อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                       ทสณฺณกชาตกํ
     ทสณฺณกํ ติขิณธารนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ปุราณ-
ทุติยิกปโลภนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตํ หิ ภิกฺขุํ สตฺถา สจฺจํ กิร ตฺวํ อุกฺกณฺฐิโตติ ปุจฺฉิตฺวา
สจฺจํ ภนฺเตติ เกน อุกฺกณฺฐาปิโตติ ปุราณทุติยิกายาติ วุตฺเต
ภิกฺขุ อยํ อิตฺถี ตุยฺหํ อนตฺถการิกา ปุพฺเพปิ ตฺวํ อิมํ นิสฺสาย
เจตสิกโรเคน มรนฺโต ปณฺฑิเต นิสฺสาย ชีวิตลทฺโธติ วตฺวา อตีตํ
อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ มทฺทวมหาราเช รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ ฯ เสนกกุมาโรติสฺส นามํ อกํสุ ฯ โส
วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลายํ สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา พาราณสึ ปจฺจา-
คนฺตฺวา มทฺทวรญฺโญ อตฺถธมฺมานุสาสโก อมจฺโจ อโหสิ ฯ เสนก-
ปณฺฑิโตติ วุตฺโต สกลนคเร จนฺโท วิย สุริโย วิย จ ปญฺญายติ ฯ
ตทา รญฺโญ ปุโรหิตปุตฺโต ราชูปฏฺฐานํ อาคโต สพฺพาลงฺการ-
ปฏิมณฺฑิตํ อุตฺตมรูปธรํ รญฺโญ อคฺคมเหสึ ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺโต
หุตฺวา เคหํ คนฺตฺวา นิราหาโร นิปชฺชิตฺวา สหายเกหิ ปุฏฺโฐ
ตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ ราชา ปุโรหิตปุตฺโต น ทิสฺสติ กหนฺนุโขติ
ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา อหํ เต สตฺต
ทิวสานิ ทมฺมิ อิมํ สตฺตาหํ ฆเร กตฺวา อฏฺฐเม ทิวเส อาเนยฺยาสีติ
อาห ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตํ เคหํ เนตฺวา ตาย สทฺธึ
อภิรมิ ฯ เต อญฺญมญฺญํ ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา กิญฺจิ อชานาเปตฺวา
อคฺคทฺวาเรเนว ปลายิตฺวา อญฺญสฺส รญฺโญ วิชิตํ อคมํสุ ฯ
โกจิ คตฏฺฐานํ น ชานาติ นาวาย คตมคฺโค วิย อโหสิ ฯ ราชา
นคเร เภริญฺจาราเปตฺวา นานปฺปกาเรน วิจินนฺโตปิ ตสฺส คตฏฺฐานํ
น อญฺญาสิ ฯ อถสฺส ตํ นิสฺสาย พลวโสโก อุปฺปชฺชิ ฯ หทยํ
อุณฺหํ หุตฺวา โลหิตํ ปคฺฆริ ฯ ตโต ปฏฺฐายปิสฺส กุจฺฉิโต
โลหิตํ นิกฺขมิ ฯ พฺยาธิ มหนฺโต อโหสิ ฯ มหนฺตาปิ ราชเวชฺชา
ติกิจฺฉิตุํ นาสกฺขึสุ ฯ โพธิสตฺโต อิมสฺส รญฺโญ พฺยาธิ
นตฺถิ ภริยํ ปน อปสฺสนฺโต เจตสิกโรเคน ผุฏฺโฐ อุปาเยน นํ
