อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                   อฏฺฐกนิปาตชาตกฏฺฐกถา
                     กจฺจานิวคฺควณฺณนา
                        -------
                     กจฺจานิโคตฺตชาตกํ
     โอทาตวตฺถา สุจิ อลฺลเกสาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อญฺญตรํ มาตุโปสกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส กิร สาวตฺถิยํ กุลทารโก อาจารสมฺปนฺโน ปิตริ กาลกเต
มาตุเทวตา หุตฺวา มุขโธวนทนฺตกฏฺฐทานนหาปนปาทโธวนาทิเวยฺยาวจฺจ-
กมฺเมน เจว ยาคุภตฺตาทีหิ จ มาตรํ ปฏิชคฺคิ ฯ อถ นํ
มาตา ตาต ตว อญฺญานิปิ ฆราวาสกิจฺจานิ อตฺถิ เอกํ
สมชาติกํ กุลกุมาริกํ คณฺห สา มํ โปสิสฺสติ ตฺวมฺปิ อตฺตโน
กมฺมํ กริสฺสสีติ อาห ฯ อมฺม อหํ อตฺตโน หิตสุขํ ปจฺจาสึสมาโน
ตุมฺเห อุปฏฺฐหามิ โก อญฺโญ เอวํ อุปฏฺฐหิสฺสตีติ ฯ กุลวฑฺฒนกมฺมํ
นาม ตาต กาตุํ วฏฺฏตีติ ฯ น มยฺหํ ฆราวาเสนตฺโถ อหํ
ตุมฺเห อุปฏฺฐหิตฺวา ตุมฺหากํ ธูมกาเล ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ อถสฺส
มาตา ปุนปฺปุนํ ยาจิตฺวาปิ มนํ อลภมานา ตสฺส ฉนฺทํ อคเหตฺวา
สมชาติกํ กุลกุมาริกํ อาเนสิ ฯ โส มาตรํ อปฺปฏิกฺขิตฺวา ตาย
สทฺธึ สํวาสํ กปฺเปติ ฯ สาปิ มยฺหํ สามิโก มหนฺเตนุสฺสาเหน
มาตรํ อุปฏฺฐหติ อหมฺปิ นํ อุปฏฺฐหิสฺสามิ เอวํ กโรนฺตี
อิมสฺส ปิยา ภวิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ตํ สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐหิ ฯ โส
อยํ เม มาตรํ สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐหีติ ตโต ปฏฺฐาย ลทฺธลทฺธานิ
มธุรขาทนียานิ ตสฺสาเยว เทติ ฯ สา อปรภาเค จินฺเตสิ อยํ
ปุริโส ลทฺธลทฺธานิ มธุรขาทนียานิ มยฺหํเยว เทติ อทฺธา นุ โข
มาตรํ นีหริตุกาโม ภวิสฺสติ นีหรณุปายมสฺส กริสฺสามีติ เอวํ
อโยนิโส อุมฺมุชฺชิตฺวา เอกทิวสํ อาห สามิ ตยิ พหิ นิกฺขนฺเต
ตว มาตา มํ อกฺโกสตีติ ฯ โส ตุณฺหี อโหสิ ฯ สา จินฺเตสิ
อิมํ มหลฺลิกํ อุชฺฌาเปตฺวา ปุตฺตสฺส ปฏิกูลํ กริสฺสามีติ ฯ ตโต
ปฏฺฐาย ยาคุํ ททมานา อจฺจุณฺหํ วา อติสีตํ วา อโลณํ วา
อติโลณํ วา เทติ ฯ อมฺม อจฺจุณฺหาติ วา อติโลณาติ วา วุตฺเต
ปูเรตฺวา สีโตทกํ ปกฺขิปติ ฯ ปุน อติสีตลา อติโลณาเยวาติ วุตฺเต
