อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                       สมุคฺคชาตกํ
     กุโต นุ อาคจฺฉถาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุกฺกณฺฐิต-
ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตํ หิ สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉิตฺวา
สจฺจํ ภนฺเตติ วุตฺเต กสฺมา ภิกฺขุ มาตุคามํ ปตฺเถสิ มาตุคาโม
นาเมส อสพฺโภ อกตญฺญู ปุพฺเพ ทานวรกฺขสาปิ คิลิตฺวา กุจฺฉินา
ปริหรนฺโตปิ มาตุคามํ รกฺขิตุํ เอกปุริสนิสฺสิตํ กาตุํ นาสกฺขึสุ ตฺวํ
กถํ สกฺขิสฺสสีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต กาเม
ปหาย หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อภิญฺญา จ
สมาปตฺติโย จ นิพฺพตฺเตตฺวา ผลาผเลหิ ยาเปนฺโต วิหาสิ ฯ ตสฺส
ปณฺณสาลาย อวิทูเร เอโก ทานวรกฺขโส วสติ ฯ โส อนฺตรนฺตรา
มหาสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุณาติ ฯ อฏฺวิยํ ปน มนุสฺสานํ
สญฺจรณมคฺเค ฐตฺวา อาคตาคเต มนุสฺเส ทิสฺวา คเหตฺวา ขาทติ ฯ
ตสฺมึ กาเล เอกา กาสิกรฏฺเฐ กุลธีตา อุตฺตมรูปธรา อญฺญตรสฺมึ
ปจฺจนฺตคาเม นิวิฏฺฐา โหติ ฯ ตสฺสา เอกทิวสํ มาตาปิตูนํ ทสฺสนตฺถาย
อาคนฺตฺวา ปจฺจาคมนกาเล ปริวารมนุสฺเส ทิสฺวา โส ทานโว
เภรวรูเปน ปกฺขนฺทิ ฯ มนุสฺสา คหิตคหิตา วุฏฺฐานิ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายึสุ ฯ
ทานโว ยาเน นิสินฺนํ อภิรูปํ มาตุคามํ ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺโต หุตฺวา
ตํ อตฺตโน คุหํ เนตฺวา ภริยํ อกาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย สปฺปิตณฺฑุล-
มจฺฉมํสาทีนิ เจว มธุรผลานิ จ อาหริตฺวา ตํ โปเสสิ วตฺถาลงฺกาเรหิ
จ ตํ อลงฺกริตฺวา รกฺขนตฺถาย เอกสฺมึ กรณฺฑเก นิปชฺชา-
เปตฺวา กรณฺฑกํ คิลิตฺวา กุจฺฉินา ปริหรติ ฯ โส เอกทิวสํ
นหายิตุกามตาย เอกํ สรํ คนฺตฺวา กรณฺฑกํ อุคฺคิลิตฺวา ตํ ตโต
นีหริตฺวา นหาเปตฺวา วิลิมฺเปตฺวา อลงฺกริตฺวา โถกํ ตว สรีรํ
อุตุํ คณฺหาเปหีติ ตํ กรณฺฑกสมีเป ฐเปตฺวา สยํ นหานติตฺถํ
โอตริตฺวา ตํ อนาสงฺกมาโน โถกํ ทูรํ คนฺตฺวา นหายิ ฯ ตสฺมึ
สมเย วายุสฺส ปุตฺโต นาม วิชฺชาธโร สนฺนทฺธขคฺโค อากาเสน
คจฺฉติ ฯ สา ตํ ทิสฺวา อถ เอหีติ หตฺถมุทฺธมกาสิ ฯ วิชฺชาธโร
ขิปฺปํ โอตริ ฯ อถ นํ สา กรณฺฑเก ปกฺขิปิตฺวา ทานวสฺส
อาคมนํ โอโลเกนฺตี กรณฺฑกุปริ นิสีทิตฺวา ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
