ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔ ภาษาบาลีอักษรไทย ที.อ. (สุมงฺคล.๑)

                          ๖. มหาลิสุตฺต
                        พฺราหฺมณทูตวตฺถุวณฺณนา
      [๓๕๙] เอวมฺเม สุตํ ฯเปฯ เวสาลิยนฺติ มหาลิสุตฺตํ. ตตฺรายํ
อนุปุพฺพปทวณฺณนา. เวสาลิยนฺติ ปุนปฺปุนํ วิสาลภาวูปคมนโต เวสาลีติ ลทฺธ-
นามเก  นคเร. มหาวเนติ พหินคเร หิมวนฺเตน สทฺธึ เอกาพทฺธํ หุตฺวา ฐิตํ
สยํชาตวนํ    อตฺถิ, ยํ มหนฺตภาเวเนว มหาวนนฺติ วุจฺจติ, ตสฺมึ มหาวเน.
กูฏาคารสาลายนฺติ ตสฺมึ วนสณฺเฑ สํฆารามํ ปติฏฺฐเปสุํ, ตตฺถ กณฺณิกํ
โยเชตฺวา ถมฺภานํ อุปริ  กูฏาคารสาลาสงฺเขเปน เทววิมานสทิสํ ปาสาทํ อกํสุ, ตํ
อุปาทาย สกโลปิ สํฆาราโม "กูฏาคารสาลา"ติ ปญฺยายิตฺถ. ภควา ตํ เวสาลึ
อุปนิสฺสาย ตสฺมึ สํฆาราเม วิหรติ. เตน วุตฺตํ "เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน
กูฏาคารสาลายนฺ"ติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ยญฺญวาฏํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๘.

โกสลกาติ โกสลรฏฺฐวาสิโน. มาคธกาติ มคธรฏฺฐวาสิโน. กรณีเยนาติ อวสฺสํ กตฺตพฺพกมฺเมน. ยํ หิ อกาตุํปิ วฏฺฏติ, ตํ กิจฺจนฺติ วุจฺจติ. ยํ อวสฺสํ กาตพฺพเมว, ตํ กรณียํ นาม. [๓๖๐] ปฏิสลฺลีโน ภควาติ นานารมฺมณจารโต ปฏิกฺกมฺม สลฺลีโน นิลีโน, เอกีภาวํ อุปคมฺม เอกตฺตารมฺมเณ ฌานรตึ อนุภวตีติ อตฺโถ. ตตฺเถวาติ ตสฺมึเยว วิหาเร. เอกมนฺตนฺติ ตสฺมา ฐานา อปกฺกมฺม ตาสุ ตาสุ รุกฺขจฺฉายาสุ นิสีทึสุ. โอฏฺฐทฺธลิจฺฉวิวตฺถุวณฺณนา [๓๖๑] โอฏฺฐทฺโธติ อทฺโธฏฺฐตาย เอวํ ลทฺธนาโม. มหติยา ลิจฺฉวิปริสายาติ ปุเรภตฺตํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส ทานํ ทตฺวา ภควโต สนฺติเก อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐหิตฺวา คนฺธมาลาทีนิ คาหาเปตฺวา อุคฺโฆสนาย มหตึ ลิจฺฉวิราชปริสํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ตาย นีลปีตาทิวณฺณวตฺถาภรณวิเลปนปฏิมณฺฑิตาย ตาวตึสปริสสปฺปฏิภาคาย มหติยา ลิจฺฉวิปริสาย สทฺธึ อุปสงฺกมิ. อกาโล โข มหาลีติ ตสฺส โอฏฺฐทฺธสฺส มหาลีติ มูลนามํ, เตน มูลนามมตฺเตน นํ เถโร มหาลีติ อาลปติ. เอกมนฺตํ นิสีทีติ ปฏิรูปาสุ รุกฺขจฺฉายาสุ ตาย ลิจฺฉวิปริสาย สทฺธึ รตนตฺตยสฺส วณฺณํ กถยนฺโต นิสีทิ. [๓๖๒] สีโห สมณุทฺเทโสติ อายสฺมโต นาคิตสฺส ภาคิเนยฺโย สตฺตวสฺสกาเล ปพฺพชิตฺวา สาสเน ยุตฺตปยุตฺโต "สีโห"ติ เอวํนามโก สามเณโร, โส กิร ตํ มหาปริสํ ทิสฺวา "อยํ ปริสา มหตี สกลํ วิหารํ ปูเรตฺวา นิสินฺนา, อทฺธา ภควา อชฺช อิมิสฺสา ปริสาย มหนฺเตน อุสฺสาเหน ธมฺมํ เทเสสฺสติ, ยนฺนูนาหํ อุปชฺฌายสฺสาจิกฺขิตฺวา ภควโต มหาปริสาย สนฺนิปติตภาวํ อาโรจาเปยฺยนฺ"ติ จินฺเตตฺวา เยนายสฺมา นาคิโต เตนุปสงฺกมิ. ภนฺเต กสฺสปาติ เถรํ โคตฺเตน อาลปติ. เอสา ชนตาติ เอโส ชนสมูโห. ตฺวญฺเญว ภควโต อาโรเจหีติ สีโห กิร ภควโต วิสฺสาสิโก, อยํ หิ เถโร ถูลสรีโร, เตนสฺส ๑- สรีรครุตาย อุฏฺฐานนิสชฺชาทีสุ อาลสิยภาโว อีสกํ @เชิงอรรถ: ก. เถรสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๙.

อปฺปหีโน วิย โหติ. อถายํ สามเณโร ภควโต กาเลน กาลํ วตฺตํ กโรติ. เตน นํ เถโร "ตฺวํปิ ๑- ทสพลสฺส วิสฺสาสิโก"ติ วตฺวา "คจฺฉ, ตฺวญฺเญว อาโรเจหี"ติ อาห. วิหารปจฺฉายายนฺติ วิหารจฺฉายายํ, กูฏาคารมหาเคหจฺฉายาย ผริโตกาเสติ อตฺโถ. สา กิร กูฏาคารสาลา ทกฺขิณุตฺตรโต ทีฆา ปาจีนมุขา, เตนสฺสา ปุรโต มหตี ฉายา ปตฺถฏา โหติ, สีโหปิ ๒- ตตฺถ ภควโต อาสนํ ปญฺญเปสิ. [๓๖๓] อถโข ภควา ทฺวารนฺตเรหิ เจว วาตปานนฺตเรหิ จ นิกฺขมิตฺวา วิธาวนฺตีหิ ๓- วิปฺผรนฺตีหิ ฉพฺพณฺณาหิ พุทฺธรํสีหิ สํสูจิตนิกฺขมโน วลาหกนฺตรโต ปุณฺณจนฺโท วิย กูฏาคารสาลโต นิกฺขมิตฺวา ปญฺญตฺตปวรพุทฺธาสเน นิสีทิ. เตน วุตฺตํ "อถโข ภควา วิหารา นิกฺขมฺม วิหารปจฺฉายาย ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ"ติ. [๓๖๔] ปุริมานิ ภนฺเต ทิวสานิ ปุริมตรานีติ เอตฺถ หิยฺโยทิวสํ ปุริมํ นาม, ตโต ปรํ ปุริมตรํ, ตโต ปฏฺฐาย ปน สพฺพานิ ปุริมานิ เจว ปุริมตรานิ จ โหนฺติ. ยทคฺเคติ มูลทิวสโต ปฏฺฐาย ยํ ทิวสํ อคฺคํ ปรโกฏึ กตฺวา วิหรามีติ อตฺโถ, ยาว วิหาสินฺติ วุตฺตํ โหติ. อิทานิ ตสฺส ปริมาณํ ทสฺเสนฺโต "น จิรํ ตีณิ วสฺสานี"ติ อาห. อถวา, ยทคฺเคติ ยํ ทิวสํ อคฺคํ กตฺวา น จิรํ ตีณิ วสฺสานิ วิหรามีติ อตฺโถ, ยํ ทิวสํ อาทึ กตฺวา น จิรํ วิหาสึ, ตีณิเยว วสฺสานีติ วุตฺตํ โหติ. อยํ กิร ภควโต ปตฺตจีวรํ คณฺหนฺโต ตีณิ สํวจฺฉรานิ ภควนฺตํ อุปฏฺฐาสิ, ตํ สนฺธาย เอวํ วทติ. ปิยรูปานีติ ปิยชาติกานิ สาตชาติกานิ. กามูปสญฺหิตานีติ กามสฺสาทยุตฺตานิ. รชนียานีติ ราคชนกานิ. โน จ โข ทิพฺพานิ สทฺทานีติ กสฺมา สุนกฺขตฺโต ตานิ น สุณาติ, โส กิร ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ทิพพจกฺขุปริกมฺมํ ยาจิ, ตสฺส ภควา อาจิกฺขิ, โส ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปนฺโน ทิพฺพจกฺขุํ อุปฺปาเทตฺวา เทวตานํ รูปานิ ทิสฺวา จินฺเตสิ "อิมสฺมึ สรีรสณฺฐาเน สทฺเทน มธุเรน ภวิตพฺพํ, กถนฺนุโข นํ สุเณยฺยนฺ"ติ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ทิพฺพโสตปริกมฺมํ ปุจฺฉิ. อยญฺจ อตีเต เอกํ @เชิงอรรถ: ม. ตฺวํ ปน ม. สีโห จ, ฉ.ม., อิ. สีโห ฉ.ม., อิ. วิธาวนฺตาหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๐.

สีลวนฺตํ ภิกฺขุํ กณฺณสงฺขลิยํ ๑- ปหริตฺวา พธิรมกาสิ. ตสฺมา ปริกมฺมํ กโรนฺโตปิ อภพฺโพ ทิพฺพโสตาธิคมสฺส. ๒- เตนสฺส ภควา ปริกมฺมํ น กเถสิ. โส เอตฺตาวตา ภควติ อาฆาตํ พนฺธิตฺวา จินฺเตสิ "อทฺธา สมณสฺส โคตมสฺส เอวํ โหติ `อหํปิ ขตฺติโย, อยํปิ ขตฺติโย, สจสฺส ญาณํ วฑฺฒิสฺสติ, อยํปิ สพฺพญฺญู ภวิสฺสตี'ติ อุสูยาย มยฺหํ น กเถสี"ติ. โส อนุกฺกเมน คิหิภาวํ ปตฺวา ตมตฺถํ มหาลิลิจฺฉวิโน กเถนฺโต เอวมาห. เอกํสภาวิตสมาธิวณฺณนา [๓๖๖-๓๗๑] เอกํสภาวิโตติ เอกํสาย เอกโกฏฺฐาสาย ภาวิโต, ทิพฺพานํ วา รูปานํ ทสฺสนตฺถาย, ทิพฺพานํ วา สทฺทานํ สวนตฺถาย ภาวิโตติ อตฺโถ. ติริยนฺติ อนุทิสาย. อุภยํสภาวิโตติ อุภยํสาย อุภยโกฏฺฐาสาย ภาวิโตติ อตฺโถ. อยํ โข มหาลิ เหตูติ อยํ ทิพฺพานํเยว รูปานํ ทสฺสนาย เอกํสภาวิโต สมาธิ เหตุ. [๓๗๒] อิมมตฺถํ สุตฺวา โส ลิจฺฉวี จินฺเตสิ "อิทํ ทิพฺพโสเตน สทฺทสุณนํ ๓- อิมสฺมึ สาสเน อุตฺตมตฺถภูตํ มญฺเญ, อิมสฺส นูน อตฺถาย เอเต ภิกฺขู ปญฺญาสมฺปิ สฏฺฐิปิ วสฺสานิ อปณฺณกํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ, ยนฺนูนาหํ ทสพลํ เอตมตฺถํ ปุจฺเฉยฺยนฺ"ติ. ตโต ตมตฺถํ ปุจฺฉนฺโต "เอตาสํ นูน ภนฺเภ"ติ อาทิมาห. สมาธิภาวนานนฺติ เอตฺถ สมาธิเยว สมาธิภาวนา, อุภยํสภาวิตานํ สมาธีนนฺติ อตฺโถ. อถ ยสฺมา สาสนโต พาหิรา เอตา สมาธิภาวนา, น อชฺฌตฺติกา. ตสฺมา ตา ปฏิกฺขิปิตฺวา ยทตฺถํ ภิกฺขู พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ, เต ทสฺเสนฺโต ภควา "น โข มหาลี"ติ อาทิมาห. จตุอริยผลวณฺณนา [๓๗๓] ติณฺณํ สํโยชนานนฺติ สกฺกายทิฏฺฐิอาทีนํ ติณฺณํ พนฺธนานํ. ตานิ หิ วฏฺฏทุกฺขมเย ๔- รเถ สตฺเต สํโยเชนฺติ, ตสฺมา สํโยชนานีติ วุจฺจนฺติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. กณฺณสกฺขลิยํ ฉ.ม., อิ. ทิพฺพโสตาธิคมาย @ ก. สทฺทํ สุณาติ ฉ.ม. วฏฺฏทุกฺขภเย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๑.

