ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔ ภาษาบาลีอักษรไทย ที.อ. (สุมงฺคล.๑)

                         ๘. มหาสีหนาทสุตฺต
                        อเจลกสฺสปวตฺถุวณฺณนา
      [๓๘๑] เอวมฺเม สุตํ ฯเปฯ อุรุญฺญายนฺติ มหาสีหนาทสุตฺตํ.
ตตฺรายํ อนุปุพฺพปทวณฺณนา:- อุรุญฺญายนฺติ อุรุญฺญาติ ตสฺส รฏฺฐสฺสปิ
นครสฺสปิ เอตเทว นามํ, ภควา อุรุญฺญานครํ อุปนิสฺสาย วิหรติ. กณฺณกถเล ๑-
มิคทาเยติ ตสฺส นครสฺส อวิทูเร กณฺณกถลํ นาม เอโก รมณีโย ภูมิภาโค
อตฺถิ. โส มิคานํ อภยตฺถาย ทินฺนตฺตา "มิคทาโย"ติ วุจฺจติ, ตสฺมึ กณฺณกถเล
มิคทาเย.
      อเจโลติ นคฺคปริพฺพาชโก. กสฺสโปติ ตสฺส นามํ. ตปสฺสินฺติ
ตปนิสฺสิตกํ. ลูขาชีวนฺติ อเจลกมุตฺตาจาราทิวเสน ลูโข อาชีโว อสฺสาติ ลูขาชีวี,
ตํ ลูขาชีวึ. อุปกฺโกสตีติ อุปฺผณฺเฑติ. ๒- อุปวทตีติ หีเฬติ วมฺเภติ. ธมฺมสฺส
จ อนุธมฺมํ พฺยากโรนฺตีติ โภตา โคตเมน วุตฺตการณสฺส อนุการณํ กเถนฺติ.
สหธมฺมิโก  วาทานุวาโทติ  ปเรหิ วุตฺตการเณน สการโณ หุตฺวา ตุมฺหากํ วาโท
วา อนุวาโท วา วิญฺญูหิ   ครหิตพฺพํ การณํ โกจิ อปฺปมตฺตโกปิ กึ น
อาคจฺฉตีติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ "กึ สพฺพากาเรนปิ ตว วาเท คารยฺหํ การณํ
นตฺถี"ติ. อนพฺภกฺขาตุกามาติ น อภูเตน วตฺตุกามา.
      [๓๘๒] เอกจฺจํ ตปสฺสึ ลูขาชีวินฺติ อาทีสุ อิเธกจฺโจ
อเจลกปพฺพชฺชาทิตปนิสฺสิตตฺตา ตปสฺสี "ลูเขน ชีวิตํ กปฺเปสฺสามี"ติ
ติณโคมยาทิภกฺขนาทีหิ นานปฺปกาเรหิ อตฺตานํ กิลเมติ,  อปฺปปุญฺญตาย จ สุเขน
ชีวิตวุตฺติเมว น ลภติ, โส ตีณิ ทุจฺจริตานิ ปูเรตฺวา นิรเย นิพฺพตฺตติ.
      อปโร ตาทิสํ ตปํ นิสฺสิโตปิ ปุญฺญวา โหติ, ลภติ ลาภสกฺกกรํ.
โส "นทานิ มยา สทิโส อตฺถี"ติ อตฺตานํ อุจฺเจ ฐาเน สมฺภาเวตฺวา "ภิยฺโยโส
มตฺตาย ลาภํ อุปฺปาเทสฺสามี"ติ อเนสนาวเสน ตีณิ ทุจฺจริตานิ ปูเรตฺวา นิรเย
นิพฺพตฺตติ.  อิเม เทฺว สนฺธาย ปฐมนโย วุตฺโต.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. กณฺณกตฺถเล. เอวมุปริปิ        ฉ.ม. อุปณฺเฑติ.
      อปโร ตปนิสฺสิตโกปิ ลูขาชีวี อปฺปปุญฺโญ โหติ, น ลภติ สุเขน
ชีวิตวุตฺตึ. โส "มยฺหํ ปุพฺเพปิ อกตปุญฺญตาย สุขชีวิกา นุปฺปชฺชติ, หนฺททานิ
ปุญฺญานิ กโรมี"ติ ตีณิ สุจริตานิ ปูเรตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺตติ.
      อปโร ลูขาชีวี ปุญฺญวา โหติ, ลภติ สุเขน ชีวิตวุตฺตึ. โส "มยฺหํ
ปุพฺเพปิ กตปุญฺญตาย สุขชีวิกา อุปฺปชฺชตี"ติ จินฺเตตฺวา อเนสนํ ปหาย ตีณิ
สุจริตานิ ปูเรตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺตติ. อิเม เทฺว สนฺธาย ทุติยนโย วุตฺโต.
      เอโก ปน ตปสฺสี อปฺปทุกฺขวิหารี โหติ พาหิรกาจารยุตฺโต ตาปโส
วา ฉนฺนปริพฺพาชโก วา, อปฺปปุญฺญตาย จ มนาเป ปจฺจเย น ลภติ. โส
อเนสนาวเสน ตีณิ ทุจฺจริตานิ ปูเรตฺวา อตฺตานํ สุเขตฺวา นิรเย นิพฺพตฺตติ.
      อปโร ปุญฺญวา โหติ, โส "นทานิ มยา สทิโส อตฺถี"ติ มานํ
อุปฺปาเทตฺวา อเนสนาวเสน ลาภสกฺการํ วา อุปฺปาเทนฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐิวเสน
"สุโข อิมิสฺสา ปริพฺพาชิกาย ทหราย มุทุกาย โลมสาย ๑- สมฺผสฺโส"ติ อาทีนิ
จินฺเตตฺวา กาเมสุ ปาตพฺยตํ วา อาปชฺชนฺโต ตีณิ ทุจฺจริตานิ ปูเรตฺวา นิรเย
นิพฺพตฺตติ. อิเม เทฺว สนฺธาย ตติยนโย วุตฺโต.
      อปโร ปน อปฺปทุกฺขวิหารี อปฺปปุญฺโญ โหติ, โส "อหํ ปุพฺเพปิ
อกตปุญฺญตาย สุเขน ชีวิตํ น ลภามี"ติ ตีณิ สุจริตานิ ปูเรตฺวา สคฺเค
นิพฺพตฺตติ.
      อปโร ปุญฺญวา โหติ, โส "ปุพฺเพวาหํ ๒- กตปุญฺญตาย สุขํ  ลภามิ,
อิทานิ ปุญฺญาเนว กริสฺสามี"ติ ตีณิ สุจริตานิ ปูเรตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺตติ. อิเม
เทฺว สนฺธาย จตุตฺถนโย วุตฺโต. อิทํ ติตฺถิยวเสน อาคตํ, สาสเนปิ ปน ลพฺภติ.