อิทาเนว อจฺจุณฺหา อติโลณาติ วทสิ กา ตํ โตเสตุํ สกฺขิสฺสตีติ
มหาสทฺทํ กโรติ ฯ นหาโนทกมฺปิ อจฺจุณฺหํ กตฺวา ปิฏฺฐิยํ อาสิญฺจติ ฯ
อมฺม ปิฏฺฐิ เม ฌายตีติ จ วุตฺเต ปุน ปูเรตฺวา สีโตทกํ
ปกฺขิปติ ฯ อติสีตํ อมฺมาติ วุตฺเต อิทาเนว อจฺจุณฺหนฺติ วตฺวา
ปุน อติสีตนฺติ วิรวติ กา เอติสฺสา อวมานํ สกฺขิสฺสตีติ
ปฏิวิสฺสกานํ กเถสิ ฯ อมฺม มญฺจโก เม พหุมงฺกุโณติ จ วุตฺเตปิ
มญฺจกํ นีหริตฺวา ตสฺส อุปริ อตฺตโน มญฺจกํ โปเฐตฺวา โปฐิโต
เมติ อติหริตฺวา ปญฺญเปติ ฯ มหาอุปาสิกา มงฺกุเณหิ ขชฺชมานา
สพฺพรตฺตึ นิสินฺนาว วีตินาเมตฺวา อมฺม สพฺพรตฺตึ มงฺกุเณหิ
ขาทิตมฺหีติ วทติ ฯ อิตรา หิยฺโย เต มญฺโจ ปปฺโผฐิโต โก
อิมิสฺสา กิจฺจํ นิตฺถริตุํ สกฺโกตีติ ปฏิวตฺวา อิทานิ ปุตฺเตน
อุชฺฌาเปสฺสามีติ ตตฺถ ตตฺถ เขฬสิงฺฆาณิกผุสฺสิตานิ วิปฺปกิริตฺวา
โก อิมํ สกลเคหํ อสุจึ กโรตีติ วุตฺเต มาตา เต เอวรูปํ
กโรติ มา กรีติ วุจฺจมานา กลหํ กโรติ อหํ เอวรูปาย
กาฬกณฺณิยา สทฺธึ เอกเคเห วสิตุํ น สกฺโกมิ เอตํ วา ฆเร
วสาเปหิ มํ วาติ อาห ฯ โส ตสฺสา วจนํ สุตฺวา ภทฺเท ตฺวํ
ตาว ตรุณา ยตฺถกตฺถจิ คนฺตฺวา ชีวิตุํ สกฺโกสิ มาตา ปน
เม ชรา ทุพฺพลา อหเมวสฺสา ปฏิสรณํ ตฺวํ นิกฺขมิตฺวา
อตฺตโน กุลํ คจฺฉาติ อาห ฯ สา ตสฺส วจนํ สุตฺวา ภีตา
จินฺเตสิ น สกฺกา อิมํ มาตุ อนฺตเร ภินฺทิตุํ เอกํเสนสฺส
มาตา ปิยา สเจ ปนาหํ กุลฆรํ คมิสฺสามิ วิธววาสํ วสนฺตี
ทุกฺขิตาว ภวิสฺสามิ ปุริมนิยาเมเนว สสฺสุํ อาราเธตฺวา ปฏิ-
ชคฺคิสฺสามีติ ฯ สา ตโต ปฏฺฐาย ปุริมสทิสเมว ตํ ปฏิชคฺคิ ฯ
อเถกทิวสํ โส อุปาสโก ธมฺมสฺสวนตฺถาย เชตวนํ คนฺตฺวา สตฺถารํ
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ กึ อุปาสก ปุญฺญกมฺเมสุ นปฺปมชฺชสิ
มาตุปฏฺฐานกมฺมํ ปูเรสีติ จ วุตฺเต อาม ภนฺเต มม มาตา
มยฺหํ อรุจิยาเยว เอกํ กุลทาริกํ อาเนสิ สา อิทญฺจิทญฺจ
อนาจารกมฺมํ อกาสีติ สพฺพํ สตฺถุ อาจิกฺขิตฺวา อิติ ภควา สา
อิตฺถี เนว มํ มาตุ อนฺตเร ภินฺทิตุํ สกฺขิ อิทานิ นํ สกฺกจฺจํ
อุปฏฺฐหตีติ อาห ฯ สตฺถา ตสฺส กถํ สุตฺวา อิทานิ ตฺวํ อาวุโส
ตสฺสา วจนํ อกาสิ ปุพฺเพ ปเนติสฺสา วจเนน ตว มาตรํ
นิกฺกฑฺฒิตฺวา มํ นิสฺสาย ปุน เคหํ อาเนตฺวา ปฏิชคฺคีติ วตฺวา
เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต อญฺญตรสฺส