ตสฺส อตฺตานํ ทสฺเสตฺวา ตสฺมึ กรณฺฑกสมีปํ อสมฺปตฺเตเยว กรณฺฑกํ
วิวริตฺวา อนฺโต ปวิสิตฺวา วิชฺชาธรสฺส อุปริ นิปชฺชิตฺวา อตฺตโน
สาฏกํ ปารุปิ ฯ ทานโว อาคนฺตฺวา กรณฺฑกํ อโสเธตฺวาว มาตุ-
คาโมเยว เมติ สญฺญาย กรณฺฑกํ คิลิตฺวา อตฺตโน คุหํ คจฺฉนฺโต
อนฺตรามคฺเค ตาปโส เม จิรํ ทิฏฺโฐ อชฺช ตาว นํ วนฺทิสฺสามีติ
ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตาปโสปิ นํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
ทฺวินฺนํ ชนานํ กุจฺฉิคตภาวํ ญตฺวา สลฺลปนฺโต ปฐมํ คาถมาห
                กุโต นุ อาคจฺฉถ โภ ตโย ชนา
                สฺวาคตา เอถ นิสีทาถาสเน
                กจฺจิตฺถ โภนฺโต กุสลํ อนามยํ
                จิรสฺสพฺภาคมนํ หิ โว อิธาติ ฯ
     ตตฺถ โภติ อาลปนํ ฯ กจฺจิตฺถาติ กจฺจิ โหถ ภวถ
วิชฺชถ ฯ โภนฺโตติ ปุนปิ อาลปนฺโตว อาห ฯ กุสลํ อนามยนฺติ
กจฺจิ ตุมฺหากํ กุสลํ อาโรคฺยํ ฯ จิรสฺสพฺภาคมนํ หิ โว อิธาติ
อชฺช ตุมฺหากํ อิธ อพฺภาคมนญฺจ จิรสฺสํ ชาตํ ฯ
     ตํ สุตฺวา ทานโว อหํ อิมสฺส ตาปสสฺส สนฺติกํ เอโกว
อาคโต อยญฺจ ตาปโส ตโย ชนาติ วทติ กินฺนาเมส กเถสิ
กินฺนุ โข โส สภาวํ ญตฺวา กเถติ อุทาหุ อุมฺมตฺตโก หุตฺวา
วิลปตีติ จินฺเตตฺวา ตาปสํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิตฺวา
เตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต ทุติยํ คาถมาห
                อหเมว เอโก อิธมชฺช ปตฺโต
                น จาปิ เม ทุติโย โกจิ วิชฺชติ
                กิเมว สนฺธาย เต ภาสิตํ อิเส
                กุโต นุ อาคจฺฉถ โภ ตโย ชนาติ ฯ
     ตตฺถ อิธมชฺชาติ อิธ อชฺช ฯ กิเมว สนฺธาย เต ภาสิตํ
อิเสติ ภนฺเต อิสิ กินฺนาเมตํ สนฺธาย ตยา ภาสิตํ ปากฏํ เม
กตฺวา กเถหีติ ฯ
     ตาปโส เอกํเสเนวาวุโส โสตุกาโมสีติ ฯ อาม ภนฺเตติ ฯ
เตนหิ สุณาหีติ วตฺวา ตติยํ คาถมาห
                ตฺวญฺจ เอโก ภริยา จ เต ปิยา
                สมุคฺคปกฺขิตฺตนิกิณฺณมนฺตเร
                สา รกฺขิตา กุจฺฉิคตา จ เต สทา
                วายุสฺส ปุตฺเตน สหา ตหึ รตาติ ฯ
     ตตฺถ ตฺวญฺจ เอโกติ ปฐมํ ตาว ตฺวํ เอโก ฯ ปกฺขิตฺตนิกิณฺณ-
มนฺตเรติ ปกฺขิตฺตานิกิณฺณอนฺตเร ตํ ตตฺถ ภริยํ รกฺขิตุกาเมน สทา
ตยา สมุคฺเค ปกฺขิตฺตา สทฺธึ สมุคฺเคน นิกิณฺณา อนฺตเร อนฺโตกุจฺฉิยํ