      เอกจฺโจ หิ ธุตงฺคสมาทานวเสน ลูขาชีวี โหติ, อปฺปปุญฺญตาย วา
สกลมฺปิ คามํ วิจริตฺวา อุทรปูรํ น ลภติ. โส "ปจฺจเย อุปฺปาเทสฺสามี"ติ
เวชฺชกมฺมาทิวเสน วา อเนสนํ กตฺวา, อรหตฺตํ วา ปฏิชานิตฺวา ตีณิ วา
กุหนวตฺถูนิ ปฏิเสวิตฺวา นิรเย นิพฺพตฺตติ.
@เชิงอรรถ:  สี. โลมสาย พาหาย            ฉ.ม. ปุพฺเพปาหํ, สี. ปุพฺเพปหํ
      อปโร จ ตาทิโสว ปุญฺญวา โหติ, โส ตาย ปุญฺญสมฺปตฺติยา มานํ
ชนยิตฺวา อุปฺปนฺนลาภํ ถาวรํ กตฺตุกาโม  อเนสนาวเสน ตีณิ ทุจฺจริตานิ ปูเรตฺวา
นิรเย นิพฺพตฺตติ.
      อปโร สมาทินฺนธุตงฺโค  อปฺปปุญฺโญว โหติ, น ลภติ สุเขน
ชีวิตวุตฺตึ. โส "ปุพฺเพวาหํ อกตปุญฺญตาย กิญฺจิ น ลภามิ, สเจ อิทานิ
อเนสนํ กริสฺสํ, อายติมฺปิ ทุลฺลภสุโข ภวิสฺสามี"ติ ตีณิ สุจริตานิ ปูเรตฺวา
อรหตฺตํ ปตฺตุํ อสกฺโกนฺโต สคฺเค นิพฺพตฺตติ.
      อปโร ปุญฺญวา โหติ, โส "ปุพฺเพวาหํ กตปุญฺญตาย เอตรหิ
สุขิโต, อิทานิปิ ปุญฺญํ กริสฺสามี"ติ อเนสนํ ปหาย ตีณิ สุจริตานิ ปูเรตฺวา
อรหตฺตํ ปตฺตุํ  อสกฺโกนฺโต  สคฺเค นิพฺพตฺตติ.
      [๓๘๓] อาคติญฺจาติ "อสุกฏฺฐานโต นาม อิเม อาคตา"ติ เอวํ
อาคติญฺจ. คติญฺจาติ อิทานิ คนฺตพฺพฏฺฐานญฺจ. จุติญฺจาติ ตโต จวนญฺจ
อุปปตฺติญฺจาติ ตโต จุตานํ ปุน อุปปตฺติญฺจ. กึ สพฺพนฺตปํ ครหิสฺสามีติ
"เกน การเณน ครหิสฺสามิ. ครหิตพฺพเมว หิ มยํ ครหาม, ปสํสิตพฺพํ ปสํสาม,
น หิ ภณฺฑิกํ กโรนฺโต มหารชโก วิย โธตญฺจ อโธตญฺจ เอกโต กโรมา"ติ
ทสฺเสติ.
      [๓๘๔] อิทานิ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต "สนฺติ กสฺสป เอเก สมณพฺราหฺมณา"ติ
อาทิมาห. ยํ เต เอกจฺจนฺติ ปญฺจวิธํ สีลํ, ตญฺหิ โลเก น โกจิ
"น สาธู"ติ วทติ. ปุน ยํ เต เอกจฺจนฺติ ปญฺจวิธํ เวรํ, ตํ น โกจิ
"สาธู"ติ วทติ. ปุน ยํ เต เอกจฺจนฺติ  ปญฺจทฺวาเร อสํวรํ, เต กิร "จกฺขุ
นาม น นิรุนฺธิตพฺพํ, จกฺขุนา มนาปํ รูปํ ทฏฺฐพฺพนฺ"ติ วทนฺติ, เอส นโย
โสตาทีสุ. ปุน ยํ เต เอกจฺจนฺติ ปญฺจทฺวาเร สํวรํ.
      เอวํ ปเรสํ วาเทน สห อตฺตโน วาทสฺส สมานาสมานตํ ทสฺเสตฺวา
อิทานิ อตฺตโน วาเทน สห ปเรสํ วาทสฺส สมานาสมานตํ ทสฺเสนฺโต "ยํ
มยนฺ"ติ อาทิมาห. ตตฺราปิ ปญฺจสีลาทิวเสเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
                        สมนุยุญฺชาปนกถาวณฺณนา
      [๓๘๕] สมนุยุญฺชนฺตนฺติ สมนุยุญฺชนฺตุ, เอตฺถ จ ลทฺธึ ปุจฺฉนฺโต
สมนุยุญฺชติ นาม, การณํ ปุจฺฉนฺโต สมนุคาหติ นาม, อุภยํ ปุจฺฉนฺโต
สมนุภาสติ นาม. สตฺถารา วา สตฺถารนฺติ สตฺถารา วา สทฺธึ สตฺถารํ
อุปสํหริตฺวา "กินฺเต สตฺถา เต ธมฺเม สพฺพโส ปหาย ปวตฺตติ, อุทาหุ สมโณ
โคตโม"ติ. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย.
      อิทานิ ตมตฺถํ โยเชตฺวา ทสฺเสนฺโต "เย อิเมสํ ภวตนฺ"ติ อาทิมาห.
ตตฺถ อกุสลา อกุสลสงฺขาตาติ อกุสลา เจว "อกุสลา"ติ จ สงฺขาตา ญาตา,
โกฏฺฐาสํ วา กตฺวา ฐปิตาติ อตฺโถ. เอส นโย สพฺพปเทสุ. อปิเจตฺถ
สาวชฺชาติ สโทสา. น อลมริยาติ นิทฺโทสฏฺเฐน อริยา ภวิตุํ นาลํ อสมตฺถา.
      [๓๘๖-๓๙๒] ยํ วิญฺญู สมนุยุญฺชนฺตาติ เยน วิญฺญู อเมฺห จ
อญฺเญ จ ปุจฺฉนฺตา เอวํ วเทยฺยุํ, ตํ ฐานํ วิชฺชติ, อตฺถิ ตํ การณนฺติ อตฺโถ.
