อรรถกถาเล่มที่ ๔๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๖ เอกาทสก-ปกิณฺณก

                     ๕ ชนสนฺธชาตกํ ฯ
     ทส ขลุมานิ ฐานานีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต โกสลรญฺโญ
โอวาทตฺถาย กเถสิ ฯ
     เอกสฺมึ หิ กาเล ราชา อิสฺสริยมทมตฺโต กิเลสสุขนิสฺสิโต
วินิจฺฉยํปิ น ปฏฺฐเปสิ พุทฺธุปฏฺฐานํปิ ปมชฺชิ ฯ โส เอกทิวสํ ทสพลํ
อนุสฺสริตฺวา สตฺถารํ วนฺทิสฺสามีติ ภุตฺตปาตราโส รถวรมารุยฺห
วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา นิสีทิ ฯ อถ นํ สตฺถา
กึ มหาราช จิรํ น ปญฺญายสีติ วตฺวา พหุกิจฺจตาย โน
ภนฺเต พุทฺธุปฏฺฐานสฺส โอกาโส น ชาโตติ วุตฺเต มหาราช
มาทิเสนาม โอวาททายเก สพฺพญฺญูพุทฺเธ ธุรวิหาเร วิหรนฺเต อยุตฺตํ
ตว ปมชฺชิตุํ รญฺญานาม ราชกิจฺเจสุ อปฺปมตฺเตน รฏฺฐวาสีนํ
มาตาปิตุสเมน อคติคมนํ ปหาย ทสราชธมฺเม อโกเปตฺวา รชฺชํ
กาเรตุํ วฏฺฏติ รญฺโญ หิ ธมฺมิกภาเว สติ ปริสาปิสฺส ธมฺมิกา
โหนฺติ อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ ยํ มยิ อนุสาสนฺเต ตฺวํ ธมฺเมน รชฺชํ
กาเรยฺยาสิ โปราณกปณฺฑิตา อนุสาสเก อาจริเย อวิชฺชมาเนปิ
อตฺตโน มติยา ติวิธสุจริตธมฺเม ปติฏฺฐาย มหาชนสฺส ธมฺมํ
เทเสตฺวา สปริสา สคฺคปุรํ ปูรยมานา อคมํสูติ วตฺวา เตน
ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ ฯ ชนสนฺธกุมาโรติสฺส นามํ กรึสุ ฯ
อถสฺส วยปฺปตฺตสฺส ตกฺกสิลโต สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา อาคตกาเล
ราชา สพฺพานิ พนฺธนาคารานิ โสธาเปตฺวา อุปรชฺชํ อทาสิ ฯ
โส อปรภาเค ปิตุ อจฺจเยน รชฺเช ปติฏฺฐาย จตูสุ นครทฺวาเรสุ
นครมชฺเฌ ราชทฺวาเร จาติ ฉ ทานสาลาโย กาเรตฺวา ทิวเส
ทิวเส ฉ สตสหสฺสานิ ปริจฺจชิตฺวา สกลชมฺพูทีปํ สํโขเภตฺวา
มหาทานํ ปวตฺเตนฺโต พนฺธนาคารานิ นิจฺจํ วิวฏานิ กาเรตฺวา
ธมฺมคณฺฑิกํ โสธาเปตฺวา จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ โลกํ สงฺคณฺหนฺโต
ปญฺจสีลานิ รกฺขนฺโต อุโปสถวาสํ วสนฺโต ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ
อนฺตรนฺตรา จ รฏฺฐวาสิโน สนฺนิปาเตตฺวา ทานํ เทถ สีลํ
สมาทิยถ ธมฺมํ จรถ ธมฺเมน กมฺมนฺเต จ โวหาเร จ ปโยเชถ
ทหรกาเลเยว สิปฺปานิ อุคฺคณฺหถ ธนํ อุปฺปาเทถ คามกูฏกมฺมํ ปิสุณกมฺมํ
มา กริตฺถ จณฺฑา ผรุสา มา อหุตฺถ มาตุปฏฺฐานํ ปิตุปฏฺฐานํ
ปูเรถ กุเลเชฏฺฐาปจายิโน ภวถาติ ธมฺมํ เทเสตฺวา มหาชนํ
สุจริตธมฺเม ปติฏฺฐาเปสิ ฯ โส เอกทิวสํ ปณฺณรสีอุโปสเถ
สมาทินฺนุโปสโถ มหาชนสฺส ภิยฺโย ภิยฺโย หิตสุขตฺถาย
อปฺปมาทวิหารตฺถาย ธมฺมํ เทเสสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นคเร
เภริญฺจาราเปตฺวา อตฺตโน โอโรเธ อาทึ กตฺวา สพฺพํ นครชนํ
สนฺนิปาเตตฺวา ราชงฺคเณ อลงฺกตรตนมณฺฑปมชฺเฌ ปญฺญตฺตวรปลฺลงฺเก
นิสีทิตฺวา อมฺโภ นครวาสิโน ตุมฺหากํ ตปนีเย จ อตปนีเย จ
ธมฺเม เทเสสฺสามิ อปฺปมตฺตา หุตฺวา โอหิตโสตา สกฺกจฺจํ สุณาถาติ
ธมฺมํ เทเสสิ ฯ สตฺถา สจฺจปริภาวิตํ มุขรตนํ วิวริตฺวา ตํ เทสนํ
มธุเรน สเรน โกสลรญฺโญ อาวิกโรนฺโต
