อรรถกถาเล่มที่ ๓๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๕ ฉกฺก-ทสกนิปาต

                     นนฺทิยมิคราชชาตกํ
     สเจ พฺราหฺมณ คจฺฉสีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
มาตุโปสกํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตํ หิ สตฺถา สจฺจภิร ตฺวํ ภิกฺขุ คิหี โปเสสีติ ปุจฺฉิตฺวา
สจฺจํ ภนฺเตติ วุตฺเต กินฺเต โหนฺตีติ วุตฺเต มาตาปิตโร เม
ภนฺเตติ วุตฺเต สาธุ สาธุ ภิกฺขุ โปราณกปณฺฑิตานํ วํสํ ปาเลสิ
โปราณกปณฺฑิตา หิ ติรจฺฉานโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวาปิ มาตาปิตูนมฺปิ
ชีวิตํ อทํสูติ วตฺวา อตีตํ อาหริ
     อตีเต โกสลรฏฺเ สาเกเต โกสลราเช รชฺชํ กาเรนฺเต
โพธิสตฺโต มิคโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต นนฺทิยมิโค นาม หุตฺวา
สีลาจารสมฺปนฺโน มาตาปิตโร โปเสสิ ฯ ตทา โกสลราชา
มิคจิตฺตโกว อโหสิ ฯ โส ปน มนุสฺสานํ กสิกมฺมาทีนิ กาตุํ อทตฺวา
มหาปริวาโร เทวสิกํ มิควธํ คจฺฉติ ฯ มนุสฺสา สนฺนิปติตฺวา
อยฺยา อยํ ราชา อมฺหากํ กมฺมจฺเฉทํ กโรติ ฆราวาโสปิ นสฺสติ
ยนฺนูน มยํ อญฺชนวนอุยฺยานํ ปริกฺขิปิตฺวา ทฺวารํ โยเชตฺวา โปกฺขรณึ
ขนิตฺวา ติณานิ โรเปตฺวา ทณฺฑมุคฺคราทิหตฺถา อรญฺ ปวิสิตฺวา
คุมฺเพ ปหรนฺตา มิเค นีหริตฺวา ปริวาเรตฺวา โครูปานิ วิย วชฺชํ
อุยฺยาเน ปเวเสตฺวา ทฺวารํ ปิทหิตฺวา รญฺโ อาโรเจตฺวา อตฺตโน
กมฺมํ กเรยฺยามาติ มนฺตยึสุ ฯ เอตฺเถโส อุปาโยติ สพฺเพ เอกจฺฉนฺทา
หุตฺวา อุยฺยานํ สชฺเชตฺวา อรญฺ ปวิสิตฺวา โยชนมตฺตํ านํ
ปริกฺขิปึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ เอโก นนฺทิโย เอกสฺมึ ขุทฺทเก
คุมฺเพ มาตาปิตโร คเหตฺวา ภูมิยํ นิปนฺโน โหติ ฯ มนุสฺสา
นานาผลกาวุธหตฺถา พาหุนา พาหุํ ปีเฬตฺวา ตํ คุมฺพํ ปริกฺขิปึสุ ฯ
อเถกจฺเจ มิเค โอโลเกนฺตา ตํ คุมฺพํ ปวิสึสุ ฯ นนฺทิโย เต ทิสฺวา อชฺช
มยา ชีวิตํ ปริจฺจชิตฺวา มาตาปิตูนํ ชีวิตทานํ ทาตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา
อุฏฺาย มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา อมฺมตาต  อิเม มนุสฺสา อิมํ คุมฺพํ
ปวิสิตฺวา อมฺเห ตโยปิ ปสฺสิสฺสนฺติ ตุมฺเห เอเกน อุปาเยน ชีเวยฺยาถ
ชีวิตํ โว เสยฺโย อหํ ตุมฺหากํ ชีวิตทานํ ทตฺวา มนุสฺเสหิ
คุมฺพปริยนฺเต ตฺวา คุมฺเพ ปหฏมตฺเตเยว นิกฺขมิสฺสามิ อถ เต
