อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

หน้าที่ ๒๔๙.
                    ปกิณฺณกนิปาตวณฺณนา
                      ----------
                   ๑. สาลิเกทารชาตกํ ฯ
     สมฺปนฺนํ สาลิเกทารนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
มาตุโปสกภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุ ปน สามชาตเก อาวีภวิสฺสติ ฯ
     สตฺถา ปน ตํ ภิกฺขุํ ปกฺโกสาเปตฺวา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ คีหี
โปเสสีติ ปุจฺฉิตฺวา สจฺจํ ภนฺเตติ กินฺเต โหนฺตีติ มาตาปิตโร
เม ภนฺเตติ วุตฺเต สาธุ ภิกฺขุ โปราณกปณฺฑิตาปิ ติรจฺฉานา
หุตฺวา สกุณโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา ชิณฺเณ มาตาปิตโร กุลาวเก
นิปชฺชาเปตฺวา มุขตุณฺเฑน โคจรํ อาหริตฺวา โปเสสุนฺติ วตฺวา
อตีตํ อาหริ
     อตีเต ราชคเห มคธราชานาม รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตทา นครโต
ปุพฺพุตฺตราย ทิสาย สาลินฺทิโยนาม พฺราหฺมณคาโม อโหสิ ฯ
ตสฺส ปุพฺพุตฺตรทิสาย มคธเขตฺตํ ฯ ตตฺถ โกสิยโคตฺโตนาม
สาลินฺทิยวาสี พฺราหฺมโณ สหสฺสกรีสมตฺตํ เขตฺตํ คเหตฺวา สาลึ
วปาเปสิ ฯ อุฏฺิเต จ ปน สสฺเส วตึ ถิรํ กาเรตฺวา กสฺสจิ
ปณฺณาสกรีสมตฺตํ กสฺสจิ สฏฺีกรีสมตฺตนฺติ เอวํ ปญฺจสตกรีสมตฺตํ เขตฺตํ
อตฺตโน ปริสานญฺเว อารกฺขณตฺถาย ทตฺวา เสสํ ปญฺจสตกรีสมตฺตํ วตึ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๐.
กตฺวา เอกสฺส ภติกสฺส อทาสิ ฯ โส ตตฺถ กุฏึ กตฺวา ตตฺถ รตฺตินฺทิวํ
วสติ ฯ เขตฺตสฺส ปน ปุพฺพุตฺตรทิสายํ เอกสฺมึ สานุปพฺพเต
มหนฺตํ สิมฺพลีวนํ อตฺถิ ฯ ตตฺถ อเนกานิ สุวสตานิ วสนฺติ ฯ
ตทา โพธิสตฺโต ตสฺมึ สุวสํเฆ สุวรญฺโ ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ
โส วยปฺปตฺโต อภิรูโป ถามสมฺปนฺโน สกฏนาภิปฺปมาณสรีโร
อโหสิ ฯ อถสฺส ปิตา มหลฺลกกาเล อหํ อิทานิ ทูรํ คนฺตุํ น
สกฺโกมิ ตฺวํ อิมํ คณํ ปริหราติ ปุตฺตสฺส รชฺชํ นิยฺยาเทติ ฯ
โส ปุนทิวสโต ปฏฺาย มาตาปิตูนํ โคจรตฺถาย คนฺตุํ
นาทาสิ ฯ สุวคณํ ปริหรนฺโต หิมวนฺตํ คนฺตฺวา สยํชาตสาลิวเนสุ
ยาวทตฺถํ สาลึ ขาทิตฺวา อาคมนกาเล มาตาปิตูนํ ปโหนกํ โคจรํ
อาทาย อาคนฺตฺวา มาตาปิตโร โปเสสิ ฯ อถสฺส เอกทิวสํ สุวา
อาโรเจสุํ ปุพฺเพ อิมสฺมึ กาเล มคธเขตฺเต สาลึ วปติ อิทานิ
กินฺนุ โข กตนฺติ ฯ เตนหิ ชานาถาติ เทฺว สุเว ปหิณิ ฯ สุวา
คนฺตฺวา มคธเขตฺเต โอตรนฺตา ตสฺส ภติยา รกฺขณปุริสสฺส เขตฺเต
โอตริตฺวา สาลึ ขาทิตฺวา เอกํ สาลิสีสํ อาทาย สิมฺพลีวนํ อาคนฺตฺวา
สาลิสีสํ มหาสตฺตสฺส ปาทมูเล เปตฺวา ตตฺถ เอวรูโป สาลีติ
วทึสุ ฯ โส ปุนทิวเส สุวคณปริวุโต ตตฺถ คนฺตฺวา ตสฺมึ ภติกสฺส
เขตฺเต โอตริ ฯ โส ปน ปุริโส สุเว สาลึ ขาทนฺเต ทิสฺวา อิโตจิโต
จ ธาวิตฺวา วาเรนฺโตปิ วาเรตุํ น สกฺโกติ ฯ เสสา สุวา
ยาวทตฺถํ สาลึ ขาทิตฺวา ตุจฺฉมุขาว คจฺฉนฺติ ฯ สุวราชา ปน พหูนิ
สาลิสีสานิ เอกโต กตฺวา ตุณฺเฑนาทาย ปุรโต คนฺตฺวา อาหริตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๑.