กุลสฺส กุลปุตฺโต ปิตริ กาลกเต มาตุเทวตา หุตฺวา วุตฺตนิยาเมเนว
มาตรํ ปฏิชคฺคีติ สพฺพํ เหฏฺฐา กถิตนิยาเมเนว วิตฺถาเรตพฺพํ ฯ
อหํ เอวรูปาย กาฬกณฺณิยา สทฺธึ วสิตุํ น สกฺโกมิ เอตํ วา
ฆเร วสาเปหิ มํ วาติ วุตฺเต ปน ตสฺสา กถํ คเหตฺวา มาตุเยว
เม โทโสติ มาตรํ อาห อมฺม ตฺวํ นิจฺจํ อิมสฺมึ ฆเร กลหํ
กโรสิ อิโต นิกฺขมิตฺวา อญฺญสฺมึ ยถารุจิเต ฐาเน วสาหีติ ฯ
สา สาธูติ โรทมานา นิกฺขมิตฺวา เอกํ มิตฺตกุลํ นิสฺสาย ภตึ
กตฺวา ทุกฺเขน ชีวิตํ กปฺเปสิ ฯ สสฺสุยา ฆเร กลหํ กตฺวา
นิกฺขนฺตกาเล สุณิสาย คพฺโภ ปติฏฺฐหิ ฯ สา ตาย กาฬกณฺณิยา
เคเห วสมานาย คพฺภมฺปิ น ลภึ อิทานิ เม ลทฺโธติ ปติโน
จ ปฏิวิสฺสกานญฺจ กเถนฺตี วิจรติ ฯ อปรภาเค ปุตฺตํ
วิชายิตฺวา ปิยสามิกํ อาห ตว มาตริ เคเห วสมานาย ปุตฺตํ
น ลภึ อิทานิ เม ลทฺโธ อิมินา การเณน ตสฺสา กาฬกณฺณิภาวํ
ชานาหีติ ฯ อิตรา กิร มม นิกฺกฑฺฒิตกาเล ปุตฺตํ ลภีติ
สุตฺวา จินฺเตสิ อทฺธา อิมสฺมึ โลเก ธมฺโม มโตว ภวิสฺสติ
สเจ หิ ธมฺโม มโต น ภเวยฺย มาตรํ โปเฐตฺวา นิกฺกฑฺฒนฺตา
ปุตฺตํ น ลเภยฺยุํ สุขํ น ชีเวยฺยุํ ธมฺมสฺส มตกภตฺตํ ทสฺสามีติ ฯ
สา เอกทิวสํ ติลปิฏฺฐญฺจ ตณฺฑุลญฺจ ปจนถาลิกญฺจ ทพฺพิญฺจ
อาทาย อามกสุสานํ คนฺตฺวา ตีหิ มนุสฺสสีเสหิ อุทฺธนํ กตฺวา
อคฺคึ ชาเลตฺวา อุทกํ โอรุยฺห สีสํ นหาตฺวา มุขํ วิกฺขาเลตฺวา
อุทฺธนฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา เกเส โมเจตฺวา ตณฺฑุเล โธวิตุํ อารภิ ฯ
ตทา โพธิสตฺโต สกฺโก เทวราชา อโหสิ ฯ โพธิสตฺตา จ นาม
อปฺปมตฺตา โหนฺติ ฯ โส ตสฺมึ ขเณ โลกํ โอโลเกนฺโต ตํ
ทุกฺขปฺปตฺตํ ธมฺโม มโตติ สญฺญาย ธมฺมสฺส มตภตฺตํ ทาตุกามํ
ทิสฺวา อชฺช มยฺหํ พลํ เทสิสฺสามีติ พฺราหฺมณเวเสน มหามคฺคํ
ปฏิปนฺโน วิย หุตฺวา ตํ ทิสฺวา มคฺคา โอกฺกมฺม ตสฺสา สนฺติเก
ฐตฺวา อมฺม สุสาเน อาหารํ ปจฺจนฺตา นาม นตฺถิ ตฺวํ
อิมินา อิธ ปกฺเกน ติโลทเกน กึ กริสฺสสีติ กถํ สมุฏฺฐเปนฺโต
ปฐมํ คาถมาห
                โอทาตวตฺถา สุจิ อลฺลเกสา
                กจฺจานิ กึ กุมฺภิมธิสฺสยิตฺวา
                ปิฏฺฐา ติลา โธวสิ ตณฺฑุลานี
                ติโลทโน เหหิติ กิสฺส เหตูติ ฯ
     ตตฺถ กจฺจานีติ ตํ โคตฺเตน อาลปติ ฯ กุมฺภิมธิสฺสยิตฺวาติ
อิมํ ปจนถาลิกํ มนุสฺสสีสุทฺธนํ อาโรเปตฺวา ฯ เหหิตีติ อยํ ติโลทโน
