อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                     ๕. ภึสกชาตกํ ฯ
     อสฺสํ ควํ รชฏํ ชาตรูปนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อุกฺกณฺิตภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุ ปน กุสราชชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ
     ตทา ปน สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺิโตสีติ
ปุจฺฉิตฺวา สจฺจํ ภนฺเตติ กึ ปฏิจฺจาติ กิเลสํ ภนฺเตติ วุตฺเต
ภิกฺขุ เอวรูเป นิยฺยานิกสาสเน ปพฺพชิตฺวา กสฺมา กิเลสํ ปฏิจฺจ
อุกฺกณฺิโตสิ โปราณกปณฺฑิตา อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ พาหิรกปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา วตฺถุกามกิเลสกาเม อารพฺภ อุปฺปชฺชนกสญฺ สปถํ
กตฺวา วิหรึสูติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
อสีติโกฏิวิภวสฺส พฺราหฺมณมหาสาลสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ
มหากาญฺจนกุมาโรติสฺส นามํ กรึสุ ฯ อถสฺส ปทสา วิจรณกาเล
อปโรปิ ปุตฺโต ชายิ อุปกาญฺจนกุมาโรติ นามํ กรึสุ ฯ
เอวํ ปฏิปาฏิยา สตฺต ปุตฺตา อเหสุํ ฯ สพฺพกนิฏฺา ปเนกา
ธีตา ฯ ตสฺสา กาญฺจนเทวีติ นามํ กรึสุ ฯ มหากาญฺจนกุมาโร
วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลโต สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา อาคจฺฉิ ฯ
อถ นํ มาตาปิตโร ฆราวาเสน พนฺธิตุกามา อตฺตโน
สมานชาติกุลโต เต ทาริกํ อาเนยฺยาม ฆราวาสํ สณฺเปหีติ
วทึสุ ฯ อมฺมตาตา น มยฺหํ ฆราวาเสนตฺโถ มยฺหํ หิ ตโย ภวา
อาทิตฺตาวิย สปฺปฏิภยา พนฺธนาคาราวิย ปลิพนฺธนา อุกฺการภูมิวิย
ปรมเชคุจฺฉา หุตฺวา อุปฏฺหนฺติ มยา สุปิเนนปิ เมถุนธมฺโม น
ทิฏฺปุพฺโพ อญฺเ โว ปุตฺตา อตฺถิ เต ฆราวาเสน นิมนฺเตถาติ
วตฺวา ปุนปฺปุนํ ยาจิโตปิ สหาเย เปเสตฺวา เตหิ ยาจิโตปิ น
อิจฺฉิ ฯ อถ นํ สหายา สมฺม กึ ปน ตฺวํ ปฏฺเนฺโต กาเม
ปริภุญฺชิตุํ น อิจฺฉสีติ ปุจฺฉึสุ ฯ โส เตสํ เนกฺขมฺมชฺฌาสยตํ
อาโรเจสิ ฯ ตํ สุตฺวา มาตาปิตโร เสสปุตฺเต นิมนฺเตสุํ ฯ เตปิ
น อิจฺฉึสุ ฯ กาญฺจนเทวี น อิจฺฉติเยว ฯ อปรภาเค มาตาปิตโร
กาลมกํสุ ฯ มหากาญฺจนปณฺฑิโต มาตาปิตูนํ กตฺตพฺพกิจฺจํ กตฺวา
อสีติโกฏิธเนน กปณทลิทฺทกานํ มหาทานํ ทตฺวา ฉ ภาตโร ภคินึ
เอกํ ทาสํ เอกํ ทาสึ เอกํ สหายกญฺจ อาทาย มหาภินิกฺขมนํ
นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตํ ปาวิสิ ฯ เต ตตฺถ ปทุมสรํ นิสฺสาย
