเยว
อโหสิ ฯ
     ตสฺมึ กาเล ทณฺฑกีราชา เอกํ ลทฺธสกฺการํ คณิกํ านา
จาเวสิ ฯ สา อตฺตโน ธมฺมตาย วิจรนฺตี อุยฺยานํ คนฺตฺวา
กีสวจฺฉตาปสํ ทิสฺวา อยํ กาฬกณฺณี ภวิสฺสติ อิมสฺส สรีเร
กลึ ปวาเหตฺวา นหาตฺวา คมิสฺสามีติ ทนฺตกฏฺ ขาทิตฺวา สพฺพปมํ
ตสฺสูปริ พหลเขฬํ นิฏฺุภนฺตี กีสวจฺฉตาปสสฺส ชฏนฺตเร นิฏฺุภิตฺวา
ทนฺตกฏฺปิสฺส สีเสเยว ขิปิตฺวา สยํ สีสํ นหายิตฺวา คตา ฯ
ตโต ราชาปิ ตํ สริตฺวา ปากติกเมว อกาสิ ฯ สา โมหมุฬฺหา
หุตฺวา กาฬกณฺณิสรีเร กลึ ปวาเหตฺวา มํปิ ราชา ปุน าเน
เปสิ มยา ยโส ลทฺโธติ สญฺมกาสิ ฯ ตโต น จิรสฺเสว
ราชา ปุโรหิตํ านโต จาเวสิ ฯ โส ตสฺสา สนฺติกํ คนฺตฺวา
ตฺวํ เกน การเณน ปุน านํ ลภสีติ ปุจฺฉิ ฯ อถ สา ราชุยฺยาเน
กาฬกณฺณิสรีเร กลิสฺส ปวาหิตตฺตาติ อาโรเจสิ ฯ ปุโรหิโต
คนฺตฺวา ตเถว ตสฺส สรีเร กลึ ปวาเหสิ ฯ ตํปิ ราชา ปุน
าเน เปสิ ฯ
     อถสฺส อปรภาเค ปจฺจนฺโต กุปฺปิโต ฯ โส เสนางฺคปริวุโต
ยุทฺธาย นิกฺขมิ ฯ อถ นํ โมหมุฬฺโห ปุโรหิโต มหาราช กึ
ตุมฺเห ชยํ อิจฺฉถ อุทาหุ ปราชยนฺติ ปุจฺฉิตฺวา ชยนฺติ วุตฺเต
เตนหิ ราชุยฺยาเน กาฬกณฺณี วสติ ตสฺส สรีเร กลึ ปวาเหตฺวา
ยาหีติ ฯ โส ตสฺส กถํ คเหตฺวา เย มยา สทฺธึ คจฺฉนฺตา
อุยฺยาเน กาฬกณฺณิสรีเร กลี ปวาเหนฺตูติ วตฺวา อุยฺยานํ ปวิสิตฺวา
ทนฺตกฏฺ ขาทิตฺวา สพฺพปมํ สยเมว ตสฺส ชฏนฺตเร เขฬญฺจ
ทนฺตกฏฺญฺจ ขิปิตฺวา สีสํ นหายิ ฯ พลกาโยปิ ตสฺส ตถา
อกาสิ ฯ ตสฺมึ ปกฺกนฺเต เสนาปติ อาคนฺตฺวา ตาปสํ ทิสฺวา
ทนฺตกฏฺาทีนิ หริตฺวา สาธุกํ นหาเปตฺวา ภนฺเต รญฺโ กึ
ภวิสฺสตีติ ปุจฺฉิ ฯ อาวุโส มยฺหํ มโนปโทโส นตฺถิ เทวตา
ปน กุปฺปิตา อิโต สตฺตเม ทิวเส สกลรฏฺ อรฏฺกํ กริสฺสติ
ตฺวํ สีฆํ ปลายิตฺวา อญฺตฺถ คจฺฉาหีติ ฯ โส ภีตตสิโต คนฺตฺวา
รญฺโ อาโรเจสิ ฯ ราชา ตสฺส วจนํ สุตฺวา น คณฺหิ ฯ โส
นิวตฺติตฺวา อตฺตโน เคหํ คนฺตฺวา ปุตฺตทารํ อาทาย ปลายิตฺวา
อญฺ รฏฺ อคมาสิ ฯ สรภงฺคสตฺถา ตํ การณํ ตฺวา เทฺว
ตรุณตาปเส เปเสตฺวา กีสวจฺฉํ มญฺจสิวิกาย อากาเสน อานาเปสิ ฯ
ราชา ยุชฺฌิตฺวา โจเร คเหตฺวา นครเมว ปจฺจาคมิ ฯ ตสฺมึ
อาคเต เทวตา ปมํ เทวํ วสฺสาปยึสุ ฯ วสฺโสเฆน สพฺพกุณเปสุ
อวหรนฺเตสุ สุทฺธพาลุกาวสฺสํ วสฺสิ ฯ วาลุกามตฺถเก ทิพฺพปุปฺผวสฺสํ
วสฺสิ ฯ ปุปฺผมตฺถเก มาสกวสฺสํ วสฺสิ ฯ มาสกมตฺถเก กหาปณวสฺสํ
วสฺสิ ฯ กหาปณมตฺถเก ทิพฺพาภรณวสฺสํ วสฺสิ ฯ มนุสฺสา
โสมนสฺสปฺปตฺตา หิรญฺสุวณฺณาภรณานิ คณฺหิตุํ อารภึสุ ฯ อถ
เนสํ สรีเร สมฺปชฺชลิตํ นานปฺปการํ อาวุธวสฺสํ วสฺสิ ฯ มนุสฺสา
ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉิชฺชึสุ ฯ อถ เนสํ อุปริ มหนฺตมหนฺตานิ
วีตจฺฉิตงฺคารานิ ปตึสุ ฯ เตสํ อุปริ มหนฺตมหนฺตานิ ปชฺชลิตปพฺพตกูฏานิ
ปตึสุ ฯ เตสํ อุปริ สฏฺิหตฺถฏฺานํ ปูรยนฺตํ สุขุมวาลุกาวสฺสํ
วสฺสิ ฯ เอวํ สฏฺิโยชนฏฺานํ อรฏฺ อโหสิ ฯ ตสฺส เอวํ
วินฏฺภาโว สกลชมฺพูทีเป ปากโฏ อโหสิ ฯ
     อถ ตสฺส รฏฺสฺส อนนฺตรรฏฺาธิปติโน กาลิงฺโค อฏฺโก
ภีมรโถติ ตโย ราชาโน จินฺตยึสุ ปุพฺเพ พาราณสิยํ กลาพุกาสิราชา
ขนฺติวาทิตาปเส อปรชฺฌิตฺวา ปวึ ปวิฏฺโติ สุยฺยติ ตถา
นาลิกีโร ราชา ตาปเส สุนเข ขาทาเปตฺวา สหสฺสพาหุ อชฺชุโน
จ องฺคีรสตาปเส อปรชฺฌิตฺวา อิทานิ ทณฺฑกีราชา กีสวจฺเฉ
อปรชฺฌิตฺวา สห รฏฺเน วินาสํ ปตฺโตติ สุยฺยติ อิเมสํ จตุนฺนํ
ราชูนํ นิพฺพตฺตฏฺานํ มยํ น ชานาม ตํ โน เปตฺวา สรภงฺคสตฺถารํ
อญฺโ กเถตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ อุปสงฺกมิตฺวา อิเม ปญฺเห
ปุจฺฉิสฺสามาติ ฯ เต ตโยปิ มหนฺเตน ปริวาเรน ปญฺหปุจฺฉนตฺถาย
นิกฺขมึสุ ฯ เต ปน อสุโกปิ นิกฺขนฺโตติ อชานนฺตา เอกโกว
อหเมว คจฺฉามีติ มญฺนฺติ ฯ เตสํ โคธาวรีนทิโต อวิทูเร
สมาคโม อโหสิ ฯ เต รเถหิ โอตริตฺวา ตโยปิ เอกเมว
รถํ อภิรุหิตฺวา โคธาวรีตีรํ สมฺปาปุณึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ สกฺโก
ปณฺฑุกมฺพลสิลาสเน นิสินฺโน สตฺต ปญฺเห จินฺเตตฺวา อิเม ปญฺเห
เปตฺวา สรภงฺคสตฺถารํ อญฺโ สเทวเก โลเก กเถตุํ สมตฺโถ
นาม นตฺถิ ตํ อิเม ปญฺเห ปุจฺฉิสฺสามิ อิเมปิ ตโย ราชาโน
สรภงฺคสตฺถารํ ปญฺเห ปุจฺฉิตุํ โคธาวรีตีรํ ปตฺตา เอเตสํ ปญฺเหปิ
อหเมว ปุจฺฉิสฺสามีติ ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวตาหิ ปริวุโต เทวโลกา
โอตริ ฯ ตํ ทิวสเมว กีสวจฺโฉ กาลมกาสิ ฯ ตสฺส สรีรกิจฺจํ
กาตุํ จตูสุ าเนสุ อเนกสหสฺสา อิสโย ตตฺเถว คนฺตฺวา มณฺฑปญฺจ
กาเรตฺวา ปญฺจสุ าเนสุ อเนกสหสฺสา อิสิคณา กีสวจฺฉสฺส
ตาปสสฺส สรีรสฺส จนฺทนจิตกํ กตฺวา สรีรํ ฌาเปสุํ ฯ อาหฬนสฺส
สมนฺตา อฑฺฒโยชนมตฺเต าเน ทิพฺพกุสุมวสฺสํ วสฺสิ ฯ มหาสตฺโต