ยํ วา ปน โภนฺโต ปเร คณาจริยาติ ปเร ปน โภนฺโต คณาจริยา ยํ วา
ตํ วา ๑- อปฺปมตฺตกํ ปหาย วตฺตนฺตีติ อตฺโถ. อเมฺหว ตตฺถ เยภุยฺเยน
ปสํเสยฺยุนฺติ อิทํ ภควา สตฺถารา สตฺถารํ สมนุยุญฺชเนปิ อาห, สํเฆน สํฆํ
สมนุยุญฺชเนปิ. กสฺมา? สํฆปสํสายปิ สตฺถุเยว ปสํสาสิทฺธิโต. ปสีทมานาปิ หิ
พุทฺธสมฺปตฺติยา สํเฆ, สํฆสมฺปตฺติยา จ พุทฺเธ ปสีทนฺติ, ตถา หิ ภควโต
สรีรนิปฺปตฺตึ ๒- ทิสฺวา ธมฺมเทสนํ วา สุตฺวา ภวนฺติ วตฺตาโร "ลาภา วต โภ
สาวกานํ เย เอวรูปสฺส สตฺถุ สนฺติกาวจรา"ติ, เอวํ พุทฺธสมฺปตฺติยา สํเฆ
ปสีทนฺติ. ภิกฺขูนํ ปนาจารโคจรํ อภิกฺกมปฏิกฺกมาทีนิ จ ทิสฺวา ภวนฺติ วตฺตาโร
"สนฺติกาวจรานํ วต โภ สาวกานํ อยญฺจ อุปสมคุโณ สตฺถุ กีวรูโป ภวิสฺสตี"ติ.
เอวํ สํฆสมฺปตฺติยา พุทฺเธ ปสีทนฺติ. อิติ ยา สตฺถุ ปสํสา, สา สํฆสฺส, ยา
สํฆสฺส ปสํสา, สา สตฺถูติ สํฆปสํสายปิ สตฺถุเยว ปสํสาสิทฺธิโต ภควา ทฺวีสุปิ
นเยสุ "อเมฺหว ตตฺถ เยภุยฺเยน ปสํเสยฺยุนฺ"ติ อาห. สมโณ โคตโม อิเม
ธมฺเม อนวเสสํ ปหาย วตฺตติ ยํ วา ปน โภนฺโต ปเร คณาจริยาติ อาทีสุปิ
ปเนตฺถ ๓- อยมธิปฺปาโย:- สมฺปตฺตสมาทานเสตุฆาตวเสน หิ ติสฺโส วิรติโย. ตาสุ
@เชิงอรรถ:  ก. ยถา วา ตถา วา ตํ       ฉ.ม. สรีรสมฺปตฺตึ         ม. ปเทสุ.
สมฺปตฺตสมาทานวิรติมตฺตเมว อญฺเญสํ โหติ, เสตุฆาตวิรติ ปน สพฺเพน สพฺพํ
นตฺถิ. ปญฺจสุ ปน ตทงฺควิกฺขมฺภนสมุจฺเฉทปฏิปฺปสฺสทฺธินิสฺสรณปฺปหาเนสุ อฏฺฐ-
สมาปตฺติวเสน เจว วิปสฺสนามตฺตวเสน จ ตทงฺควิกฺขมฺภนปฺปหานมตฺตเมว อญฺเญสํ
โหติ. อิตรานิ ตีณิ ปหานานิ สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิ. ตถา หิ สีลสํวโร
ขนฺติสํวโร ญาณสํวโร สติสํวโร วิริยสํวโรติ ปญฺจ สํวรา, เตสุ ปญฺจสีลมตฺตเมว
อธิวาสนขนฺติมตฺตเมว จ อญฺเญสํ โหติ, เสสํ สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิ. ปญฺจ โข
ปนิเม อุโปสถุทฺเทสา, เตสุ ปญฺจสีลมตฺตเมว อญฺเญสํ โหติ. ปาฏิโมกฺขสํวรสีลํ
สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิ.
      อิติ อกุสลปฺปหาเน จ กุสลสมาทาเน จ ตีสุ วิรตีสุ ปญฺจสุ
ปหาเนสุ ปญฺจสุ สํวเรสุ ปญฺจสุ อุทฺเทเสสุ "อหเมว จ มยฺหญฺจ สาวกสํโฆ
โลเก ปญฺญายติ, มยา หิ สทิโส สตฺถา นาม มยฺหญฺจ สาวกสํเฆน สทิโส
สํโฆ นาม นตฺถี"ติ ภควา สีหนาทํ นทติ. ๑-
                        อริยอฏฺฐงฺคิกมคฺควณฺณนา
      [๓๙๓] เอวํ สีหนาทํ นทิตฺวา ตสฺส สีหนาทสฺส อวิปรีตภาวาวโพธนตฺถํ
"อตฺถิ กสฺสป มคฺโค"ติ อาทิมาห. ตตฺถ มคฺโคติ โลกุตุตรมคฺโค.
ปฏิปทาติ ปุพฺพภาคปฏิปทา. กาลวาทีติ อาทีนิ พฺรหฺมชาเล วณฺณิตานิ. อิทานิ
ตํ ทุวิธํปิ มคฺคญฺจ ปฏิปทญฺจ เอกโต กตฺวา เทเสนฺโต ๒- "อยเมว อริโย"ติ.
อาทิมาห. อิทํ ปน สุตฺวา อเจโล จินฺเตสิ "สมโณ โคตโม `มยฺหํเยว มคฺโค
จ ปฏิปทา จ อตฺถิ, อญฺเญสํ นตฺถี'ติ มญฺญติ, หนฺทสฺสาหํ อมฺหากํปิ มคฺคํ
กเถมี"ติ. ตโต อเจลกปฏิปทํ กเถสิ. เตนาห "เอวํ วุตฺเต อเจโล กสฺสโป
ภควนฺตํ เอตทโวจ อิเมปิ โข ฯเปฯ อุทโกโรหณานุโยคมนุยุตฺโต วิหรตี"ติ.
                        ตโปปกฺกมกถาวณฺณนา
      [๓๙๔] ตตฺถ ตโปปกฺกมาติ ตปารมฺภา, ตโปกมฺมานีติ อตฺโถ.
สามญฺญสงฺขาตาติ สมณกมฺมสงฺขาตา พฺรหฺมญฺญสงฺขาตาติ พฺราหฺมณกมฺมสงฺขาตา.