ฐปิตาติ อตฺโถ ฯ วายุสฺส ปุตฺเตน สหาติ เอวํนามเกน
วิชฺชาธเรน สทฺธึ ฯ ตหึ รตาติ ตตฺถ ตว อนฺโตกุจฺฉิยญฺเญว
กิเลสรติยา รตา ฯ โส ทานิ ตฺวํ มาตุคามํ เอกปุริสนิสฺสิตํ
กริสฺสามีติ กุจฺฉินาปิ ปริหรนฺโต ตสฺสา ชารมฺปิ อุกฺขิปิตฺวา จรสีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ทานโว วิชฺชาธารา นาม พหุมายา โหนฺติ
สจสฺส ขคฺโค หตฺถคโต ภวิสฺสติ กุจฺฉึ เม ผาเลตฺวาปิ ปลายิสฺสตีติ
ภีตตสิโต หุตฺวา ขิปฺปํ กรณฺฑกํ อุคฺคิลิตฺวา ปุรโต ฐเปสิ ฯ
     สตฺถา อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา ตํ ปวตฺตึ ปกาเสนฺโต จตุตฺถํ
คาถมาห
                สํวิคฺครูโป อิสินา พฺยากโต
                โส ทานโว ฉมฺภิ สมุคฺคิลิตฺวา
                อทฺทกฺขิ ภริยํ สุจิมาลธารินึ
                วายุสฺส ปุตฺเตน สหา ตหึ รตนฺติ ฯ
     ตตฺถ อทฺทกฺขีติ กรณฺฑกํ วิวริตฺวา อทฺทส ฯ
     กรณฺฑเก ปน วิวฏมตฺเตเยว วิชฺชาธโร วิชฺชํ ปริชปฺปิตฺวา
ขคฺคํ คเหตฺวา อากาสํ ปกฺขนฺทิ ฯ ตํ ทิสฺวา ทานโว มหาสตฺตสฺส
ตุสฺสิตฺวา ถุติปุพฺพงฺคมา เสสคาถา อภาสิ
                สุทิฏฺฐรูปุคฺคตปานุวตฺตินา
                หีนา นรา เย ปมุทาวสงฺคตา
                ยถา หเว ปาณริเวตฺถ รกฺขิตา
                ทุฏฺฐา มยิ อญฺญมภิปฺปโมทติ ฯ
                ทิวา จ รตฺโต จ มยา อุปฏฺฐิตา
                ตปสฺสินา โชติริวา วเน วสํ
                สา ธมฺมมุกฺกมฺม อธมฺมมาจริ
                อกฺรียรูโป ปมุทาหิ สนฺถโว ฯ
                สรีรมชฺฌมฺหิ ฐิตาติ มญฺญิหํ
                มยฺหํ อยนฺติ อสตํ อสญฺญตํ
                สา ธมฺมมุกฺกมฺม อธมฺมมาจริ
                อกฺรียรูโป ปมุทาหิ สนฺถโว
                สุรกฺขิตมฺเมติ กถนฺนุ วิสฺสเส
                อเนกจิตฺตาสุ น เหตฺถ รกฺขนา
                เอตา หิ ปาตาลปปาตสนฺนิภา
                เอตฺถปฺปมตฺโต พฺยสนํ นิคจฺฉติ ฯ
                ตสฺมา หิ เต สุขิโน วีตโสกา
                เย มาตุคามาหิ จรนฺติ นิสฺสฏา
                เอตํ สิวํ อุตฺตมมาภิปตฺถยํ
                น มาตุคาเมหิ กเรยฺย สนฺถวนฺติ ฯ
     ตตฺถ สุทิฏฺฐรูปุคฺคตปานุวตฺตินาติ ภนฺเต อิสิ อุคฺคตปานุวตฺตินา
ตยา สุทิฏฺฐรูปํ อิทํ การณํ ฯ หีนาติ นีจา ฯ ยถา หเว ปาณริเวตฺถ
รกฺขิตาติ เอตฺถ อยํ มยา อตฺตโน ปาณา วิย เอตฺถ อนฺโตกุจฺฉิยํ