        ทส ขลุมานิ ฐานานิ       ยานิ ปุพฺเพ อกริตฺวา
        ส ปจฺฉา อนุตปฺปติ        อิจฺจาห ราชา ชนสนฺโธ
        อลทฺธา จิตฺตํ ตปติ        ปุพฺเพ อสมุทานิตํ
        น ปุพฺเพ ธนเมสิสฺสํ       อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        สกฺยรูปํ ปุเร สนฺตํ        มยา สิปฺปํ น สิกฺขิตํ
        กิจฺฉา วุตฺติ อสิปฺปสฺส      อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        กูฏเวที ปุเร อาสึ        ปิสุโณ ปิฏฺฐิมํสิโก
        จณฺโฑ จ ผรุโส จาสึ      อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        ปาณาติปาตี ปุเร อาสึ     ลุทฺโธ จาปิ อนาริโย
        ภูตานํ นาวชานิสฺสํ        อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        พหูสุ วต สนฺตีสุ          อนาปทาสุ อิตฺถิสุ
        ปรทารํ อเสวิสฺสํ         อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        พหุมฺหิ วต สนฺตมฺหิ        อนฺนปาเน อุปฏฺฐิเต
        น ปุพฺเพ อททึ ทานํ       อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        มาตรํ ปิตรํ จาปิ         ชิณฺณเก คตโยพฺพเน
        ปหุสนฺโต น โปสิสฺสํ       อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        อาจริยมนุสตฺถารํ         สพฺพกามรสาหรํ
        ปิตรํ อติมญฺญิสฺสํ          อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ     สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
        น ปุพฺเพ ปยิรุปาสิสฺสํ      อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        สาธุ โหติ ตโป จิณฺโณ     สนฺโต จ ปยิรุปาสิโต
        อจิณฺโณ เม ตโป ปุพฺเพ    อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ
        โย จ เอตานิ ฐานานิ     โยนิโส ปฏิปชฺชติ
        กรํ ปุริสกิจฺจานิ          น จ ปจฺฉานุตปฺปตีติ
อิมา คาถา อาห ฯ
     ตตฺถ ฐานานีติ การณานิ ฯ ปุพฺเพติ ปฐมเมว อกริตฺวา ฯ
ส ปจฺฉา อนุตปฺปตีติ โส ปฐมํ กตฺตพฺพานิ อการโก ปุคฺคโล อิธ
โลเกปิ ปรโลเกปิ ตปฺปติ กิลมติ ฯ ปจฺฉา วา อนุตปฺปตีติปิ
ปาโฐ ฯ อิจฺจาหาติ เอวํ ราชา ชนสนฺโธ อโวจ ฯ อิจฺจาสุหาติปิ
ปาโฐ ฯ ตตฺถ สุกาโร นิปาตมตฺตํ ฯ อิจฺจาสุ อาหาติ ปทจฺเฉโท ฯ
อิมานิ ทส ตปนียการณานิ ปกาเสตุํ โพธิสตฺตสฺส ธมฺมกถา โหติ ฯ
     ตตฺถ ปุพฺเพติ ปฐเมว ตรุณกาเล ปรกฺกมํ อกตฺวา อสมุทานิตํ
อสมฺภูตํ ธนํ มหลฺลกกาเล อลภิตฺวา ตปฺปติ โสจติ ปเร จ
สุขิเต ทิสฺวา สยํ ทุกฺขํ ชีวนฺโต ปุพฺเพ ธนํ ปริเยสิสฺสนฺติ เอวํ
ปจฺฉานุตปฺปติ ตสฺมา มหลฺลกกาเล สุขํ ชีวิตุกามา ทหรกาเลเยว
ธมฺมิกานิ กสิกมฺมาทีนิ กตฺวา ธนํ ปริเยสถาติ ทสฺเสติ ฯ ปุเร
สนฺตนฺติ ปุพฺเพ ทหรกาเล อาจริเย ปยิรุปาสิตฺวา มยา กาตุํ
สกฺยรูปํ สมานํ หตฺถิสิปฺปาทิกํ กิญฺจิ สิปฺปํ น สิกฺขิตํ ฯ กิจฺฉาติ
มหลฺลกกาเล อสิปฺปสฺส ทุกฺขา ชีวิตวุตฺติ เนว สกฺกา ตทา สิปฺปํ
สิกฺขิตุํ ตสฺมา มหลฺลกกาเล ชีวิตุกามา ตรุณกาเลเยว สิปฺปานิ
สิกฺขถาติ ทสฺเสติ ฯ กูฏเวทีติ กูฏชานนโก คามกูโฏ วา โลกสฺส