รมณียภูมิภาเค อสฺสมํ กตฺวา ปพฺพชิตฺวา วนมูลผลาหาเรหิ ยาปยึสุ ฯ
เต อรญฺ คจฺฉนฺตา เอกโตว คนฺตฺวา ยตฺเถโก ผลํ วา ปตฺตํ
วา ปสฺสติ ตตฺถ อิตเรปิ ปกฺโกสิตฺวา ทิฏฺสุตาทีนิ กเถนฺตา
อุจฺจินนฺติ ฯ คามสฺส กมฺมฏฺานํวิย โหติ ฯ อาจริโย มหากาญฺจนตาปโส
จินฺเตสิ อมฺหากํ อสีติโกฏิธนํ ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชิตานํ เอวํ โลลุปฺปวเสน
ผลาผลตฺถาย วิจรณํนาม อปฺปฏิรูปํ อิโต ปฏฺาย อหเมว
ผลํ อาหริสฺสามีติ ฯ โส อสฺสมํ ปตฺวา สพฺเพปิ เต สายณฺหสมเย
สนฺนิปาเตตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ตุมฺเห อิเธว สมณธมฺมํ
กโรนฺโต อจฺฉถ อหํ ผลาผลํ อาหริสฺสามีติ อาห ฯ อถ นํ
อุปกาญฺจนาทโย มยํ อาจริย ตุมฺเห นิสฺสาย ปพฺพชิตา ตุมฺเห
อิเธว สมณธมฺมํ กโรถ ภคินิ โน อิเธว โหตุ ทาสีปิ ตสฺสา
สนฺติเก อจฺฉตุ มยํ อฏฺ ชนา วาเรน ผลาผลํ อาหริสฺสาม
ตุมฺเห ปน ตโย วารมุตฺตกา โหถาติ วตฺวา ปฏิญฺ คณฺหึสุ ฯ
ตโต ปฏฺาย อฏฺสุ ชเนสุ เอเกโก วาเรน วาเรน ผลาผลานิ
อาหรติ ฯ เสสา อตฺตโน สาลายเมว โหนฺติ อการเณน เอกโต
ภวิตุํ น ลภนฺติ ฯ วารปฺปตฺโต ผลาผลํ อาหริตฺวา เอโก ปาสาโณ
อตฺถิ ตตฺถ ปาสาณผลเก ผลาผเล เอกาทส โกฏฺาเส กตฺวา
คณฺฑิสญฺ ทตฺวา อตฺตโน โกฏฺาสํ อาทาย วสนฏฺานํ ปวิสติ ฯ
เสสา คณฺฑิสญฺาย นิกฺขมิตฺวา อุลฺโลลสทฺทํ อกตฺวา คารวปริหาเรน
คนฺตฺวา อตฺตโน ปาปุณนโกฏฺาสํ อาทาย วสนฏฺานํ คนฺตฺวา
ปริภุญฺชิตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺติ ฯ อปรภาเค ภึสานิ อาหริตฺวา
ขาทนฺตา เตชตปา โฆรตปา ปรมาชิตินฺทฺริยา กสิณปริกมฺมํ กโรนฺตา
วิหรึสุ ฯ อถ เตสํ สีลเตเชน สกฺกสฺส ภวนํ กมฺปิ ฯ สกฺโกปิ
กามาธิมุตฺตา นุโข อิเม อิสโย โนติ อาสงฺกํ กโรติเยว ฯ โส
อิเม ตาว อิสโย ปริคณฺหิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อตฺตโน อานุภาเวน
มหาสตฺตสฺส โกฏฺาสํ ตโย ทิวเส อนฺตรธาเปสิ ฯ โส ปมทิวเส
โกฏฺาสํ อทิสฺวา มม โกฏฺาโส ปมฺมุฏฺโ ภวิสฺสตีติ จินฺเตสิ
ทุติยทิวเส มม โทเสน ภวิตพฺพํ ปณามวเสน มม โกฏฺาสํ
น เปสิ มญฺเติ จินฺเตสิ ตติยทิวเส เกน นุโข การเณน
มยฺหํ โกฏฺาสํ น เปสิ สเจ เม โทโส ภวิสฺสติ ขมาเปสฺสามีติ
สายณฺหสมเย คณฺฑิสญฺ อทาสิ ฯ สพฺเพ สนฺนิปติตฺวา เกน
คณฺฑิสญฺา ทินฺนาติ อาหํสุ ฯ มยา ตาตาติ ฯ กึการณา อาจริยาติ ฯ
ตาตา ตติยทิวเส เกน ผลาผลํ อาภตนฺติ ฯ เอโก อุฏฺาย มยา
อาจริยาติ วนฺทิตฺวา อฏฺาสิ ฯ เสสโกฏฺาเส กโรนฺเตน เต มยฺหํ
โกฏฺาโส กโต โน วาติ ฯ อาม อาจริย เชฏฺกโกฏฺาโส เม
