ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                     มนฺธาตุราชชาตกํ
     ยาวตา จนฺทิมสูริยาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     โส กิร สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จรมาโน เอกํ อลงฺกตปฏิยตฺตํ
อิตฺถึ ทิสฺวา อุกฺกณฺฐิ ฯ อถ นํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ อาเนตฺวา
อยํ ภนฺเต ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตติ สตฺถุ ทสฺเสสุํ ฯ สตฺถา สจฺจํ
กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโตติ ปุจฺฉิตฺวา สจฺจํ ภนฺเตติ วุตฺเต
กทา ตฺวํ ภิกฺขุ อคารํ อชฺฌาวสมาโน ตณฺหํ ปูเรตุํ สกฺขิสฺสสิ
กามตณฺหา หิ นาเมสา สมุทฺโท วิย ทุปฺปูรา โปราณา หิ
ทฺวิสหสฺสปริตฺตทีปปริวาเรสุ จตูสุ มหาทีเปสุ จกฺกวตฺติรชฺชํ กาเรตฺวา
มนุสฺสปริวาเรเนว จาตุมฺมหาราชิกเทวโลเก รชฺชํ กาเรตฺวา
ตาวตึสเทวโลเก ฉตฺตึสาย สกฺกานํ วสนฏฺฐาเน เทวรชฺชํ กาเรตฺวาปิ
อตฺตโน กามตณฺหํ ปูเรตุํ อสกฺโกนฺตาว กาลมกํสุ ตฺวํ ปน ตํ
กามตณฺหํ กทา ปูเรตุํ สกฺขิสฺสสีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต ปฐมกปฺเป มหาสมฺมโต นาม ราชา อโหสิ ฯ ตสฺส
ปุตฺโต โรโช นาม ฯ ตสฺส ปุตฺโต วรโรโช นาม ฯ ตสฺส
ปุตฺโต กลฺยาโณ นาม ฯ ตสฺส ปุตฺโต วรกลฺยาโณ นาม ฯ
วรกลฺยาณสฺส ปุตฺโต อุโปสโถ นาม ฯ ตสฺส ปุตฺโต วรอุโปสโถ
นาม ฯ วรอุโปสถสฺส ปุตฺโต มนฺธาตุ นาม อโหสิ ฯ โส
สตฺตหิ รตเนหิ จตูหิ อิทฺธีหิ สมนฺนาคโต จกฺกวตฺติรชฺชํ กาเรสิ ฯ
ตสฺส วามหตฺถํ สมฺมิญฺชิตฺวา ทกฺขิณหตฺเถน อปฺโผฏิตกาเล
อากาเส ทิพฺพเมโฆ วิย ชานุปฺปมาณํ สตฺตรตนวสฺสํ วสฺสิ ฯ
เอวรูโป อจฺฉริยมนุสฺโส อโหสิ ฯ โส จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ
กุมารกีฬิกํ กีฬิ ฯ จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ อุปรชฺชํ กาเรสิ ฯ
จตุราสีติวสฺสสหสฺสานิ จกฺกวตฺติรชฺชํ กาเรสิ ฯ อายุ ปนสฺส อสงฺเขยฺยํ
อโหสิ ฯ โส เอกทิวสํ กามตณฺหํ ปูเรตุํ อสกฺโกนฺโต
อุกฺกณฺฐิตาการํ ทสฺเสสิ ฯ อมจฺจา กินฺนุโข เทว อุกฺกณฺฐิโตสีติ
ปุจฺฉึสุ ฯ มยฺหํ ปุญฺญพเล โอโลกิยมาเน อิทํ รชฺชํ กึ กริสฺสติ
กตรํ นุโข ฐานํ รมณียนฺติ ฯ เทวโลโก มหาราชาติ ฯ โส
จกฺกรตนํ อพฺภุกฺกิริตฺวา สทฺธึ ปริสาย จาตุมฺมหาราชิกเทวโลกํ
อคมาสิ ฯ อถสฺส จตฺตาโร มหาราชาโน ทิพฺพมาลาคนฺธหตฺถา
เทวคณปริวุตา ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา ตํ อาทาย จาตุมฺมหาราชิกเทวโลกํ
เนตฺวา เทวรชฺชํ อทํสุ ฯ ตสฺส สกปริสาย ปริวุตสฺเสว
