อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

                       ฉทฺทนฺตชาตกํ
      กึ นุ โสจสีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ ทหรภิกฺขุนึ
อารพฺภ กเถสิ ฯ
      สา กิร สาวตฺถิยํ กุลธีตา ฆราวาเส อาทีนวํ ทิสฺวา สาสเน
ปพฺพชิตฺวา เอกทิวสํ ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ ธมฺมสฺสวนาย คนฺตฺวา
อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส ทสพลสฺส
อปฺปริมาณปุญฺญปฺปภาวาภินิพฺพตฺตํ อุตฺตมรูปสมฺปตฺติยุตฺตํ อตฺตภาวํ โอโลเกตฺวา
ปริจิณฺณปุพฺพา นุโข เม ภวสฺมึ วิจรนฺติยา อิมสฺส มหาปุริสสฺส
ปาทปริจาริกาติ จินฺเตสิ ฯ อถสฺสา ตํ ขณญฺเญว ชาติสฺสรญาณํ
อุปฺปชฺชิ ฉทฺทนฺตวารณกาเล อหํ อิมสฺส มหาปุริสสฺส ปาทปริจาริกา
ภูตปุพฺพาติ ฯ อถสฺสา สรนฺติยา มหนฺตํ ปีติปาโมชฺชํ
อุปฺปชฺชิ ฯ สา ปีติเวเคน มหาหสิตํ หสิตฺวา ปุน จินฺเตสิ
ปาทปริจาริกา นาม สามิกานํ หิตชฺฌาสยา อปฺปกา อหิตชฺฌาสยาว
พหุตรา หิตชฺฌาสยา นุโข อหํ อิมสฺส ปุริสสฺส อโหสึ
อหิตชฺฌาสยาติ ฯ สา อนุสฺสรมานา อหํ หิ อปฺปมตฺตํ โทสํ หทเย
ฐเปตฺวา วีสรตนสติกํ ฉทฺทนฺตมหาคชิสฺสรํ โสณุตฺตรนฺนาม เนสาทํ
เปเสตฺวา วิสปีเตน สลฺเลน วิชฺฌาเปตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสินฺติ
อทฺทส ฯ อถสฺสา โสโก อุทปาทิ ฯ หทยํ อุณฺหํ อโหสิ ฯ โสกํ
สณฺฐาเรตุํ อสกฺโกนฺตี อสฺสสิตฺวา ปสฺสสิตฺวา มหาสทฺเทน ปโรทิ ฯ
ตํ ทิสฺวา สตฺถา สิตํ ปาตุกริตฺวา โก นุโข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย
สิตสฺส ปาตุกมฺมายาติ ภิกฺขุสงฺเฆน ปุฏฺโฐ ภิกฺขเว อยํ ทหรภิกฺขุนี
ปุพฺเพ มยิ กตํ อปราธํ สริตฺวา โรทตีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
      อตีเต หิมวนฺเต ฉทฺทนฺตทหํ อุปนิสฺสาย อฏฺฐสหสฺสหตฺถินาคา
วสึสุ อิทฺธิมนฺโต เวหาสงฺคมา ฯ ตทา โพธิสตฺโต เชฏฺฐกวารณสฺส
ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ โส สพฺพเสโต อโหสิ รตฺตมุขปาโท ฯ
โส อปรภาเค วุฑฺฒิปฺปตฺโต อฏฺฐาสีติหตฺถุพฺเพโธ อโหสิ
วีสรตนสตายาโม อฏฺฐปณฺณาสหตฺถาย รชฏทามสทิสาย โสณฺฑาย
สมนฺนาคโต ฯ ทนฺตา ปนสฺส ปริกฺเขปโต ปนฺนรสหตฺถา อเหสุํ ทีฆโต
ตึสหตฺถา ฉพฺพณฺณรํสีหิ สมนฺนาคตา ฯ โส อฏฺฐนฺนํ นาคสหสฺสานํ
เชฏฺฐโก อโหสิ ฯ ปญฺจสเต ปจฺเจกพุทฺเธ ปูเชสิ ฯ ตสฺส เทฺว
อคฺคมเหสิโย อเหสุํ จุลฺลสุภทฺทา มหาสุภทฺทา จาติ ฯ นาคราชา
อฏฺฐนาคสหสฺสปริวาโร กาญฺจนคุหายํ วสติ ฯ โส ปน ฉทฺทนฺตทโห
อายามโต จ วิตฺถารโต จ ทฺวิปณฺณาสโยชโน โหติ ฯ ตสฺส
มชฺเฌ ทฺวาทสโยชนปฺปมาเณ ฐาเน เสวาลํ วา ปนกํ วา กทฺทมํ
วา นตฺถิ มณิกฺขนฺธวณฺณํ อุทกเมว สนฺติฏฺฐติ ตทนนฺตรํ โยชนวิตฺถตํ
สุทฺธกลฺลาหารวนํ ตํ อุทกํ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตํ ตทนนฺตรํ โยชนวิตฺถตเมว
สุทฺธนีลุปฺปลวนํ ตํ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตํ ตโต
โยชนโยชนวิตฺถตาเนว รตฺตุปฺปลเสตุปฺปลรตฺตปทุมเสตปทุมกุมุทวนานิ ปุริมํ
ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตานิ ฯ อิเมสํ ปน สตฺตนฺนํ วนานํ อนนฺตรํ
สพฺเพสํปิ เตสํ กลฺลาหาราทีนํ วเสน โอมิสฺสกวนํ โยชนวิตฺถตเมว
ตานิ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตํ ฯ ตทนนฺตรํ นาคานํ กฏิปฺปมาเณ อุทเก
โยชนวิตฺถตเมว รตฺตสาลิวนํ ฯ ตทนนฺตรํ อุทกปริยนฺเต
โยชนวิตฺถตเมว นีล ปีต โลหิต โอทาตสุรภิกุสุมสมากิณฺณํ อุทกคจฺฉวนํ  ฯ
อิติ อิมานิ ทส วนานิ โยชนวิตฺถตาเนว ฯ ตโต ขุทฺทกราชมาส-
มหาราชมาสมุคฺควนํ ฯ ตทนนฺตรํ ติปุสเอลาฬุกลาพุกกุมฺภณฺฑวลฺลิวนํ ฯ
ตโต ปูครุกฺขปฺปมาณํ อุจฺฉุวนํ ฯ ตโต หตฺถิทนฺตปฺปมาณผลํ
กทลิวนํ ฯ ตโต สาลวนํ ฯ ตทนนฺตรํ จาฏิปฺปมาณผลํ
ปนสวนํ ฯ ตโต มธุรผลํ ลิญฺจวนํ ฯ ตโต กปิฏฺฐวนํ ฯ ตโต
โอมิสฺสโก มหาวนสณฺโฑ ฯ ตโต เวฬุวนํ ฯ อยมสฺส ตสฺมึ
กาเล สมฺปตฺติ ฯ สํยุตฺตฏฺฐกถายํ ปน อิทานิ วตฺตมานสมฺปตฺติเยว
กถิตา ฯ
      เวฬุวนํ ปน ปริกฺขิปิตฺวา สตฺต ปพฺพตา ฐิตา ฯ เตสํ
พาหิรนฺตรโต ปฏฺฐาย ปฐโม จุลฺลกาฬปพฺพโต นาม ทุติโย
มหากาฬปพฺพโต นาม ฯ ตโต อุทกปสฺสปพฺพโต นาม ฯ ตโต
จนฺทปสฺสปพฺพโต นาม ฯ ตโต สุริยปสฺสปพฺพโต นาม ฯ ตโต
มณิปสฺสปพฺพโต นาม ฯ สตฺตโม สุวณฺณปสฺสปพฺพโต นาม ฯ
โส อุพฺเพธโต สตฺตโยชนิโก ฉทฺทนฺตทหํ ปริกฺขิปิตฺวา ปตฺตสฺส
มุขวฏฺฏิ วิย ฐิโต ฯ ตสฺส อพฺภนฺตริมปสฺสํ สุวณฺณวณฺณํ ฯ
ตโต นิกฺขนฺเตน โอภาเสน ฉทฺทนฺตทโห สมุคฺคตพาลสุริโย วิย
โหติ ฯ พาหิรปพฺพเตสุ ปน เอโก อุพฺเพธโต ฉโยชนิโก เอโก
ปญฺจ เอโก จตฺตาริ เอโก ตีณิ เอโก เทฺว เอโก
โยชนิโก ฯ เอวํ สตฺตปพฺพตปริกฺขิตฺตสฺส ปน ตสฺส ฉทฺทนฺตทหสฺส
ปุพฺพุตฺตรกณฺเณ อุทกวาตปฺปหรโณกาเส มหานิโคฺรธรุกฺโข อตฺถิ ฯ
ตสฺส ขนฺโธ ปริกฺเขปโต ปญฺจโยชนิโก อุพฺเพธโต สตฺตโยชนิโก
จตูสุ ทิสาสุ จตสฺโส สาขา ฉโยชนิกา อุทฺธํ อุคฺคตสาขาปิ
ฉโยชนิกาว ฯ อิติ โส มูลโต ปฏฺฐาย อุพฺเพเธน เตรสโยชนิโกว
สาขานํ อุปริ สมนฺตโต ทฺวาทสโยชนิโก อฏฺฐหิ ปาโรหสหสฺเสหิ
ปฏิมณฺฑิโต มุณฺฑมณิปพฺพโต วิย วิลาสมาโน ติฏฺฐติ ฯ
      ฉทฺทนฺตทหสฺส ปน ปจฺฉิมทิสาภาเค สุวณฺณปสฺสปพฺพเต
