อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                   ๓ ธมฺมเทวปุตฺตชาตกํ ฯ
     ยโสกโร ปุญฺกโรหมสฺมีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
เทวทตฺตสฺส ปวิปฺปเวสนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตทา หิ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส เทวทตฺโต
ตถาคเตน สทฺธึ ปฏิวิรุชฺฌิตฺวา ปวึ ปวิฏฺโติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา
กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา
อิมายนามาติ วุตฺเต น อิทานิ ตาเวส ภิกฺขเว มม ชินจกฺเก จ
ปหารํ ทตฺวา ปวึ ปวิฏฺโ ปุพฺเพปิ ธมฺมจกฺเก ปหารํ ทตฺวา
ปวึ ปวิฏฺโ อวีจิปรายโน ชาโตติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
กามาวจรเทวโลเก ธมฺโมนาม เทวปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ
เทวทตฺโต อธมฺโมนาม ฯ เตสุ ธมฺโม ทิพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต
ทิพฺพรถวรมารุยฺห อจฺฉราคณปริวุโต มนุสฺเสสุ สายมาสํ ภุญฺชิตฺวา
อตฺตโน อตฺตโน ฆรทฺวาเรสุ สุขกถาย นิสินฺเนสุ ปุณฺณมุโปสถทิวเส
คามนิคมชนปทราชธานีสุ อากาเส ตฺวา ปาณาติปาตาทีหิ ทสหิ
อกุสลกมฺมปเถหิ วิรมิตฺวา มาตุปฏฺานธมฺมํ ปิตุปฏฺานธมฺมํ
ติวิธสุจริตธมฺมเมว ปูเรถ เอวํ สคฺคปรายนา หุตฺวา มหนฺตํ ยสํ
อนุภวิสฺสถาติ มนุสฺเส ทส กุสลกมฺมปเถ สมาทเปนฺโต ชมฺพูทีปํ
ปทกฺขิณํ กโรติ ฯ อธมฺโม ปน เทวปุตฺโต ปาณํ หนถาติ
อาทินา นเยน ทส อกุสลกมฺมปเถ สมาทเปนฺโต ชมฺพูทีปํ วามํ
กโรติ ฯ อถ เตสํ อากาเส รถา สมฺมุขา อเหสุํ ฯ อถ เตสํ
ปริสา ตุมฺเห กสฺส ตุมฺเห กสฺสาติ ปุจฺฉิตฺวา มยํ ธมฺมสฺสาติ
มยํ ธมฺมสฺสาติ วตฺวา มคฺคา อุกฺกมิตฺวา ทฺวิธา ชาตา ฯ ธมฺโมปิ
อธมฺมํ อามนฺเตตฺวา สมฺม ตฺวํ อธมฺโม อหํ ธมฺโม มคฺโค
มยฺหํ อนุจฺฉวิโก ตว รถํ อุกฺกาเมตฺวา มยฺหํ มคฺคํ เทหีติ
ปมํ คาถมาห
        ยโสกโร ปุญฺกโรหมสฺมิ
        สทตฺถุโต สมณพฺราหฺมณานํ
        มคฺคารโห เทวมนุสฺสปูชิโต
        ธมฺโม อหํ เทหิ อธมฺม มคฺคนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยโสกโรติ อหํ เทวมนุสฺสานํ ยสทายโก ทุติยปเทปิ
เอเสว นโย ฯ สทตฺถุโตติ สทา ถุโต นิจฺจปฺปสฏฺโ ฯ
     ตโตปโร อาห
        อธมฺมยานํ ทฬฺหมารุหิตฺวา
        อสนฺตสนฺโต พลวาหมสฺมิ
        ส กิสฺส เหตุมฺหิ ตวชฺชทชฺชํ
        มคฺคํ อหํ ธมฺม อทินฺนปุพฺพํ ฯ
        ธมฺโม หเว ปาตุรโหสิ ปุพฺเพ
        ปจฺฉา อธมฺโม อุทปาทิ โลเก
        เชฏฺโ จ เสฏฺโ จ สนนฺตโน จ
        อุยฺยาหิ เชฏฺสฺส กนิฏฺ มคฺคา ฯ
        น ยาจนาย นปิ ปาฏิรูปา
        น อรหติ เตหํ ทเทยฺย มคฺคํ
        ยุทฺธญฺจ โน โหตุ อุภินฺนมชฺช
        ยุทฺธสฺมิ โย ชียติ ตสฺส มคฺโค ฯ
        สพฺพา ทิสา อนุสโฏหมสฺมิ
        มหพฺพโล อมิตยโส อตุลฺโย
        คุเณหิ สพฺเพหิ อุเปตรูโป
        ธมฺโม อธมฺม ตฺวํ กถํ วิเชสฺสสิ ฯ
        โลเหน เว หญฺติ ชาตรูปํ
        น ชาตรูเปน หนนฺติ โลหํ
        สเจ อธมฺโม หญฺติ ธมฺมมชฺช
        อโย สุวณฺณํ วิย ทสฺสเนยฺยํ ฯ
        สเจ ตุวํ ยุทฺธพโล อธมฺม
        น ตุยฺห วุฑฺฒา จ คุรู จ อตฺถิ
        มคฺคญฺจ เต ทมฺหิ ปิยาปฺปิเยน
        วาจาทุรุตฺตานิปิ เต ขมามีติ ฯ
     อิมา ฉ คาถา เตสํเยว วจนปฏิวจนวเสน กถิตา ฯ
     ตตฺถ ส กิสฺส เหตุมฺหิ ตวชฺชทชฺชนฺติ โส หิ อหํ อธมฺโม
อธมฺมยานํ รถํ อารุยฺห อภีโต พลวา กึการณา อชฺช โภ ธมฺม
กสฺสจิ อทินฺนปุพฺพํ มคฺคํ ตุยฺหํ ทมฺมีติ ฯ ปุพฺเพติ ปมกปฺปิกกาเล
อิมสฺมึ โลเก ทสกุสลกมฺมปถธมฺโม จ ปุพฺเพว ปาตุรโหสิ ปจฺฉา