ตสฺมึ รชฺชํ กาเรนฺตสฺส ทีโฆ อทฺธาโน วีติวตฺโต ฯ โส
ตตฺถาปิ ตณฺหํ ปูเรตุํ อสกฺโกนฺโต อุกฺกณฺฐิตาการํ ทสฺเสสิ ฯ
จตฺตาโร มหาราชาโน กินฺนุโข มหาราช อุกฺกณฺฐิโตสีติ ปุจฺฉึสุ ฯ
อิมมฺหา เทวโลกา กตรํ ฐานํ รมณียตรนฺติ ฯ มยํ เทว
ปเรสํ อุปฏฺฐานกปริสา ตาวตึสเทวโลโก นาม รมณีโยติ ฯ
มนฺธาตุ จกฺกรตนํ อพฺภุกฺกิริตฺวา อตฺตโน ปริสาย ปริวุโต
ตาวตึสาภิมุโข ปายาสิ ฯ อถสฺส สกฺโก เทวราชา ทิพฺพมาลาคนฺธหตฺโถ
เทวคณปริวุโต ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา ตํ หตฺเถ คเหตฺวา อิโต เอหิ
มหาราชาติ อาห ฯ รญฺโญ เทวคณปริวุตสฺส คมนกาเล
ปริณายโก จกฺกรตนํ อาทาย สทฺธึ ปริสาย มนุสฺสปถํ โอตริตฺวา
อตฺตโน นครเมว ปาวิสิ ฯ สกฺโก มนฺธาตุราชานํ ตาวตึสภวนํ
เนตฺวา เทวตา เทฺว โกฏฺฐาเส กตฺวา อตฺตโน เทวรชฺชํ มชฺเฌ
ภินฺทิตฺวา อทาสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย เทฺว ราชาโน รชฺชํ กาเรสุํ ฯ
เอวํ กาเล คจฺฉนฺเต สกฺโก สฏฺฐีวสฺสสหสฺสาธิกา ติสฺโส
วสฺสโกฏิโย อายุํ เขเปตฺวา จวิ ฯ อญฺโญ สกฺโก นิพฺพตฺติ ฯ
โสปิ เทวรชฺชํ กาเรตฺวา อายุกฺขเยน จวิ ฯ เอเตนุปาเยน ฉตฺตึส
สกฺกา จวึสุ ฯ มนฺธาตุ ปน มนุสฺสสรีเรน เทวรชฺชํ กาเรสิเยว ฯ
ตสฺส เอวํ กาเล คจฺฉนฺเต ภิยฺโยโส มตฺตาย กามตณฺหา
อุปฺปชฺชิ ฯ โส กึ เม อุปฑฺฒรชฺเชน สกฺกํ มาเรตฺวา เอกรชฺชเมว
กาเรสฺสามีติ ฯ สกฺกํ มาเรตุํ นาม น สกฺกา ฯ ตณฺหา ปเนสา
วิปตฺติมูลา ฯ เตนสฺส อายุสงฺขาโร ปริหายิ ฯ ชรา สรีรํ ปหริ ฯ
มนุสฺสสรีรญฺจ นาม เทวโลเก น ภิชฺชติ ฯ อถ โส เทวโลกา
ภสฺสิตฺวา อุยฺยาเน โอตริ ฯ อุยฺยานปาโล ตสฺส อาคตภาวํ
ราชกุลํ นิเวเทสิ ฯ ราชกุลํ อาคนฺตฺวา อุยฺยาเนเยว สยนํ ปญฺญาเปสิ ฯ
ราชา อนุฏฺฐานเสยฺยาย นิปชฺชิ ฯ อมจฺจา เทว ตุมฺหากํ
ปรโต กินฺติ กเถมาติ ปุจฺฉึสุ ฯ ตุมฺเห อิมํ สาสนํ มหาชนสฺส
กเถยฺยาถ มนฺธาตุมหาราชา กิร ทฺวิสหสฺสปริตฺตทีปปริวาเรสุ จตูสุ
มหาทีเปสุ จกฺกวตฺติรชฺชํ กาเรตฺวา ทีฆรตฺตํ จาตุมฺมหาราชิเกสุ
รชฺชํ กาเรตฺวา ฉตฺตึสาย สกฺกานํ อายุปริมาเณน เทวโลเก รชฺชํ
กาเรตฺวา ตณฺหํ อปูเรตฺวาว กาลมกาสีติ โส เอวํ วตฺวา กาลํ
กตฺวา ยถากมฺมํ คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อภิสมฺพุทฺโธ หุตฺวา อิมา
คาถา อโวจ
       ยาวตา จนฺทิมสุริยา (ปริหรนฺติ) ทิสา ภนฺติ วิโรจนา
       สพฺเพว ทาสา มนฺธาตุ          เย ปาณา ปฐวิสฺสิตา
       น กหาปณวสฺเสน              ติตฺติ กาเมสุ วิชฺชติ
       อปฺปสฺสาทา ทุกฺขา กามา        อิติ วิญฺญาย ปณฺฑิโต
       อปิ ทิพฺเพสุ กาเมสุ            รตึ โส นาธิคจฺฉติ