ทฺวาทสโยชนิกา กาญฺจนคุหา ฯ ฉทฺทนฺโต นาม นาคราชา วสฺสารตฺเต
อฏฺฐสหสฺสนาคปริวุโต กาญฺจนคุหายํ วสติ ฯ คิมฺหกาเล อุทกวาตํ
สมฺปฏิจฺฉมาโน มหานิโคฺรธมูเล ปาโรหนฺตเร ติฏฺฐติ ฯ อถสฺส
เอกทิวสํ มหาสาลวนํ ปุปฺผิตนฺติ อาโรจยึสุ ฯ โส สปริวาโร
สาลกีฬํ กีฬิสฺสามีติ ตํ สาลวนํ คนฺตฺวา เอกํ สุปุปฺผิตํ สาลรุกฺขํ
กุมฺเภน ปหริ ฯ จุลฺลสุภทฺทา อุปริวาตปสฺเส ฐิตา ฯ ตสฺสา
สรีเร สุกฺขทณฺฑกมิสฺสานิ ปุราณปณฺณานิ เจว ตามฺพกิปิลฺลิกานิ
จ ปตึสุ ฯ มหาสุภทฺทา อโธวาตปสฺเส ฐิตา ฯ ตสฺสา สรีเร
ปุปฺผเรณุกิญฺชกฺขปตฺตานิ ปตึสุ ฯ จุลฺลสุภทฺทา อตฺตโน ปิยภริยาย
อุปริ ปุปฺผเรณุกิญฺชกฺขปตฺตานิ ปาเตสิ อยํ นาคราชา มม สรีเร
สุกฺขทณฺฑกมิสฺสานิ ปุราณปณฺณานิ เจว ตามฺพกิปิลฺลิกานิ จ ปาเตสิ
โหตุ กตฺตพฺพํ ชานิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา มหาสตฺเต เวรํ พนฺธิ ฯ
      อปรมฺปิ ทิวสํ นาคราชา สปริวาโร นหานตฺถาย ฉทฺทนฺตทหํ
โอตริ ฯ อถ เทฺว ตรุณนาคา โสณฺฑาย อุสีรกลาเป คเหตฺวา
เกลาสกูฏํ มชฺชนฺตา วิย นหาเปสุํ ฯ ตสฺมึ นหาตฺวา อุตฺติณฺเณ
เทฺว กเรณุโย นหาเปสุํ ฯ ตาปิ อุตฺตริตฺวา มหาสตฺตสฺส สนฺติเก
อฏฺฐํสุ ฯ ตโต อฏฺฐสหสฺสนาคา สรํ โอตริตฺวา อุทกกีฬํ กีฬิตฺวา
สรโต นานาปุปฺผานิ อาหริตฺวา รชฏถูปํ อลงฺกโรนฺโต วิย มหาสตฺตํ
อลงฺกริตฺวา ปจฺฉา เทฺว กเรณุโย อลงฺกรึสุ ฯ อเถโก หตฺถี
สเร วิจรนฺโต สตฺตุทฺทยํ มหาปทุมํ ลภิตฺวา อาหริตฺวา มหาสตฺตสฺส
อทาสิ ฯ โส ตํ โสณฺฑาย คเหตฺวา เรณู กุมฺเภ โอกิริตฺวา
เชฏฺฐกาย มหาสุภทฺทาย อทาสิ ฯ ตํ ทิสฺวา อิตรา อิทํปิ
สตฺตุทฺทยํ มหาปทุมํ อตฺตโน ปิยภริยาย เอว อทาสิ น มยฺหนฺติ
ปุนปิ ตสฺมึ เวรํ พนฺธิ ฯ
      อเถกทิวสํ โพธิสตฺเต มธุรผลานิ เจว ภึสมูลานิ จ
โปกฺขรมธุนา โยเชตฺวา ปญฺจสเต ปจฺเจกพุทฺเธ โภเชนฺเต จุลฺลสุภทฺทา
อตฺตโน ลทฺธผลาผลํ ปจฺเจกพุทฺธานํ ทตฺวา ภนฺเต อหํ อิโตทานิ
จวิตฺวา มทฺทราชกุเล นิพฺพตฺเตตฺวา สุภทฺทา นาม ราชกญฺญา หุตฺวา
วยปฺปตฺตา พาราณสิรญฺโญ อคฺคมเหสิภาวํ ปตฺวา ตสฺส ปิยา
มนาปา ตํ อตฺตโน รุจึ กาตุํ สมตฺถา หุตฺวา ตสฺส อาจิกฺขิตฺวา
เอกํ ลุทฺทกํ เปเสตฺวา อิมํ หตฺถึ วิสปีเตน สลฺเลน วิชฺฌาเปตฺวา
ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา ฉพฺพณฺณรํสี วิสชฺเชนฺเต ยมกทนฺเต อาหราเปตุํ
สมตฺถา โหมีติ ปตฺถนํ ฐเปสิ ฯ สา ตโต ปฏฺฐาย โคจรํ อคเหตฺวา
สุสฺสิตฺวา น จิรสฺเสว กาลํ กตฺวา มทฺทรฏฺเฐ อคฺคมเหสิยา
กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ ฯ ชายมานาย จ สุภทฺทาติสฺสา นามํ อกํสุ ฯ
อถ นํ วยปฺปตฺตํ พาราณสิรญฺโญ อทํสุ ฯ สา ตสฺส ปิยา
มนาปา โสฬสนฺนํ อิตฺถีสหสฺสานํ เชฏฺฐกา ชาติสฺสรญาณญฺจ ปฏิลภิ ฯ
สา จินฺเตสิ สมิทฺธา เม ปตฺถนา อิทานิ ตสฺส นาคสฺส
ยมกทนฺเต อาหราเปสฺสามีติ ฯ ตโต สรีรํ เตเลน มกฺเขตฺวา
กิลิฏฺฐวตฺถํ นิวาเสตฺวา คิลานาการํ ทสฺเสตฺวา สิริสยนํ ปวิสิตฺวา
มญฺจเก นิปชฺชิ ฯ ราชา กุหึ สุภทฺทาติ วตฺวา คิลานาติ สุตฺวา
สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา มญฺจเก นิสีทาเปตฺวา ตสฺสา ปิฏฺฐึ ปริมชฺชนฺโต
ปฐมํ คาถมาห
         กินฺนุ โสจสิ อนุจฺจงฺคี     ปณฺฑุสี วรวณฺณินี
         มิลายสิ วิสาลกฺขี        มาลาว ปริมทฺทิตาติ ฯ
      ตตฺถ อนุจฺจงฺคีติ กาญฺจนสนฺนิภสรีเร ฯ มาลาว ปริมทฺทิตาติ
หตฺเถหิ ปริมทฺทิตปทุมา วิย ฯ
      ตํ สุตฺวา สา อิตรํ คาถมาห
         โทหโล เม มหาราช     สุปินนฺเตนุปจฺจคา
         น โส สุลภรูโปว        ยาทิโส มม โทหโลติ ฯ
      ตตฺถ น โสติ ยาทิโส มม ฯ สุปินนฺเตนุปจฺจคาติ สุปินนฺเต
สุปินํ ปสฺสนฺติยา มยา ทิฏฺโฐ โทหโล โส สุลภรูโป วิย
น โหติ ทุลฺลโภ โส มยฺหํ ปน ตํ อลภนฺติยา ชีวิตํ
นตฺถีติ อวจ ฯ
      ตํ สุตฺวา ราชา คาถมาห
         เย เกจิ มานุสา กามา     อิธ โลกสฺมิ นนฺทเน
         สพฺเพ เต ปจฺจุรา มยฺหํ     อหนฺเต ทมฺมิ โทหลนฺติ ฯ
      ตตฺถ ปจฺจุราติ พหู สุลภา ภทฺเท สุภทฺเท อิธ โลกสฺมึ
มานุสา กามา มนุสฺเสหิ ปตฺถิยมานา เย เกจิ สตฺต รตนา นนฺทเน
มานุเส เย เกจิ ปญฺจ กามคุณา อตฺถิ สพฺเพ เต วตฺถุกามกิเลสกาเม
อหํ เต ตุยฺหํ ทมฺมิ ททามีติ ฯ
      ตํ สุตฺวา เทวี มหาราช ทุลฺลโภ มม โทหโล น ตํ
อิทานิ กเถมิ ยาวติกา ปน โว วิชิเต ลุทฺทา เต สพฺเพ
สนฺนิปาเตถ เตสํ มชฺเฌ กเถสฺสามีติ ทีเปนฺตี อนนฺตรํ คาถมาห
         ลุทฺทา เทว สมายนฺตุ      เย เกจิ วิชิเต ตว
         เอเตสํ อหมกฺขิสฺสํ        ยาทิโส มม โทหโลติ ฯ
      ตตฺถ เทว เย เกจิ ตว วิชิเต ยุตฺตา ลุทฺทา อตฺถิ สพฺเพ เต
ลุทฺทา สมายนฺตุ ปกฺโกสึสุ อหํ ยาทิโส มม โทหโล เอเตสํ
ลุทฺทานํ อกฺขิสฺสํ อกฺขิสฺสามีติ ฯ
      ราชา สาธูติ สิริคพฺภา นิกฺขมิตฺวา ยาวติกา ติโยชนสติเก
กาสิกรฏฺเฐ ลุทฺทา สพฺเพสํ สนฺนิปาตตฺถาย เภริญฺจาราเปถาติ
อมจฺเจ อาณาเปสิ ฯ เต ตถา กรึสุ ฯ น จิรสฺเสว กาสิกรฏฺฐวาสิโน
ลุทฺทา ยถาพลํ ปณฺณาการํ คเหตฺวา อาคนฺตฺวา อาคตภาวํ
รญฺโญ อาโรจาเปสุํ ฯ เต สพฺเพปิ สฏฺฐิสหสฺสมตฺตา อเหสุํ ฯ
ราชา เตสํ อาคตภาวํ ญตฺวา วาตปาเน ฐิโต หตฺถํ ปสาเรตฺวา
เตสํ อาคตภาวํ เทวิยา กเถนฺโต อาห