อธมฺโม ฯ เชฏฺโ จาติ ปุพฺเพ นิพฺพตฺตภาเวน อหํ เชฏฺโ จ
เสฏฺโ จ โปราณโก จ ตฺวํ ปน กนิฏฺโ  ตสฺมา มคฺคา อุยฺยาหีติ
วทติ ฯ นปิ ปาฏิรูปาติ อหํ เต เนว ยาจนาย น ปฏิรูปวจเนน
น มคฺคารหตาย มคฺคํ ทเทยฺยํ ฯ อนุสโฏติ อหญฺจตสฺโส ทิสา
จตสฺโส อนุทิสาติ สพฺพา ทิสา  อตฺตโน คุเณน ปฏฺโต ปญฺาโต
ปากโฏ ฯ โลเหนาติ อยมุฏฺิเกน ฯ หญฺตีติ หนิสฺสติ ฯ
ยุทฺธพโล อธมฺมาติ สเจ ตฺวํ ยุทฺธพโลสิ ฯ วุฑฺฒา จ คุรู จาติ ยทิ
ตุยฺหํ อิเม วุฑฺฒา อิเม คุรู ปณฺฑิตาติ เอวํ นตฺถิ ฯ ปิยาปฺปิเยนาติ
ปิเยนปิ อปฺปิเยนปิ ททนฺโต ปิเยน ปิยํ เต มคฺคํ ททามีติ อตฺโถ ฯ
     โพธิสตฺเตน ปน อิมาย คาถาย กถิตกฺขเณเยว อธมฺโม
รเถ าตุํ อสกฺโกนฺโต อวํสิโร ปวิยํ ปติตฺวา ปวิยา วิวเร
ทินฺเน คนฺตฺวา อวีจิมฺหิเยว นิพฺพตฺติ ฯ เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ภควา
อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา เสสคาถา อภาสิ
        อิทญฺจ สุตฺวา วจนํ อธมฺโม
        อวํสิโร ปติโต อุทฺธปาโท
        ยุทฺธตฺถิโก น ลภามิ ยุทฺธํ
        เอตฺตาวตา โหติ หโต อธมฺโม ฯ
        ขนฺตีพโล ยุทฺธพลํ วิเชตฺวา
        หนฺตฺวา อธมฺมํ นิหนิตฺว ภูมฺยา
        ปายาสิ จิตฺโต อภิรุยฺห สนฺทนํ
        มคฺเคเนว อติพโล สจฺจนิกฺกโม ฯ
        มาตาปิตา สมณพฺราหฺมณา จ
        อสมฺมานิตา ยสฺส สเก อคาเร
        อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ
        กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ เต
        ยถา อธมฺโม ปติโต อวํสิโร ฯ
        มาตาปิตา สมณพฺราหฺมณา จ
        สุสมฺมานิตา ยสฺส สเก อคาเร
        อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ
        กายสฺส เภทา สุคตึ วชนฺติ เต
        ยถาปิ ธมฺโม อภิรุยฺห สนฺทนนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยุทฺธตฺถิโก เจติ อยํ ตสฺส วิลาโป ฯ โส กิร
วิลปนฺโตเยว ปติตฺวา ปวึ ปวิฏฺโ ฯ เอตฺตาวตาติ ภิกฺขเว
ยาวตา ปวึ ปวิฏฺโ เอตฺตาวตา อธมฺโม หโตนาม โหติ ฯ
ขนฺตีพโลติ ภิกฺขเว เอวํ อธมฺโม ปวึ ปวิฏฺโ อธิวาสนขนฺตีพโล
ยุทฺธพลํ วิเชตฺวา วธิตฺวา ภูมิยํ นิหนิตฺวา ปาเตตฺวา จิตฺตชาตตาย
นิยจิตฺโต อตฺตโน รถํ อารุยฺห มคฺเคเนว สจฺจนิกฺกโม ตถปรกฺกโม
เทวปุตฺโต ปายาสิ ฯ อสมฺมานิตาติ อสกฺกตา ฯ สรีรเทหนฺติ
อิมสฺมึเยว โลเก สรีรสงฺขาตํ เทหํ นิกฺขิปิตฺวา ฯ นิรยํ วชนฺตีติ
ยสฺส ปาปปุคฺคลสฺส เอเต จ สกฺการารหา เคเหว อสกฺกตา ตถารูปา
ยถา อธมฺโม ปติโต อวํสิโร เอวํ อวํสิรา นิรยํ วชนฺตีติ
อตฺโถ ฯ สุคตึ วชนฺตีติ ยสฺส ปเนเต สกฺกตา ตาทิสา ปณฺฑิตา
ยถาปิ ธมฺโม สนฺทนํ อภิรุยฺห เทวโลกํ คโต เอวํ สุคตึ วชนฺตีติ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต มยา สทฺธึ ปฏิวิรุชฺฌิตฺวา ปวึ ปวิฏฺโติ
วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา อธมฺโม เทวทตฺโต อโหสิ
ปริสาปิสฺส เทวทตฺตสฺส ปริสา ธมฺโม ปน อหเมว ปริสา
ปน พุทฺธปริสาเยวาติ ฯ
                  ธมฺมเทวปุตฺตชาตกํ ตติยํ ฯ
                  ------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๑๖-๒๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=307&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=307&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1515
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6111
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6274
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6274
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27