กโตติ ฯ หีโย เกนาภตนฺต ฯ มยาปีติ อปโร อุฏฺาย วนฺทิตฺวา
อฏฺาสิ ฯ โกฏฺาสํ กโรนฺโต มํ อนุสฺสริ โน วาติ ฯ ตุมฺหากํ
เม เชฏฺกโกฏฺาโส ปิโตติ ฯ อชฺช เกนาภตนฺติ ฯ มยาติ
อปโร อุฏฺาย วนฺทิตฺวา อฏฺาสิ ฯ โกฏฺาสํ กโรนฺโต มํ อนุสฺสริ
โน วาติ ฯ ตุมฺหากํ เม เชฏฺกโกฏฺาโส กโตติ ฯ ตาตา อชฺช
มยฺหํ โกฏฺาสํ อลภนฺตสฺส ตโย ทิวสา ปมทิวเส โกฏฺาสํ
อทิสฺวา โกฏฺาสํ กโรนฺโต มํ ปมฺมุฏฺโ ภวิสฺสตีติ จินฺเตสึ ทุติยทิวเส
มม โกจิ โทโส ภวิสฺสตีติ จินฺเตสึ อชฺช ปน สเจ เม โทโส
อตฺถิ ขมาเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา คณฺฑิสญฺาย ตุมฺเห สนฺนิปาเตสึ
เอเต ภึสโกฏฺาเส ตุมฺเห กริมฺหาติ วทถ อหํ น ลภามิ เอเตสํ
เถเนตฺวา ขาทกํ าตุํ วฏฺฏติ กาเม ปหาย ปพฺพชิตานํ ภึสมตฺตํ
เถนนํนาม อปฺปฏิรูปนฺติ ฯ เต ตสฺส กถํ สุตฺวา อโห
สาหสิกกมฺมนฺติ สพฺเพว อุพฺเพคจิตฺตา อเหสุํ ฯ ตสฺมึ อสฺสมปเท
วนเชฏฺรุกฺขเทวตา วิฏปา โอตริตฺวา อาคนฺตฺวา เตสญฺเว สนฺติเก
นิสีทิ ฯ อาเนญฺชกรณํ การิยมาโน ทุกฺขํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺโต
อาลานํ ภินฺทิตฺวา ปลายิตฺวา อรญฺ ปวิฏฺโ เอโก วารโณ
กาเลน กาลํ อิสิคณํ วนฺทติ ฯ โสปิ อาคนฺตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ
สปฺปกีลาปนโก เอโก วานโร อหิตุณฺฑกสฺส หตฺถโต มุจฺจิโต
อรญฺ ปวิสิตฺวา ตตฺเถว อสฺสเม วสติ ฯ โสปิ ตํ ทิวสํ อิสิคณํ
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ สกฺโก อิสิคณํ ปริคณฺ หิสฺสามีติ
เตสํ สนฺติเก อทิสฺสมานกาโย อฏฺาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ โพธิสตฺตสฺส
กนิฏฺโ อุปกาญฺจนตาปโส อุฏฺายาสนา โพธิสตฺตํ วนฺทิตฺวา เสสานํ
อปจิตึ ทสฺเสตฺวา อาจริย อหํ อญฺ อปฏฺเปตฺวา อตฺตานญฺเว
โสเธตุํ ลภามีติ ปุจฺฉิ ฯ โส อาม ลภสีติ ฯ โส อิสิคณมชฺเฌ
ตฺวา สเจ เต มยา ภึสานิ ขาทิตานิ เอวรูโปนาม โหมีติ
สปถํ กโรนฺโต ปมํ คาถมาห
                   อสฺสํ ควํ รชฏํ ชาตรูปํ
                   ภริยญฺจ โส ลภตํ มนาปํ
                   ปุตฺเตหิ ทาเรหิ สมงฺคิ โหตุ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสีติ ฯ
     ตตฺถ อสฺสํ ควนฺติ อิทํ โส ยตฺตกานิ ปิยวตฺถูนิ โหนฺติ
เตหิ วิปฺปโยเคหิ ตตฺตกานิ โสกทุกฺขานิ อุปฺปชฺชนฺตีติ วตฺถุกาเม
ครหนฺโต อาหาติ เวทิตพฺโพ ฯ
     ตํ สุตฺวา อิสิคโณ มาริส มาริส กถํ อติภาริโย เต
สปโถติ กณฺเณ ปิทหิ ฯ โพธิสตฺโต ปน ตาต อติภาริโย เต
สปโถ น ตฺวํ ขาทสิ ตว ปตฺตาสเน นิสีทาติ อาห ฯ ตสฺมึ