         อิเม เต ลุทฺทกา เทวิ     กตหตฺถา วิสารทา
         วนญฺญู จ มิคญฺญู จ        มมตฺเถ จตฺตชีวิตาติ ฯ
      ตตฺถ อิเมติ เย ตฺวํ สนฺนิปาตาเปสิ อิเม เต ฯ กตหตฺถาติ
วิชฺฌนเฉทเนสุ กตหตฺถา สุกุสลา สุสิกฺขิตา ฯ วิสารทาติ นิพฺภยา ฯ
วนญฺญู จ มิคญฺญู จาติ วนานิ จ มิเค จ ชานนฺติ ฯ มมตฺเถติ
สพฺเพปิ เจเต มมตฺเถ จตฺตชีวิตา ยมหํ อิจฺฉามิ ตํ กโรนฺตีติ ฯ
      ตํ สุตฺวา เทวี เต อามนฺเตตฺวา อิตรํ คาถมาห
         ลุทฺทปุตฺตา นิสาเมถ      ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา
         ฉพฺพิสาณํ คชํ เสตํ       อทฺทสํ สุปิเน อหํ
         ตสฺส ทนฺเตหิ เม อตฺโถ   อลาเภ นตฺถิ ชีวิตนฺติ ฯ
      ตตฺถ โภนฺโต ลุทฺทปุตฺตา เอตฺถ ตสฺมึ ฐาเน ยาวนฺตา
ยตฺตกา ตุมฺเห สมาคตา เม มม วจนํ นิสาเมถ สุณาถ ฯ
ฉพฺพิสาณนฺติ ฉพฺพณฺณวิสาณํ ฯ อหํ คชํ กีทิสํ ฉพฺพิสาณํ เสตํ
เอวรูปํ คชํ สุปิเน อทฺทสํ ปสฺสามิ ตสฺส นาคราชสฺส ทนฺเตหิ
เม อตฺโถ อลาเภ นตฺถิ ชีวิตนฺติ ฯ
      ตํ สุตฺวา ลุทฺทปุตฺตา อาหํสุ
                น โน ปิตูนํ น ปิตามหานํ
                ทิฏฺโฐ สุโต กุญฺชโร ฉพฺพิสาโณ
                ยมทฺทส สุปิเน ราชปุตฺตี
                อกฺขาหิ โน ยาทิโส หตฺถินาโคติ ฯ
      ตตฺถ ปิตูนนฺติ กรณตฺเถ สามิวจนํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ เทว
อมฺหากํ ปิตูหิ ปิตามเหหิปิ เอวรูโป กุญฺชโร น ทิฏฺฐปุพฺโพ
ปเคว อมฺเหหิ ตสฺมา อตฺตนา ทิฏฺฐลกฺขณวเสน อกฺขาหิ โน
ยาทิโส ตยา ทิฏฺโฐ หตฺถินาโคติ ฯ
      อนนฺตรคาถาปิ เตเหว วุตฺตา
                ทิสา จตสฺโส วิทิสา จตสฺโส
                อุทฺธํ อโธ ทส ทิสา อิมา โย
                กตมํ ทิสํ ติฏฺฐติ นาคราชา
                ยมทฺทส สุปิเน ฉพฺพิสาณนฺติ ฯ
      ตตฺถ ทิสาติ ทิสาสุ ฯ กตมนฺติ เอตาสุ ทิสาสุ กตมาย
ทิสายาติ ฯ
      เอวํ วุตฺเต สุภทฺทา สพฺเพ ลุทฺเท โอโลเกตฺวา เตสํ อนฺตเร
ปตฺถตปาทํ ภตฺตปูฏสทิสชงฺฆํ มหาชานุกํ มหาผาสุกํ พหลมสฺสุํ
ตามฺพทาฐิกํ นิพฺพิทฺธปิงฺคลํ ทุสฺสณฺฐานํ วิภจฺฉํ สพฺเพสํ มตฺถเกน
ปญฺญายมานํ มหาสตฺตสฺส ปุพฺพเวรึ โสณุตฺตรํ นาม เนสาทํ ทิสฺวา
เอส มม วจนํ กาตุํ สกฺขิสฺสตีติ ราชานํ อนุชานาเปตฺวา ตํ
อาทาย สตฺตภูมิกปาสาทสฺส อุปริตลํ อารุยฺห อุตฺตรสีหปญฺชรํ
วิวริตฺวา อุตฺตรหิมวนฺตาภิมุขํ หตฺถํ ปสาเรตฺวา จตสฺโส คาถา
อภาสิ
                อิโต อุชุํ อุตฺตรายํ ทิสายํ
                อติกฺกมฺม โส สตฺต คิรี พฺรหนฺเต
                สุวณฺณปสฺโส นาม คิริ อุฬาโร
                สํปุปฺผิโต กึปุริสานุจิณฺโณ ฯ
                อารุยฺห เสลํ ภวนํ กินฺนรานํ
                โอโลกย ปพฺพตปาทมูลํ
                อถ ทกฺขสี เมฆสมานวณฺณํ
                นิโคฺรธราชํ อฏฺฐสหสฺสปาทํ ฯ
                ตตฺถจฺฉติ กุญฺชโร ฉพฺพิสาโณ
                สพฺพเสโต ทุปฺปสโห ปเรภิ
                รกฺขนฺติ นํ อฏฺฐสหสฺสนาคา
                อีสาทนฺตา วาตชวปฺปหาริโน ฯ
                ติฏฺฐนฺติ เต ตุมูลมสฺสสนฺตา
                กุปฺปนฺติ วาตสฺสปิ เอริตสฺส
                มนุสฺสภูตํ ปน ตตฺถ ทิสฺวา
                ภสฺมํ กเรยฺยุํ นาสฺส รโชปิ ตสฺสาติ ฯ
      ตตฺถ อิโตติ โภ ลุทฺทปุตฺต โส ตฺวํ อิมมฺหา ฐานา ฯ
อุตฺตรายนฺติ อุตฺตราย อุทฺทิสฺส อุชุํ คจฺฉ คจฺฉาหิ คนฺตฺวาน
พฺรหนฺเต สตฺต คิรี อติกฺกมฺม อติกฺกนฺเตน ตยา ปฐมเมว ฉ
ปพฺพเต อติกฺกมิตฺวา สุวณฺณมโย นาม คิริ กีทิโส ฯ อุฬาโรติ
มหนฺโต อิตเรหิ ฉหิ ปพฺพเตหิ อุจฺจตโร ฯ โอโลกยาติ
โอโลเกยฺยาสิ ฯ ตตฺถจฺฉตีติ ตสฺมึ นิโคฺรธมูเล คิมฺหสมเย อุทกวาตํ
สมฺปฏิจฺฉนฺโต ติฏฺฐติ ฯ ทุปฺปสโหติ อญฺเญ ตํ อุปคนฺตฺวา ปสยฺหํ
กาตุํ สมตฺถา นาม นตฺถีติ ทุปฺปสโห ปเรภิ เอวรูโป กุญฺชโร
ตตฺถ ตสฺมึ นิโคฺรธมูเล คิมฺหสมเย อุทกวาตํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต อจฺฉติ
ติฏฺฐติ ฯ ลุทฺท อฏฺฐสหสฺสนาคา กีทิสา ฯ อีสาทนฺตาติ รถีสาย
สมานทนฺตา ฯ วาตชวปฺปหาริโนติ วาตชเวน คนฺตฺวา ปจฺจามิตฺเต
ปหรณสีลา เอวรูปา อฏฺฐสหสฺสา นาคา นํ นาคราชานํ รกฺขนฺติ ฯ
ตุมูลนฺติ ภึสนกํ มหาสทฺทานุพนฺธํ อสฺสาสปสฺสาสํ มุญฺจนฺตา
ติฏฺฐนฺติ ฯ เอริตสฺสาติ วาตปหริตสฺส ยํ สทฺทานุพนฺธเอริตจลิตกมฺปนํ
ตสฺสปิ กุปฺปนฺติ เต นาคา ตตฺถ ตสฺมึ ฐาเน อาคตํ
มนุสฺสภูตํ ทิสฺวา เอวํ ผรุสา ฯ นาสฺสาติ ตสฺส นาสวาเตเนว
วิทฺธํสิตฺวา ภสฺมํ กตสฺส ตสฺส รโชปิ น ภเวยฺยาติ ฯ
      ตํ สุตฺวา โสณุตฺตโร มรณภยภีโต
                พหู หิ เม ราชกุลมฺหิ สนฺติ
                ปิลนฺธนา ชาตรูปสฺส เทวิ
                มุตฺตา มณี เวฬุริยามยา จ
                กึ กาหสิ ทนฺตปิลนฺธเนน
                มาเรตุกามา กุญฺชรํ ฉพฺพิสาณํ
                อุทาหุ ฆาเฏสฺสสิ ลุทฺทปุตฺเตติ
อาห ฯ
      ตตฺถ ปิลนฺธนาติ อาภรณานิ ฯ เวฬุริยามยาติ เวฬุริยมยานิ ฯ
ฆาเฏสฺสสีติ อุทาหุ ปิลนฺธนปเทเสน ลุทฺทปุตฺเต ฆาฏาเปตุกามาสีติ
ปุจฺฉิ ฯ
      ตโต เทวี คาถมาห
                สา อิสฺสิตา ทุกฺขิตา จสฺมิ ลุทฺท