@เชิงอรรถ:  ก. นทิ              ฉ.ม. ทสฺเสนฺโต
อเจลโกติ นิจฺเจโล, นคฺโคติ อตฺโถ. มุตฺตาจาโรติ วิสฏฺฐาจาโร, อุจฺจารกมฺมาทีสุ
โลกิยกุลปุตฺตาจาเรน วิรหิโต ฐิตโกว อุจฺจารํ กโรติ ปสฺสาวํ กโรติ ขาทติ
ภุญฺชติ จ. หตฺถาวเลขโนติ ๑- หตฺเถ ปิณฺฑมฺหิ นิฏฺฐิเต ชิวฺหาย หตฺถํ อวลิขติ, ๒-
อุจฺจารํ วา กตฺวา หตฺถสฺมิญฺเญว ทณฺฑกสญฺญี หุตฺวา  หตฺเถน อวลิขติ. ๒-
ภิกฺขาคหณตฺถํ "เอหิ ภทฺทนฺเต"ติ วุตฺโต น เอตีติ น เอหิภทฺทนฺติโก. "เตนหิ
ติฏฺฐ ภทฺทนฺเต"ติ วุตฺโตปิ น ติฏฺฐตีติ น ติฏฺฐภทฺทนฺติโก. ตทุภยํปิ กิร
โส "เอตสฺส วจนํ กตํ ภวิสฺสตี"ติ น กโรติ. อภิหฏฺนฺติ ปุเรตรํ คเหตฺวา
อาหฏํ ภิกฺขํ. อุทฺทิสฺส กตนฺติ "อิมํ ตุเมฺห อุทฺทิสฺส กตนฺ"ติ เอวํ อาโรปิตํ
ภิกฺขํ. น นิมนฺตนนฺติ "อสุกํ นาม กุลํ วา วีถึ วา คามํ วา ปวิเสยฺยาถา"ติ
เอวํ นิมนฺติตภิกฺขํปิ น สาทิยติ น คณฺหาติ. น กุมฺภีมุขาติ กุมฺภิโต อุทฺธริตฺวา
ทิยฺยมานํ ภิกฺขํ น คณฺหาติ. น กโฬปีมุขาติ กโฬปีติ อุกฺขลิ วา ปจฺฉิ วา,
ตโตปิ น คณฺหาติ. กสฺมา? กุมฺภีกโฬปิโย มํ นิสฺสาย กฏจฺฉุนา ปหารํ
ลภนฺตีติ. น เอฬกมนฺตรนฺติ อุมฺมารํ อนฺตรํ กตฺวา ทิยฺยมานํ ๓- น คณฺหาติ.
กสฺมา? "อยํ มํ นิสฺสาย อนฺตรกรณํ ลภตี"ติ. ทณฺฑมุสเลสุปิ เอเสว นโย.
      น ทฺวินฺนนฺติ ทฺวีสุ ภุญฺชมาเนสุ เอกสฺมึ อุฏฺฐาย เทนฺเต น
คณฺหาติ. กสฺมา? เอกสฺส กวฬนฺตราโย โหตีติ. น คพฺภินิยาติ อาทีสุ ปน
"คพฺภินิยา กุจฺฉิยํ ทารโก กิลมติ, ปายนฺติยา ทารกสฺส ขีรนฺตราโย โหติ,
ปุริสนฺตรคตาย รติอนฺตราโย โหตี"ติ น คณฺหาติ. สํกิตฺตีสูติ สํกิตฺเตตฺวา
กตภตฺเตสุ, ทุพฺภิกฺขสมเย กิร อเจลกสาวกา อเจลกานํ อตฺถาย ตโต ตโต
ตณฺฑุลาทีนิ สมาทเปตฺวา ภตฺตํ ปจนฺติ.  อุกฺกฏฺโฐ อเจลโก ตโตปิ น
ปฏิคฺคณฺหาติ. น ยตฺถ สาติ ยตฺถ สุนโข "ปิณฺฑํ ลภิสฺสามี"ติ อุปฏฺฐิโต
โหติ, ตสฺส ตตฺถ อทตฺวา อาหฏํ น คณฺหาติ. กสฺมา? เอตสฺส ปิณฺฑนฺตราโย
โหตีติ. สณฺฑสณฺฑจารินีติ สมูหสมูหจารินี, สเจหิ  อเจลกํ ทิสฺวา "อิมสฺส ภิกฺขํ
ทสฺสามา"ติ มานุสกา ๔- ภตฺตเคหํ ปวิสนฺติ, เตสุ จ ปวิสนฺเตสุ กโฬปีมุขาทีสุ
@เชิงอรรถ:  หตฺถาปเลขโน  ฉ.ม. อปลิขติ  ก. นิยฺยมานํ  ฉ.ม. มนุสฺสา
นิลีนา มกฺขิกา อุปฺปติตฺวา สณฺฑสณฺฑา จรนฺติ, ตโต อาหฏํ ภิกฺขํ น คณฺหาติ.
กสฺมา? มํ นิสฺสาย มกฺขิกานํ โคจรนฺตราโย ชาโตติ.
      ถุโสทกนฺติ สพฺพสสฺสสมฺภาเรหิ กตํ โสวีรกํ. เอตฺถ จ สุราปานเมว
สาวชฺชํ, อยํ ปน สพฺเพสุปิ สาวชฺชสญฺญี. เอกาคาริโกติ โย เอกสฺมึเยว
เคเห ภิกฺขํ ลภิตฺวา นิวตฺตติ. เอกาโลปิโกติ โย เอเกเนว อาโลเปน ยาเปติ.
ทฺวาคาริกาทีสุปิ เอเสว นโย. เอกิสฺสาปิ ทตฺติยา เอกาย ทตฺติยา. ทตฺติ ๑-
นาม เอกา ขุทฺทกปาติ โหติ, ยตฺถ อคฺคภิกฺขํ ปกฺขิปิตฺวา ฐเปนฺติ. เอกาหิกนฺติ
เอกทิวสนฺตริกํ. อฑฺฒมาสิกนฺติ อฑฺฒมาสนฺตริกํ. ปริยายภตฺตโภชนนฺติ
วารภตฺตโภชนํ, เอกาหวาเรน ทฺวีหวาเรน สตฺตาหวาเรน อฑฺฒมาสวาเรนาติ เอวํ
ทิวสวาเรน อาคตภตฺตโภชนํ.
      [๓๙๕] สากภกฺโขติ อลฺลสากภกฺโข. สามากภกฺโขติ สามากตณฺฑุลภกฺโข.
นีวาราทีสุ นีวารา ๒- นาม อรญฺเญ สยญฺชาตวีหิชาติ. ททฺทุลนฺติ จมฺมกาเรหิ
จมฺมํ ลิขิตฺวา ฉฑฺฑิตกสฏํ. หฏํ วุจฺจติ สิเลโสปิ เสวาโลปิ. กณนฺติ
กุณฺฑกํ. อาจาโมติ ภตฺตอุกฺขลิกาย ลคฺโค ฌามโอทโน, ตํ ฉฑฺฑิตฏฺฐานโตว
คเหตฺวา ขาทติ, "โอทนกญฺชิยนฺติ"ปิ วทนฺติ. ปิญฺญากาทโย ปากฏาเอว.
ปวตฺตผลโภชีติ ปติตผลโภชี.