ตสฺส สรีรนิกฺเขปํ กาเรตฺวา อสฺสมํ ปวิสิตฺวา เตหิ อิสิคเณหิ
ปริวุโต นิสีทิ ฯ เตสํปิ ราชูนํ นทีตีรํ อาคตกาเล มหาเสนาพาหนตุริยสทฺโท
อโหสิ ฯ มหาสตฺโต ตํ สทฺทํ สุตฺวา อนุสิสฺสํ ตาปสํ
อามนฺเตตฺวา ตาต ตฺวํ คนฺตฺวา ตาว ชานาหิ กึ สทฺโท
นาเมโสติ อาห ฯ โส ปานียฆฏํ อาทาย ตตฺถ คนฺตฺวา เต
ราชาโน ทิสฺวา ปุจฺฉนวเสน ปมํ คาถมาห
                อลงฺกตา กุณฺฑลิโน สุวตฺถา
                เวฬุริยมุตฺตา ถรุขคฺคพนฺธา
                รเถสภา ติฏฺถ เก นุ ตุมฺเห
                กถํ โว ชานนฺติ มนุสฺสโลเกติ ฯ
     ตตฺถ เวฬุริยมุตฺตา ถรุขคฺคพนฺธาติ เวฬุริยมณีหิ เจว
มุตฺตาลมฺพเกหิ จ อลงฺกตถรูหิ ขคฺครตเนหิ สมนฺนาคตา ฯ ติฏฺถาติ
เอกสฺมึ รเถ ติฏฺถ ฯ เก นูติ เก นาม ตุมฺเห กถํ โว
สญฺชานนฺตีติ ฯ
     เต ตสฺส วจนํ สุตฺวา รถา โอตริตฺวา วนฺทิตฺวา อฏฺสุ ฯ
เตสุ อฏฺกราชา เตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต ทุติยํ คาถมาห
                อหมฏฺโก ภีมรโถ ปนายํ
                กาลิงฺคราชา ปน อุคฺคโต อยํ
                สุสญฺตานํ อิสีนํ ทสฺสนาย
                อิธาคตา ปุจฺฉิตาเยมฺห ปญฺเหติ ฯ
     ตตฺถ อุคฺคโตติ จนฺโท วิย สุริโย วิย จ ปากโฏ ปญฺาโต ฯ
สุสญฺตานํ อิสีนนฺติ ภนฺเต น มยํ วนกีฬาทีนมตฺถาย อาคตา
อถโข กายาทีหิ สุสญฺตานํ สีลวนฺตานํ อิสีนํ ทสฺสนาย อิธาคตา ฯ
ปุจฺฉิตาเยมฺห ปญฺเหติ สรภงฺคสตฺถารํ ปญฺเห ปุจฺฉิตุํ เอมฺห อาคตา
อมฺหาติ อตฺโถ ฯ ยกาโร พฺยญฺชนสนฺธิกโรติ เวทิตพฺโพ ฯ
     อถ เน ตาปโส สาธุ มหาราช อาคนฺตพฺพฏฺาเนเยว อาคตตฺถ
เตนหิ นหาตฺวา อสฺสมปทํ ปวิสิตฺวา อิสิคณํ วนฺทิตฺวา สตฺถารํ
ปญฺหํ ปุจฺฉถาติ เตหิ สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา ปานียฆฏํ อุกฺขิปิตฺวา
อุทกเถเว ปุญฺฉนฺโต อากาสํ โอโลเกนฺโต สกฺกํ เทวราชานํ
เทวคณปริวุตํ เอราวณขนฺธวรคตํ โอตรนฺตํ ทิสฺวา เตน สทฺธึ
สลฺลปนฺโต ตติยํ คาถมาห
                เวหาสยํ ติฏฺสิ อนฺตลิกฺเข
                ปถทฺธุโน ปณฺณรเสว จนฺโท
                ปุจฺฉามิ ตํ เทว มหานุภาวํ
                กถนฺตํ ชานนฺติ มนุสฺสโลเกติ ฯ
     ตตฺถ เวหาสยนฺติ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อนฺตลิกฺเข อากาเส ติฏฺสิ ฯ
ปถทฺธุโนติ ปถทฺธคโต อทฺธปเถ คคนมชฺเฌ ิโตติ อตฺโถ ฯ
     ตํ สุตฺวา สกฺโก จตุตฺถํ คาถมาห
                ยมาหุ เทเวสุ สุชมฺปตีติ
                มฆวาติ ตํ อาหุ มนุสฺสโลเก
                ส เทวราชา อิทมชฺช ปตฺโต
                สุสญฺตานํ อิสีนํ ทสฺสนายาติ ฯ
     ตตฺถ ส เทวราชาติ โส อหํ สกฺโก เทวราชา ฯ อิทมชฺช
ปตฺโตติ อิทํ านํ อิธ อาคโต ฯ ทสฺสนายาติ ทสฺสนตฺถาย
วนฺทนตฺถาย สรภงฺคสตฺถารญฺจ ปญฺหํ ปุจฺฉนตฺถายาติ อาห ฯ
     อถ นํ อนุสิสฺโส สาธุ มหาราช ตุมฺเห ปจฺฉา อาคจฺฉถาติ
วตฺวา ปานียฆฏํ อาทาย อสฺสมํ ปวิสิตฺวา ปานียฆฏํ ปฏิสาเมตฺวา
ติณฺณํ ราชูนํ เทวราชสฺส จ ปญฺเห ปุจฺฉนตฺถาย อาคตภาวํ
มหาสตฺตสฺส อาโรเจสิ ฯ โส อิสิคณปริวุโต มหาวิสาลมาฬเก
นิสีทิ ฯ ตโย ราชาโน อาคนฺตฺวา อิสิคณํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ ฯ สกฺโกปิ โอตริตฺวา อิสิคณํ อุปสงฺกมิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห
ิโต อิสิคณํ วณฺเณตฺวา วนฺทมาโน ปญฺจมํ คาถมาห
                ทูเร สุตา โน อิสโย สมาคตา
                มหิทฺธิกา อิทฺธิคุณูปปนฺนา
                วนฺทามิ เต อยิเร ปสนฺนจิตฺโต
                เย ชีวโลเกตฺถ มนุสฺสเสฏฺาติ ฯ
     ตตฺถ ทูเร สุตา โนติ ภนฺเต ตุมฺเห อมฺเหหิ ทูเร เทวโลเก
ิเตหิเยว สุตาติ มมายนฺโต เอวมาห ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ อิเม
อิธ สมาคตา อมฺหากํ อิสโย ทูเร สุตา ยาว พฺรหฺมโลกา วิสฺสุตา
ปากฏาติ ฯ มหิทฺธิกาติ มหานุภาวา ฯ อิทฺธิคุณูปปนฺนาติ ปญฺจวิเธน
อิทฺธิคุเณน สมนฺนาคตา ฯ อยิเรติ อยฺเย ฯ เยติ ตุมฺเห
อิมสฺมึ ชีวโลเก มนุสฺเสสุ เสฏฺาติ ฯ
     เอวํ อิสิคณํ วณฺเณตฺวา สกฺโก ฉ นิสชฺชโทเส ปริหรนฺโต
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ อถ นํ อิสีนํ อโธวาเต นิสินฺนํ ทิสฺวา อนุสิสฺโส
ฉฏฺคาถมาห
                คนฺโธ อิสีนํ จิรทกฺขิตานํ
                กายา จุโต คจฺฉติ มาลุเตน
                อิโต ปฏิกฺกมฺม สหสฺสเนตฺตํ
                คนฺโธ อิสีนํ อสุจิ เทวราชาติ ฯ
     ตตฺถ จิรทกฺขิตานนฺติ จิรปพฺพชิตานํ ฯ ปฏิกฺกมฺมาติ ปฏิกฺกม
อเปหิ ฯ สหสฺสเนตฺตาติ อาลปนเมตํ ฯ สกฺโก หิ อมจฺจสหสฺเสหิ