                อุทฺธญฺจ สุสฺสามิ อนุสฺสรนฺตี
                กโรหิ เม ลุทฺทก เอตมตฺถํ
                ทสฺสามิ เต คามวรานิ ปญฺจาติ ฯ
      ตตฺถ สาติ สา อหํ ฯ อนุสฺสรนฺตีติ เตน วารเณน ปุเร
มยิ กตํ เวรํ อนุสฺสรมานาว ฯ ทสฺสามิ เตติ เอตสฺมึ เต อตฺเถ
นิปฺผาทิเต สํวจฺฉเร สํวจฺฉเร สตสหสฺสุฏฺฐานเก ปญฺจ คามวเร
เต ตุยฺหํ ทสฺสามิ ททามิ ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา สมฺม ลุทฺทปุตฺต อหํ เอตํ ฉทฺทนฺตหตฺถึ
มาราเปตฺวา ยมกทนฺเต อาหราเปตุํ สมตฺถา โหมีติ ปุพฺเพ
ปจฺเจกพุทฺธานํ ทานํ ทตฺวา ปตฺถนํ ฐเปสึ มยา สุปินนฺเต ทิฏฺฐํ นาม
นตฺถิ สา ปน มยา ปฏฺฐิตปตฺถนา สมิชฺฌิสฺสติ ตฺวํ คจฺฉนฺโต
มา ภายีติ ตํ สมสฺสาเสสิ ฯ โส สาธุ อยฺเยติ ตสฺสา วจนํ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เตนหิ เม ปากฏํ กตฺวา ตสฺส วสนฏฺฐานํ กเถหีติ
ปุจฺฉนฺโต อาห
                กตฺถจฺฉติ กตฺถ มุเปติ ฐานํ
                วีถิสฺส กา นหานคตสฺส โหติ
                กถญฺหิ โส นหายติ นาคราชา
                กถํ วิชาเนมุ คตึ คชสฺสาติ ฯ
      ตตฺถ กตฺถจฺฉตีติ กตฺถ วสติ ฯ กตฺถ มุเปตีติ กตฺถ อุเปติ ฯ
กตฺถ ติฏฺฐตีติ อตฺโถ ฯ วีถิสฺส กาติ ตสฺส นหานคตสฺส กา วีถิ
โหติ กตรมคฺเคน โส คจฺฉติ ฯ กถํ วิชาเนมุ คตินฺติ ตยา
อกถิเต มยํ กถํ ตสฺส คชสฺส คตึ วิชานิสฺสาม ตสฺมา กเถหิ
โนติ อตฺโถ ฯ
      ตโต สา ชาติสฺสรญาเณน ปจฺจกฺขโต ทิฏฺฐฏฺฐานํ ตสฺส
อาจิกฺขนฺตี เทฺว คาถา อภาสิ
                ตตฺเถว สา โปกฺขรณี อทูเร
                รมฺมา สุติตฺถา จ มโหทกา จ
                สํปุปฺผิตา ภมรคณานุจิณฺณา
                เอตฺถ หิ โส นหายติ นาคราชา ฯ
                สีสํ นหาโต อุปฺปลมาลธารี
                สพฺพเสโต ปุณฺฑรีกตจงฺคี
                อาโมทมาโน คจฺฉตี สนิเกตํ
                ปุรกฺขตฺวา มเหสึ สพฺพสุภทฺทนฺติ ฯ
      ตตฺถ ตตฺเถวาติ ตตฺถ วสนฏฺฐาเนเยว ฯ โปกฺขรณีติ
ฉทฺทนฺตทหํ สนฺธายาห ฯ สํปุปฺผิตาติ ทุวิเธหิ กุมุเทหิ ติวิเธหิ อุปฺปเลหิ
ปญฺจวณฺเณหิ ปทุเมหิ สมนฺตโต ปุปฺผิตา ฯ เอตฺถ หิ โสติ โส
นาคราชา เอตฺถ ฉทฺทนฺตทเห นหายติ ฯ อุปฺปลมาลธารีติ อุปฺปลาทีนํ
ชลถลชาตานํ ปุปฺผานํ มาลํ ธาเรนฺโต ฯ ปุณฺฑรีกตจงฺคีติ ปุณฺฑรีกสทิสตเจน
โอทาเตน องฺเคน สมนฺนาคโต ฯ อาโมทมาโนติ อาโมทิตปโมทิโต ฯ
สนิเกตนฺติ อตฺตโน วสนฏฺฐานํ ฯ ปุรกฺขตฺวาติ
สพฺพสุภทฺทํ นาม มเหสึ ปุรโต กตฺวา อฏฺฐหิ นาคสหสฺเสหิ
ปริวุโต อตฺตโน วสนฏฺฐานํ คจฺฉตีติ อาห ฯ
      ตํ สุตฺวา โสณุตฺตโร สาธุ อยฺเย อหํ ตํ วารณํ มาเรตฺวา
ทนฺเต อาหริสฺสามีติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ อถสฺส สา ตุสฺสิตฺวา สหสฺสํ
ทตฺวา เคหํ ตาว คจฺฉ อิโต สตฺตาหจฺจเยน ตตฺถ คมิสฺสสีติ
ตํ อุยฺโยเชตฺวา กมฺมาเร ปกฺโกสาเปตฺวา ตาต อมฺหากํ
วาสิผรสุกุทฺทาลนิขาทนมุฏฺฐิกเวฬุคุมฺพจฺเฉทนสตฺถติณลายน-
อสิโลหทณฺฑกกกจขาณุกอยสึฆาฏเกหิ อตฺโถ สพฺพํ สีฆํ กตฺวา อาหราติ
อาณาเปตฺวา จมฺมกาเร ปกฺโกสาเปตฺวา ตาต อมฺหากํ กุมฺภภารคาหิกํ
จมฺมภสฺตํ กาตุํ วฏฺฏติ จมฺมโยตฺตวรตฺตหตฺถิปาทอุปาหนจมฺมฉตฺเตหิปิ
โน อตฺโถ สพฺพํ สีฆํ กตฺวา อาหราติ อาณาเปสิ ฯ
ตโต อุโภปิ สพฺพานิ สีฆํ กตฺวา อาหริตฺวา อทํสุ ฯ สา ตสฺส
ปาเถยฺยํ สํวิทหิตฺวา อรณีสหิตํ อาทึ กตฺวา สพฺพํ อุปกรณญฺจ
พทฺธสตฺตุอาทิกํ ปาเถยฺยญฺจ จมฺมภสฺตายํ ปกฺขิปิ ฯ ตํ สพฺพํปิ
กุมฺภภารมตฺตํ อโหสิ ฯ โสณุตฺตโรปิ อตฺตโน ปริวจฺฉํ กตฺวา
สตฺตเม ทิวเส อาคนฺตฺวา เทวึ วนฺทิตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ อถ นํ สา
นิฏฺฐิตนฺเต สพฺพูปกรณํ อิมํ ตาว ปสิพฺพกํ คณฺหาติ อาห ฯ โส
ปน มหาถาโม ปญฺจนฺนํ หตฺถีนํ พลํ ธาเรติ ฯ ตสฺมา
ตมฺพุลปสิพฺพกํ วิย อุกฺขิปิตฺวา อุปกจฺฉนฺตเร ฐเปตฺวา ริตฺตหตฺโถ วิย
อฏฺฐาสิ ฯ สุภทฺทา ลุทฺทกสฺส ทารกานํ ปริพฺพยํ ทตฺวา รญฺโญ
อาจิกฺขิตฺวา โสณุตฺตรํ อุยฺโยเชสิ ฯ โสปิ ราชานญฺจ เทวิญฺจ
วนฺทิตฺวา ราชนิเวสนา โอรุยฺห รเถ ฐตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน
นครา นิกฺขมิตฺวา คามนิคมปรมฺปราย ปจฺจนฺตํ ปตฺวา ชานปเท
นิวตฺเตตฺวา ปจฺจนฺตวาสีหิ สทฺธึ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา มนุสฺสปถํ
อติกฺกมฺม ปจฺจนฺตวาสิโนปิ นิวตฺเตตฺวา เอกโกว คจฺฉนฺโต ตึสโยชนํ
ปตฺวา ปฐมํ ทพฺพคหนํ กาสคหนํ ติณคหนํ ตุลสิคหนํ สรคหนํ
ติริวจฺฉคหนํ ฉ คหนานิ กณฺฏกคุมฺพคหนานิ เวตฺตคหนํ โอมิสฺสกคหนํ
นลวนคหนํ สรวนคหนสทิสํ อุรเคนปิ ทุพฺพินิวิชฺฌํ ฆนวนคหนํ
รุกฺขคหนํ เวฬุคหนํ กลลคหนํ อุทกคหนํ ปพฺพตคหนนฺติ อฏฺฐารส
คหนานิ ปฏิปาฏิยา ปตฺวา อุปคนฺตฺวา ทพฺพคหนาทีนิ อสิเตน
ลายิตฺวา ตุลสิคหนาทีนิ เวฬุวนคุมฺพจฺเฉทนสตฺเถน ฉินฺทิตฺวา รุกฺเข
ผรสุนา โกฏฺเฏตฺวา อติมหนฺเต นิขาทเนน วิชฺฌิตฺวา มคฺคํ กโรนฺโต
เวฬุคุมฺพวเน นิสฺเสณึ กตฺวา เวฬุคุมฺพํ อารุยฺห เวฬุํ ฉินฺทิตฺวา
อปรสฺส เวฬุคุมฺพสฺส อุปริ ปาเตตฺวา เวฬุคุมฺพมตฺถเกน คนฺตฺวา
กลลคหเน สุกฺขรุกฺขปทรํ อตฺถริตฺวา เตน คนฺตฺวา อปรํ อตฺถริตฺวา
อิตรํ อุกฺขิปิตฺวา ปุน ปุรโต อตฺถรนฺโต ตํ อติกฺกมิตฺวา อุทกคหนํ