สปถํ กตฺวา นิสินฺเน ทุติยภาตา อุฏฺาย มหาสตฺตํ วนฺทิตฺวา
สปเถน อตฺตานํ โสเธนฺโต ทุติยํ คาถมาห
                   มาลญฺจ โส กาสิกจนฺทนญฺจ
                   ธาเรตุ ปุตฺตสฺส พหู ภวนฺตุ
                   กาเมสุ ติพฺพํ กุรุตํ อเปกฺขํ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสีติ ฯ
     ตตฺถ ติพฺพนฺติ วตฺถุกามกิเลสกาเมสุ พหลํ อเปกฺขํ กโรตูติ ฯ
อิทํ โส ยสฺเสเตสุ ติพฺพา อเปกฺขา โส เตหิ วิปฺปโยเคหิ
มหนฺตํ ทุกฺขํ ปาปุณาตีติ ทุกฺขปฏิกฺเขปนวเสเนว อาห ฯ
     ตสฺมึ นิสินฺเน เสสาปิ อตฺตโน อชฺฌาสยานุรูเปน ตํ ตํ คาถํ
อภาสึสุ
                   ปหูตธญฺโ กสิมา ยสสฺสี
                   ปุตฺเต คิหี ธนิมา สพฺพกาเม
                   วยํ อปสฺสํ ฆรมาวสาตุ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   โส ขตฺติโย โหตุ ปสยฺหการี
                   ราชาธิราชา พลวา ยสสฺสี
                   โส จาตุรนฺตํ มหิมาวสาตุ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   โส พฺราหฺมโณ โหตุ อวีตราโค
                   มุหุตฺตนกฺขตฺตปเถสุ ยุตฺโต
                   ปูเชตุ นํ รฏฺปตี ยสสฺสี
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   อชฺฌายิกํ สพฺพมนฺตญฺจ เวทํ
                   ตปสฺสินํ มญฺตุ สพฺพโลโก
                   ปูเชนฺตุ นํ ชานปทา สเมจฺจ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   จตุสฺสทํ คามวรํ สมิทฺธํ
                   ทินฺนํ หิ โส ภุญฺชตุ วาสเวน
                   อวีตราโค มรณํ ขิเปตุ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   โส คามณิ โหตุ สหายมชฺเฌ
                   นจฺเจหิ คีเตหิ ปโมทมาโน
                   มา ราชโต พฺยสนมลตฺถ กิญฺจิ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   ยํ เอกราชา ปวึ วิชิตฺวา
                   อิตฺถีสหสฺสาน เปตุ อคฺคํ
                   สีมนฺตินีนํ ปวรา ภวาตุ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   ทาสีนํ หิ สา สพฺพสมาคตานํ
                   ภุญฺเชยฺย สาธุํ อวิกมฺปมานา
                   จราตุ ลาเภน วิกตฺถมานา
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   อาวาสิโก โหตุ มหาวิหาเร
                   นวกมฺมิโก โหตุ กชงฺคลายํ
                   อาโลกสนฺธึ ทิวสา กโรตุ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   โส พชฺฌตุ ปาสสเตภิ ฉพฺภิ