มาตาปิตูนํ เทติ ฯ สุวา ปน ปุนทิวสโต ปฏฺาย ตตฺเถว สาลึ
ขาทึสุ ฯ อถ โส ปุริโส สุเว สาลึ ขาทนฺเต ทิสฺวา อิโตจิโต
จ ธาวิตฺวา วาเรนฺโตปิ วาเรตุํ นาสกฺขิ สเจ อิเม อญฺ กติปาหํ
เอวํ ขาทิสฺสนฺติ กิญฺจิ น ภวิสฺสติ พฺราหฺมโณ สาลึ อคฺฆาเปตฺวา
มยฺหํ อิณํ กริสฺสติ คนฺตฺวา ตสฺส อาโรเจสฺสามีติ ฯ โส
สาลิมุฏฺินา สทฺธึ ตถารูปํ ปณฺณาการํ คเหตฺวา สาลินฺทิยคามํ
คนฺตฺวา พฺราหฺมณํ ปสฺสิตฺวา วนฺทิตฺวา ปณฺณาการํ ทตฺวา เอกมนฺตํ
ิโต กึ โภ ปุริส สมฺปนฺนํ สาลิเขตฺตนฺติ ปุฏฺโ อาม
พฺราหฺมณ สมฺปนฺนนฺติ วตฺวา เทฺว คาถา อภาสิ
        สมฺปนฺนํ สาลิเกทารํ       สุวา ภุญฺชนฺติ โกสิย
        ปฏิเวเทมิ เต พฺราหฺเม    น ตํ วาเรตุมุสฺสเห
        เอโกว ตตฺถ สกุโณ       โส เนสํ สพฺพสุนฺทโร
        ภุตฺวา สาลึ ยถากามํ      ตุณฺเฑนาทาย คจฺฉตีติ ฯ
     ตตฺถ สมฺปนฺนนฺติ ปริปุณฺณํ อเวกลฺลํ ฯ สาลิเกทารนฺติ
สาลิเขตฺตํ ฯ สพฺพสุนฺทโรติ สพฺเพหิ โกฏฺาเสหิ สุนฺทโร
รตฺตตุณฺโฑ ชิญฺชุกสนฺนิภกฺขิ รตฺตปาโท ตีหิ รตฺตราชีหิ ปริกฺขิตฺตคีโว
มหามยุรปฺปมาโณ โส ยาวทตฺถํ สาลึ ขาทิตฺวา อญฺ ตุณฺเฑน
คเหตฺวา คจฺฉตีติ ฯ
     พฺราหฺมโณ ตสฺส กถํ สุตฺวา สุวราเช สิเนหํ อุปฺปาเทตฺวา
เขตฺตปาลํ ปุจฺฉิ อมฺโภ ปุริส ปาสํ โอเฑตุํ ชานาสีติ ฯ อาม
ชานามีติ ฯ อถ นํ คาถาย อชฺฌภาสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๒.