ปตฺวา โทณึ กตฺวา ตาย อุทกคหนํ ตริตฺวา ปพฺพตปาเท ฐตฺวา
อยสีฆาตกํ โยตฺเตน พนฺธิตฺวา อุทฺธํ ขิปิตฺวา ปพฺพเต ลคฺคาเปตฺวา
โยตฺเตน โอรุยฺห ตตฺถ ฐิโตว จมฺมโยตฺตํ โอลมฺเพตฺวา ตํ อาทาย
โอตริตฺวา เหฏฺฐิมขาณุเก พนฺธิตฺวา โยตฺเตน อารุยฺห วชิรคฺเคน
โลหทณฺเฑน ปพฺพตํ วิชฺฌิตฺวา ขาณุกํ โกฏฺเฏตฺวา ตตฺถ ฐตฺวา
สีฆาฏกํ อากฑฺฒิตฺวา ปุน อุปริ ลคฺคาเปตฺวา ตตฺถ ฐิโต จมฺมโยตฺตํ
โอลมฺเพตฺวา ตํ อาทาย โอตริตฺวา เหฏฺฐิมขาณุเก พนฺธิตฺวา
โยตฺเตนารุยฺห วามหตฺเถน โยตฺตํ คเหตฺวา ทกฺขิณหตฺเถน มุคฺครํ
อาทาย โยตฺตํ ปหริตฺวา ขาณุกํ นีหริตฺวา ปุน อภิรุหติ ฯ
เอเตนูปาเยน ปพฺพตมตฺถกํ อารุยฺห ปุรโต โอตรนฺโต อิตเร
ปุริมนเยเนว ปฐมปพฺพตมตฺถเก ขาณุกํ โกฏฺเฏตฺวา จมฺมปสิพฺพเก
โยตฺตํ พนฺธิตฺวา ขาณุเก เวเฐตฺวา สยํ อนฺโตปสิพฺพเก นิสีทิตฺวา
มกฺกฏกานํ มกฺกฏสุตฺตวิสชฺชนากาเรน โยตฺตํ วินิเวเฐนฺโต โอตริ ฯ
จมฺมฉตฺเตน วาตํ คาหาเปตฺวา สกุโณ วิย โอตรตีติ วทนฺติเยว ฯ
     เอวํ ตสฺสา สุภทฺทาย วจนํ อาทาย นครา นิกฺขมิตฺวา สตฺตรส
คหนานิ อติกฺกมิตฺวา ปพฺพตคหนํ ปตฺวา ตตฺราปิ ฉ ปพฺพเต
อติกฺกมิตฺวา สุวณฺณปสฺสปพฺพตมตฺถกํ อารุยฺหภาวํ อาวิกโรนฺโต
สตฺถา อาห
                ตตฺเถว โส อุคฺคเหตฺวาน วากฺยํ
                อาทาย ตูณิญฺจ ธนุญฺจ ลุทฺโท
                วิตุริย โส สตฺต คีรี พฺรหนฺเต
                สุวณฺณปสฺสนฺนาม คิริ อุฬารํ ฯ
                อารุยฺห เสลํ ภวนํ กินฺนรานํ
                โอโลกยิ ปพฺพตปาทมูลํ
                ตตฺถทฺทสา เมฆสมานวณฺณํ
                นิโคฺรธราชํ อฏฺฐสหสฺสปาทํ ฯ
                ตตฺถทฺทสา กุญฺชรํ ฉพฺพิสาณํ
                สพฺพเสตํ ทุปฺปสหํ ปเรภิ
                รกฺขนฺติ นํ อฏฺฐสหสฺสนาคา
                อีสาทนฺตา วาตชวปฺปหาริโน ฯ
                ตตฺถทฺทสา โปกฺขรณิ อทูเร
                รมฺมํ สุติตฺถญฺจ มโหทกญฺจ
                สํปุปฺผิตํ ภมรคณานุจิณฺณํ
                ยตฺถ หิ โส นหายติ นาคราชา ฯ
                ทิสฺวาน นาคสฺส คติ ฐิตญฺจ
                วีถิสฺส ยา นหานคตสฺส โหติ
                โอปาตมาคจฺฉิ อนริยรูโป
                ปโยชิโต จิตฺตวสานุคายาติ ฯ
     ตตฺถ โสติ ภิกฺขเว โส ลุทฺโท ตตฺเถว สตฺตภูมิปาสาทตเล
ฐิตาย ตสฺสา วจนํ อุคฺคเหตฺวา สรตูณิญฺจ มหาธนุญฺจ อาทาย
ปพฺพตคหนํ ปตฺวา กตโร นุโข สุวณฺณปสฺสปพฺพโต นามาติ
สตฺต มหาปพฺพเต ฯ วิตุริยาติ ตสฺมึ กาเล วิตุเลติ ตีเรติ ฯ โส
เอวํ ตีเรนฺโต สุวณฺณปสฺสนฺนาม คิริ อุฬารํ ทิสฺวา อยํ โส
ภวิสฺสตีติ จินฺเตสิ ฯ โอโลกยีติ ตํ กินฺนรานํ ภวนภูตํ ปพฺพตํ
อารุยฺห สุภทฺทาย ทินฺนสญฺญาวเสน เหฏฺฐา โอโลเกสิ ฯ ตตฺถาติ
ตสฺมึ ปพฺพตปาทมูเล อวิทูเรเยว ตํ นิโคฺรธํ อทฺทส ฯ ตตฺถาติ
ตสฺมึ นิโคฺรธมูเล ฐิตํ ฯ ตตฺถาติ ตตฺเถว อนฺโตปพฺพเต ตสฺส
นิโคฺรธสฺส อวิทูเร ปตฺวา ยตฺถ โส นหายติ ตํ โปกฺขรณี
อทฺทส ฯ ทิสฺวานาติ สุวณฺณปสฺสปพฺพตา โอรุยฺห หตฺถีนํ คตกาเล
หตฺถิปาทอุปาหนํ อารุยฺห ตสฺส นาครญฺโญ คตฏฺฐานํ
นิพฺพทฺธวสนฏฺฐานญฺจ อุปธาเรนฺโต อิมินา มคฺเคน คจฺฉติ อิธ นหายติ
นหาตฺวา โอติณฺโณ อิธ ติฏฺฐตีติ สพฺพํ ทิสฺวา อหิริกภาเวน
อนริยรูปตาย จิตฺตวสานุคาย ปโยชิโต ตสฺมา โอปาตํ อาคจฺฉิ
ปฏิปชฺชิ อาวาฏํ ขนีติ อตฺโถ ฯ
     ตตฺรายํ อนุปุพฺพิกถา ฯ โส กิร มหาสตฺตสฺส วสโนกาสํ
สตฺตมาสาธิเกหิ สตฺตหิ สํวจฺฉเรหิ สตฺตหิ จ ทิวเสหิ ปตฺวา
วุตฺตนเยเนว ตสฺส วสโนกาสํ สลฺลกฺเขตฺวา อิธ อาวาฏํ ขนิตฺวา
ตสฺมึ ฐิโต วารณาธิปติ วิชฺฌิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสฺสามีติ
ววตฺถเปตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา ถมฺภาทีนํ อตฺถาย รุกฺเข ฉินฺทิตฺวา
ทพฺพสมฺภาเร สชฺเชตฺวา หตฺถีสุ นหานตฺถาย คเตสุ ตสฺส วสโนกาเส
มหากุทฺทาเลน จตุรสฺสํ อาวาฏํ ขนิตฺวา อุทฺธตปํสุพีชํ วปนฺโต
วิย อุทเกน วิกิริตฺวา อุทุกฺขลปาสาณานํ อุปริ ถมฺเภ ปติฏฺฐเปตฺวา
ตุลาธาเร ทตฺวา ปทรานิ อตฺถริตฺวา กณฺฐปฺปมาณํ ฉิทฺทํ กตฺวา
อุปริ ปํสุญฺจ กจวรญฺจ ปกฺขิปิตฺวา เอเกน ปสฺเสน อตฺตโน
ปวิสนฏฺฐานํ กตฺวา เอวํ นิฏฺฐิเต อาวาเฏ ปจฺจูสกาเลเยว ปฏิสีสกํ
ปฏิมุญฺจิตฺวา กาสาวานิ ปริทหิตฺวา สทฺธึ วิสปีเตน สลฺเลน ธนุํ
อาทาย อาวาฏํ โอตริตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                ขนิตฺวาน กาสุํ ผลเกหิ ฉาทยิ
                อตฺตานโมธาย ธนุญฺจ ลุทฺโท
                ปสฺสาคตํ ปุถุสลฺเลน นาคํ
                สมปฺปยิ ทุกฺกฏกมฺมการี ฯ
                วทฺโธ จ นาโค โกญฺจมนาทิ โฆรํ
                สพฺเพว นาคา นินฺนาทุ โฆรรูปํ
                ติณญฺจ กฏฺฐญฺจ รณํ กโรนฺตา
                ธาวึสุ เต อฏฺฐ ทิสา สมนฺตโต ฯ
                วธิสฺสเมตนฺติ ปรามสนฺโต
                กาสาวมทฺทกฺขิ ธชํ อิสีนํ
                ทุกฺเขน ผุฏฺฐสฺสุทปาทิ สญฺญา
                อรหทฺธโช สพฺภิ อวชฺฌรูโปติ ฯ
     ตตฺถ โอธายาติ โอทหิตฺวา ปเวเสตฺวา ฯ ปสฺสาคตนฺติ อตฺตโน