ติกิจฺฉิสฺสามีติ อายุรญฺจ ปุกฺกุสญฺจาติ เทฺว รญฺโญ ปณฺฑิตอมจฺเจ
อามนฺเตตฺวา รญฺโญ เทวิยา อทสฺสเนน เจตสิกโรคํ ฐเปตฺวา
รญฺโญ โรโค นตฺถิ พหูปกาโร โข อมฺหากํ ราชา ตสฺมา
อุปาเยน นํ ติกิจฺฉิสฺสาม ราชงฺคเณ สมชฺชํ กาเรตฺวา อสึ
คิลิตุํ ชานนฺเต อสึ คิลาเปตฺวา ราชานํ สีหปญฺชเร กตฺวา สมชฺชํ
โอโลกาเปสฺสาม ราชา อสึ คิลนฺตํ ทิสฺวา อตฺถิ นุ โข อิโต
อญฺญํ ทุกฺกรตรนฺติ ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสติ ตํ สมฺม อายุร ตฺวํ
อสุกนฺนาม ททามีติ วจนํ อิโต ทุกฺกรตรนฺติ พฺยากเรยฺยาสิ ตโต
สมฺม ปุกฺกุส ตํ ปุจฺฉิสฺสติ อถสฺส ตฺวํ มหาราช ททามีติ วตฺวา
อททโต สา วาจา อผลา โหติ ตถารูปึ วาจํ น เกจิ อุปชีวนฺติ
น ขาทนฺติ น ปิวนฺติ เย น ตสฺส วจนสฺสานุจฺฉวิกํ กโรนฺติ ยถา-
ปฏิญฺญาตมตฺถํ เทติเยว ตโต ทุกฺกรตรนฺติ เอวํ พฺยากเรยฺยาสิ
อิโต ปรํ กตฺตพฺพํ อหํ ชานิสฺสามีติ วตฺวา สมชฺชํ อกาสิ ฯ
อถ เต ตโยปิ ปณฺฑิตา รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา มหาราช
ราชงฺคเณ สมชฺชํ วตฺตติ ตํ โอโลเกนฺตานํ ทุกฺขํปิ น ทุกฺขํ
โหติ เอหิ คจฺฉามาติ ราชานํ เนตฺวา สีหปญฺชรํ วิวริตฺวา สมชฺชํ
โอโลกาเปสุํ ฯ พหู ชนา อตฺตโน ชานนสิปฺปํ ทสฺเสสุํ ฯ เอโก
ปุริโส เตตฺตึสคุลํ ติขิณธารํ อสิรตนํ คิลติ ฯ ราชา ตํ ทิสฺวา อยํ
ปุริโส เอวํ อสึ คิลติ อตฺถิ นุ โข อิโต อญฺญํ ทุกฺกรตรนฺติ อิเม
ปณฺฑิเต ปุจฺฉิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อายุรํ ปุจฺฉนฺโต ปฐมํ คาถมาห
           ทสณฺณกํ ติขิณธารํ      อสึ สมฺปนฺนปายินํ
           ปริสายํ ปุริโส คิลติ    กินฺนุ ทุกฺกรตรํ อิโต
           ยทญฺญํ ทุกฺกรํ ฐานํ     ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ
     ตตฺถ ทสณฺณกนฺติ ทสณฺณกรฏฺเฐ อุปฺปนฺนํ ฯ สมฺปนฺนปายินนฺติ
สนฺนมฺปนฺนปรโลหิตปายินํ ฯ ปริสายนฺติ ปริสมชฺเฌ ธนโลเภน
อยํ ปุริโส คิลติ ฯ ยทญฺญนฺติ ยํ อญฺญํ อิโต อสิคิลนโต ยํ
อญฺญํ ทุกฺกรตรํ การณํ ตํ มยา ปุจฺฉิโต กเถหิ ฯ
     อถสฺส โส กเถนฺโต ทุติยํ คาถมาห
           คิเลยฺย ปุริโส โลภา   อสึ สมฺปนฺนปายินํ
           โย จ วชฺชา ททามีติ   ตํ ทุกฺกรตรํ ตโต
           สพฺพญฺญํ สุกรํ ฐานํ     เอวํ ชานาหิ มาคธาติ ฯ
     ตตฺถ วชฺชาติ วเทยฺย ฯ ตํ ทุกฺกรตรนฺติ ตํ ททามีติ วจนํ
ตโต อสิคิลนโต ทุกฺกรตรํ ฯ สพฺพญฺญนฺติ อสุกนฺนาม ตว ทสฺสามีติ