จินฺติตอตฺถํ เอกโกว ปสฺสติ ตสฺมา สหสฺสเนตฺโตติ วุจฺจติ ฯ
อถวา ฯ สหสฺสเนตฺตานํ ปน เทวานํ ทสฺสนูปจาราติกฺกมนสมตฺโถติ
สหสฺสเนตฺโต ฯ อสุจีติ เสทมลาทิปริภาวิตตฺตา ทุคฺคนฺโธ ตุมฺเห
จ สุจิกามา เตน โว เอส คนฺโธ พาธตีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สกฺโก อิตรํ คาถมาห
                คนฺโธ อิสีนํ จิรทกฺขิตานํ
                กายา จุโต คจฺฉตุ มาลุเตน
                วิจิตฺตปุปฺผํ สุรภึว มาลํ
                คนฺธํ เอตํ ปฏิกงฺขาม ภนฺเต
                นเหตฺถ เทวา ปฏิกฺกูลสญฺิโนติ ฯ
     ตตฺถ คจฺฉตูติ ยถาสุขํ ปวตฺตตุ นาสาปูฏํ โน ปริหรตูติ
อตฺโถ ฯ ปฏิกงฺขามาติ อิจฺฉาม ปตฺเถม ฯ เอตฺถาติ เอตสฺมึ คนฺเธ
เทวา เชคุจฺฉสญฺิโน น โหนฺติ ทุสฺสีเลเยว หิ เทวา ชิคุจฺฉนฺติ
น สีลวนฺเตติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา ภนฺเต อนุสิสฺส อหํ มหนฺเตน อุสฺสาเหน
ปญฺหํ ปุจฺฉิตุํ อาคโต โอกาสํ เม กโรหีติ อาห ฯ โส ตสฺส
วจนํ สุตฺวา อุฏฺายาสนา อิสิคณํ โอกาสํ กาเรนฺโต คาถาทฺวยมาห
                ปุรินฺทโท ภูตปติ ยสสฺสี
                เทวานมินฺโท มฆวา สุชมฺปติ
                ส เทวราชา อสุร(คณ)ปฺปมทฺทโน
                โอกาสมากงฺขติ ปญฺห ปุจฺฉิตุํ ฯ
                โก เนวิเมสํ อิธ ปณฺฑิตานํ
                ปญฺเห ปุฏฺโ นิปุเณ พฺยากริสฺสติ
                ติณฺณญฺจ รญฺ มนุชาธิปานํ
                เทวานมินฺทสฺส จ วาสวสฺสาติ ฯ
     ตตฺถ ปุรินฺทโทติ อาทีนิ สกฺกสฺเสว คุณโต นามานิ ฯ โส
หิ ปุเร ทานํ ทินฺนตฺตา ปุรินฺทโท ภูเตสุ เชฏฺกตฺตา ภูตปติ
ปริวารสมฺปทาย ยสสฺสี ปรมิสฺสรตาย เทวานมินฺโท สตฺตนฺนํ
วตฺตปทานํ สุฏฺุ กตตฺตา สกฺโก ปุริมชาติวเสน มฆวา สุชาตาย
อสุรกญฺาย ปติภาเวน สุชมฺปติ เทวานํ มนรญฺชตาย เทวราชา ฯ
โกเนวาติ โก นุ เอว ฯ นิปุเณติ สณฺเห สุขุมปญฺเห ฯ รญฺนฺติ
ราชูนํ ฯ อิเมสํ ปน จตุนฺนํ ราชูนํ มนํ คเหตฺวา โก อิเมสํ
ปณฺฑิตานํ อิสีนํ ปญฺเห กเถสฺสติ ปญฺหํ เตสํ กเถตุํ สมตฺถํ
ชานถาติ วทติ ฯ
     ตํ สุตฺวา อิสิคโณ มาริส อนุสิสฺส ตฺวํ ปวิยํ ตฺวา
ปวึ อปสฺสนฺโต วิย กเถสิ เปตฺวา สรภงฺคสตฺถารํ โก อญฺโ
เตสํ ปญฺหํ กเถตุํ สมตฺโถติ วตฺวา คาถมาห
                อยํ อิสิ สรภงฺโค ยสสฺสี
                ยโต ชาโต วิรโต เมถุนสฺมา
                อาจริยปุตฺโต สุวินีตรูโป
                โส เตสํ ปญฺหานิ วิยากริสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ สรภงฺโคติ สเร ขิปิตฺวา อากาเส สรปาการาทีนิ กตฺวา
ปุน เอเกน สเรน เต สเร ปาเตนฺโต วิย ภคฺควิภคฺเค อกาสีติ
สรภงฺโค ฯ เมถุนสฺมาติ เมถุนธมฺมโต ฯ โส กิร เมถุนํ อเสวิตฺวา
ปพฺพชิโต ฯ อาจริยปุตฺโตติ รญฺโ อาจริยสฺส ปุโรหิตสฺส ปุตฺโต ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา อิสิคโณ อนุสิสฺสํ อาห มาริส ตฺวเมว
สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อิสิคณสฺส วจเนน สกฺเกน ปุจฺฉิตปญฺหกถฺนาย
โอกาสํ กาเรหีติ ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา
โอกาสํ กาเรนฺโต อนนฺตรํ คาถมาห
                โกณฺฑญฺ ปญฺหานิ วิยากโรหิ
                ยาจนฺติ ตํ อิสโย สาธุรูปา
                โกณฺฑญฺ เอโส มนุเชสุ ธมฺโม
                ยํ วุฑฺฒมาคจฺฉติ เอส ภาโรติ ฯ
     ตตฺถ โกณฺฑญฺาติ ตํ โคตฺเตนาลปติ ฯ ธมฺโมติ สภาโว ฯ
ยํ วุฑฺฒนฺติ ยํ ปญฺาวุฑฺฒํ ปุริสํ เอส ปญฺหานํ วิสชฺชนภาโว
นาม อาคจฺฉติ เอโส มนุเชสุ สภาโว ตสฺมา จนฺทิมสุริยสหสฺสํ
อุฏฺาเปนฺโต วิย ปากฏํ กตฺวา เทวรญฺโ ปญฺหํ กเถหีติ ฯ
     ตโต มหาปุริโส โอกาสํ กโรนฺโต อนนฺตรํ คาถมาห
                กตาวกาสา ปุจฺฉนฺตุ โภนฺโต
                ยํ กิญฺจิ ปญฺหํ มนสาภิปตฺถิตํ
                อหํ หิ ตํ ตํ โว วิยากริสฺสํ
                ตฺวา สยํ โลกมิมํ ปรญฺจาติ ฯ
     ตตฺถ ยํ กิญฺจีติ น เกวลํ ตุมฺหากํเยว สเทวกสฺสาปิ โลกสฺส ยํ
มนสาภิปตฺถิตํ ตํ มํ ภวนฺโต ปุจฺฉนฺตุ อหํ หิ โว อิธโลกนิสฺสิตํ
วา ปรโลกนิสฺสิตํ วา ตํ สพฺพปญฺหํ อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ
สยํ ปญฺาย สจฺฉิกตฺวา กเถสฺสามีติ สพฺพญฺุปวารณํ ปวาเรสิ ฯ
     เอวนฺเตน โอกาเส กเต สกฺโก อตฺตนา อภิสงฺขตํ ปญฺหํ
ปุจฺฉิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        ตโต จ มฆวา สกฺโก         อตฺถทสฺสี ปุรินฺทโท
        อปุจฺฉิ ปมํ ปญฺหํ            ยญฺจาสิ อภิปตฺถิตํ ฯ
                กึสู วธิตฺวา น กทาจิ โสจติ
                กิสฺสปฺปหานํ อิสโย วณฺณยนฺติ