อาวาฏสฺส ปสฺเส อาคตํ ฯ โส กิร ทุติยทิวเส อาคนฺตฺวา นหาตฺวา
อุตฺติณฺโณ ตสฺมึ มหาวิสาลมาลเก นาม ปเทเส อฏฺฐาสิ ฯ อถสฺส
สรีรโต อุทกํ นาภิปฺปเทเสน โอคลิตฺวา เตน ฉิทฺเทน ลุทฺทสฺส
สรีเร ปติ ฯ ตาย สญฺญาย โส มหาสตฺตสฺส อาคนฺตฺวา ฐิตภาวํ
ญตฺวา ตํ ปสฺสาคตํ ปุถุสลฺเลน สมปฺปยิ วิชฺฌิ ฯ ทุกฺกฏกมฺมการีติ
ตสฺส มหาสตฺตสฺส กายิกเจตสิกสฺส ทุกฺขสฺส อุปฺปาทเนน ทุกฺกฏสฺส
กมฺมสฺส การโก ฯ โกญฺจมนาทีติ โกญฺจนาทํ กริ ฯ ตสฺส กิร
ตํ สลฺลํ นาภิยา ปวิสิตฺวา ปีหกาทีนิ สญฺจุณฺเณตฺวา อนฺตาทีนิ
ฉินฺทิตฺวา ปิฏฺฐิภาคํ ผรสุนา ปทาเลนฺตํ วิย อุคฺคนฺตฺวา อากาเสน
ปกฺขนฺทิ ฯ ภินฺนรชฏกุมฺภโต รชนํ วิย ปหารมุเขน โลหิตํ ปคฺฆรติ ฯ
พลวเวทนา อุปฺปชฺชิ ฯ โส เวทนํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺโต
เวทนาปฺปตฺโต สกลปพฺพตํ เอกนินฺนาทํ กโรนฺโต ติกฺขตฺตุํ มหนฺตํ โกญฺจนาทํ
นทิ ฯ สพฺเพวาติ เตปิ สพฺเพ อฏฺฐสหสฺสนาคา ตํ สทฺทํ สุตฺวา
มรณภยภีตา โฆรรูปํ นินฺนาทุํ ฯ รณํ กโรนฺตาติ โฆรรูปํ สทฺททารุณํ
กโรนฺโต เตน สทฺเทนาคนฺตฺวา ฉทฺทนฺตวารณํ เวทนาปฺปตฺตํ
ทิสฺวา ปจฺจามิตฺตํ คณฺหิสฺสามาติ ติณญฺจ กฏฺฐญฺจ จุณฺณํ
กโรนฺตา ธาวิสุ ฯ วธิสฺสเมตนฺติ ภิกฺขเว โส ฉทฺทนฺตวารโณ ทิสาสุ
ปกฺกนฺเตสุ นาเคสุ สุภทฺทาย กเณรุยา ปสฺเส ฐตฺวา สนฺธาเรตฺวา
สมสฺสาสยมานาย เวทนํ อธิวาเสตฺวา กณฺฑสฺส อาคตฏฺฐานํ
สลฺลกฺเขนฺโต สเจ อิทํ ปุรตฺถิมทิสาทีหิ อาคตํ อภวิสฺส กุมฺภาทีหิ
ปวิสิตฺวา ปจฺฉิมกายาทีหิ นิกฺขมิสฺสติ อิทํ ปน นาภิยา ปวิสิตฺวา
อากาเส ปกฺขนฺทติ ตสฺมา ปฐวิยํ ฐิเตน วิสฺสฏฺฐํ ภวิสฺสตีติ
อุปธาเรตฺวา ฐิตฏฺฐานํ อุปปริกฺขิตุกาโม โก ชานาติ กึ ภวิสฺสติ
สุภทฺทํ อปเนตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา ภทฺเท อฏฺฐสหสฺสนาคา มม
ปจฺจามิตฺตํ ปริเยสนฺตา ทิสาสุ ปกฺขนฺตา ตฺวํ อิธ กึ กโรสีติ
วตฺวา เทว อหํ ตุมฺเห สนฺธาเรตฺวา สมสฺสาเสนฺตี ฐิตา ขมถ
เมติ ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา จตูสุ ฐาเนสุ วนฺทิตฺวา ตาย
อากาสํ ปกฺขนฺตาย นาคราชา ภูมิยํ ปาทนเขน ปหริ ฯ ปทรํ
อุปฺปติตฺวา คตํ ฯ โส ตํ ฉิทฺเทน โอโลเกนฺโต โสณุตฺตรํ ทิสฺวา
วธิสฺสามิ นนฺติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา รชฏทามวณฺณโสณฺฑํ ปเวเสตฺวา
ปรามสนฺโต พุทฺธาทีนํ อิสีนํ ธชํ กาสาวํ อทฺทกฺขิ ฯ โส ตํ
อุกฺขิปิตฺวา ปุรโต ฐเปสิ ฯ อถสฺส เตน ตถารูเปนาปิ ทุกฺเขน
ผุฏฺฐสฺส อรหทฺธโช นาม สพฺภิ ปณฺฑิเตหิ อวชฺฌรูโป อญฺญทตฺถุํ
สกฺกาตพฺโพ ครุกาตพฺโพเยวาติ อยํ สญฺญา อุทปาทิ ฯ โส เตน
สทฺธึ สลฺลปนฺโต คาถาทฺวยมาห
        อนิกฺกสาโว กาสาวํ       โย วตฺถํ ปริทเหสฺสติ
        อเปโต ทมสจฺเจน        น โส กาสาวมรหติ ฯ
        โย จ วนฺตกสาวสฺส       สีเลสุ สุสมาหิโต
        อุเปโต ทมสจฺเจน        สเว กาสาวมรหตีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ  สมฺม ลุทฺทปุตฺต โย ปุริโส ราคาทีหิ กสาเวหิ
อนิกฺกสาโว อินฺทฺริยทมเนน เจว วจีสจฺเจน จ อเปโต อนุปคโต
เตหิ คุเณหิ กาสาย รสปีตํ กาสาวํ วตฺถํ ปริทหติ โส ตํ
กาสาวํ นารหติ นานุจฺฉวิโก โส ตสฺส วตฺถสฺส โย ปน
เตสํ กสาวานํ วนฺตตฺตา วนฺตกสาโว อสฺส ฯ สีเลสุ สุสมาหิโตติ
สุปติฏฺฐิตปริปุณฺณสีลาจาโร โส เอตํ กาสาวํ อรหติ นามาติ ฯ
     เอวํ วตฺวา มหาสตฺโต ตสฺมิ จิตฺตํ นิพฺพาเปตฺวา สมฺม
กิมตฺถํ มํ วิชฺฌสิ กิ อตฺตโน อตฺถาย อุทาหุ อญฺเญน
ปโยชิโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                สมปฺปิโต ปุถุสลฺเลน นาโค
                อทุฏฺฐจิตฺโต ลุทฺทกํ อภาสิ
                กิมตฺถิยํ กิสฺส วา สมฺม เหตุ
                มมํ วธี กสฺส วายํ ปโยโคติ ฯ
     ตตฺถ กิมตฺถิยนฺติ อายตึ กิ ปตฺเถนฺโต ฯ กิสฺส วาติ กิสฺส
เหตุ เกน การเณน กิ นาม ตว มยา สทฺธึ เวรนฺติ อธิปฺปาโย ฯ
กสฺส วาติ กสฺส วา อญฺญสฺส อยํ ปโยโค เกน ปโยชิโต
มํ อวธีติ อตฺโถ ฯ
     อถสฺส อาจิกฺขนฺโต ลุทฺโท คาถมาห
                กาสิสฺส รญฺโญ มเหสี ภทนฺเต
                สา ปูชิตา ราชกุเล สุภทฺทา
                (สา) ตํ อทฺทสา สา จ มมํ อสํสิ
                ทนฺเตหิ อตฺโถติ มมํ อโวจาติ ฯ
     ตตฺถ ปูชิตาติ อคฺคมเหสิฏฺฐาเนน ปูชิตา ฯ อทฺทสาติ สา
กิร ตํ สุปินนฺเต อทฺทส ฯ อสํสีติ สา จ มม สกฺการํ กาเรตฺวา
หิมวนฺตปฺปเทเส เอวรูโป นาม นาโค อสุกสฺมิ นาม ฐาเน วสตีติ
มมํ อาจิกฺขติ ฯ ทนฺเตหีติ ตสฺส นาคสฺส ฉพฺพณฺณรํสี สมุชฺชลา
ทนฺตา เตหิ มม อตฺโถ อตฺถิ ปิลนฺธนํ กาเรตุกามมฺหิ เต
เม อาหราติ มมํ อโวจ ฯ
     ตํ สุตฺวา อิทํ จุลฺลสุภทฺทาย กมฺมนฺติ ญตฺวา มหาสตฺโต
เวทนํ อธิวาเสตฺวา อาห ตสฺสา มม ทนฺเตหิ อตฺโถ นตฺถิ มํ
มาเรตุกามตาย ปน ปหิณีติ ทีเปนฺโต คาถาทฺวยมาห
                พหู หิ เม ทนฺตยุคา อุฬารา
                เย เม ปิตูนญฺจ ปิตามหานํ
                ชานาติ สา โกธนา ราชปุตฺตี
                วธตฺถิกา เวรมกาสิ พาลา ฯ
                อุฏฺเฐหิ ตฺวํ ลุทฺท ขรํ คเหตฺวา
                ทนฺเต อิเม ฉินฺท ปุรา มรามิ
                วชฺชาสิ ตํ โกธนํ ราชปุตฺตึ