โสตาปนฺโน โหตีติ มคฺคโสตํ อาปนฺโน โหติ. อวินิปาตธมฺโมติ จตูสุ อปาเยสุ อปตนธมฺโม. นิยโตติ ธมฺมนิยาเมน นิยโต. สมฺโพธิปรายโนติ อุปริมคฺคตฺตยสงฺขาตา สมฺโพธิ ปรํ อยนํ อสฺส, อเนน วา ปตฺตพฺพาติ สมฺโพธิปรายโน. ตนุตฺตาติ ปริยุฏฺฐานมนฺทตาย จ กทาจิ กรหจิ อุปฺปตฺติยา จ ตนุภาวา. โอรมฺภาคิยานนฺติ เหฏฺฐาภาคิยานํ, เยหิ พทฺโธ อุปริสุทฺธาวาสภูมิยํ นิพฺพตฺติตุํ น สกฺโกติ. โอปปาติโกติ เสสโยนิปฏิกฺเขปวจนเมตํ. ตตฺถ ปรินิพฺพายีติ ตสฺมึ อุปริภเวเยว ปรินิพฺพานธมฺโม. อนาวตฺติธมฺโมติ ตโต พฺรหฺมโลกา ปุน ปฏิสนฺธิวเสน อนาวตฺตนธมฺโม. เจโตวิมุตฺตินฺติ จิตฺตวิสุทฺธึ, สพฺพกิเลสพนฺธนวิมุตฺตสฺส อรหตฺตผลจิตฺตสฺเสตํ อธิวจนํ. ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ เอตฺถาปิ สพฺพกิเลสพนฺธนวิมุตฺตา อรหตฺตผลปญฺญาว ปญฺญาวิมุตฺตีติ เวทิตพฺพา. ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว. สยนฺติ สามํ. อภิญฺญาติ อภิชานิตฺวา. สจฺฉิกตฺวาติ ปจฺจกฺขํ กตฺวา. อถวา, อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวาติ อภิญฺญาย อภิวิสิฏฺเฐน ญาเณน สจฺฉิกริตฺวาติปิ อตฺโถ. อุปสมฺปชฺชาติ ปตฺวา ปฏิลภิตฺวา. อริยอฏฺฐงฺคิกมคฺควณฺณนา [๓๗๔-๓๗๕] อิทํ สุตฺวา ลิจฺฉวิราชา ๑- จินฺเตสิ "อยํ วรธมฺโม ๒- น สกุเณน วิย อุปฺปติตฺวา นาปิ โคธาย วิย อุเรน คนฺตฺวา สกฺกา ปฏิวิชฺฌิตุํ, อทฺธา ปน อิมํ ปฏิวิชฺฌนฺตสฺส ปุพฺพภาคปฏิปทาย ภวิตพฺพํ, ปุจฺฉามิ ตาว นนฺ"ติ. ตโต ภควนฺตํ ปุจฺฉนฺโต "อตฺถิ ปน ภนฺเต"ติ อาทิมาห. อฏฺฐงฺคิโกติ ปญฺจงฺคิกํ ตุริยํ วิย, อฏฺฐงฺคิโก คาโม วิย จ อฏฺฐงฺคมตฺโตเยว หุตฺวา อฏฺฐงฺคิโก, น องฺคโต อญฺโญ มคฺโค นาม อตฺถิ. เตเนวาห "เสยฺยถีทํ? "สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธี"ติ. ตตฺถ สมฺมาทสฺสนลกฺขณา สมฺมาทิฏฺฐิ. สมฺมาอภินิโรปนลกฺขโณ สมฺมาสงฺกปฺโป. สมฺมาปริคฺคหณลกฺขณา สมฺมาวาจา. สมฺมาสมุฏฺฐาปนลกฺขโณ สมฺมากมฺมนฺโต. สมฺมาโวทาปนลกฺขโณ สมฺมาอาชีโว. @เชิงอรรถ: สี. ลิจฺฉวิ ฉ.ม., อิ. ปน ธมฺโม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๒.