วจนํ ฐเปตฺวา อญฺญํ สพฺพํปิ การณํ สุกรํ ฯ มาคธาติ ราชานํ
โคตฺเตนาลปติ ฯ
     รญฺโญ อายุรปณฺฑิตสฺส วจนํ สุตฺวา อสิคิลนโต กิร
อิทํ นาม ทมฺมีติ วจนํ ทุกฺกรํ อหญฺจ ปุโรหิตปุตฺตสฺส เทวึ
ทมฺมีติ อวจํ อติทุกฺกรํ วต เม กตนฺติ ตํ วีมํสนฺตสฺเสว
หทเย โสโก โถกํ ตนุกํ คโต ฯ โส ตโต ปรสฺส อิทํ นาม
ทมฺมีติ วจนโต ปนญฺญํ ทุกฺกรตรํ อตฺถิ นุ โขติ จินฺเตตฺวา
ปุกฺกุสปณฺฑิเตน สทฺธึ สลฺลปนฺโต ตติยํ คาถมาห
         พฺยากาสิ อายุโร ปญฺหํ     อตฺถํ ธมฺมสฺส โกวิโท
         ปุกฺกุสํ ทานิ ปุจฺฉามิ       กึ ทุกฺกรตรํ ตโต
         ยทญฺญํ ทุกฺกรํ ฐานํ        ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ
     ตตฺถ ปญฺหํ อตฺถนฺติ ปญฺหสฺส อตฺถํ พฺยากาสีติ วุตฺตํ
โหติ ฯ ธมฺมสฺส โกวิโทติ ตทตฺถโชตเก อตฺเถ กุสโล ฯ ตโตติ
ตโต วจนโต กึ ทุกฺกรตรํ ฯ
     อถสฺส พฺยากโรนฺโต ปุกฺกุสปณฺฑิโต จตุตฺถํ คาถมาห
         น วาจมุปชีวนฺติ          อผลํ คิรมุทีริตํ
         โย จ ทตฺวา อวากยิรา    ตํ ทุกฺกรตรํ ตโต
         สพฺพญฺญํ สุกรํ ฐานํ        เอวํ ชานาหิ มาคธาติ ฯ
     ตตฺถ ทตฺวาติ อสุกํ นาม เทมีติ ปฏิญฺญํ ทตฺวา ฯ อวากยิราติ
ตํ ปฏิญฺญาตมตฺถํ ททนฺโต ตสฺมึ โลภํ อวกเรยฺย ฉินฺเทยฺย
ตญฺจ ภณฺฑํ ทเทยฺยาติ วุตฺตํ โหติ ฯ ตโตติ ตโต อสิคิลนโต
อสุกนฺนาม เต เทมีติ วจนโต จ ตเทว ทุกฺกรตรํ ฯ
     รญฺโญปิ ตํ วจนํ สุตฺวา อหํ ปุโรหิตปุตฺตสฺส เทวึ เทมีติ
ปฐมํ วตฺวา วาจาย อนุจฺฉวิกํ กตฺวา ตํ อทาสึ ทุกฺกรํ วต เม
กตนฺติ ปริวิตกฺเกนฺตสฺส โสโก ตนุกตโร ชาโต ฯ อถสฺส เอตทโหสิ
เสนกปณฺฑิตโต อญฺโญ ปณฺฑิตตโร นาม นตฺถิ อิมํ ปญฺหํ
เอตํ ปุจฺฉิสฺสามีติ ตโต ตํ ปุจฺฉนฺโต ปญฺจมํ คาถมาห
         พฺยากาสิ ปุกฺกุโส ปญฺหํ      อตฺถํ ธมฺมสฺส โกวิโท
         เสนกํ ทานิ ปุจฺฉามิ        กึ ทุกฺกรตรํ ตโต
         ยทญฺญํ ทุกฺกรํ ฐานํ         ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ
     อถสฺส พฺยากโรนฺโต เสนโก ฉฏฺฐํ คาถมาห
         ทเทยย ปุริโส ทานํ        อปฺปํ วา ยทิ วา พหุํ
         โย จ ทตฺวา นานุตปฺเป     ตํ ทุกฺกรตรํ ตโต
         สพฺพญฺญํ สุกรํ ฐานํ         เอวํ ชานาหิ มาคธาติ ฯ
     ตตฺถ นานุตปฺเปติ อตฺตโน อติกนฺตํ อติมนาปํ ปิยภณฺฑํ
ปรสฺส ทตฺวา กิมตฺถํ มยา อิทํ ทินฺนนฺติ เอวนฺตํ ปิยภณฺฑํ