        อุชฺฌนฺตุ พาลปาสานิ       ยถา พชฺเฌถ โส ทิโช
        ชีวญฺจ นํ คเหตฺวาน       อานเยหิ มมนฺติเกติ ฯ
     ตตฺถ อุชฺฌนฺตูติ โอฑยนฺตุ ฯ พาลปาสานีติ อสฺสวาลาทิรชฺชุ-
มยปาสานิ ฯ ชีวญฺจ นนฺติ ชีวิตํเยว นนฺติ ฯ
     ตํ สุตฺวา เขตฺตปาโล สาลึ อคฺฆาเปตฺวา อิณสฺส อกตภาเวน
ตุฏฺโ คนฺตฺวา อสฺสปาเส วตฺเตตฺวา อชฺช อิมสฺมึ าเน โอตริสฺสตีติ
สุวรญฺโ โอตรณฏฺานํ สลฺลกฺเขตฺวา ปุนทิวเส ปาโตว วาตปฺปหาเรน
จรณกํ อกตฺวา ปาสํ โอเฑตฺวา สุวานํ อาคมนํ โอโลเกนฺโต กุฏิยํ
นิสีทิ ฯ สุวราชาปิ สุวคณปริวุโต อาคนฺตฺวา อโลลุปฺปจารตาย
หีโย ขาทิตฏฺาเน โอฑิตปาเส ปาทํ ปเวเสนฺโตว โอตริ ฯ
โส อตฺตโน พทฺธภาวํ ตฺวา จินฺเตสิ สจาหํ อิทานิ พทฺธรวํ
รวิสฺสามิ าตกา เม มรณภยตชฺชิตา โคจรํ อคเหตฺวา ปลายิสฺสนฺติ
ยาว เอเตสํ โคจรคหณํ ตาว อธิวาเสสฺสามีติ ฯ โส เตสํ
สุหิตภาวํ ตฺวา มรณภยตชฺชิโต หุตฺวา ติกฺขตฺตุํ พทฺธรวํ รวิ ฯ อถ
สพฺเพ สุตฺวา ปลายึสุ ฯ สุวราชา เอโก เม าตีสุ นิวตฺติตฺวา
โอโลเกนฺโตปิ นตฺถิ กึ นุโข มยา ปาปํ กตนฺติ วิลปนฺโต
คาถมาห
        เอเต ภุตฺวา ปิวิตฺวา จ    ปกฺกมนฺติ วิหงฺคมา
        เอโก พทฺโธสฺมิ ปาเสน    กึ ปาปํ ปกตํ มยาติ ฯ
     เขตฺตปาโล สุวราชสฺส พทฺธรวํ สุวานํ จ อากาเส ปกฺขนฺทนสทฺทํ
สุตฺวา กึ นุโขติ กุฏิยา โอรุยฺห ปาสฏฺานํ คนฺตฺวา สุวราชํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๓.