ปริหรนฺเตน รกฺขิตา ฯ ทุฏฺฐา มยีติ อิทานิ มยิ มิตฺตทุพฺภิกมฺมํ
กตฺวา ทุฏฺฐา อญฺญํ ปุริสํ อภิปฺปโมทติ ฯ โชติริวา วเน วสนฺติ
วเน วสนฺเตน ตปสฺสินา อคฺคิ วิย มยา อุปฏฺฐิตา ปริจริตา ฯ
สา ธมฺมมุกฺกมฺมาติ สา เอสา ธมฺมํ อุกฺกมิตฺวา อติกฺกมิตฺวา ฯ
อกฺรียรูโปติ อกตฺตพฺพรูโป ฯ สรีรมชฺฌมฺหิ ฐิตาติ มญฺญิหํ มยฺหํ
อยนฺติ อสตํ อสญฺญตนฺติ อิมํ อสตํ อสปฺปุริสธมฺมสมนฺนาคตํ อสญฺญตํ
ทุสฺสีลํ มยฺหํ สรีรมชฺฌมฺหิ ฐิตาติ จ มยฺหํ อยนฺติ จ มญฺญามิ ฯ
สุรกฺขิตมฺเมติ กถนฺนุ วิสฺสเสติ อยํ มยา สุรกฺขิตาติ กถํ ปณฺฑิโต
วิสฺสาเสยฺย ยตฺร หิ นาม มาทิโสปิ อตฺตโน กุจฺฉิยํ รกฺขนฺโต
รกฺขิตุํ นาสกฺขิ ฯ ปาตาลปปาตสนฺนิภาติ โลกสฺสาเทน ทุปฺปูรณียตฺตา
มหาสมุทฺเท ปาตาลสงฺขาเตน ปปาเตน สทิสา ฯ เอตฺถปฺปมตฺโตติ
เอวรูเปสุ เอตาสุ นิคฺคุณาสุ ปมตฺโต ปุริโส มหาพฺยสนํ ปาปุณาติ ฯ
ตสฺมา หีติ ยสฺมา มาตุคามวสงฺคตา มหาวินาสํ ปาปุณนฺติ ตสฺมา
เย มาตุคามาหิ นิสฺสฏา หุตฺวา จรนฺติ เต สุขิโน ฯ เอตํ
สิวนฺติ ยเทตํ มาตุคามโต นิสฺสฏานํ วิสํสฏฺฐานํ จรณํ เอตํ
ฌานสุขเมว สิวํ เขมํ อุตฺตมํ อภิปตฺเถตพฺพํ เอตํ ปตฺถยมาโน
มาตุคาเมหิ สทฺธึ สนฺถวํ น กเรยฺยาติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา ทานโว มหาสตฺตสฺส ปาเทสุ ปติตฺวา
ภนฺเต ตุมฺเห นิสฺสาย มยา ชีวิตํ ลทฺธํ นมฺหิ อิมายาหํ ปาปธมฺมาย
วิชฺชาธเรน มาราปิโตติ มหาสตฺตํ อภิตฺถวิ ฯ โสปิสฺส ธมฺมํ
เทเสตฺวา อิมิสฺสา มา กิญฺจิ ปาปกํ อกาสิ สีลานิ คณฺหาติ ตํ
ปญฺจสุ สีเลสุ ปติฏฺฐาเปสิ ฯ ทานโว อหํ กุจฺฉนา ปริหรนฺโตปิ
ตํ รกฺขิตุํ น สกฺโกมิ อญฺโญ โกจิ รกฺขิสฺสตีติ ตํ อุยฺโยเชตฺวา
อตฺตโน อรญฺญเมว ปาวิสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ ฯ ตทา ทิพฺพจกฺขุตาปโส อหเมวาติ ฯ
                    สมุคฺคชาตกํ ทสมํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๓๙๗-๔๐๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=8026&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=8026&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1292
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=5355
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=5405
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=5405
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27