อารพฺภ โย ปจฺฉา น ตปฺปติ น โสจติ เอตํ อสิคิลนโต
จ อสุกํ นาม เต เทมีติ วจนโต จ ตสฺส ทานโต จ ทุกฺกรตรํ ฯ
อิติ มหาสตฺโต ราชานํ สญฺญาเปนฺโต กเถสิ ฯ ทานํ หิ ทตฺวา
อปรเจตนา ทุสทฺธานิยา ตสฺสา ทุสทฺธานิยทุกฺกรตา
เวสฺสนฺตรชาตเกปิ ทีปิตา ฯ วุตฺตํ เหตํ
         อาทู จาปํ คเหตฺวาน       ขคฺคํ พนฺธิตฺว วามโต
         อาเนยฺยามิ สเก ปุตฺเต     ปุตฺตานํ หิ วโธ ทุกฺโข
         อฏฺฐานเมตํ ทุกฺขรูปํ        ยํ กุมารา วิหญฺญเร
         สตญฺจ ธมฺมมญฺญาย         โก ทตฺวา อนุตปฺปตีติ ฯ
     ราชาปิ โข โพธิสตฺตสฺส วจนํ สุตฺวา สลฺลกฺเขสิ อหํ
อตฺตโน มเนเนว ปุโรหิตปุตฺตสฺส เทวึ ทตฺวา สกมนํ สนฺธาเรตุํ
น สกฺโกมิ โสจามิ กิลมามิ น เม อิทํ อนุจฺฉวิกํ สเจ
สา มยิ สสิเนหา ภเวยฺย อิมํ อิสฺสริยํ ฉฑฺเฑตฺวา น ปลาเยยฺย
มยิ ปน สิเนหํ อกตฺวา ปลาตาย กึ นาม มยฺหนฺติ ฯ ตสฺเสตํ
จินฺเตนฺตสฺส ปทุมปตฺตโต อุทกพินฺทุ วิย สพฺพโสโก นิวตฺติตฺวา
คโต ฯ ตํ ขณฺญฺเญวสฺส กุจฺฉิ ปริสณฺฐาติ ฯ โส นิโรโค
สุขิโต หุตฺวา โพธิสตฺตสฺส ถุตึ กโรนฺโต โอสานคาถมาห
         พฺยากาสิ อายุโร ปญฺหํ       อโถ ปุกฺกุสโปริโส
         สพฺเพ ปญฺเห อภิโภติ        ยถา ภาสติ เสนโกติ ฯ
     ตตฺถ ยถา ภาสตีติ ยถา ปณฺฑิโต ภาสติ ตเถว ตํ
ทานนฺนาม ทตฺวา เนว อนุตปฺปิตพฺพนฺติ ฯ
     อิมํ ปนสฺส ถุตึ กตฺวา ตุฏฺโฐ พหุํ ธนํ อทาสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ สจฺจปริโยสาเน โส อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิ ฯ ตทา ราชมเหสี ปุราณทุติยิกา อโหสิ ราชา
อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ อายุรปณฺฑิโต โมคฺคลฺลาโน ปุกฺกุสปณฺฑิโต สารีปุตฺโต
เสนกปณฺฑิโต ปน อหเมวาติ ฯ
                     ทสณฺณกชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๑๔๔-๑๕๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=2854&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=2854&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1007
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4386
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4409
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4409
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27