      [๓๙๖] สาณานีติ สาณวากโจฬานิ. มสาณานีติ มิสฺสกโจฬานิ.
ฉวทุสฺสานีติ มตสรีรโต ฉฑฺฑิตวตฺถานิ, เอรกติณาทีนิ วา คนฺเถตฺวา
กตนิวาสนานิ. ปํสุกูลานีติ ปฐวิยํ ฉฑฺฑิตนนฺตกานิ. ติรีฏานีติ รุกฺขตจวตฺถานิ. ๓-
อชินนฺติ อชินมิคจมฺมํ. อชินกฺขิปนฺติ ตเทว มชฺเฌ ผาลิตกํ. กุสจีรนฺติ
กุสติณานิ คนฺเถตฺวา กตจีรํ. วากจีรผลกจีเรสุปิ เอเสว นโย. เกสกมฺพลนฺติ
มนุสฺสเกเสหิ กตกมฺพลํ, ยํ สนฺธาย วุตฺตํ:-
      "เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยานิ กานิจิ ตนฺตาวุตานํ วตฺถานํ, ๔- เกสกมฺพโล
เตสํ ปฏิกฺกิฏฺโฐ อกฺขายติ. เกสกมฺพโล ภิกฺขเว สีเต สีโต จ อุเณฺห อุโณฺห จ
อปฺปคฺโฆ จ ทุพฺพณฺโณ จ ทุคฺคนฺโธ จ ทุกฺขสมฺผสฺโส จา"ติ. ๕-
@เชิงอรรถ:  ม. เอกทตฺติ            สี. นีวาโร              สี. ติรีฏกรุกฺขตจวตฺถานิ
@ ก. ตนฺตาวุตานิ วตฺถานิ    อํ. ติก. ๒๐/๑๓๘/๒๗๙
      วาลกมฺพลนฺติ อสฺสวาเลหิ กตกมฺพลํ. อุลูกปกฺขิกนฺติ อุลูกปกฺขานิ
คนฺเถตฺวา ๑- กตนิวาสนํ. อุกฺกุฏิกปฺปธานมนุยุตฺโตติ อุกฺกุฏิกวิริยํ อนุยุตฺโต,
คจฺฉนฺโตปิ อุกฺกุฏิโกว หุตฺวา อุปฺปติตฺวา อุปฺปติตฺวา คจฺฉติ. กณฺฏกปสฺสยิโกติ
อยกณฺฏเก วา ปกติกณฺฏเก วา ภูมิยํ โกฏฺเฏตฺวา ตตฺถ จมฺมํ อตฺถริตฺวา
ฐานจงฺกมาทีนิ กโรติ. เสยฺยนฺติ สยนฺโตปิ ตตฺเถว เสยฺยํ กปฺเปติ. ผลกเสยฺยนฺติ
รุกฺขผลเก เสยฺยํ. ถณฺฑิลเสยฺยนฺติ ถณฺฑิเล อุจฺเจ ภูมิฏฺฐาเน เสยฺยํ.
เอกปสฺสยิโกติ เอกปสฺเสเนว สยติ. รโชชลฺลธโรติ สรีรํ เตเลน มกฺเขตฺวา
รชุฏฺฐานฏฺฐาเน ติฏฺฐติ, อถสฺส สรีเร รโชชลฺลํ ลคฺคติ, ตํ ธาเรติ.
ยถาสนฺถติโกติ ลทฺธํ อาสนํ อโกเปตฺวา ยเทว ลภติ, ตตฺเถว นิสีทนสีโล.
เวกฏิโกติ วิกฏขาทนสีโล. วิกฏนฺติ คูถํ วุจฺจติ. อปานโกติ ปฏิกฺขิตฺตสีตูทกปาโน.
สายํ ตติยมสฺสาติ สายตติยกํ. ปาโต มชฺฌนฺติเก สายนฺติ ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ ปาปํ
ปวาเหสฺสามีติ อุทโกโรหณานุโยคํ อนุยุตฺโต วิหรตีติ.
                       ตโปปกฺกมนิรตฺถกตาวณฺณนา
      [๓๙๗] อถ ภควา สีลสมฺปทาทีหิ วินา เตสํ ตโปปกฺกมานํ
นิรตฺถกตฺตํ ทสฺเสนฺโต "อเจลโก เจปิ กสฺสป โหตี"ติ อาทิมาห. ตตฺถ อารกา จาติ ๒-
ทูเรเยว. อเวรนฺติ โทสเวรวิรหิตํ. อพฺยาปชฺชนฺติ ๓- โทมนสฺสพฺยาปชฺชวิรหิตํ.
      [๓๙๘] ทุกฺกรํ โภ โคตมาติ อิทํ กสฺสโป "มยํ ปุพฺเพ เอตฺตกมตฺตํ
สามญฺญญฺจ พฺรหฺมญฺญญฺจาติ วิจราม, ตุเมฺห ปน อญฺญํเยว สามญฺญญฺจ
พฺรหฺมญฺญญฺจ วทถา"ติ ทีเปนฺโต อาห. ปกติ โข เอสาติ ปกติ กถา เอสา.
อิมาย จ  กสฺสป มตฺตายาติ "กสฺสป ยทิ อิมินา ปมาเณน เอวํ ปริตฺตเกน
ปฏิปตฺติกฺกเมน สามญฺญํ วา พฺรหฺมญฺญํ วา ทุกฺกรํ สุทุกฺกรํ นาม อภวิสฺส,
ตโต เนตํ   อภวิสฺส กลฺลํ วจนาย ทุกฺกรํ สามญฺญํ ทุกฺกรํ  พฺรหฺมญฺญนฺติ
อยเมตฺถ ปทสมฺพนฺเธน สทฺธึ อตฺโถ. เอเตน นเยน สพฺพตฺถ ปทสมฺพนฺโธ
เวทิตพฺโพ.
@เชิงอรรถ:  ก. พนฺธิตฺวา        ฉ.ม. อารกา วาติ         สี. อพฺยาปชฺฌนฺติ
      [๓๙๙]  ทุชฺชาโนติ อิทํปิ โส อิมินา "มยํ ปุพฺเพ เอตฺตเกน
สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา โหตีติ วิจราม, ตุเมฺห ปน อญฺญถาว วทถา"ติ
อิทํ สนฺธายาห. อถสฺส ภควา ตํ ปกติวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา สภาวโตว ทุชฺชานภาวํ
อาวิกโรนฺโต ปุนปิ "ปกติ โข"ติ อาทิมาห. ตตฺราปิ วุตฺตนเยเนว ปทสมฺพนฺธํ
กตฺวา อตฺโถ เวทิพตฺโพ.