กิสฺส เหตุ ภวิสฺสติ กึ อตฺตนา ภุญฺชิสฺสสิ อุทาหุ อญฺญํ
การณํ อตฺถีติ ฯ
     อถสฺส สา อาจิกฺขนฺตี ทุติยํ คาถมาห
                น โข อยํ พฺราหฺมณ โภชนตฺถํ
                ติโลทโน เหหิติ สาธุปกฺโก
                ธมฺโม มโต ตสฺส ปหูนมชฺช
                อหํ กริสฺสามิ สุสานมชฺเฌติ ฯ
     ตตฺถ ธมฺโมติ เชฏฺฐาปจายนธมฺโม เจว ติวิธสุจริตธมฺโม จ ฯ
ตสฺส ปหูนมชฺชาติ ตสฺสาหํ ธมฺมสฺส อิทํ มตกภตฺตํ กริสฺสามีติ
อตฺโถ ฯ
     ตโต สกฺโก ตติยํ คาถมาห
                อนุวิจฺจ กจฺจานิ กโรหิ กิจฺจํ
                ธมฺโม มโต โก นุ ตเวตสํสิ
                สหสฺสเนตฺโต อตุลานุภาโว
                น มิยฺยตี ธมฺมวโร กทาจีติ ฯ
     ตตฺถ อนุวิจฺจาติ อุปปริกฺขิตฺวา ชานิตฺวา ฯ โก นุ ตเวตสํสีติ
โก นุ ตว เอตํ อาจิกฺขิ ฯ สหสฺสเนตฺโตติ อตฺตานํ ธมฺมวรํ
อุตฺตมธมฺมํ กตฺวา ทสฺเสนฺโต เอวมาห ฯ
     ตํ สุตฺวา อิตรา เทฺว คาถา อภาสิ
                ทฬฺหปฺปมาณํ มม เอตฺถ พฺรหฺเม
                ธมฺโม มโต นตฺถิ มเมตฺถ กงฺขา
                เย เย จ ทานิ ปาปา ภวนฺติ
                เต เต จ ทานิ สุขิตา ภวนฺติ ฯ
                สุณิสา หิ มยฺหํ วชฺฌา อโหสิ
                สา มํ วธิตฺวาน วิชายิ ปุตฺตํ
                สา ทานิ สพฺพสฺส กุลสฺส อิสฺสรา
                อหํ วสามิ อปวิฏฺฐา เอกิกาติ ฯ
     ตตฺถ ทฬฺหปฺปมาณนฺติ ทฬฺหํ ถิรํ นิสฺสํสยํ พฺราหฺมณ เอตฺถ
มม ปมาณนฺติ วทติ ฯ เย เยติ ตสฺส มตภาเว การณํ ทสฺเสนฺตี
เอวมาห ฯ ตตฺถ วธิตฺวาติ โปเฐตฺวา นิกฺกฑฺฒิตฺวา ฯ อปวิฏฺฐาติ
ฉฑฺเฑตฺวา อนาถา หุตฺวา เอกิกาว วสามิ ฯ
     ตโต สกฺโก ฉฏฺฐํ คาถมาห
                ชีวามิ โวหํ นาหํ มโตสฺมิ
                ตเวว อตฺถาย อิธาคโตสฺมิ
                ยา ตํ วธิตฺวาน วิชายิ ปุตฺตํ
                สหาว ปุตฺเตน กโรมิ ภสฺมนฺติ ฯ
     ตตฺถ โวติ นิปาตมตฺตํ ฯ
     อิตรา ตํ สุตฺวา อหํ กึ กเถสึ มม นตฺตุ อมรณาการํ
กริสฺสามีติ สตฺตมํ คาถมาห
                เอวญฺจ เต รุจฺจติ เทวราช
                มเมว อตฺถาย อิธาคโตสิ
                อหญฺจ ปุตฺโต สุณิสา จ นตฺตา
                สมฺโมทมานา ฆรมาวเสมาติ ฯ
        อถสฺสา สกฺโก อฏฺฐมํ คาถมาห
                เอตญฺจ เต รุจฺจติ กาติยานี