สมฺมาปคฺคหณลกฺขโณ สมฺมาวายาโม. สมฺมาอุปฏฺฐานลกฺขณา สมฺมาสติ. สมฺมาสมาธานลกฺขโณ สมฺมาสมาธิ. เอเตสุ เอเกกสฺส ตีณิ ตีณิ กิจฺจานิ โหนฺติ. เสยฺยถีทํ, สมฺมาทิฏฺฐิ ตาว อญฺเญหิปิ อตฺตโน ปจฺจนีกกิเลเสหิ สทฺธึ มิจฺฉาทิฏฺฐึ ปชหติ, นิโรธํ อารมฺมณํ กโรติ, สมฺปยุตฺตธมฺเม จ วิปสฺสติ ตปฺปฏิจฺฉาทกโมหวิธมนวเสน อสมฺโมหโต. สมฺมาสงฺกปฺปาทโยปิ ตเถว มิจฺฉาสงฺกปฺปาทีนิ ปชหนฺติ, นิโรธํ จ อารมฺมณํ กโรนฺติ, วิเสสโต ปเนตฺถ สมฺมาสงฺกปฺโป สหชาตธมฺเม อภินิโรเปติ. สมฺมาวาจา สมฺมา ปริคฺคณฺหติ. สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมา สมุฏฺฐาเปติ สมฺมาอาชีโว สมฺมา โวทาเปติ. สมฺมาวายาโม สมฺมา ปคฺคณฺหาติ. สมฺมาสติ สมฺมา อุปฏฺฐาเปติ. สมฺมาสมาธิ สมฺมา ปทหติ. อปิ เจสา สมฺมาทิฏฺฐิ นาม ปุพฺพภาเค นานาขณา นานารมฺมณา โหติ, มคฺคกฺขเณ เอกกฺขณา เอการมฺมณา. กิจฺจโต ปน "ทุกฺเข ญาณนฺ"ติ ๑- อาทีนิ จตฺตาริ นามานิ ลภติ. สมฺมาสงฺกปฺปาทโยปิ ปุพฺพภาเค นานาขณา นานารมฺมณา โหนฺติ, มคฺคกฺขเณ เอกกฺขณา เอการมฺมณา. เตสุ สมฺมาสงฺกปฺโป กิจฺจโต เนกฺขมฺมสงฺกปฺโป"ติอาทีนิ ตีณิ นามานิ ลภติ. สมฺมาวาจาทโย ติสฺโส วิรติโยปิ โหนฺติ, เจตนาทโยปิ, มคฺคกฺขเณ ปน วิรติเยว. สมฺมาวายาโม สมฺมาสตีติ อิทํปิ ทฺวยํ กิจฺจโต สมฺมปฺปธานสติปฏฺฐานวเสน จตฺตาริ นามานิ ลภติ. สมฺมาสมาธิ ปน ปุพฺพภาเคปิ มคฺคกฺขเณปิ สมฺมาสมาธิเยว. อิติ อิเมสุ อฏฺฐสุ ธมฺเมสุ ภควตา นิพฺพานาธิคมาย ปฏิปนฺนสฺส โยคิโน พหูปการตฺตา ๒- ปฐมํ สมฺมาทิฏฺฐิ เทสิตา. อยํ หิ "ปญฺญา ปญฺญาปชฺโชโต ปญฺญาสตฺถนฺ"ติ ๓- จ วุตฺตา. ตสฺมา เอตาย ปุพฺพภาเค วิปสฺสนาญาณสงฺขาตาย สมฺมาทิฏฺฐิยา อวิชฺชนฺธการํ วิธมิตฺวา กิเลสโจเร ฆาเตนฺโต เขเมน โยคาวจโร นิพฺพานํ ปาปุณาติ. เตน วุตฺตํ "นิพฺพานาธิคมาย ปฏิปนฺนสฺส โยคิโน พหูปการตฺตา ปฐมํ สมฺมาทิฏฺฐิ เทสิตา"ติ. สมฺมาสงฺกปฺโป ปน ตสฺสา พหูปกาโร, ตสฺมา ตทนนฺตรํ วุตฺโต. ยถา หิ เหรญฺญิโก หตฺเถน ปริวตฺเตตฺวา ปริวตฺเตตฺวา จกฺขุนา กหาปณํ @เชิงอรรถ: อภิ วิภงฺค. ๓๕/๔๘๗/๒๘๓ สี., อิ. พหุการตฺตา อภิ. สํ. ๓๔/๒๐/๒๔