                   รมฺมา วนา นียตุ ราชธานึ
                   คุตฺเตหิ โส หญฺตุ ปาจเนภิ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ ฯ
                   อลกฺกมาลี ติปุกณฺณวิทฺโธ
                   ลฏฺิหโต สปฺปมุขํ อุเปตุ
                   สกญฺจ พทฺโธ วิสิขํ จราตุ
                   ภึสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสีติ ฯ
     ตตฺถ ตติเยน วุตฺตคาถาย กสิมาติ สมฺปนนกสิกมฺโม ฯ
ปุตฺเต คิหี ธนิมา สพฺพกาเมติ ปุตฺเต ลภตุ คิหี โหตุ สตฺตวิเธน
ธนิมา โหตุ รูปาทิเภเท สพฺพกาเม ลภตุ ฯ วยํ อปสฺสนฺติ
มหลฺลกกาเล ปพฺพชฺชานุรูปํปิ อตฺตโน วยํ อปสฺสนฺโต
ปญฺจกามคุณสมิทฺธํ ฆรเมว อาวสตูติ อิทํ โส ปญฺจกามคุณสมิทฺโธ
กามคุณวิปฺปโยเคน มหาวินาสํ ปาปุณาตีติ ทสฺเสตุํ กเถสิ ฯ
จตุตฺเถน วุตฺตคาถาย ราชาธิราชาติ ราชูนํ อนฺตเร อติราชาติ
อิทํ โส อิสฺสรานํนาม อิสฺสริเย ปริคลิเต มหนฺตํ ทุกฺขํ อุปฺปชฺชตีติ
รชฺเช โทสํ ทสฺเสนฺโต กเถสิ ฯ ปญฺจเมน วุตฺตคาถาย อวีตราโคติ
ปุโรหิตฏฺานตณฺหาย สตณฺโหติ อิทํ โส ปุโรหิตสฺเสว ปุโรหิจฺเจว
คลิเต มหนฺตํ โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชตีติ ทสฺเสตุํ กเถสิ ฯ ฉฏฺเน
วุตฺตคาถาย ตปสฺสีนนฺติ ตปสฺสี สีลสมฺปนฺโนติ ตํ มญฺตุ อิทํ
โส ลาภสกฺการาปคเมน มหนฺตํ โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชตีติ
ลาภสกฺการครหวเสน กเถสิ ฯ สหายกตาปเสน วุตฺตคาถาย
จตุสฺสทนฺติ อากิณฺณมนุสฺสตาย มนุสฺเสหิ ปหุตธญฺตาย ธญฺเน
สุลภทารูหิ สมฺปนฺโนทกตาย อุทเกนาติ จตูหิ อุสฺสนฺนํ
อุสฺสทสมนฺนาคตนฺติ อตฺโถ ฯ วาสเวนาติ วาสเวน ทินฺนํวิย อจลํ
วาสวโต ลทฺธวรานุภาเวน ตํ ราชานํ อาราเธตฺวา เตน ทินฺนนฺติปิ
อตฺโถ ฯ อวีตราโคติ กทฺทเม สุกราทโยวิย กามปงฺเก นิมุคฺโคว
หุตฺวา ฯ อิติ โส กามานํ อาทีนวํ กเถนฺโต เอวมาห ฯ ทาเสน
วุตฺตคาถาย คามณีติ คามเชฏฺโก อยํปิ กาเม ครหนฺโตเยว
เอวมาห ฯ กาญฺจนเทวิยา วุตฺตคาถาย ยนฺติ ยํ อิตฺถินฺติ อตฺโถ ฯ
เอกราชาติ อคฺคราชา ฯ อิตฺถีสหสฺสานนฺติ วจนมฏฺตาย วุตฺตํ
โสฬสนฺนํ อิตฺถีสหสฺสานํ อคฺคฏฺาเน เปตูติ อตฺโถ ฯ สีมนฺตินีนนฺติ
สีมนฺตธรานํ อิตฺถีนนฺติ อตฺโถ ฯ อิติ เอสา อิตฺถีภาเว ิตาปิ
ทุคฺคนฺธคูถราสิวิย กาเม ครหนฺตีเยว เอวมาห ฯ ทาสิยา
วุตฺตคาถาย สพฺพสมาคตานนฺติ สพฺเพสํ สนฺนิปติตานํ มชฺเฌ
นิสีทิตฺวา อกมฺปมานา อโนสกฺกมานา สาธุรสํ ภุญฺชตูติ อตฺโถ