ทิสฺวา ยสฺเสว เม ปาโส โอฑิโต เสฺวว พทฺโธติ ตุฏฺมานโส
สุวราชํ ปาสโต โมเจตฺวา เทฺว ปาเท เอกโต กตฺวา พนฺธิตฺวา
ทฬฺหํ อาทาย สาลินฺทิยคามํ คนฺตฺวา สุวราชํ พฺราหฺมณสฺส อทาสิ ฯ
พฺราหฺมโณ พลวสิเนเหน มหาสตฺตํ อุโภหิ หตฺเถหิ ทฬฺหํ คเหตฺวา
องฺเก นิสีทาเปตฺวา เตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
        อุทรํ นูน อญฺเสํ         สุว อจฺโจทรํ ตว
        ภุตฺวา สาลึ ยถากามํ      ตุณฺเฑนาทาย คจฺฉสิ ฯ
        โกฏฺนฺนุ ตตฺถ ปูเรสิ      สุว เวรนฺนุ เต มยา
        ปุฏฺโ เม สมฺม อกฺขาหิ    กุหึ สาลี นิธียสีติ ฯ
     ตตฺถ อุทรํ นูนาติ อญฺเสํ อุทรเมว มญฺเ ตว อุทรํ
ปน อติอุทรํ ฯ ตตฺถาติ ตสฺมึ สิมฺพลีวเน ฯ ปูเรสีติ วสฺสารตฺตตฺถาย
ปูเรสิ ฯ นิธียสีติ นิเธสิ นิธานํ กตฺวา เปสีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สุวราชา มธุราย มนุสฺสวาจาย สตฺตมํ คาถมาห
        น เม เวรํ ตยา สทฺธึ     โกฏฺโ มยฺหํ น วิชฺชติ
        อิณํ มุญฺจามิณํ ทมฺมิ        สมฺปตฺโต โกฏิสิมฺพลึ
        นิธึปิ ตตฺถ นิทหามิ        เอวํ ชานาหิ โกสิยาติ ฯ
     ตตฺถ อิณํ มุญฺจามิณํ ทมฺมีติ ตว สาลึ หริตฺวา อิณํ
มุญฺจามิเจว อิณํ ททามิ จาติ ฯ นิธึปีติ เอกํ ตตฺถ สิมฺพลีวเน
อนุคามิกํ นิธึปิ นิทหามิ ฯ
     อถ นํ พฺราหฺมโณ ปุจฺฉิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๔.
        กีทิสํ เต อิณทานํ         อิณโมกฺโขว กีทิโส
        นิธินิธานํ อกฺขาหิ         อถ ปาสา ปโมกฺขสีติ ฯ
     ตตฺถ อิณทานนฺติ อิณสฺส ทานํ ฯ นิธินิธานนฺติ นิธิโน
นิธานนฺติ ฯ
     เอวํ พฺราหฺมเณน ปุฏฺโ สุวราชา ตสฺส พฺยากโรนฺโต
จตสฺโส คาถา อภาสิ
        อชาตปกฺขา ตรุณา        ปุตฺตกา มยฺห โกสิย
        เต มํ ภตฺตา ภริสฺสนฺติ     ตสฺมา เตสํ อิณํ ทเท ฯ
        มาตา ปิตา จ เม วุฑฺฒา   ชิณฺณกา คตโยพฺพนา
        เตสํ ตุณฺเฑน หาตูน       มุญฺเจ ปุพฺเพ กตํ อิณํ ฯ
        อญฺเ จ ตตฺถ สกุณา      ขีณปกฺขา สุทุพฺพลา
        เตสํ ปุญฺตฺถิโก ทมฺมิ      ตํ นิธํ อาหุ ปณฺฑิตา ฯ
        อีทิสํ เม อิณทานํ         อิณโมกฺโข จ อีทิโส
        นิธินิธานํ อกฺขามิ         เอวํ ชานาหิ โกสิยาติ ฯ
     ตตฺถ หาตูนาติ หริตฺวา ฯ ตํ นิธินฺติ ตํ ปุญฺกมฺมํ
ปณฺฑิตา อนุคามิกํ นิธึ นาม กเถนฺติ ฯ นิธินิธานนฺติ นิธิโน นิธานํ
นิทหนฺติปิ ปาโ อยเมว วา ปาโ ฯ
     พฺราหฺมโณ มหาสตฺตสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ปสนฺนจิตฺโต เทฺว
คาถา อภาสิ
        ภทฺทโก วตายํ ปกฺขี       ทิโช ปรมธมฺมิโก
        เอกจฺเจสุ มนุสฺเสสุ       อยํ ธมฺโม น วิชฺชติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๕.