                กสฺสีธ วุตฺตํ ผรุสํ ขเมถ
                อกฺขาหิ เม โกณฺฑญฺ เอตมตฺถนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยญฺจาสีติ ยํ ตตฺถ มนสา อภิปตฺถิตํ อาสิ ตํ ปุจฺฉีติ
อตฺโถ ฯ เอตนฺติ เอตํ มยา ปุจฺฉิตุํ อตฺถํ อกฺขาหิ เมติ ฯ เอกาย
คาถาย ตโย ปญฺเห ปุจฺฉิ ฯ
     ตโต ปรํ พฺยากโรนฺโต อาห
                โกธํ วธิตฺวา น กทาจิ โสจติ
                มกฺขปฺปหานํ อิสโย วณฺณยนฺติ
                สพฺเพสํ วุตฺตํ ผรุสํ ขเมถ
                เอตํ ขนฺตึ อุตฺตมมาหุ สนฺโตติ ฯ
     ตตฺถ โกธํ วธิตฺวาติ โกธํ มาเรตฺวา ฯ โสจนฺโต หิ
ปฏิฆจิตฺเตเนว โสจติ โกธาภาวา กุโต โสโก ฯ เตน วุตฺตํ น กทาจิ
โสจตีติ ฯ มกฺขปฺปหานนฺติ ปเรหิ อตฺตโน กตคุณมกฺขลกฺขณสฺส
อกตญฺุภาวสงฺขาตสฺส มกฺขสฺส ปหานํ อิสโย วณฺณยนฺติ ฯ
สพฺเพสนฺติ หีนมชฺฌิมุกฺกฏฺานํ สพฺเพสํปิ ผรุสวจนํ ขเมถ ฯ สนฺโตติ
โปราณกปณฺฑิตา เอวํ กเถนฺติ ฯ
     สกฺโก อาห
                สกฺกา อุภินฺนํ วจนํ ติติกฺขิตุํ
                สทิสสฺส วา เสฏฺตรสฺส วาปิ
                กถํ นุ หีนสฺส วโจ ขเมถ
                อกฺขาหิ เม โกณฺฑญฺ เอตมตฺถนฺติ ฯ
     สรภงฺโค อาห
                ภยา หิ เสฏฺสฺส วโจ ขเมถ
                สารมฺภเหตุ ปน สาทิสสฺส
                โย จีธ หีนสฺส วโจ ขเมถ
                เอตํ ขนฺตึ อุตฺตมมาหุ สนฺโตติ ฯ
เอวมาทีนํ คาถานํ วจนปฏิวจนวเสน สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ ฯ
     ตตฺถ อกฺขาหิ เมติ ภนฺเต โกณฺฑญฺ ตุมฺเหหิ เทฺว ปญฺหา
สุกถิตา เอโก เม จิตฺตํ น คณฺหาติ กถํ สกฺกา อตฺตโน
หีนตรสฺส วจนํ อธิวาเสตุํ ตํ เม อกฺขาหีติ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห ฯ
เอตํ ขนฺตินฺติ ยํ เอตํ ชาติโคตฺตาทีหิ หีนสฺส วจนํ ขมนํ เอตํ
ขนฺตึ อุตฺตมนฺติ โปราณกปณฺฑิตา วทนฺติ ฯ ยํ ปเนตํ ชาติอาทีหิ
เสฏฺสฺส ภเยน สทิสสฺส กรณุตฺตริยลกฺขเณ สารมฺเภ
อาทีนวทสฺสเนน ขมนํ เนสา อธิวาสนขนฺติ นามาติ อตฺโถ ฯ
     เอวํ วุตฺเต สกฺโก มหาสตฺตํ อาห ภนฺเต ปมํ ตุมฺเห
สพฺเพสํ วุตฺตํ ผรุสํ ขเมถ เอตํ ขนฺตึ อุตฺตมมาหูติ วตฺวา
อิทานิ โย จีธ หีนสฺส วโจ ขเมถ เอตํ ขนฺตึ อุตฺตมมาหูติ
วทถ น โว วจนํ ปุริเมน ปจฺฉิมํ สเมตีติ ฯ อถ นํ
มหาสตฺโต สกฺก ปจฺฉิมํ มยา อยํ หีโนติ ตฺวา ตสฺส
ผรุสวจนํ อธิวาเสนฺตสฺส วเสน วุตฺตํ ยสฺมา ปน น สกฺกา
รูปทสฺสนมตฺเตน สตฺตานํ เสฏฺาทิภาโว าตุํ ตสฺมา ปุริมํ วุตฺตนฺติ
วตฺวา สตฺตานํ อญฺตฺร สํวาสา รูปทสฺสนมตฺเตน เสฏฺาทิภาวสฺส
ทูวิญฺเยฺยตํ ปกาเสนฺโต คาถมาห
                กถํ วิชญฺา จตุมฏฺรูปํ
                เสฏฺ สริกฺขํ อถวา วิหีนํ
                วิรูปรูเปน จรนฺติ สนฺโต
                ตสฺมาหิ สพฺเพส วโจ ขเมถาติ ฯ
     ตตฺถ จตุมฏฺรูปนฺติ จตูหิ อิริยาปเถหิ ปฏิจฺฉนฺนสภาวํ ฯ
วิรูปรูเปนาติ วิรูปานํ ลามกานํ ปุคฺคลานํ รูเปน อุตฺตมคุณา
สนฺโต วิจรนฺติ ฯ อิมสฺมึ ปเนตฺถ มชฺฌนฺติกตฺเถรสฺส วตฺถุ
กเถตพฺพํ ฯ
     ตํ สุตฺวา สกฺโก นิกฺกงฺโข หุตฺวา ภนฺเต เอตาย โน
ขนฺติยา อานิสํสํ กเถถาติ ยาจิ ฯ อถสฺส มหาสตฺโต คาถมาห
                นเหตมตฺถํ มหตีปิ เสนา
                สราชิกา ยุชฺฌมานา ลเภถ
                ยํ ขนฺติมา สปฺปุริโส ลเภถ
                ขนฺติพลสฺสูปสมนฺติ เวราติ ฯ
     ตตฺถ เอตมตฺถนฺติ เอตํ เวรวูปสมนปฏิฆาภาวสงฺขาตํ อตฺถํ ฯ
     เอวํ มหาสตฺเตน ขนฺติยา คุเณ กถิเต เต ราชาโน จินฺตยึสุ
สกฺโก อตฺตโน ปญฺเห ปุจฺฉติ อมฺหากํ ปุจฺฉโนกาสํ น ทสฺสตีติ ฯ
อถ เนสํ อชฺฌาสยํ วิทิตฺวา สกฺโก อตฺตนา อภิสงฺขเต จตฺตาโร
ปญฺเห เปตฺวา เตสํ กงฺขํ ปุจฺฉนฺโต คาถมาห
                สุภาสิตนฺเต อนุโมทิยาน
                อญฺนฺตํ ปุจฺฉามิ ตทึฆ พฺรูหิ
                ยถา อหู ทณฺฑกี นาลิกีโร
                อถชฺชุโน กลาพุ จาปิ ราชา
                เตสํ คตึ พฺรูหิ สุปาปกมฺมินํ
                กตฺถูปปนฺนา อิสีนํ วิเหกาติ ฯ
     ตตฺถ อนุโมทิยานาติ อิทํ มยา ปุฏฺานํ ติณฺณํ ปญฺหานํ
วิสชฺชนสงฺขาตํ ตว สุภาสิตํ อนุโมทิตฺวา ฯ ยถา อหูติ จตฺตาโร
ชนาว อเหสุํ ฯ กลาพุ จาติ กลาพุราชา จ ฯ อถชฺชุโนติ อถ
อชฺชุนราชา จ ฯ
     อถสฺส วิสชฺเชนฺโต มหาสตฺโต ปญฺจ คาถาโย อภาสิ
                กีสํ หิ วจฺฉํ อวกฺรีย ทณฺฑกี
                อุจฺฉินฺนมูโล สชโน สรฏฺโ
                กุกฺกุลนาเม นิรยมฺหิ ปจฺจติ
                ตสฺส ผุลฺลิงฺคา นิปตนฺติ กาเย ฯ
                โย สญฺเต ปพฺพชิเต อเหยิ