ทาสีนํ กิร สามิกานํ สนฺติเก นิสีทิตฺวา ภุญฺชนํนาม อปฺปิยํ อิติ
สา อตฺตโน อปฺปิยตาย เอวมาห ฯ จราตูติ จรตุ ฯ ปรลาเภน
วิกตฺถมานาติ ลาภเหตุ กุหกกมฺมํ กโรนฺตี ลาภสกฺการํ อุปฺปาเทนฺตีติ
อตฺโถ อิมินา สา ทาสีภาเว ิตาปิ กิเลสวตฺถุเมว ครหตีติ ฯ
เทวตาย วุตฺตคาถาย อาวาสิโกติ อาวาสชคฺคนโก ฯ กชงฺคลายนฺติ
เอวํนามเก นคเร ตตฺถ กิร ทพฺพสมฺภารา สุลภา ฯ อาโลกสนฺธึ
ทิวสาติ เอกทิวเสเนว วาตปานํ กโรตุ โส กิร เทวปุตฺโต
กสฺสปพุทฺธกาเล กชงฺคลนครํ นิสฺสาย โยชนิเก ชิณฺณมหาวิหาเร
อาวาสิกสงฺฆตฺเถโร หุตฺวา ชิณฺณวิหาเร นวกมฺมํ กโรนฺโตว มหาทุกฺขํ
อนุภวิ ตสฺมา ตเทว ทุกฺขํ อารพฺภ เอวมาห ฯ หตฺถินา วุตฺตคาถาย
ปาสสเตภีติ พหูหิ ปาเสหิ ฯ ฉพฺภีติ จตูสุ ปาเทสุ คีวาย กฏิภาเค
จาติ ฉสุ าเนสุ ฯ คุตฺเตหีติ ทิกณฺฏเกหิ ทีฆลฏฺีหิ ฯ ปาจเนภีติ
รสปาจเนหิ องฺกุสเกหิ โส วารโณ กิร อตฺตนา อนุภูตํ ทุกฺขญฺเว
อารพฺภ เอวมาห ฯ วานเรน วุตฺตคาถาย อลกฺกมาลีติ
อหิตุณฺฑิเกน กณฺเ ปริกฺขิปิตฺวา ปิตาย อลกฺกมาลาย สมนฺนาคโต ฯ
ติปุกณฺณวิทฺโธติ ติปุปิลนฺธเนน ปิลนฺธกณฺโณ ฯ ลฏฺิหโตติ สปฺปกีฬํ
สิกฺขาปิยมาโน ลฏฺิยา หโต หุตฺวา เอโสปิ อหิตุณฺฑิกหตฺเถ อตฺตนา
อนุภูตทุกฺขเมว สนฺธาย เอวมาห ฯ
     เอวํ เตรสหิ ชเนหิ สปเถ กเต มหาสตฺโต จินฺเตสิ กทาจิ
อิเม อยํ อนฏฺเมว นฏฺนฺติ กเถตีติ มยิ อาสงฺกํ กเรยฺยุํ
อหํปิ สปถํ กโรมีติ สปถํ กโรนฺโต อิมํ คาถมาห
                   โย เว อนฏฺ นฏฺนฺติ อาห
                   กาเมว โส ลภตุ ภุญฺชตุ จ
                   อคารมชฺเฌ มรณํ อุเปตุ
                   โย วาโภนฺโต สงฺกติ กญฺจิเทวาติ ฯ
     ตตฺถ โภนฺโตติ อาลปนํ อิทํ วุตฺตํ โหติ ภวนฺโต โย
อนฏฺเ โกฏฺาเส นฏฺเมวาติ วทติ โย วา ตุมฺเหสุ กญฺจิ
อาสงฺกติ โส ปญฺจกามคุเณ ลภตุเจว ภุญฺชตุ จ รมณียเมว
ปพฺพชฺชํ อลภิตฺวา อคารมชฺเฌเยว มรตูติ ฯ
     อิสีหิ ปน สปเถ กเต สกฺโก ภายิตฺวา อหํ อิเมปิ
วีมํสนฺโต ภึสานิ อนฺตรธาเปสึ อิเม ฉฑฺฑิตเขลปิณฺฑํวิย กาเม
ครหนฺตา สปถํ กโรนฺติ กามคุณครหการณํ เต ปุจฺฉิสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา ทิสฺสมานรูโป โพธิสตฺตํ วนฺทิตฺวา ปุจฺฉนฺโต อนนฺตรํ
คาถมาห
                   ยเทสมานา วิจรนฺติ โลเก
                   อิฏฺญฺจ กนฺตญฺจ พหูนเมตํ
                   ปิยํ มนุญฺ อิธ ชีวโลเก
                   กสฺมา อิสโย นปฺปสํสนฺติ กาเมติ ฯ
     ตตฺถ ยเทสมานาติ ยํ วตฺถุกามํ กิเลสกามญฺจ กสิโครกฺขาทีหิ