                       สีลจิตฺตปญฺญาสมฺปทาวณฺณนา
      [๔๐๐-๔๐๑] กตมา ปน สา โภ โคตมาติ กสฺมา ปุจฺฉติ? อยํ
กิร ปณฺฑิโต ภควโต กเถนฺตสฺเสว กถํ อุคฺคเหสิ, อถ อตฺตโน ปฏิปตฺติยา
นิรตฺถกตํ วิทิตฺวา สมโณ โคตโม "ตสฺส `จายํ สีลสมฺปทา จิตฺตสมฺปทา
ปญฺญาสมฺปทา อภาวิตา โหติ อสจฺฉิกตา, อถโข โส อารกาว สามญฺญา'ติอาทิมาห.
หนฺททานิ นํ ตา สมฺปตฺติโย ปุจฺฉามี"ติ สีลสมฺปทาทิวิชานนตฺถํ ปุจฺฉติ. อถสฺส
ภควา พุทฺธุปฺปาทํ ทสฺเสตฺวา ตนฺติธมฺมํ กเถนฺโต ตา สมฺปตฺติโย ทสฺเสตุํ "อิธ
กสฺสปา"ติ อาทิมาห. อิมาย จ กสฺสป สีลสมฺปทายาติ อิทํ อรหตฺตผลเมว
สนฺธาย วุตฺตํ. อรหตฺตผลปริโยสานํ หิ ภควโต สาสนํ. ตสฺมา อรหตฺตผลสมฺปยุตฺตาหิ
สีลจิตฺตปญฺญาสมฺปทาหิ อญฺญา อุตฺตริตรา วา ปณีตตรา วา สีลาทิสมฺปทา นตฺถีติ อาห.
                          สีหนาทกถาวณฺณนา
      [๔๐๒] เอวญฺจ ปน วตฺวา อิทานิ อนุตฺตรํ มหาสีหนาทํ ๑- นทนฺโต "สนฺติ
กสฺสป เอเก สมณพฺราหฺณา"ติ อาทิมาห. ตตฺถ อริยนฺติ นิรุปกฺกิเลสํ ปรมวิสุทฺธํ.
ปรมนฺติ อุตฺตมํ. ปญฺจสีลานิ หิ อาทึ กตฺวา ยาว ปาติโมกฺขสํวรสีลา ๒-
สีลเมว, โลกุตฺตรมคฺคผลสมฺปยุตฺตํ ปน ปรมสีลํ นาม. นาหํ ตตฺถาติ ตตฺถ
สีเลปิ ปรมสีเลปิ อหํ  อตฺตโน สมสมํ มม สีลสเมน สีเลน มยา สมํ ปุคฺคลํ
น ปสฺสามีติ อตฺโถ. อหเมว ตตฺถ ภิยฺโยติ อหเมว ตสฺมึ สีเล อุตฺตโม.
@เชิงอรรถ:  ก. สีหนาทํ, สี. พุทฺธสีหนาทํ.        สี. ปาติโมกฺขสํวรสีลํ
กตมสฺมินฺติ? ๑- ยทิทํ อธิสีลนฺติ ยํ เอตํ อุตฺตมํ สีลนฺติ อตฺโถ. อิติ อิมํ
ปฐมํ สีหนาทํ นทติ.
      ตโปชิคุจฺฉวาทาติ เย ตโปชิคุจฺฉํ วทนฺติ. ตตฺถ ตปตีติ ตโป,
กิเลสสนฺตาปกวิริยสฺเสตํ นามํ, ตเทว เต กิเลเส ชิคุจฺฉตีติ ชิคุจฺฉา. อริยา
ปรมาติ เอตฺถ นิทฺโทสตฺตา อริยา, อฏฺฐอารมฺภวตฺถุวเสนปิ อุปฺปนฺนา
วิปสฺสนาวิริยสงฺขาตา ตโปชิคุจฺฉา ตโปชิคุจฺฉาว, มคฺคผลสมฺปยุตฺตา ปรมา นาม.
อธิเชคุจฺฉนฺติ อิธ ชิคุจฺฉภาโว  เชคุจฺฉํ, อุตฺตมํ เชคุจฺฉํ อธิเชคุจฺฉํ, ตสฺมา
ยทิทํ อธิเชคุจฺฉํ, ตตฺถ อหเมว ภิยฺโยติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. ปญฺญาธิกาเรปิ
กมฺมสฺสกตาปญฺญา จ วิปสฺสนาปญฺญา จ ปญฺญา นาม, มคฺคผลสมฺปยุตฺตา ปรมา
ปญฺญา นาม. อธิปฺปญฺญนฺติ เอตฺถ ลิงฺควิปลฺลาโส  เวทิตพฺโพ. อยํ ปเนตฺถตฺโถ ยา
อยํ อธิปญฺญา นาม, อหเมเวตฺถ ๒- ภิยฺโยติ. วิมุตฺตาธิกาเร
ตทงฺควิกฺขมฺภนวิมุตฺติโย วิมุตฺติ นาม, สมุจฺเฉทปฏิปฺปสฺสทฺธินิสฺสรณวิมุตฺติโย
ปน ปรมา วิมุตฺตีติ เวทิตพฺพา. อิธาปิ จ ยทิทํ อธิวิมุตฺตีติ ยา อยํ
อธิวิมุตฺติ, อหเมเวตฺถ ภิยฺโยติ อตฺโถ.
      [๔๐๓] สุญฺญาคาเรติ สุญฺเญ ฆเร, เอกโกว นิสีทิตฺวาติ อธิปฺปาโย.
ปริสาสุ จาติ อฏฺฐสุ ปริสาสุ. วุตฺตมฺปิ เจตํ:-
      "จตฺตาริมานิ สาริปุตฺต ตถาคตสฺส เวสารชฺชานิ, เยหิ เวสารชฺเชหิ
สมนฺนาคโต ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทตี"ติ ๓-
สุตฺตํ วิตฺถาเรตพฺพํ.
      ปญฺหญฺจ นํ ปุจฺฉนฺตีติ ปณฺฑิตา เทวมนุสฺสา ปญฺหํ อภิสงฺขริตฺวา ปุจฺฉนฺติ.
พฺยากโรตีติ ตํขเณเยว วิสฺสชฺเชติ. ๔- จิตฺตํ อาราเธตีติ ปญฺหาวิชฺสชฺชเนน
มหาชนสฺส จิตฺตํ ปริโตเสติเยว. โน จ โข โสตพฺพํ มญฺญนฺตีติ จิตฺตํ
อาราเธตฺวา กเถนฺตสฺสปิสฺส วจนํ ปเร โสตพฺพํ น มญฺญนฺตีติ เอวญฺจ วเทยฺยุนฺติ
อตฺโถ. โสตพฺพญฺจสฺส มญฺญนฺตีติ เทวาปิ มนุสฺสาปิ มหนฺเตเนว อุสฺสาเหน
@เชิงอรรถ:  สี. กตรสฺมึ                 ฉ.ม. อหเมว ตตฺถ เอวมุปริปิ.