                ธมฺมํ ภณนฺเต สมเณ อทูสเก
                ตํ นาลิกีรํ สุนขา ปรตฺถ
                สงฺคมฺม ขาทนฺติ วิผนฺทมานํ ฯ
                อถชฺชุโน นิรเย สตฺติสูเล
                อวํสิโร ปติโต อุทฺธปาโท
                องฺคีรสํ โคตมํ เหยิตฺวา
                ขนฺตึ ตปสฺสึ จิรพฺรหฺมจารึ ฯ
                โย ขณฺฑโส ปพฺพชิตํ อเฉทยิ
                ขนฺตึ วทนฺตํ สมณํ อทูสกํ
                กลาพุวีจึ อุปปชฺช ปจฺจติ
                มหาปตาปํ กฏุกํ ภยานกํ ฯ
                เอตานิ สุตฺวา นิรยานิ ปณฺฑิโต
                อญฺานิ ปาปิฏฺตรานิ เจตฺถ
                ธมฺมญฺจเร สมณพฺราหฺมเณสุ
                เอวํกโร สคฺคมุเปติ านนฺติ ฯ
     ตตฺถ กีสนฺติ อปฺปมํสโลหิตตฺตา กีสสรีรํ ฯ อวกฺรียาติ
อวกิริตฺวา นิฏฺุภนทนฺตกฏฺปาตเนน ตสฺส สรีเร กลึ ปวาเหตฺวา ฯ
อุจฺฉินฺนมูโลติ อุจฺฉินฺนมูโล หุตฺวา ฯ สชโนติ สปริโส ฯ กุกฺกุลนาเม
นิรยมฺหีติ ติโยชนสตปฺปมาเณ กปฺเปน สณฺิเต อุณฺหฉาริกนิรเย ฯ
ผุลฺลิงฺคาติ วีตจฺฉิตงฺคารา ฯ ตสฺส กิร ตตฺถ อุณฺหกุกฺกุเล นิมุคฺคสฺส
นวหิ วณมุเขหิ อุณฺหฉาริกา ปวิสนฺติ สีเส มหนฺตมหนฺตา องฺคารา
นิปตนฺติ เตสํ ปตนกาเล สกลสรีรํ ปทีปรุกฺโข วิย ปชฺชลติ
พลวเวทนา ปวตฺตนฺติ ฯ โส อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺโต มหาวิรวํ
วิรวิ ฯ สรภงฺคสตฺถา ปวึ ภินฺทิตฺวา ตํ ตตฺถ ตถา ปจฺจมานํ
ทสฺเสสิ ฯ มหาชโน ภยสนฺตาสมาปชฺชิ ฯ ตสฺส อติภีตภาวํ ตฺวา
มหาสตฺโต ตํ นิรยํ อนฺตรธาเปสิ ฯ ธมฺมํ ภณนฺเตติ ทสกุสลกมฺมปถธมฺมํ
ภาสนฺเต ฯ สมเณติ สมิตปาเป ฯ อทูสเกติ นิรปราเธ ฯ
นาลิกีรนฺติ เอวํนามกํ ราชานํ ฯ ปรตฺถาติ ปรโลเก นิรเย นิพฺพตฺตํ ฯ
สงฺคมฺมาติ อิโตจีโตจ สมาคนฺตฺวา ฉินฺทิตฺวา มหนฺตมหนฺตา สุนขา
ขาทนฺติ ฯ ตสฺมึ กิร กาลิงฺครฏฺเ ทนฺตปุรนคเร นาลิกีเร นาม
ราเช รชฺชํ การยมาเน เอโก มหาตาปโส ปญฺจสตตาปสปริวุโต
หิมวนฺตา อาคมฺม ราชุยฺยาเน วาสํ กปฺเปตฺวา มหาชนสฺส ธมฺมํ
เทเสสิ ฯ ธมฺมิกตาปโส ราชุยฺยาเน วสตีติ รญฺโปิ อาโรจยึสุ ฯ
ราชา ปน อธมฺมิโก อธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ โส อมจฺเจสุ ตาปสํ
ปสํสนฺเตสุ อหํปิ ธมฺมํ สุณิสฺสามีติ อุยฺยานํ คนฺตฺวา ตาปสํ
วนฺทิตฺวา นิสีทิ ฯ ตาปโส รญฺา สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต
กึ มหาราช ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ มหาชนํ น ปีเฬสีติ อาห ฯ
โส ตสฺส กุชฺฌิตฺวา อยํ กูฏชฏิโล เอตฺตกํ กาลํ นาครานํ
สนฺติเก มมญฺเว อคุณํ กเถสิ มญฺเ โหตุ ชานิสฺสามีติ
จนฺเตตฺวา เสฺว อมฺหากํ ฆรทฺวารํ อาคจฺเฉยฺยาถาติ นิมนฺเตตฺวา
ปุน ทิวเส ปุราณคูถสฺส จาฏิโย ปูราเปตฺวา ตาปเสสุ อาคเตสุ
เตสํ ภิกฺขาภาชนานิ คูถสฺส ปูราเปตฺวา ทฺวารํ ปิทหาเปตฺวา มุสลานิ
จ โลหทณฺเฑ จ คาหาเปตฺวา อิสีนํ สีสานิ ภินฺทาเปตฺวา ชฏาสุ
คาหาเปตฺวา นิกฺกฑฺฒาเปตฺวา สุนเขหิ ขาทาเปตฺวา ตตฺเถว ภินฺนํ
ปวึ ปวิสิตฺวา สุนขมหานิรเย นิพฺพตฺติ ฯ ตตฺรสฺส ติคาวุตํ สรีรํ
อโหสิ ฯ อถ นํ มหนฺตมหนฺตา มหาหตฺถิปฺปมาณา ปญฺจวณฺณา
สุนขา อนุพนฺธิตฺวา ฑํสิตฺวา นวโยชนาย ชลิตอยปวิยา ปาเตตฺวา
มุขปูรํ ลุญฺจนฺตา ลุญฺจนฺตา วิปฺผนฺทมานํ ขาทึสุ ฯ มหาสตฺโต
ปวึ ทฺวิธา ภินฺทิตฺวา ตํ นิรยํ ทสฺเสตฺวา มหาชนสฺส ภีตภาวํ ตฺวา
อนฺตรธาเปสิ ฯ อถชฺชุโนติ สหสฺสพาหุ ราชา ฯ องฺคีรสนฺติ องฺเคหิ
รํสีนํ นิจฺฉรณโต เอวํ ลทฺธนามํ ฯ เหยิตฺวาติ วิเหยิตฺวา วิสปีเตน
กณฺเฑน วิชฺฌิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา ฯ โส กิร อชฺชุโน นาม
ราชา มหิสกรฏฺเ เกกราชธานิยํ รชฺชํ กาเรนฺโต มิควธํ คนฺตฺวา
มิเค วธิตฺวา องฺคารปกฺกมํสํ ขาทนฺโต วิจรติ ฯ อเถกทิวสํ มิคานํ
อาคมนฏฺาเน โกฏฺกํ กตฺวา มิเค โอโลกยมาโน อฏฺาสิ ฯ
ตทา ตาปโส ตสฺส รญฺโ อวิทูเร เอกํ การรุกฺขํ อภิรุหิตฺวา
ผลานิ โอจินนฺโต โอจินิตผลํ สาขํ มุญฺจิ ฯ ตสฺสา วิสฺสฏฺาย
สทฺเทน ตํ านํ ปตฺตา มิคา ปลายึสุ ฯ ราชา กุชฺฌิตฺวา ตาปสํ
สวิเสน สลฺเลน วิชฺฌิ ฯ โส ปติตฺวา ปริคลนฺโต มตฺถเกน ขทิรขาณุกํ
อาสาเทตฺวา สูลคฺเคเยว กาลมกาสิ ฯ ราชา ตํ ขณญฺเว ทฺวิธา
ภินฺนํ ปวึ ปวิสิตฺวา สตฺติสูเล นิรเย นิพฺพตฺติ ฯ ติคาวุตปฺปมาณํ
สรีรํ อโหสิ ฯ ตตฺถ นิรยปาลา ชลิเตหิ อาวุเธหิ โกฏฺเฏตฺวา
ชลิตํ อยปพฺพตํ อาโรเปนฺติ ฯ ปพฺพตมตฺถเก ิตกาเล วาโต
ปหรติ ฯ โส วาตปฺปหาเรน ปติตฺวา ปริคลติ ฯ ตสฺมึ ขเณ
เหฏฺา นวโยชนาย ชลิตอยปวิยา มหนฺตํ ตาลกฺขนฺธปฺปมาณํ
ชลิตอยสูลํ อุฏฺหติ ฯ โส สูลคฺคมตฺถเกเยว อาสาเทตฺวา สูลาวุโตว