อนตฺถการโก วา ตุลากูฏานิ การโก วา กูฏฏฺฏการโก วาติ อตฺโถ ฯ
อาสินฺติ เอวรูโป อหํ ปุพฺเพ อโหสึ ฯ ปิสุโณติ เปสุญฺญการโก ฯ
ปิฏฺฐิมํสิโกติ ลญฺจํ คเหตฺวา อสามิเก สามิเก สามิเก อสามิเก
กโรนฺโต ปเรสํ ปิฏฺฐิมํสํ ขาทโก ฯ อิติ ปจฺฉาติ เอวํ มรณมญฺเจ
นิปนฺโน อนุตปฺปติ ตสฺมา สเจ นิรเย น วสิตุกามตฺถ มา เอวรูปํ
ปาปกมฺมํ กริตฺถาติ โอวทติ ฯ ลุทฺโธติ ทารุโณ สาหสิโก ฯ
อนาริโยติ น อริโย อสญฺญิโต ทุสฺสีโล นีจสมาจาโร ฯ
นาวชานิสฺสนฺติ ขนฺติเมตฺตานุทยวเสน นีจวุตฺติโก นาโหสึ ฯ เสสํ
ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ ฯ อนาปทาสูติ อปทานํ อาปโท ปริคฺคโหติ
อตฺโถ ฯ น อาปโท ยาสํ อตฺถีติ อนาปทา ฯ อญฺเญหิ
อกตปริคฺคหาสูติ อตฺโถ ฯ อุปฏฺฐิเตติ ปจฺจุปฏฺฐิเต ฯ น ปุพฺเพติ
อิโต ปุพฺเพ ทานํ น อททํ ฯ ปหุสนฺโตติ ธนพเลนปิ กายพเลนปิ
โปสิตุํ สมตฺโถ ปฏิพโล สมาโน ฯ อาจริยนฺติ อาจารสิกฺขาปนตาย
อิธ ปิตา อาจริโยติ อธิปฺเปโต ฯ อนุสตฺถารนฺติ อนุสาสกํ ฯ
สพฺพกามรสาหรนฺติ สพฺเพ วตฺถุกามรเส อาหริตฺวา โปสิตานํ ฯ
อติมญฺญิสฺสนฺติ ตสฺส โอวาทํ อคณฺหนฺโต อติกฺกมิตฺวา มญฺญิสฺสํ ฯ
น ปุพฺเพติ อิโต ปุพฺเพ ธมฺมิกสมณพฺราหฺมเณ คิลาเน มิลาเต
จีวราทีนิ ทตฺวา อปฺปฏิชคฺคเนน ปยิรุปาสิสฺสํ ฯ ตโปติ สุจริตตโป ฯ
สนฺโตติ กายาทีหิ ทฺวาเรหิ อุปสนฺโต สีลวา ฯ อิทํ วุตฺตํ
โหติ ติวิธสุจริตสงฺขาโต ตโป จิณฺโณ เอวรูโป จ สนฺโต
ปยิรุปาสิโตนาม สาธุ สุนฺทโร ฯ น ปุพฺเพติ มยา ทหรกาเล
เอวรูโป ตโป น จิณฺโณ อิติ ปจฺฉา ชราชิณฺโณ มรณภยตชฺชิโต
อนุตปฺปติ โสจติ ฯ สเจ ตุมฺเห เอวํ น โสจิตุกามา ตโปกมฺมํ
กโรถาติ วทติ ฯ โย จ เอตานิ ฐานานีติ โย ปน เอตานิ
ทสการณานิ ปฐมเมว อุปาเยน ปฏิปชฺชติ สมาทาย วตฺตติ
ปุริเสหิ กตฺตพฺพานิ ธมฺมิกกิจฺจานิ กโรนฺโต โส อปฺปมาทวิหาริ-
ปุริโส ปจฺฉา นานุตปฺปติ โสมนสฺสปฺปตฺโตว โหตีติ ฯ
     อิติ มหาสตฺโต อนฺวฑฺฒมาสํ อิมินา นิยาเมน มหาชนสฺส
ธมฺมํ เทเสสิ ฯ มหาชโนปิ ตสฺส โอวาเท ฐตฺวา ตานิ ทส ฐานานิ
ปูเรตฺวา สคฺคปรายโน อโหสีติ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ มหาราช โปราณก-
ปณฺฑิตา อนาจริยกา อตฺตโนว มติยา ธมฺมํ เทเสนฺตา มหาชนํ
สคฺคปุเร ปติฏฺฐาเปสุนฺติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา ปริสา
พุทฺธปริสา อโหสิ ชนสนฺธราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                   ชนสนฺธชาตกํ ปญฺจมํ ฯ
                   ----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๐ หน้า ๑๑๖-๑๒๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=2364&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=2364&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1649
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=6520
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=6741
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=6741
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27