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๓.

โอโลเกนฺโต "อยํ เฉโกติ อยํ กูโฏ"ติ ชานาติ. เอวํ โยคาวจโรปิ ปุพฺพภาเค วิตกฺเกน วิตกฺเกตฺวา วิตกฺเกตฺวา วิปสฺสนาปญฺญาย โอโลกยมาโน "อิเม ธมฺมา กามาวจรา อิเม ธมฺมา รูปาวจราทโย"ติ ปชานาติ. ยถา วา ปน ปุริเสน โกฏิยํ คเหตฺวา ปริวตฺเตตฺวา ปริวตฺเตตฺวา ทินฺนํ มหารุกฺขํ ตจฺฉโก วาสิยา ตจฺเฉตฺวา กมฺเม อุปเนติ, เอวํ วิตกฺเกน วิตกฺเกตฺวา วิตกฺเกตวา ทินฺเน ธมฺเม โยคาวจโร ปญฺญาย "อิเม กามาวจรา, อิเม รูปาวจรา"ติ อาทินา นเยน ปริจฺฉินฺทิตฺวา กมฺเม อุปเนติ. เตน วุตฺตํ "สมฺมาสงฺกปฺโป ปน ตสฺสา พหูปกาโร, ตสฺมา ตทนนฺตรํ วุตฺโต"ติ. สฺวายํ ยถา สมฺมาทิฏฺฐิยา เอวํ สมฺมา- วาจายปิ อุปการโก. ยถาห `ปุพฺเพ โข คหปติ ๑- วิตกฺเกตฺวา วิจาเรตฺวา ปจฺฉา วาจํ ภินฺทตี"ติ ๒- ตสฺมา ตทนนฺตรํ สมฺมาวาจา วุตฺตา. ยสฺมา ปน "อิทญฺจิทญฺจ กริสฺสามาติ ปฐมํ วาจาย สํวิทหิตฺวา โลเก กมฺมนฺเต ปโยเชนฺติ, ตสฺมา วาจา กายกมฺมสฺส อุปการิกาติ สมฺมาวาจาย อนนฺตรํ สมฺมากมฺมนฺโต วุตฺโต. จตุพฺพิธํ ปน วจีทุจฺจริตํ ติวิธญฺจ กายทุจฺจริตํ ปหาย อุภยํ สุจริตํ ปูเรนฺตสฺเสว ยสฺมา อาชีวฏฺฐมกํ สีลํ ปูรติ, น อิตรสฺส ตสฺมา ตทุภยานนฺตรํ สมฺมาอาชีโว วุตฺโต. เอวํ วิสุทฺธาชีเวน ปน "ปริสุทฺโธ เม อาชีโว"ติ เอตฺตาวตา จ ปริโตสํ กตฺวา ๓- สุตฺตปฺปมตฺเตน วิหริตุํ น ยุตฺตํ, อถโข "สพฺพิริยาปเถสุ อิทํ วิริยํ สมารภิตพฺพนฺ"ติ ทสฺเสตุํ ตทนนฺตรํ สมฺมาวายาโม วุตฺโต. ตโต "อารทฺธวิริเยนาปิ กายาทีสุ จตูสุ วตฺถูสุ สติ สุปติฏฺฐิตา ๔- กาตพฺพา"ติ ทสฺสนตฺถํ ตทนนฺตรํ สมฺมาสติ เทสิตา ยสฺมา ปเนวํ สุปติฏฺฐิตา ๔- สติ สมาธิสฺสูปการานุปการานํ ธมฺมานํ คติโย สมนฺเนสิตฺวา ปโหติ เอกตฺตารมฺมเณ จิตฺตํ สมาธาตุํ, ตสฺมา สมฺมาสติยา อนนฺตรํ สมฺมาสมาธิ เทสิโตติ เวทิตพฺโพ. เอเตสํ ธมฺมานํ สจฺฉิกิริยายาติ เอเตสํ โสตาปตฺติผลาทีนํ ปจฺจกฺขกิริยตฺถาย. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อาวุโส วิสาข ม.มู. ๑๒/๔๖๓,/๔๑๓, @ ฉ.ม. อกตฺวา ๔-๔ ฉ.ม. สูปฏฺฐิตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๔.