ติฏฺติ ฯ ตสฺมึ ขเณ ปวี ชลติ สูลํ ปชฺชลติ ตสฺส สรีรํ
ปชฺชลติ ฯ โส ตตฺถ มหารวํ รวนฺโต ปจฺจติ ฯ มหาสตฺโต
ปวึ ทฺวิธา กตฺวา ตํ นิรยํ ทสฺเสตฺวา มหาชนสฺส ภีตภาวํ ตฺวา
อนฺตรธาเปสิ ฯ ขณฺฑโสติ จตฺตาโร หตฺถปาเท กณฺณนาสญฺจ
ขณฺฑาขณฺฑิกํ กตฺวา ฯ อทูสกนฺติ นิรปราธํ ฯ ตถา เฉทาเปตฺวา
ทฺวีหิ กสาหิ ปหารสหสฺเสหิ ตาฬาเปตฺวา ชฏาสุ ตํ คเหตฺวา
อากฑฺฒาเปตฺวา ปฏิกุชฺชนํ นิปชฺชาเปตฺวา ปิฏฺิยํ ปณฺหิยา ปหริตฺวา
มหาทุกฺขสมปฺปิตํ อกาสิ ฯ กลาพุวีจินฺติ กลาพุ อวีจึ ฯ กฏุกนฺติ
ติขิณเวทนํ เอวรูปํ นิรยํ อุปปชฺชิตฺวา ฉนฺนํ ชาลานํ อนฺตเร
ปจฺจติ ฯ วิตฺถารโต ปน กลาพุรญฺโ วตฺถุ ขนฺติวาทิชาตเก
กถิตเมว ฯ อญฺานิ ปาปิฏฺตรานิ เจตฺถาติ เอเตหิ นิรเยหิ
ปาปิฏฺตรานิ จ อญฺานิ นิรยานิ สุตฺวา ฯ ธมฺมญฺจเรติ สกฺก เทวราช
ปณฺฑิโต กุลปุตฺโต น เกวลํ เอเตเยว จตฺตาโร นิรยา เอเตเยว
จ ราชาโน เนรยิกา อถโข อญฺเปิ นิรยา อญฺเปิ จ ราชาโน
นิรเยสุ อุปฺปนฺนาติ วิทิตฺวา จตุปจฺจยทานธมฺมิกรกฺขาวรณสํวิธานสงฺขาตํ
สมณพฺราหฺมเณสุ ธมฺมํ จเรยฺย ฯ
     เอวํ มหาสตฺเตน จตุนฺนํ ราชูนํ นิพฺพตฺตฏฺาเน ทสฺสิเต ตโย
ราชาโน นิกฺกงฺขา อเหสุํ ฯ ตโต สกฺโก อวเสเส จตฺตาโร ปญฺเห
ปุจฺฉนฺโต คาถมาห
                สุภาสิตนฺเต อนุโมทิยาน
                อญฺนฺตํ ปุจฺฉามิ ตทึฆ พฺรูหิ
                กถํวิธํ สีลวนฺตํ วทนฺติ
                กถํวิธํ ปญฺวนฺตํ วทนฺติ
                กถํวิธํ สปฺปุริสํ วทนฺติ
                กถํวิธํ โน สิริ โน ชหาตีติ ฯ
     ตตฺถ กถํวิธํ โน สิริ โน ชหาตีติ กถํวิธํ นุ ปุริสํ ปฏิลทฺธสิรี
น วิชหติ ฯ
     อถสฺส วิสชฺเชนฺโต มหาสตฺโต จตสฺโส คาถาโย อภาสิ
                กาเยน วาจาย จ โยธ สญฺโต
                มนสา จ กิญฺจิ น กโรติ ปาปํ
                น อตฺตเหตุ อลิกํ ภณาติ
                ตถาวิธํ สีลวนฺตํ วทนฺติ ฯ
                คมฺภีรปญฺหํ มนสา วิจินฺตยํ
                นจฺจาหิตํ กมฺม กโรติ ลุทฺทํ
                กาลาคตํ อตฺถปทํ น ริญฺจติ
                ตถาวิธํ ปญฺวนฺตํ วทนฺติ ฯ
                โย เว กตญฺู กตเวทิ  ธีโร
                กลฺยาณมิตฺโต ทฬฺหภตฺตี จ โหติ
                ทุกฺขิตสฺส สกฺกจฺจ กโรติ กิจฺจํ
                ตถาวิธํ สปฺปุริสํ วทนฺติ ฯ
                เอเตหิ สพฺเพหิ คุเณหุเปโต
                สทฺโธ มุทุ สํวิภาคี วทญฺู
                สงฺคาหกํ สขิลํ สณฺหวาจํ
                ตถาวิธํ โน สิริ โน ชหาตีติ ฯ
     ตตฺถ กาเยนาติ อาทีนิ ติวิธสุจริตทฺวารวเสน วุตฺตานิ ฯ น
อตฺตเหตูติ เทสนาสีสเมเวตํ ฯ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา ธนเหตุ
วา ยสเหตุ วา ลาภเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา อลิกํ น
กเถตีติ อตฺโถ ฯ กามญฺเจส อตฺโถ วาจาย สญฺโตติ อิมินาว
สิทฺโธ มุสาวาทิโน ปน อกตฺตพฺพํ นาม ปาปํ นตฺถีติ ครุภาวทีปนตฺถํ
ปุน เอวมาหาติ เวทิตพฺโพ ฯ คมฺภีรปญฺหนฺติ อตฺถโต จ
ปาลิโต จ คมฺภีรํ คุยฺหํ ปฏิจฺฉนฺนํ สตฺตุภสฺตชาตกสมฺภวชาตกอุมฺมงฺคชาตเกสุ
อาคตสทิสํ ปญฺหํ ฯ มนสา วิจินฺตยนฺติ มนสา
วิจินฺเตนฺโต อตฺถํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา จนฺทสหสฺสํ สุริยสหสฺสํ อุฏฺาเปนฺโต
วิย ปากฏํ กตฺวา โย กเถตุํ สกฺโกตีติ อตฺโถ ฯ นจฺจาหิตนฺติ
อติอหิตํ หิตาติกฺกนฺตํ ลุทฺทผรุสสาหสิกํ กมฺมญฺจ โย น กโรตีติ
อตฺโถ ฯ อิมสฺส ปนตฺถสฺส อาวิภาวนตฺถํ
                น ปณฺฑิตา อตฺตสุขสฺส เหตุ
                ปาปานิ กมฺมานิ สมาจรนฺติ
                ทุกฺเขน ผุฏฺา ขลิตาปิ สนฺตา
                ฉนฺทา จ โทสา น ชหนฺติ ธมฺมนฺติ
ภูริปญฺโห กเถตพฺโพ ฯ กาลาคตนฺติ เอตฺถ ทานํ ทาตพฺพกาเล
สีลํ รกฺขนกาเล อุโปสถํ อุปวสนกาเล สรเณสุ ปติฏฺานกาเล
ปพฺพชฺชํ กรณกาเล สมณธมฺมํ กรณกาเล วิปสฺสนาวารสฺมึ
ยุญฺชนกาเลติ  อิมานิ ทานาทีนิ สมฺปาเทนฺโต กาลาคตํ อตฺถปทํ น
ริญฺจติ น หาเปติ นาม ฯ ตถาวิธนฺติ สกฺก สพฺพญฺูพุทฺธา
ปจฺเจกพุทฺธา จ มหาโพธิสตฺตา จ ปญฺวนฺตํ กเถนฺโต เอวรูปํ ปุคฺคลํ
กเถนฺติ ฯ โย เวติ ตตฺรายํ ปเรน อตฺตโน กตํ คุณํ ชานาตีติ
กตญฺู ฯ เอวํ ตฺวา ปน เยนสฺส คุโณ กโต ตสฺส
คุณํ ปฏิกโรนฺโต กตเวที นาม ฯ ทุกฺขิตสฺสาติ อตฺตโน สหายสฺส
ทุกฺขปฺปตฺตสฺส ทุกฺขํ อตฺตนิ อาโรเปตฺวา โย ตสฺส อุปฺปนฺนกิจฺจํ
สหตฺเถน สกฺกจฺจํ กโรติ พุทฺธาทโย เอวรูปํ สปฺปุริสํ นาม
กเถนฺติ ฯ อปิจ สปฺปุริสา นาม กตญฺุกตเวทิโน โหนฺตีติ
สตปตชาตกจุลฺลหํสมหาหํสชาตกาทีนิ กเถตพฺพานิ ฯ เอเตหิ สพฺเพหีติ