                นาโค หโต หนฺท อิมสฺส ทนฺตาติ ฯ
     ตตฺถ อิเมติ ตสฺส กิร ปิตุปิตามหานํ ทนฺตา มา วินสฺสึสูติ
คุหาย สนฺนิจิตา เต สนฺธาย เอวมาห ฯ ชานาตีติ พหูนํ วารณานํ
อิธ ฐาเน สนฺนิจิตา ทนฺเต ชานาติ ฯ วธตฺถิกาติ เกวลํ ปน
สา มํ มาเรตุกามา อปฺปมตฺตกํปิ โทสํ หทเย ฐเปตฺวา อตฺตโน
เวรํ อกาสิ ฯ เอวรูเปน ผรุสกมฺเมน มตฺถกํ ปาเปสิ ฯ ขรนฺติ
กกจํ ฯ ปุรา มรามีติ ยาว น มรามิ ฯ วชฺชาสีติ วเทยฺยาสิ ฯ
หนฺท อิมสฺส ทนฺตาติ หโต โส มยา นาโค มโนรโถ เต มตฺถกํ
ปตฺโต คณฺห อิเม ตสฺส ทนฺตาติ ฯ
     โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา นิสีทนฏฺฐานา วุฏฺฐาย กกจํ อาทาย
ทนฺเต ฉินฺทิสฺสามีติ ตสฺส สนฺติเก อุปคโต ฯ โส ปน อุพฺเพธโต
อฏฺฐาสีติหตฺโถ รชฏปพฺพโต วิย ฐิโต เตนสฺส โส ทนฺตฏฺฐานํ
น ปาปุณิ ฯ อถสฺส มหาสตฺโต กายํ อุปนาเมนฺโต เหฏฺฐาสีสโก
นิปชฺชิ ฯ ตทา ปน เนสาโท มหาสตฺตสฺส รชฏทามสทิสํ โสณฺฑํ
มทฺทนฺโต อภิรุหิตฺวา เกลาสกูเฏ วิย กุมฺเภ ฐตฺวา มุขโกฏิมํสํ
ชานุนา ปหริตฺวา อนฺโต ปกฺขิปิตฺวา กุมฺภโต โอรุยฺห กกจํ
อนฺโตมุเข ปเวเสสิ ฯ อุโภหิ หตฺเถหิ ทฬฺหํ อปราปรํ กฑฺฒิ ฯ
มหาสตฺตสฺส พลวเวทนา อุปฺปชฺชิ ฯ มุขํ โลหิเตน ปูริ ฯ เนสาโท
อิโตจีโตจ สญฺจรนฺโต กกเจน ฉินฺทิตุํ นาสกฺขิ ฯ อถ นํ
มหาสตฺโต มุขโต โลหิตํ ฉฑฺเฑตฺวา เวทนํ อธิวาเสตฺวา กึ สมฺม
ฉินฺทิตุํ น สกฺโกสีติ ปุจฺฉิ ฯ อาม สามีติ ฯ มหาสตฺโต สตึ
ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา เตนหิ สมฺม มม โสณฺฑํ อุกฺขิปิตฺวา กกจโกฏึ
คณฺหาเปหิ มม สยํ โสณฺฑํ อุกฺขิปิตุํ พลํ นตฺถีติ อาห ฯ
เนสาโท ตถา อกาสิ ฯ มหาสตฺโต โสณฺฑาย กกจํ คเหตฺวา
อปราปรํ จาเรสิ ฯ ทนฺตา ปน กลีรา วิย ฉินฺทึสุ ฯ อถ เน
อาหราเปตฺวา คณฺหิตฺวา สมฺม ลุทฺทปุตฺต อหํ อิเม ทนฺเต ตุยฺหํ
ททมาโน เนว มยฺหํ อปฺปิยาติ ทมฺมิ น สกฺกตฺตมารตฺตพฺรหฺมตฺตานิ
ปตฺเถนฺโต อิเมหิ ปน เม ทนฺเตหิ สตคุเณน สหสฺสคุเณน
สพฺพญฺญุตญาณทนฺตาว ปิยา สพฺพญฺญุตญาณปฺปฏิเวธาย เม อิทํ
ปุญฺญํ ปจฺจโย โหตูติ ทนฺเต ทตฺวา สมฺม อิมํ ฐานํ กิตฺตเกน
กาเลน อาคโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา สตฺตมาสสตฺตทิวสาธิเกหิ สตฺตหิ
สํวจฺฉเรหีติ วุตฺเต คจฺฉ อิเมสํ ทนฺตานํ อานุภาเวน
สตฺตทิวสพฺภนฺตเรเยว พาราณสึ ปาปุณิสฺสสีติ วตฺวา ตสฺส ปริตฺตํ กตฺวา
                สลฺเลน วิทฺโธ พฺยถิโตปิ สนฺโต
                กาสาววตฺถมฺหิ มนํ น ทุสฺสยิ
                สเจ อิมํ นาควเรน สจฺจํ
                มา มํ วเน พาลมิคา อคญฺฉุนฺติ
ตํ อุยฺโยเชสิ อุยฺโยเชตฺวา จ ปน อนาคเตสุเยว เตสุ นาเคสุ
สุภทฺทาย จ อนาคตาย กาลมกาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปากาเสนฺโต สตฺถา อาห
                อุฏฺฐาย โส ลุทฺโท ขรํ คเหตฺวา
                เฉตฺวาน ทนฺตานิ คชุตฺตมสฺส
                วคฺคู สุเภ อปฺปฏิเม ปฐพฺยา
                อาทาย ปกฺกามิ ตโต หิ ขิปฺปนฺติ ฯ
     ตตฺถ วคฺคูติ วิลาสวนฺเต ฯ สุเภติ สุนฺทเร ฯ อปฺปฏิเมติ
อิมิสฺสํ ปฐวิยํ อญฺเญหิ ทนฺเตหิ อสทิสํ ฯ ตสฺมึ ปกฺกนฺเต เต
นาคา ปจฺจามิตฺตํ อทิสฺวา อาคมึสุ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                ภยทฺทิตา นาควเธน อฏฺฏา
                เย เต นาคา ทส ทิสา วิธาวุํ
                อทิสฺวาน โปสํ คชปจฺจามิตฺตํ
                ปจฺจาคมุํ เยน โส นาคราชาติ ฯ
     ตตฺถ ภยทฺทิตาติ มรณภเยน อุปทฺทุตา ฯ อฏฺฏาติ ทุกฺขิตา ฯ
คชปจฺจามิตฺตนฺติ คชสฺส ปจฺจามิตฺตํ ฯ เยน โสติ ยตฺถ
วิสาลมาลเก โส นาคราชา กาลํ กตฺวา เกลาสปพฺพโต วิย ปติโต ตํ
ฐานํ ปจฺจาคมุนฺติ อตฺโถ ฯ
     เตหิ ปน สทฺธึ มหาสุภทฺทาปิ อาคตา เต สพฺเพปิ อฏฺฐสหสฺสนาคา
ตตฺถ โรทิตฺวา กนฺทิตฺวา มหาสตฺตสฺส กุลูปกปจฺเจกพุทฺธานํ
สนฺติกํ คนฺตฺวา ภนฺเต ตุมฺหากํ ปจฺจยทายโก วิสปีเตน สลฺเลน
วิทฺโธ กาลกโต สีวถิกทสฺสนมสฺส คจฺฉถาติ วทึสุ ฯ ปญฺจสตา
ปจฺเจกพุทฺธาปิ อากาเสนาคนฺตฺวา วิสาลมาลเก โอตรึสุ ฯ ตสฺมึ
ขเณ เทฺว ตรุณนาคา นาครญฺโญ สรีรํ ทนฺเตหิ อุกฺขิปิตฺวา
ปจฺเจกพุทฺเธ วนฺทาเปตฺวา จิตกํ อาโรเปตฺวา ฌาปยึสุ ฯ ปจฺเจกพุทฺธา
สพฺพรตฺตึ อาหฬเน ธมฺมสชฺฌายํ กรึสุ ฯ อฏฺฐสหสฺสนาคา อาหฬนํ
นิพฺพาเปตฺวา นหาตฺวา มหาสุภทฺทํ ปุรโต กตฺวา อตฺตโน วสนฏฺฐานํ
อาคมึสุ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                เต ตตฺถ กนฺทิตฺวา โรทิตฺวาน นาคา
                สีเส สเก ปํสุกํ โอกิริตฺวา
                อาคมึสุ เต สพฺเพ สกํ นิเกตํ
                ปุรกฺขตฺวา มเหสึ สพฺพภทฺทนฺติ ฯ
     ตตฺถ ปํสุกนฺติ อาหฬนปํสุกํ ฯ
     โสณุตฺตโรปิ อปฺปตฺเตเยว สตฺตเม ทิวเส ทนฺเต อาทาย
พาราณสึ สมฺปาปุณิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                อาทาย ทนฺตานิ คชุตฺตมสฺส
                วคฺคู สุเภ อปฺปฏิเม ปฐพฺยา
                สุวณฺณราชีหิ สมนฺตโมทเร
                โส ลุทฺโท กาสิปุรํ อุปาคมิ
                อุปเนสิ โส ราชกญฺญาย ทนฺเต
                นาโค หโต หนฺท อิมสฺส ทนฺตาติ ฯ