สมวิสมกมฺเมหิ ปริเยสมานา สตฺตา โลเก วิจรนฺติ เอตํ พหูนํ
เทวมนุสฺสานํ อิฏฺญฺจ กนฺตญฺจ ปิยญฺจ มนุญฺญฺจ กสฺมา
อิสโย นปฺปสํสนฺติ กาเมติ อตฺโถ ฯ กาเมติ อิมินา ตํ วตฺถุํ
สรูปโต ทสฺเสติ ฯ
     อถสฺส ปญฺหํ วิสชฺเชนฺโต มหาสตฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
                   กาเมสุ เว หญฺเร พชฺฌเร จ
                   กาเมสุ ทุกฺขญฺจ ภยญฺจ ชาตํ
                   กาเมสุ ภูตาธิปตี ปมตฺตา
                   ปาปานิ กมฺมานิ กโรนฺติ โมหา ฯ
                   เต ปาปธมฺมา ปสเวตฺวา ปาปํ
                   กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ
                   อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวา
                   ตสฺมา อิสโย นปฺปสํสนฺติ กาเมติ ฯ
     ตตฺถ กาเมสูติ กามเหตุ กาเม นิสฺสาย กายทุจฺจริตาทีนิ
กโรนฺตีติ อตฺโถ ฯ หญฺเรติ ทณฺฑาทีหิ หญฺนฺติ ฯ พชฺฌเรติ
รชฺชุพนฺธนาทีหิ พชฺฌนฺติ ฯ ทุกฺขนฺติ กายิกเจตสิกํ อสาตํ ทุกฺขํ ฯ
ภยนฺติ อตฺตานุวาทาทิกํ สพฺพภยํ ฯ ภูตาธิปตีติ สกฺกํ อาลปติ ฯ
อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวาติ เอวรูปํ โทสํ โส ปเนส อาทีนโว
ทุกฺขกฺขนฺธาทีหิ สุตฺเตหิ ทีเปตพฺโพติ ฯ
     สกฺโก มหาสตฺตสฺส กถํ สุตฺวา สํวิคฺคมานโส อนนฺตรํ
คาถมาห
                   วีมํสมาโน อิสิโน ภิสานิ
                   ตีเร คเหตฺวาน ถเล นิเธสึ
                   สุทฺธา อปาปา อิสโย วสนฺติ
                   เอตานิ เต พฺรหฺมจารี ภึสานีติ ฯ
     ตตฺถ วีมํสมาโนติ ภนฺเต อหํ อิเม อิสโย กามาธิมุตฺตา
วา โน วาติ วีมํสมาโน ฯ อิสิโนติ ตว มเหสิโน สนฺตกานิ
ภึสานิ ฯ ตีเร คเหตฺวานาติ ตีเร นิกฺขิตฺตานิ คเหตฺวา ถเล
เอกมนฺเต นิเธสึ ฯ สุทฺธาติ อิทานิ มยา ตุมฺหากํ สปถกิริยาย
าตํ อิเม อิสโย สุทฺธา อปาปา หุตฺวา วสนฺตีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต อาห
                   น เต นฏา โน ปน กีฬเนยฺยา
                   น พนฺธวา โน ปน เต สหายา
                   กสฺมึ ปรวมฺภํ สหสฺสเนตฺต
                   อิสีภิ ตฺวํ กีฬสิ เทวราชาติ ฯ
     ตตฺถ น เต นฏาติ เทวราช มยํ ตว นฏา วา กีฬิตพฺพยุตฺตกา
วา เกนจิ น โหม นาปิ ตว าตกาว น สหายา อถ ตฺวํ
กิสฺมึ ปรวมฺภํ กตฺวา กึ นิสฺสาย อิสีหิ สทฺธึ กีฬสีติ อตฺโถ ฯ
     อถ นํ สกฺโก ขมาเปนฺโต วีสติมํ คาถมาห
                   อาจริโย เมสิ ปิตา จ มยฺหํ