@ ม.มู. ๑๒/๑๕๐/๑๑๐          ก. วิสฺสชฺเชสิ
โสตพฺพํ มญฺญนฺติ. ปสีทนฺตีติ สุปสนฺนา กลฺลจิตฺตา มุทุจิตฺตา โหนฺติ.
ปสนฺนาการํ กโรนฺตีติ น มุทฺธปฺปสนฺนาว โหนฺติ, ปณีตานิ จีวราทีนิ
เวฬุวนวิหาราทโย จ มหาวิหาเร ปริจฺจชนฺตา ปสนฺนาการํ กโรนฺติ. ตถตฺตายาติ
ยํ โส ธมฺมํ เทเสติ ตถาภาวาย, ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติปูรณตฺถาย ปฏิปชฺชนฺตีติ
อตฺโถ. ตถตฺตาย จ ปฏิปชฺชนฺตีติ ตถาภาวาย ปฏิปชฺชนฺติ, ตสฺส หิ ภควโต
ธมฺมํ สุตฺวา เกจิ สรเณสุ, เกจิ ปญฺจสีเลสุ ปติฏฺฐหนฺติ, อปเร นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพชฺชนฺติ. ปฏิปนฺนา จ อาราเธนฺตีติ ตญฺจ ปน ปฏิปทํ ปฏิปนฺนา ปูเรตุํ
สกฺโกนฺติ, ๑- สพฺพากาเรน ปน ปูเรนฺติ, ปฏิปตฺติปูรเณน ตสฺส โภโต โคตมสฺส
จิตฺตํ อาราเธนฺตีติ วตฺตพฺพา.
      อิมสฺมึ ปโนกาเส ฐตฺวา สีหนาทา สโมธาเนตพฺพา. เอกจฺจํ ตปสฺสึ
นิรเย นิพฺพตฺตํ ปสฺสามีติ หิ ภควโต เอโก สีหนาโท. อปรํ สคฺเค นิพฺพตฺตํ
ปสฺสามีติ เอโก. อกุสลธมฺมปฺปหาเน อหเมว เสฏฺโฐติ เอโก. กุสลธมฺมสมาทาเนปิ
อหเมว เสฏฺโฐติ เอโก. อกุสลธมฺมปฺปหาเน มยฺหเมว สาวกสํโฆ เสฏฺโฐติ
เอโก. กุสลธมฺมสมาทาเนปิ มยฺหเมว สาวกสํโฆ เสฏฺโฐติ เอโก. สีเลน มยฺหํ
สทิโส นตฺถีติ เอโก. วิริเยน มยฺหํ สทิโส นตฺถีติ  เอโก. ปญฺญาย มยฺหํ
สทิโส นตฺถีติ เอโก. วิมุตฺติยา มยฺหํ สทิโส นตฺถีติ เอโก. สีหนาทํ นทนฺโต
ปริสมชฺเฌ นิสีทิตฺวา นทามีติ เอโก. วิสารโท หุตฺวา นทามีติ เอโก. ปญฺหํ
มํ ปุจฺฉนฺตีติ เอโก. ปญฺหํ ปุฏฺโฐ วิสฺสชฺเชมีติ เอโก. วิสฺสชฺชเนน ปรสฺส
จิตฺตํ อาราเธมีติ เอโก. สุตฺวา โสตพฺพํ มญฺญนฺตีติ เอโก. สุตฺวา เม ปสีทนฺตีติ
เอโก. ปสนฺนา ปสนฺนาการํ กโรนฺตีติ เอโก. ยํ ปฏิปตฺตึ เทเสมิ, ตถตฺตาย
ปฏิปชฺชนฺตีติ เอโก. ปฏิปตฺติยา ๒- จ มํ อาราเธนฺตีติ เอโก. อิติ ปุริมานํ ทสนฺนํ
เอเกกสฺส "ปริสาสุ จ นทตี"ติ อาทโย ทส ทส ปริวารา. เอวนฺเต ทส
ปุริมานํ ทสนฺนํ ปริวารวเสน สตํ ปุริมา จ ทสาติ ทสาธิกํ ๓- สีหนาทสตํ
โหติ. อิโต อญฺญสฺมึ ปน สุตฺเต เอตฺตกา สีหนาทา ทุลฺลภา, เตนิทํ สุตฺตํ
มหาสีหนาทนฺติ วุจฺจติ.
@เชิงอรรถ:  สี. น ปูเรตุํ น สกฺโกนฺติ         ฉ.ม. ปฏิปนฺนา.        สี. ทสุตฺตรํ.
                        ติตฺถิยปริวาสกถาวณฺณนา
      [๔๐๔] อิติ ภควา "สีหนาทํ โข สมโณ โคตโม นทติ,  ตญฺจ
โข สุญฺญาคาเร นทตี"ติ เอวํ วาทานุวาทํ ๑- ปฏิเสเธตฺวา อิทานิ ปริสติ
นทิตปุพฺพํ ปุน สีหนาทํ ทสฺเสนฺโต "เอกมิทาหนฺ"ติ อาทิมาห.
      ตตฺถ ตตฺร มํ อญฺญตโร เต สพฺรหฺมจารีติ ๒- ตตฺร ราชคเห
คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรนฺตํ มํ อญฺญตโร ตว สพฺรหฺมจารี ๓- นิโคฺรโธ นาม
ปริพฺพาชโก. อธิชิคุจฺเฉติ วิริเยน ปาปชิคุจฺฉนาธิกาเร ปญฺหํ ปุจฺฉิ. อิทํ ยํ ตํ
ภควา คิชฺฌกูเฏ มหาวิหาเร นิสินฺโน อุทุมฺพริกาย เทวิยา อุยฺยาเน นิสินฺนสฺส
นิโคฺรธสฺส จ ปริพฺพาชกสฺส สนฺธานสฺส จ อุปาสกสฺส ทิพฺพาย โสตธาตุยา
กถาสลฺลาปํ สุตฺวา อากาเสนาคนฺตฺวา เตสํ สนฺติเก ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิตฺวา
นิโคฺรเธน อธิเชคุจฺเฉ ปุฏฺฐปญฺหํ วิสฺสชฺเชสิ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ. ปรํ วิย
มตฺตายาติ ปรมาย มตฺตาย, อติมหนฺเตเนว ปมาเณนาติ อตฺโถ. โก หิ  ภนฺเตติ
ฐเปตฺวา อนฺธพาลํ ทิฏฺฐิคติกํ อญฺโญ ปณฺฑิตชาติโก "โก นาม ภควโต ธมฺมํ
สุตฺวา น อตฺตมโน อสฺสา"ติ วทติ. ลเภยฺยาหนฺติ อิทํ โส "จิรํ วต เม
อนิยฺยานิกปกฺเข โยเชตฺวา อตฺตา กิลมิโต,  `สุกฺขนทีตีเร นฺหายิสฺสามี'ติ
สมฺปริวตฺเตนฺเตน วิย ถุเส โกฏฺเฏนฺเตน วิย น โกจิ อตฺโถ นิปฺผาทิโต. หนฺทาหํ
อตฺตานํ โยเค โยเชสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ๔- อาห.