อิมสฺมึ ขุทฺทกคุมฺเพ เอโกเยว มิโค ภวิสฺสตีติ มญฺมานา คุมฺพํ
น ปวิสนฺติ ตุมฺเห อปฺปมตฺตา โหถาติ มาตาปิตโร ขมาเปตฺวา
คมนสชฺโช อฏฺาสิ ฯ โส มนุสฺเสหิ คุมฺพปริยนฺเต ตฺวา
อุนฺนาทิตฺวา คุมฺเพ ปหฏมตฺเตเยว ตโต นิกฺขมิ ฯ เต เอโกเวตฺถ
มิโค ภวิสฺสตีติ คุมฺพํ น ปวิสึสุ ฯ อถ นนฺทิโย คนฺตฺวา มิคานํ
อนฺตเร ปาวิสิ ฯ มนุสฺสา ปริวาเรตฺวา สพฺพมิเค อุยฺยานํ ปเวเสตฺวา
ทฺวารํ ถเกตฺวา รญฺโ อาโรเจตฺวา สกสกฏฺานานิ คมึสุ ฯ
ตโต ปฏฺาย ราชา สยเมว คนฺตฺวา เอกํ มิคํ วิชฺฌิตฺวา ตํ
คเหตฺวา เอหีติ เอกํ เปเสตฺวา วา อาหราเปสิ ฯ อถ มิคา วารํ
ปยึสุ ฯ ปตฺตวาโร มิโค เอกมนฺตํ ติฏฺติ ฯ ตํ วิชฺฌิตฺวา
คณฺหนฺติ ฯ นนฺทิโย โปกฺขรณิยํ ปานียํ ปิวติ ติณานิ ขาทติ ฯ
วาโร ปนสฺส น ตาว ปาปุณาติ ฯ อถ พหูนํ ทิวสานํ อจฺจเยน
ตสฺส มาตาปิตโร ตํ ทฏฺุกามา หุตฺวา อมฺหากํ ปุตฺโต
นนฺทิยมิคราชา นาคพโล ถามสมฺปนฺโน สเจ ชีวติ อวสฺสํ วตึ
ลงฺเฆตฺวา อมฺหากํ ทสฺสนตฺถาย อาคมิสฺสติ สาสนมสฺส
เปเสสฺสามาติ จินฺเตตฺวา มคฺคสมีเป ตฺวา เอกํ พฺราหฺมณํ ทิสฺวา
อยฺย กหํ คจฺฉสีติ มานุสิกาย วาจาย ปุจฺฉิตฺวา สาเกตนฺติ วุตฺเต
ปุตฺตสฺส สาสนํ ปหิณนฺตา ปมํ คาถมาหํสุ
        สเจ พฺราหฺมณ คจฺฉสิ    สาเกตํ อญฺชนวนํ
        วชฺชาสิ นนฺทิยํ นาม     ปุตฺตํ อมฺหาก โอรสํ
        มาตาปิตา จ เต วุฑฺฒา  เต ตํ อิจฺฉนฺติ ปสฺสิตุนฺติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ สเจ ตฺวํ พฺราหฺมณ สาเกตํ คจฺฉสิ สาเกเต
อญฺชนวนํ นาม อุยฺยานํ อตฺถิ ตตฺถ อมฺหากํ ปุตฺโต นนฺทิโย
นาม มิโค อตฺถิ ตํ วเทยฺยาสิ มาตาปิตโร เต วุฑฺฒา ยาว
น มรนฺติ ตาว ตํ ปสฺสิตุํ อิจฺฉนฺตีติ ฯ
     โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สาเกตํ คนฺตฺวา ปุนทิวเส อุยฺยานํ
ปวิสิตฺวา นนฺทิยมิโค นาม กตโรติ ปุจฺฉิ ฯ มิโค อาคนฺตฺวา
ตสฺส สมีเป ตฺวา อหนฺติ อาห ฯ พฺราหฺมโณ ตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ
นนฺทิโย ตํ สุตฺวา คจฺเฉยฺยามหํ พฺราหฺมณ วตึ ลงฺฆิตฺวา
น คจฺเฉยฺยํ มยา ปน รญฺโ สนฺตกํ นิวาปปานโภชนํ ภุตฺตํ ตํ
เม อิณฏฺาเน ิตํ อิเมสญฺจ มิคานํ มชฺเฌ จิรํ วุฏฺโสฺมิ ตสฺส
เม รญฺโ เจว เอเตสญฺจ โสตฺถิภาวํ อกตฺวา อตฺตโน พลํ
อทสฺเสตฺวา คมนํ นาม น ยุตฺตํ อตฺตโน ปน วาเร สมฺปตฺเต อหํ