                หตาปิ สนฺตา น ชหาสิ ธมฺมํ
                ตฺวญฺจ ปุตฺโต สุณิสา จ นตฺตา
                สมฺโมทมานา ฆรมาวเสถาติ ฯ
     ตตฺถ หตาปิ สนฺตาติ ยทิ ตฺวํ โปฐิตาปิ นิกฺกฑฺฒิตาปิ สมานา
ตว ทารเกสุ เมตฺตธมฺมํ น ชหาสิ เอวํ สนฺเต ยถา ตฺวํ อิจฺฉสิ
ตถา โหตุ อหํ เต อิมสฺมึ คุเณ ปสนฺโนติ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา สกฺโก อลงฺกตปฏิยตฺโต อตฺตโน อานุภาเวน
อากาเส ฐตฺวา กจฺจานิ ตฺวํ มา ภายิ ปุตฺโต จ เต สุณิสา
จ มมานุภาเวนาคนฺตฺวา อนฺตรามคฺเค ขมาเปตฺวา อาทาย
คมิสฺสนฺติ อปฺปมตฺตา โหหีติ วตฺวา อตฺตโน ฐานเมว คโต ฯ
เตปิ สกฺกานุภาเวน ตสฺสา คุณํ อนุสฺสริตฺวา กหํ โน มาตาติ
อนฺโตคาเม มนุสฺเส ปุจฺฉิตฺวา สุสานาภิมุขี คตาติ สุตฺวา อมฺม
อมฺมาติ สุสานมคฺคํ ปฏิปชฺชิตฺวา ตํ ทิสฺวาว ปาเทสุ ปติตฺวา อมฺม
อมฺหากํ โทสํ ขมาหิ โนติ ขมาเปสุํ ฯ สาปิ นตฺตารํ คณฺหิ ฯ อิติ
เต สมฺโมทมานา เคหํ คนฺตฺวา ตโต ปฏฺฐาย สมคฺคสํวาสํ วสึสุ ฯ
     อยํ อภิสมฺพุทฺธคาถา
                สา กาติยานี สุณิสาย สทฺธึ
                สมฺโมทมานา ฆรมาวสิตฺถ
                ปุตฺโต จ นตฺตา จ อุปฏฺฐหึสุ
                เทวานมินฺเทน อธิคฺคหีตาติ ฯ
     ตตฺถ สา กาติยานีติ ภิกฺขเว สา กจฺจายนโคตฺตา ฯ เทวานมินฺเทน
อธิคฺคหีตาติ เทวานมินฺเทน สกฺเกน อนุคฺคหิตา หุตฺวา ตสฺสานุภาเวน
สมคฺคสํวาสํ วสึสูติ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ สจฺจปริโยสาเน โส อุปาสโก โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ ฯ
ตทา มาตุโปสโก จ เอตรหิ มาตุโปสโก ภริยาปิสฺส ตทา ภริยา
สกฺโก ปน อหเมวาติ ฯ
                  กจฺจานิโคตฺตชาตกํ ปฐมํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๒๖๑-๒๖๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=5226&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=5226&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1121
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4794
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4833
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4833
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27