        ภุญฺช สาลึ ยถากามํ       สห สพฺเพหิ าติภิ
        ปุนปิ สุว ปสฺเสมุ         ปิยํ เม ตว ทสฺสนนฺติ ฯ
     ตตฺถ ภุญฺช สาลินฺติ อิโต ปฏฺาย นิพฺภโย หุตฺวา ภุญฺชาติ
กรีสสหสฺสมฺปิ ตสฺเสว นิยฺยาเทนฺโต เอวมาห ฯ ปสฺเสมูติ อตฺตโน
รุจิยา อาคตํ อญฺเสุปิ ทิวเสสุ ตํ ปสฺเสยฺยามาติ ฯ
     เอวํ พฺราหฺมโณ มหาสตฺตํ ยาจิตฺวา ปิยปุตฺตํวิย มุทุจิตฺเตน
โอโลเกนฺโต ปาทโต พนฺธนํ โมเจตฺวา สตปากเตเลน ปาเท
มกฺเขตฺวา ภทฺทปีเ นิสีทาเปตฺวา กาญฺจนตฏเกน มธุลาเช
ขาทาเปตฺวา สกฺขโรทกํ ปาเยสิ ฯ อถสฺส สุวราชา อปฺปมตฺโต
โหหิ มหาพฺราหฺมณาติ วตฺวา โอวาทํ เทนฺโต อาห
                ภุตฺตญฺจ ปีตญฺจ ตวสฺสมมฺหิ
                รตฺติญฺจ โน โกสิย เตสกาสํ
                นิกฺขิตฺตทณฺเฑสุ ททาหิ ทานํ
                ชิณฺเณ จ มาตาปิตโร ภรสฺสูติ ฯ
     ตตฺถ ตวสฺสมมฺหีติ ตว นิเวสเน ฯ
     ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ ตุฏฺหทโย อุทานํ อุทาเนนฺโต
คาถมาห
                ลกฺขี วต เม อุทปาทิ อชฺช
                โย ตํ อทฺทสํ ปวรํ ทิชานํ
                สุวสฺส สุตฺวาน สุภาสิตานิ
                กาหามิ ปุญฺานิ อนปฺปกานีติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๖.
     ตตฺถ ลกฺขีติ สิริปิ ปุญฺปิ ปญฺาปิ ฯ
     มหาสตฺโต พฺราหฺมเณน อตฺตโน ทินฺนํ กรีสสหสฺสมตฺตํ เขตฺตํ
ปฏิกฺขิปิตฺวา อฏฺกรีสมตฺตเมว คณฺหิ ฯ พฺราหฺมโณ ถมฺภานิ ขณิตฺวา
ตสฺส เขตฺตํ นิยฺยาเทตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา ขมาเปตฺวา
คจฺฉ สามิ อสฺสุมุเข โรทมาเน มาตาปิตโร อสฺสาเสหีติ
อุยฺโยเชสิ ฯ โส ตุฏฺมานโส สาลิสีสํ อาทาย คนฺตฺวา
มาตาปิตูนํ ปุรโต นิกฺขิปิตฺวา อมฺมตาตา อุฏฺเถาติ อาห ฯ
เต ตสฺส อสฺสุมุขา หสมานา อุฏฺหึสุ ฯ ตาวเทว สุวคณา
สนฺนิปติตฺวา กถํ มุตฺโตสิ เทวาติ ปุจฺฉึสุ ฯ โส เตสํ สพฺพํ
วิตฺถารโต กเถสิ ฯ โกสิโยปิ สุวรญฺโ โอวาทํ สุตฺวา ตโต
ปฏฺาย ธมฺมิกสมณพฺราหฺมณานํ มหาทานํ ปฏฺเปสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา โอสานคาถมาห
                โส โกสิโย อตฺตมโน อุทคฺโค
                อนฺนญฺจ ปานญฺจภิสํหริตฺวา
                อนฺเนน ปาเนน ปสนฺนจิตฺโต
                สนฺตปฺปยิ สมเณ พฺราหฺมเณ จาติ ฯ
     ตตฺถ สนฺตปฺปยีติ คหิตคหิตภาชนานิ ปูเรนฺโต ตปฺเปสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว มาตุโปสนนฺนาม
ปณฺฑิตานํ วํโสติ วตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ
(สจฺจปริโยสาเน โส ภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ) ตทา
สุวคณา พุทฺธปริสา อเหสุํ มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ อเหสุํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๕๗.
เขตฺตปาโล ฉนฺโน พฺราหฺมโณ อานนฺโท สุวราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                  สาลิเกทารชาตกํ ปมํ ฯ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๒๔๙-๒๕๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=5063&modeTY=1&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=5063&modeTY=1&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1872
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=7222
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=7492
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=7492
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27