เอเตสํ โสตฺถิภาวํ กตฺวา สุขิโต อาคจฺฉิสฺสามีติ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺโต
เทฺว คาถา อภาสิ
        ภุตฺตา มยา นิวาปานิ    ราชิโน ปานโภชนํ
        ตํ ราชปิณฺฑํ อวภุตฺตุํ     นาหํ พฺราหฺมณมุสฺสเห ฯ
        โอทหิสฺสามหํ ปสฺสํ      ขุรปาณิสฺส ราชิโน
        ตทาหํ สุขิโต มุตฺโต     อปิ ปสฺเสมุ มาตรนฺติ ฯ
     ตตฺถ นิวาปานีติ เตสุ เตสุ าเนสุ นิวุตานิ นิวาปานิ ฯ
ปานโภชนนฺติ ปานียญฺจ อวเสสติณญฺจ ฯ ตํ ราชปิณฺฑนฺติ ตํ
รญฺโ สนฺตกํ สงฺกฑฺฒิตฺวา สโมธานกฏฺเน ปิณฺฑํ ฯ อวภุตฺตุนฺติ
ทุพฺภุตฺตํ ภุญฺชิตุํ ฯ รญฺโ หิ กิจฺจํ อนิปฺผาเทนฺโต ตํ อวภุตฺตํ
ภุญฺชติ นาม สฺวาหํ เอวํ อวภุตฺตุํ น อุสฺสหามีติ วทติ ฯ
พฺราหฺมณมุสฺสเหติ เอตฺถ พฺราหฺมณาติ อาลปนํ มกาโร ปน
ปทสนฺธิวเสน วุตฺโต ฯ โอทหิสฺสามหํ ปสฺสํ ขุรปาณิสฺส ราชิโนติ
อหํ พฺราหฺมณ อตฺตโน วาเร สมฺปตฺเต ขุรปฺปํ สนฺนหิตฺวา อาคตสฺส
รญฺโ มิคยูถโต นิกฺขมิตฺวา เอกมนฺตํ ตฺวา มํ วิชฺฌ มหาราชาติ
วตฺวา อตฺตโน มหาผาสุกปสฺสํ โอทหิสฺสามิ ฯ สุขิโต มุตฺโตติ
ตทา อหํ มรณภยา มุตฺโต สุขิโต นิทฺทุกฺโข รญฺา อนุญฺาโต
อปิ นาม มาตรํ ปสฺเสยฺยนฺติ ฯ
     ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ ปกฺกามิ ฯ อปรภาเค ตสฺส วารทิวเส
ราชา มหนฺเตน ปริวาเรน อุยฺยานํ อาคจฺฉิ ฯ มหาสตฺโต เอกมนฺเต
อฏฺาสิ ฯ ราชา มิคํ วิชฺฌิสฺสามีติ ขุรปฺปํ สนฺนหิ ฯ มหาสตฺโต
ยถา อญฺเ มรณภยตชฺชิตา ปลายนฺติ เอวํ อปลายิตฺวา นิพฺภโย
หุตฺวา เมตฺตํ ปุเรจาริกํ กตฺวา มหาผาสุกปสฺสํ โอทหิตฺวา นิจฺจโลว
อฏฺาสิ ฯ ราชา ตสฺส เมตฺตานุภาเวน สรํ วิสฺสชฺเชตุํ นาสกฺขิ ฯ
มหาสตฺโต กึ มหาราช สรํ น มุจฺจสิ มุญฺจาหีติ อาห ฯ
น สกฺโกมิ มิคราชาติ ฯ เตนหิ คุณวนฺตานํ คุณํ ชานถ
มหาราชาติ ฯ ตทา ราชา โพธิสตฺเต ปสีทิตฺวา ธนุํ ฉฑฺเฑตฺวา
อิทํ อจิตฺตกํ กลิงฺครกณฺฑํปิ ตาว ตว คุณํ ชานาติ สจิตฺตโก
มนุสฺสภูโตปิ อหํ น ชานามิ มยฺหํ ขม อภยํ เต ทมฺมีติ
อาห ฯ มหาราช มยฺหํ ตาว อภยํ เทสิ อยํ อุยฺยาเน มิคคโณ
กึ กริสฺสตีติ ฯ เอเตสํปิ อภยํ ทมฺมีติ ฯ เอวํ มหาสตฺโต
นิโคฺรธชาตเก วุตฺตนเยเนว สพฺเพสํ อรญฺมิคานํ อากาสคตสกุณานํ
ชลจรมจฺฉานํ จ อภยํ ทาเปตฺวา ราชานํ ปญฺจสุ สีเลสุ
ปติฏฺาเปตฺวา มหาราช รญฺา นาม อคติคมนํ ปหาย ทส ราชธมฺเม
อโกเปนฺเตน ธมฺเมน สเมน รชฺชํ กาเรตุํ วฏฺฏตีติ