สกฺก เทวราช โย เอเตหิ เหฏฺา วุตฺเตหิ สีลาทีหิปิ สพฺเพหิ คุเณหิ
อุเปโต ฯ สทฺโธติ โอกปฺปนสทฺธาย สมนฺนาคโต ฯ มุทูติ ปิยภาณี ฯ
สํวิภาคีติ สีลสํวิภาคทานสํวิภาคาภิรตตฺตา สํวิภาคี ฯ ยาจกานํ วจนํ
ตฺวา ทานวเสน วทญฺู ฯ สงฺคาหกนฺติ จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ เตสํ
เตสํ สงฺคณฺหณโต สงฺคาหกํ ฯ มธุรวจนตาย สขิลํ มฏฺวจนตาย
สณฺหวาจํ ฯ ตถาวิธํ โนติ ตถาวิธํ นุ ปุคฺคลํ อธิคตยสคฺคลาภคฺคสงฺขาตา
สิรี โน ชหาติ นาสฺส สิรี วินสฺสตีติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต คคนตเล ปุณฺณจนฺทํ อุฏฺาเปนฺโต วิย
จตฺตาโร ปญฺเห วิสชฺเชสิ ฯ ตโต ปรํ เสสปญฺหานํ ปุจฺฉา จ
วิสชฺชนญฺจ โหติ ฯ สกฺโก อาห
                สุภาสิตนฺเต อนุโมทิยาน
                อญฺนฺตํ ปุจฺฉามิ ตทึฆ พฺรูหิ
                สีลํ สิริญฺจาปิ สตญฺจ ธมฺมํ
                ปญฺญฺจ กํ เสฏฺตรํ วทนฺตีติ ฯ
     มหาสตฺโต อาห
                ปญฺา หิ เสฏฺา กุสลา วทนฺติ
                นกฺขตฺตราชาริว ตารกานํ
                สีลํ สิริญฺจาปิ สตญฺจ ธมฺโม
                อนฺวายิกา ปญฺวโต ภวนฺตีติ ฯ
     สกฺโก อาห
                สุภาสิตนฺเต อนุโมทิยาน
                อญฺนฺตํ ปุจฺฉามิ ตทึฆ พฺรูหิ
                กถํกโร กินฺติกโร กิมาจรํ
                กึ เสวมาโน ลภตีธ ปญฺ
                ปญฺายิทานิ ปฏิปทํ วเทหิ
                กถํกโร ปญฺวา โหติ มจฺโจติ ฯ
     สรภงฺโค อาห
                เสเวถ วุฑฺเฒ นิปุเณ พหุสฺสุเต
                อุคฺคาหโก ปริปุจฺฉโก สิยา
                สุเณยฺย สกฺกจฺจ สุภาสิตานิ
                เอวํกโร ปญฺวา โหติ มจฺโจ ฯ
                ส ปญฺวา กามคุเณ อเปกฺขติ
                อนิจฺจโต ทุกฺขโต โรคโต จ
                เอวํวิปสฺสี ปชหาติ ฉนฺทํ
                ทุกฺเขสุ กาเมสุ มหพฺภเยสุ ฯ
                ส วีตราโค ส วิเนยฺย โทสํ
                เมตฺตจิตฺตํ ภาเวยฺย อปฺปมาณํ
                สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ
                อนินฺทิโต พฺรหฺมมุเปติ านนฺติ ฯ
     ตตฺถ สีลนฺติ อาจารสีลํ ฯ สิรินฺติ อิสฺสริยํ ฯ สตญฺจ ธมฺมนฺติ
สปฺปุริสธมฺมํ ฯ ปญฺนฺติ เอวํ อิเมสํ จตุนฺนํ ธมฺมานํ กตรํ
ธมฺมํ เสฏฺตรํ วทนฺตีติ ปุจฺฉติ ฯ ปญฺา หีติ สกฺก เอเตสุ
จตูสุ ธมฺเมสุ ยา เอสา ปญฺา นาม สาว เสฏฺา อิติ
พุทฺธาทโย กุสลา วทนฺติ ฯ ยถา หิ ตารกา จนฺทํ ปริวาเรนฺติ
จนฺโทว เนสํ อุตฺตโม เอวํ สีลญฺจ สิริญฺจาปิ สตญฺจ ธมฺโมติ
เอเต ตโยปิ ฯ อนฺวายิกา ปญฺวโต ภวนฺตีติ ปญฺวนฺตเมว
อนุคจฺฉนฺติ ปญฺาย เอว ปริวารา โหนฺตีติ อตฺโถ ฯ กถํกโรติ
อาทีนิ อญฺมญฺเววจนาเนว ฯ กถํกโรติ กินฺนาม กมฺมํ กโรนฺโต
กิมาจรนฺโต กึ เสวมาโน กึ ภชมาโน อิเธว โลเก ปญฺ ลภติ
ปญฺาย เมว ปฏิปทํ วเทหิ ชานิตุกาโมมฺหิ กถํกโร มจฺโจ
ปญฺวา นาม โหตีติ ปุจฺฉติ ฯ วุฑฺเฒติ ปญฺาวุฑฺฒิปฺปตฺเต
ปณฺฑิเต ฯ นิปุเณติ สุขุมการณชานนสมตฺเถ ฯ เอวํกโรติ โย
ปุคฺคโล เอวํ วุตฺตปฺปกาเร ปุคฺคเล เสวติ ภชติ ปยิรุปาสติ ปาลึ
อุคฺคณฺหติ ปุนปฺปุนํ อตฺถํ ปุจฺฉติ ปาสาเณ เลขํ ขนนฺโต วิย
กาญฺจนจาฏิยา สีหวสํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต วิย โอหิตโสโต สกฺกจฺจํ
สุภาสิตานิ สุณาติ อยํ เอวํกโร มจฺโจ ปญฺวา โหตีติ ฯ เอวํ
มหาสตฺโต ปาจีนโลกธาตุโต สุริยํ อุฏฺาเปนฺโต วิย ปญฺาย
ปฏิปทํ กเถตฺวา อิทานิ ตสฺสา ปญฺาย คุณํ กเถนฺโต ส ปญฺวาติ
อาทิมาห ฯ ตตฺถ กามคุเณติ กามโกฏฺาเส หุตฺวา อภาวฏฺเน
อนิจฺจโต ทิฏฺธมฺมิกสมฺปรายิกานํ ทุกฺขานํ วตฺถุภาเวน ทุกฺขโต
อฏฺนวุติยา โรคทุกฺขานํ กาเม นิสฺสาย อุปฺปนฺนสมฺภเวน โรคโต
อเวกฺขติ โอโลเกติ ฯ โส เอวํวิปสฺสีติ เอเตหิ การเณหิ กามานํ
อนิจฺจาทีนิ ปสฺสนฺโต กาเม นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกทุกฺขานํ อนฺโต
นตฺถิ กามานํ ปหานเมว สุขนฺติ วิทิตฺวา ทุกฺเขสุ กาเมสุ มหพฺภเยสุ
ฉนฺทํ ปชหาติ ฯ ส วีตราโคติ สกฺก โส ปุคฺคโล เอวํ วีตราโค
นวอาฆาฏวตฺถุวเสน อุปฺปชฺชนกสภาวโทสํ วิเนตฺวา เมตฺตจิตฺตํ
ภาเวยฺย อปฺปมาณสตฺตารมฺมณตฺตา อปฺปมาณํ ภาเวตฺวา
อปริหีนชฺฌาโน อครหิโต พฺรหฺมโลเก อุปฺปชฺชตีติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺเต กามานํ โทสํ กเถนฺเตเยว เตสํ ติณฺณํปิ
ราชูนํ สพลนิกายานํ ตทงฺคปฺปหาเนน ปญฺจกามคุณราโค ปหีโนติ ฯ
ตํ ตฺวา มหาสตฺโต เตสํ ปหํสนวเสน คาถมาห
                มหิทฺธิยํ อาคมนํ อโหสิ
                ตวมฏฺก ภีมรถสฺส จาปิ
                กาลิงฺคราชสฺส จ อุคฺคตสฺส