                   เอสา ปติฏฺา ขลิตสฺส พฺรหฺเม
                   เอกาปราธํ ขมตุ ภูริปญฺ
                   น ปณฺฑิตา โกปพลา ภวนฺตีติ ฯ
     ตตฺถ เอสา ปติฏฺาติ เอสา ตว ปาทจฺฉายา อชฺช มม
ขลิตสฺส ปติฏฺา โหตุ ฯ โกปพลาติ ปณฺฑิตานาม ขนฺติพลา
ภวนฺติ น โกปพลาติ ฯ
     มหาสตฺโต สกฺกสฺส เทวรญฺโ ขมิตฺวา สยํ อิสิคณํ ขมาเปนฺโต
อิตรํ คาถมาห
                   สุวาสิตํ อิสีนํ เอกรตฺตึ
                   ยํ วาสวํ ภูตปติทฺทสาม
                   สพฺเพว โภนฺโต สุมนา ภวนฺตุ
                   ยํ พฺราหฺมโณ ปจฺจุปาทิ ภึสานีติ ฯ
     ตตฺถ สุวาสิตํ อิสีนํ เอกรตฺตินฺติ อายสฺมนฺตานํ เอกรตฺตึปิ
อิมสฺมึ อรญฺเ วสิตํ สุวสิตเมว กึการณา ยํ วาสวํ ภูตปตึ
อทฺทสาม สเจ มยํ นคเร วสิมฺหา อิมํ น อทฺทสมฺหา ฯ
โภนฺโตติ ภวนฺโต สพฺเพ สุมนา ภวนฺตุ โสมนสฺสา ภวนฺตุ
สกฺกสฺส เทวรญฺโ ขมนฺตุ กึการณา ยํ พฺราหฺมโณ ปจฺจุปาทิ
ภึสานีติ ยสฺมา ตุมฺหากํ อาจริโย ภึสานิ ปฏิลภตีติ ฯ
     สกฺโก อิสิคณํ วนฺทิตฺวา เทวโลกเมว คโต ฯ อิสิคโณปิ
ฌานาภิญฺา นิพฺพตฺเตตฺวา พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว โปราณกปณฺฑิตา
สปถํ กตฺวา กิเลเส ชหึสูติ วตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน
อุกฺกณฺิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ ชาตกํ สโมธาเนนฺโต ปุน
สตฺถา ติสฺโส โอสานคาถา อภาสิ
          อหญฺจ สารีปุตฺโต จ       โมคฺคลฺลาโน จ กสฺสโป
          อนุรุทฺโธ ปุณฺณานนฺโท      ตทาสุํ สตฺต ภาตโร ฯ
          ภคินี อุปฺปลวณฺณา         ทาสี ขุชฺชุตฺตรา ตทา
          จิตฺโต คหปติ ทาโส       ยกฺโข สาตาคิโร ตทา ฯ
          ปาลิเลยฺโย ตทา นาโค    มธุโร เสฏฺโ จ วานโร
          กาฬุทายี ตทา สกฺโก      เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติ ฯ
                    ภึสกชาตกํ ปญฺจมํ ฯ
                      ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๒๘๖-๓๐๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=5826&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=5826&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1921
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=7429
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=7728
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=7728
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27