        ทานํ สีลํ ปริจฺจาคํ     อาชฺชวํ มทฺทวํ ตปํ
        อกฺโกธํ อวิหึสญฺจ      ขนฺตี จ อวิโรธนํ
        อิจฺเจเต กุสเล ธมฺเม  ิเต ปสฺสาหิ อตฺตนิ
        ตโต เต ชายเต ปีติ   โสมนสฺสญฺจนปฺปกนฺติ
เอวํ วุตฺเต ราชธมฺเม คาถาพนฺเธเนว ทสฺเสตฺวา กติปาหํ รญฺโ
สนฺติเก วสิตฺวา นคเร สพฺพสตฺตานํ อภยทานํ ปกาเสตุํ สุวณฺณ-
เภริญฺจาราเปตฺวา อปฺปมตฺโต โหหิ มหาราชาติ วตฺวา มาตาปิตูนํ
ทสฺสนตฺถาย คโต ฯ อิมา อภิสมฺพุทฺธคาถา โหนฺติ
        มิคราชา ปุเร อาสึ    โกสลสฺส นิเกตเว
        มนฺทิโย นาม นาเมน   อภิรูโป จตุปฺปโท ฯ
        ตํ มํ วธิตุมาคจฺฉิ      ทายสฺมึ อญฺชนาวเน
        ธนุํ อารชฺชํ กตฺวาน    อุสุํ สนฺธาย โกสโล ฯ
        ตสฺสาหํ โอทหึ ปสฺสํ    ขุรปาณิสฺส ราชิโน
        ตทาหํ สุขิโต มุตฺโต    มาตรํ ทฏฺุมาคโตติ ฯ
     ตตฺถ โกสลสฺส นิเกตเวติ โกสลสฺส รญฺโ นิเกเต วสนฏฺาเน
ตสฺส สนฺติเก อรญฺสฺมินฺติ อตฺโถ ฯ ทายสฺมินฺติ มิคานํ วสนตฺถาย
ทินฺนอุยฺยาเน ฯ อารชฺชํ กตฺวานาติ ชิยาย สทฺธึ เอกโต หุตฺวา
อาโรเปตฺวาติ อตฺโถ ฯ สนฺธายาติ สนฺนหิตฺวา โยเชตฺวา ฯ โอทหินฺติ
โอฑฺเฑสึ ฯ มาตฺรํ ทฏฺุมาคโตติ เทสนาสีสเมตํ ฯ รญฺโ
ธมฺมํ เทเสตฺวา สพฺพสตฺตานํ อภยตฺถาย สุวณฺณเภริญฺจาราเปตฺวา
มาตาปิตโร ทฏฺุมาคโตสฺมีติ อตฺโถ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ สจฺจปริโยสาเน มาตุโปสกภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ
ตทา มาตาปิตโร มหาราชกุลานิ อเหสุํ พฺราหฺมโณ สารีปุตฺโต
อโหสิ ราชา อานนฺโท อโหสิ นนฺทิยมิคราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                  นนฺทิยมิคราชชาตกํ ทสมํ ฯ
                   อาวาริยวคฺโค ปโม ฯ
                      -----------
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๙ หน้า ๕๗-๖๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=1138&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=1138&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=899
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4043
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4019
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4019
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27