      [๔๐๕] อถ ภควา โย อเนน ขนฺธเก ติตฺถิยปริวาโส ปญฺญตฺโต,
ยํ อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ สามเณรภูมิยํ ฐิโต "อหํ ภนฺเต อิตฺถนฺนาโม
อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อากงฺขามิ อุปสมฺปทํ สฺวาหํ ภนฺเต สํฆํ
จตฺตาโร มาเส ปริวาสํ ยาจามี"ติ ๕- อาทินา นเยน สมาทิยิตฺวา ปริวสติ, ตํ สนฺธาย
"โย โข กสฺสป อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ"ติ อาทิมาห.
      ตตฺถ ปพฺพชฺชนฺติ วจนสิลิฏฺฐตาวเสเนว วุตฺตํ, อปริวสิตฺวาเยว หิ
ปพฺพชฺชํ ลภติ. อุปสมฺปทตฺถิเกน ปน นาติกาเลน คามปฺปเวสนาทีนิ ๖- อฏฺฐวตฺตานิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วาทีนํ วาทํ, สี. วาทานํ วาทํ.    ฉ.ม. ตปพฺรหฺมจารีติ. เอวมุปริปิ.
@ ฉ.ม. ตปพฺรหฺมจารี   ฉ.ม. จินฺเตตฺวา  วิ.มหา. ๔/๘๖/๑๐๒   วิ.มหา. ๔/๘๗/๑๐๓
ปูเรนฺเตน ปริวสิตพฺพํ. อารทฺธจิตฺตาติ อฏฺฐวตฺตปูรเณน ตุฏฺฐจิตฺตา, อยเมตฺถ
สงฺเขโป. วิตฺถารโต ปเนส ติตฺถิยปริวาโส สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย
ปพฺพชฺชาขนฺธกวณฺณนาย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อปิจ เมตฺถาติ อปิจ เม
เอตฺถ. ปุคฺคลเวมตฺตตา วิทิตาติ ปุคฺคลนานตฺตํ วิทิตํ. "อยํ ปุคฺคโล
ปริวาสารโห, อยํ น ปริวาสารโห"ติ อิทํ มยฺหํ ปากฏนฺติ ทสฺเสติ. ตโต กสฺสโป
จินฺเตสิ "อโห  อจฺฉริยํ พุทฺธสาสนํ, ยตฺถ เอวํ ฆํสิตฺวา โกฏฺเฏตฺวา ยุตฺตเมว
คณฺหนฺติ, อยุตฺตํ ฉฑฺเฑนฺตี"ติ, ตโต สุฏฺฐุตรํ ปพฺพชฺชาย สญฺชาตุสฺสาโห "สเจ
ภนฺเต"ติ อาทิมาห.
      อถ โข ภควา ตสฺส ติพฺพจฺฉนฺทตํ วิทิตฺวา "น กสฺสโป ปริวาสํ
อรหตี"ติ อญฺญตรํ ภิกฺขุํ  อามนฺเตสิ "คจฺฉ ภิกฺขุ กสฺสปํ นฺหาเปตฺวา
ปพฺพาเชตฺวา อาเนหี"ติ. โส ตถา กตฺวา ตํ ปพฺพาเชตฺวา ภควโต  สนฺติกํ
อาคมาสิ. ภควา ตํ คณมชฺเฌ นิสีทิตฺวา อุปสมฺปาเทสิ เตน วุตฺตํ "อลตฺถ โข
อเจโล กสฺสโป ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ, อลตฺถ อุปสมฺปทนฺ"ติ.
อจิรูปสมฺปนฺโนติ อุปสมฺปนฺโน หุตฺวา อจิรเมว. ๑- วูปกฏฺโฐติ วตฺถุกามกิเลสกาเมหิ
กาเยน เจว จิตฺเตน จ วูปกฏฺโฐ. อปฺปมตฺโตติ กมฺมฏฺฐาเน สตึ อวิชหนฺโต.
อาตาปีติ กายิกเจตสิกสงฺขาเตน วิริยาตาเปน อาตาปี. ปหิตตฺโตติ กาเย จ ชีวิเต
จ อนเปกฺขตาย เปสิตจิตฺโต วิสฺสฏฺฐอตฺตภาโว. ยสฺสตฺถายาติ ยสฺส อตฺถาย.
กุลปุตฺตาติ อาจารกุลปุตฺตา. สมฺมเทวาติ เหตุนาว การเณเนว. ตทนุตฺตรนฺติ ตํ
อนุตฺตรํ. พฺรหฺมจริยปริโยสานนฺติ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส ปริโยสานภูตํ อรหตฺตผลํ,
ตสฺส หิ อตฺถาย กุลปุตฺตา ปพฺพชฺชนฺติ. ทิฏเฐว ธมฺเมติ  อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว.
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวาติ อตฺตนาเยว ปญฺญาย ปจฺจกฺขํ กตฺวา, อปรปจฺจยํ
กตฺวาติ อตฺโถ. อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ ปาปุณิตฺวา สมฺปาเทตฺวา วิหาสิ, เอวํ
วิหรนฺโตปิ ๒- ขีณา  ชาติ ฯเปฯ อพฺภญฺญาสีติ.
      เอวมสฺส ปจฺจเวกฺขณภูมึ ทสฺเสตฺวา อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปตุํ
"อญฺญตโร โข ปนายสฺมา กสฺสโป อรหตํ อโหสี"ติ วุตฺตํ. ตตฺถ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. นจิรเมว              ฉ.ม. วิหรนฺโต จ
อญญฺตโรติ เอโก. อรหตนฺติ อรหนฺตานํ, ภควโต สาวกานํ อรหนฺตานํ
อพฺภนฺตโร อโหสีติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย. ยํ ยํ ปน อนฺตรนฺตรา น วุตฺตํ, ตํ
ตํ ตตฺถ ตตฺถ วุตฺตตฺตา ปากฏเมวาติ.
                  อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย
                     มหาสีหนาทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                              อฏฺฐมํ.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้า ๒๘๘-๓๐๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=4&A=7552&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=7552&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=260              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=5295              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=4073              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=4073              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]