                สพฺเพส โว กามราโค ปหีโนติ ฯ
     ตตฺถ มหิทฺธิยนฺติ มหนฺตอิทฺธิยํ มหาวิปฺผารํ มหาชุติกํ ฯ
ตวมฏฺกาติ ตว อฏฺก ฯ ปหีโนติ ตทงฺคปฺปหาเนน ปหีโนติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชาโน มหาสตฺตสฺส ถุตึ กโรนฺโต คาถมาหํสุ
                เอวเมว ตํ ปรจิตฺตวิทู
                สพฺเพส โน กามราโค ปหีโน
                กโรหิ โอกาสมนุคฺคหาย
                ยถา คตินฺเต อภิสมฺภเวมาติ ฯ
     ตตฺถ อนุคฺคหายาติ ปพฺพชฺชตฺถาย โน โอกาสํ กโรหิ ยถา
มยํ ปพฺพชิตฺวา ตว คตินิปฺผตฺตึ อภิสมฺภเวม ปาปุเณยฺยาม ตยา
ปฏิวิทฺธคุณํ ปฏิวิชฺเฌยฺยามาติ วทึสุ ฯ
     อถ เนสํ โอกาสํ กโรนฺโต มหาสตฺโต อิตรํ คาถมาห
                กโรมิ โอกาสมนุคฺคหาย
                ตถาหิ โว กามราโค ปหีโน
                ผราถ กายํ วิปุลาย ปีติยา
                ยถา คตึ เม อภิสมฺภเวถาติ ฯ
     ตตฺถ ผราถ กายนฺติ ฌานปีติยา วิปุลาย กายํ ผราถ ฯ
     ตํ สุตฺวา เต สมฺปฏิจฺฉนฺตา คาถมาหํสุ
                สพฺพํ กริสฺสาม ตวานุสาสนํ
                ยํ ยํ ตุวํ วกฺขสิ ภูริปญฺ
                ผราถ กายํ วิปุลาย ปีติยา
                ยถา คตินฺเต อภิสมฺภเวมาติ ฯ
     อถ เนสํ สพลกายานํ มหาสตฺโต ปพฺพชฺชํ ทาเปตฺวา อิสิคเณ
อุยฺโยเชนฺโต คาถมาห
                กตาย วจฺฉสฺส กีสสฺส ปูชา
                คจฺฉนฺตุ โภนฺโต อิสโย สาธุรูปา
                ฌาเน รตา โหถ สทา สมาหิตา
                เอสา รตี ปพฺพชิตสฺส เสฏฺาติ ฯ
     ตตฺถ คจฺฉนฺตูติ อตฺตโน อตฺตโน วสนฏฺานาทีนิ คจฺฉนฺตูติ ฯ
     อิสโย ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา วนฺทิตฺวา อากาสํ อุปฺปติตฺวา
สกานิ วสนฏฺานานิ อคมํสุ ฯ สกฺโกปิ อุฏฺายาสนา มหาสตฺตสฺส
ถุตึ กตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห สุริยํ นมสฺสนฺโต วิย มหาสตฺตํ
นมสฺสมาโน สปริโส ปกฺกามิ ฯ
     เอตมตฺถํ วิทิตฺวา สตฺถา อิมา คาถา อภาสิ
                สุตฺวาน คาถา ปรมตฺถสญฺหิตา
                สุภาสิตา อิสินา ปณฺฑิเตน
                เต เวทชาตา อนุโมทมานา
                ปกฺกามุ เทวา เทวปุรํ ยสสฺสิโน ฯ
                คาถายิมา อตฺถวตี สุพฺยญฺชนา
                สุภาสิตา อิสินา ปณฺฑิเตน
                โย โกจิมา อฏฺิกตฺวา สุเณยฺย
                ลเภถ ปุพฺพาปริยํ วิเสสํ
                ลทฺธาน ปุพฺพาปริยํ วิเสสํ
                อทสฺสนํ มจฺจุราชสฺส คจฺเฉติ ฯ
     ตตฺถ ปรมตฺถสญฺหิตาติ อนิจฺจาทิทีปเนน นิพฺพานนิสฺสิตา คาถา ฯ
อิมาติ อิทํ สตฺถา สรภงฺคสตฺถุโน นิพฺพานทายกํ สุภาสิตํ วณฺเณนฺโต
อาห ฯ ตตฺถ อตฺถวตีติ นิพฺพานทายกฏฺเน ปรมตฺถนิสฺสิตา ฯ
สุพฺยญฺชนาติ ปริสุทฺธพฺยญฺชนา ฯ สุภาสิตาติ สุโสตพฺพํ กตฺวา
ภาสิตา สุกถิตา ฯ อฏฺิกตฺวาติ อตฺตโน อตฺถิกภาวํ กตฺวา
อตฺถิโก หุตฺวา สกฺกจฺจํ สุเณยฺย ฯ ปุพฺพาปริยนฺติ ปมชฺฌานํ
ปุพฺพวิเสโส ทุติยชฺฌานํ อปรวิเสโส เอวํ อฏฺสมาปตฺติวเสน
จตุมคฺควเสน ปุพฺพาปรภาเวน ิตํ วิเสสํ ฯ อทสฺสนนฺติ ปริโยสาเน
จ อปรวิเสสํ อรหตฺตํ ลภิตฺวา นิพฺพานํ ปาปุเณยฺย ฯ นิพฺพานปฺปตฺโต
หิ ปุคฺคโล มจฺจุราชสฺส อทสฺสนํ คโต นาม โหตีติ ฯ
     เอวํ สตฺถา อรหตฺเตน เทสนาย กูฏํ คณฺหิตฺวา น
ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ โมคฺคลฺลานสฺส อาหฬเน ปุปฺผวสฺสํ
วสฺสีติ วตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนนฺโต
     สาลิสฺสโร สารีปุตฺโต         เมณฺฑิสฺสโร นาม กสฺสโป
     ปพฺพโต จ อนุรุทฺโธ          กจฺจายโน จ เทวโล
     อนุสิสฺโส จ อานนฺโท         กีสวจฺโฉ จ โกลิโต
     (นารโท ปุณฺโณ มนฺตานีปุตฺโต   เสสปริสา พุทฺธปริสา)
     สรภงฺโค โพธิสตฺโต          เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติ ฯ
                   สรภงฺคชาตกํ นิฏฺิตํ ฯ
                         ทุติยํ ฯ
                   ----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๓๕๖-๓๙๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=7328&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=7328&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2446
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=10186
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=11037
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=11037
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27