       ตณฺหกฺขยรโต โหติ             สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโกติ ฯ
     ตตฺถ ยาวตาติ ปริจฺเฉทวจนํ ฯ ปริหรนฺตีติ ยตฺตเกน
ปริจฺเฉเทน สิเนรุํ ปริหรนฺติ ฯ ทิสา ภนฺตีติ ทสสุ ทิสาสุ ปภาสนฺติ ฯ
วิโรจนาติ อาโลกกรณตาย วิโรจนสภาวา ฯ สพฺเพว ทาสา
มนฺธาตุ เย ปาณา ปฐวิสฺสิตาติ เอตฺตเก ปเทเส เย จ
ปฐวีนิสฺสิตา ปาณา ชนปทวาสิโน มนุสฺสา สพฺเพว เต ทาสา มยํ
รญฺโญ มนฺธาตุสฺส อยฺยโก โน ราชา มนฺธาตาติ เอวํ อุปสงฺกมนฺตา
ภุชิสฺสาปิ สมานา ทาสาเยว ฯ น กหาปณวสฺเสนาติ
เตสํ ทาสภูตานํ มนุสฺสานํ อนุคฺคหาย ยํ มนฺธาตา อปฺโผเฏนฺโต
สตฺตรตนวสฺสํ วสฺสาเปสิ ตํ อิธ กหาปณวสฺสนฺติ วุตฺตํ ฯ ติตฺติ
กาเมสูติ เตนปิ กหาปณวสฺเสน วตฺถุกามกิเลสกาเมสุ ติตฺติ นาม
นตฺถิ เอวํ ทุปฺปูรา เอสา ตณฺหา ฯ อปฺปสฺสาทา ทุกฺขา
กามาติ สุปินกูปมา กามา นาม อปฺปสฺสาทา ปริตฺตสุขา ทุกฺขเมว
ปเนตฺถ พหุตรํ ตํ ทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตปริยาเยน ทีปิตพฺพํ โหติ ฯ
อิติ วิญฺญายาติ เอวํ ปริชานิตฺวา ฯ ทิพฺเพสูติ เทวตานํ ปริโภเคสุ
รูปาทีสุ ฯ รตึ โสติ โส วิปสฺสโก ภิกฺขุ ทิพฺเพหิ กาเมหิ
นิมนฺติยมาโนปิ เตสุ รตึ นาธิคจฺฉติ อายสฺมา สมิทฺธิ วิย ฯ
ตณฺหกฺขยรโตติ นิพฺพานรโต นิพฺพานํ หิ อาคมฺม ตณฺหา ขียติ
ตสฺมา ตํ ตณฺหกฺขโยติ วุจฺจติ ตตฺถ รโต โหติ อภิรโต ฯ
สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโกติ สมฺมา สามญฺจ สจฺจานํ พุทฺธตฺตา สมฺมาสมฺพุทฺโธ
สวนนฺเต ชาตตฺตา สาวโก พหุสฺสุโต โยคาวจรปุคฺคโล ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา จตฺตาริ สจฺจานิ
ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุ
โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ ฯ อญฺเญปิ พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ สมฺปาปุณึสุ ฯ
ตทา มนฺธาตุมหาราชา อหเมวาติ ฯ
                   มนฺธาตุราชชาตกํ อฏฺฐมํ
                     ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๔๗-๕๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=975&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=975&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=373              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2065              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2051              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2051              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]