เทฺวปพฺพชิตวตฺถุวณฺณนา [๓๗๖-๓๗๗] เอกมิทาหนฺติ อิทํ กสฺมา อารทฺธํ? อยํ กิร ราชา "รูปํ อตฺตา"ติ เอวํลทฺธิโก, เตนสฺส เทสนาย จิตฺตํ นาธิมุจฺจติ. อถ ภควตา ตสฺส ลทฺธิยา อาวิกรณตฺถํ เอกํ การณํ อาหริตุํ อิทมารทฺธํ. ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ:- อหํ เอกํ สมยํ โฆสิตาราเม วิหรามิ, ตตฺร วสนฺตํ มํ เต เทฺว ปพฺพชิตา เอวํ ปุจฺฉึสุ. อถาหํ เตสํ พุทฺธุปฺปาทํ ทสฺเสตฺวา ตนฺติธมฺมํ นาม กเถนฺโต อิทมโวจํ "อาวุโส สทฺธาสมฺปนฺโน นาม กุลปุตฺโต เอวรูปสฺส สตฺถุสาสเน ปพฺพชิโต เอวํ ติวิธํ สีลํ ปูเรตฺวา ปฐมชฺฌานาทีนิ ปตฺวา ฐิโต ตํ ชีวนฺ'ติ อาทีนิ วเทยฺย, ยุตฺตํ นุ โข เอตมสฺสา"ติ. ตโต เตหิ "ยุตฺตนฺติ วุตฺเต "อหํ โข ปเนตํ อาวุโส เอวํ ชานามิ, เอวํ ปสฺสามิ อถ จ ปนาหํ น วทามี"ติ ตํ วาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อุตฺตรึ ๑- ขีณาสวํ ทสฺเสตฺวา "อิมสฺส เอวํ วตฺตุํ น ยุตฺตนฺ"ติ อโวจํ. เต มม วจนํ สุตฺวา อตฺตมนา อเหสุนฺติ. เอวํ วุตฺเต โสปิ อตฺตมโน อโหสิ. เตนาห "อิทมโวจ ภควา. อตฺตมโน โอฏฺฐทฺโธ ลิจฺฉวิ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺที"ติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย มหาลิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ฉฏฺฐํ. ------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้า ๒๗๗-๒๘๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=4&A=7282&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=7282&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=239              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=4399              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=3820              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=3820              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]