     ตตฺถ สุวณฺณราชีหีติ สุวณฺณรํสีหิ ฯ สมนฺตโมทเรติ สมนฺตโต
โอภาสนฺเต สกลวนสณฺฑํ สุวณฺณวณฺณํ วิย กโรนฺเต ฯ อุปเนสีติ
อหํ ฉทฺทนฺตวารณสฺส ฉพฺพณฺณรํสิวิสชฺชเน ยมกทนฺเต อาทาย
อาคจฺฉามิ นครํ อลงฺการาเปถาติ เทวิยา สาสนํ เปเสตฺวา ตาย
รญฺโญ อาโรจาเปตฺวา เทวนครํ วิย นคเร อลงฺการาปิเต โสณุตฺตโรปิ
นครํ ปวิสิตฺวา ปาสาทมารุหิตฺวา ทนฺเต อุปเนสิ อุปเนตฺวา
จ ปน อยฺเย ยสฺส กิร ตุมฺเห อปฺปมตฺตกํ โทสํ หทเย กริตฺถ
โส นาโค มยา หโต มโต ตสฺส มตภาวํ ชานาถ หนฺท
ปสฺสถ อิเม ตสฺส ทนฺตาติ ทนฺเต อทาสิ ฯ สา มหาสตฺตสฺส
ฉพฺพณฺณรํสี วิจิตฺตทนฺเต มณิตาลวณฺเฏน คเหตฺวา อูรูสุ ฐเปตฺวา
ปุริมภเว อตฺตโน ปิยสามิกสฺส ทนฺเต โอโลเกนฺตี เอวรูปํ นาม
โสภคฺคปฺปตฺตํ วารณํ วิสปีเตน สลฺเลน ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา ทนฺเต
ฉินฺทิตฺวา โสณุตฺตโร อาคโตติ มหาสตฺตํ อนุสฺสรนฺตี โสกํ
อุปฺปาเทตฺวา อธิวาเสตุํ นาสกฺขิ ฯ อถสฺสา ตตฺเถว หทยํ ผลิ ฯ ตํ
ทิวสเมว กาลมกาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                ทิสฺวาน ทนฺตานิ คชุตฺตมสฺส
                ภตฺตุปฺปิยสฺส ปุริมาย ชาติยา
                ตตฺเถว ตสฺสา หทยํ อผาลิ
                เตเนว สา กาลมกาสิ พาลาติ ฯ
     อถสฺส ทสพลสฺส คุเณ วณฺเณนฺตา ธมฺมสงฺคาหกตฺเถรา
เอวมาหํสุ
                สมฺโพธิปตฺโต จ มหานุภาโว
                สิตํ อกาสี ปริสาย มชฺเฌ
                ปุจฺฉึสุ ภิกฺขู สุวิมุตฺตจิตฺตา
                นาการเณ ปาตุกโรนฺติ พุทฺธา ฯ
                ยมทฺทสาถ ทหรึ กุมารึ
                กาสาววตฺถํ อนคาริยํ จรนฺตึ
                สา โข ตทา ราชกญฺญา อโหสิ
                อหํ ตทา นาคราชา อโหสึ ฯ
                อาทาย ทนฺตานิ คชุตฺตมสฺส
                วคฺคู สุเภ อปฺปฏิเม ปฐพฺยา
                โย ลุทฺทโก กาสิปุรํ อุปาคมิ
                โส โข ตทา เทวทตฺโต อโหสิ ฯ
                อนาวสูรํ จิรรตฺตสํสิตํ
                อุจฺจาวจํ จริตมิทํ ปุราณํ
                วีตทฺทโร วีตโสโก วิสลฺโล
                สยํ อภิญฺญาย อภาสิ พุทฺโธ ฯ
        อหํ โว เตน กาเลน   อโหสึ ตตฺถ ภิกฺขโว
        นาคราชา ตทาโหสึ    เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติ ฯ
     อิมา คาถา ทสพลสฺส คุเณ วณฺเณนฺเตหิ ธมฺมสงฺคาหกตฺเถเรหิ
ฐปิตา ฯ
     ตตฺถ สิตํ อกาสีติ อาวุโส สมฺโพธิ ปตฺโต สตฺถา มหานุภาโว
อลงฺกตธมฺมสภายํ อลงฺกตธมฺมาสเน ปริสมชฺเฌ นิสินฺโน
เอกทิวสํ สิตํ อกาสิ ฯ นาการเณติ ภนฺเต พุทฺธา นาม อการเณ
สิตํ น กโรนฺติ ตุมฺเหหิ จ สิตํ กตํ เกน นุโข การเณน
สิตํ กตนฺติ มหาขีณาสวา ภิกฺขู ปุจฺฉึสุ ฯ ยมทฺทสาถาติ เอวํ
ปุฏฺโฐ อาวุโส สตฺถา อตฺตโน สิตการณํ อาจิกฺขนฺโต เอกํ
ทหรภิกฺขุนึ ทสฺเสตฺวา เอวมาห ภิกฺขเว ยํ เอตํ ทหรโยพฺพนปฺปตฺตํ
กุมาริกํ กาสาววตฺถํ อนคาริยํ อุเปตํ ปพฺพชิตฺวา อิมสฺมึ สาสเน
จรนฺตึ อทฺทสาถ ปสฺสถ สา ตทา วิสปีเตน สลฺเลน นาคราชํ
วิชฺฌิตฺวา คนฺตฺวา วเธหีติ โสณุตฺตรสฺส เปเสตา ราชกญฺญา
อโหสิ เตน คนฺตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาปิโต อหํ ตทา โส นาคราชา
อโหสินฺติ อตฺโถ ฯ เทวทตฺโตติ ภิกฺขเว อิทานิ เทวทตฺโต ตทา
โส ลุทฺทโก อโหสิ ฯ อนาวสูรนฺติ น อวสูรํ อนตฺถงฺคตสุริยนฺติ
อตฺโถ ฯ จิรรตฺตสํสิตนฺติ อิโต จิรโต อเนกวสฺสโกฏิมตฺถเก สํสิตํ
สํสริตํ อนุจิณฺณํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ อาวุโส อิโต
อเนกวสฺสโกฏิมตฺถเก สํสริตํปิ มุฬฺเหน วิมุฬฺเหน กตํ ปุพฺพณฺเหน กตํ ตํ
ทิวสเมว สายณฺเห สรนฺโต วิย อตฺตโน จริตวเสน อุจฺจตฺตา
ราชธีตาย จ โสณุตฺตรสฺส จ จริตวเสน นีจตฺตา อุจฺจนีจจริตํ
อิทํ ปุราณํ ราคาทีนํ วิคตาย วีตทฺทโร ญาติธนโสกาทีนํ อภาเวน
วีตโสโก ราคสลฺลาทีนํ วิคตตฺตา วิสลฺโล อตฺตนาว วิชานิตฺวา
พุทฺโธ อภาสีติ อาหุ ฯ อหํ โวติ เอตฺถ โวติ นิปาตมตฺตํ ฯ
ภิกฺขเว อหํ เตน กาเลน ตตฺถ ฉทฺทนฺตทเห อโหสินฺติ อตฺโถ ฯ
นาคราชาติ โหนฺโต จ น อญฺโญ โกจิ ตทา โหมิ อถโข
นาคราชา โหมีติ อตฺโถ ฯ เอวํ ธาเรถาติ ตุมฺเห เอตํ ชาตกํ
เอวํ ธาเรถ อุคฺคณฺหาถ ปริยาปุณาถาติ ฯ
     อิมญฺจ ปน เทสนํ สุตฺวา พหู โสตาปนฺนาทโยว อเหสุํ ฯ
สา ภิกฺขุนี ปจฺฉา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตาติ ฯ
                   ฉทฺทนฺตชาตกํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                        จตุตฺถํ ฯ
                     -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๒๒๖-๒๕๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=4638&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=4638&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2327
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=9415
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=10125
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=10125
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27