อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                      มจฺฉทานชาตกํ
     อคฺฆนฺติ มจฺฉาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
กูฏวาณิชํ อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุ เหฏฺา กถิตเมว ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
กุฏุมฺพิกกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต กุฏุมฺพํ สณฺเปสิ ฯ
กนิฏฺภาตาปิสฺส อตฺถิ ฯ เตสํ อปรภาเค ปิตริ กาลกเต
เอกทิวสํ ปิตุ สนฺตกํ โวหารํ โสเธสฺสามาติ เอกํ คามํ คนฺตฺวา
กหาปณสหสฺสํ ลภิตฺวา อาคจฺฉนฺตา นทีติตฺเถ นาวํ ปฏิมาเนนฺตา
ปูฏภตฺตํ ภุญฺชึสุ ฯ โพธิสตฺโต อติเรกภตฺตํ คงฺคาย มจฺฉานํ ทตฺวา
นทีเทวตาย ปตฺตึ อทาสิ ฯ เทวตา ปตฺตึ อนุโมทิตฺวาเยว ทิพฺเพน
ยเสน วฑฺฒิตฺวา อตฺตโน ยสวุฑฺฒึ อาวชฺชมานา ตํ การณํ
อญฺาสิ ฯ โพธิสตฺโตปิ วาลุกาย อุตฺตราสงฺคํ ปตฺถริตฺวา นิปนฺโน
นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ กนิฏฺภาตา ปนสฺส โถกํ โจรปกติโก ฯ โส
เต กหาปเณ โพธิสตฺตสฺส อทตฺวา สยเมว คณฺหิตุกามตาย
กหาปณภณฺฑิกสทิสํ เอกํ สกฺขรภณฺฑิกํ กตฺวา เทฺวปิ ภณฺฑิกา เอกโตว
เปสิ ฯ เตสํ นาวํ อภิรูหิตฺวา คงฺคาย มชฺฌคตานํ กนิฏฺโ
นาวํ โขเภตฺวา สกฺขรภณฺฑิกํ อุทเก ขิปิสฺสามีติ สหสฺสภณฺฑิกํ
ขิปิตฺวา สกฺขรภณฺฑิกํ คุยฺหิตฺวา ภาติก สหสฺสภณฺฑิกา อุทเก
ปติตา กึ กโรมาติ อาห ฯ อุทเก ปติตาย กึ กริสฺสาม มา
จินฺตยีติ ฯ นทีเทวตา จินเตสิ อหํ อิมินา ทินฺนปตฺตึ อนุโมทิตฺวา
ทิพฺเพน ยเสน วฑฺฒิตฺวา เอตสฺส สนฺตกํ รกฺขิสฺสามีติ อตฺตโน
อานุภาเวน ตํ ภณฺฑิกํ เอกํ มหามุขมจฺฉํ คิลาเปตฺวา สยํ อารกฺขํ
คณฺหิ ฯ โสปิ โข โจโร เคหํ คนฺตฺวา ภาตา เม วญฺจิโตติ
ภณฺฑิกํ โมเจนฺโต สกฺขรํ ปสฺสิตฺวา หทเยน สุสฺสนฺเตน มญฺจสฺส
อฏนึ อุปคุยฺหิตฺวา นิปชฺชิ ฯ ตทา เกวฏฺฏา มจฺฉคฺคหณตฺถาย ชาลํ
ขิปึสุ ฯ โส มจฺโฉ เทวตานุภาเวน ชาลํ ปาวิสิ ฯ เกวฏฺฏา ตํ
คเหตฺวา วิกฺกีณิตุํ นครํ ปวิฏฺา ฯ มนุสฺสา มหามจฺฉํ ทิสฺวา
มูลํ ปุจฺฉนฺติ ฯ เกวฏฺฏา กหาปณสหสฺสญฺจ สตฺต จ มาสเก
ทตฺวา คณฺหถ นนฺติ วทนฺติ ฯ มนุสฺสา สหสฺสคฺฆนิโก มจฺโฉปิ
โน ทิฏฺโติ ปริหาสํ กโรนฺติ ฯ เกวฏฺฏา มจฺฉํ คเหตฺวา
โพธิสตฺตสฺส ฆรทฺวารํ คนฺตฺวา อิมํ มจฺฉํ คณฺหถาติ อาหํสุ ฯ กิมสฺส
มูลนฺติ ฯ สตฺต มาสเก ทตฺวา คณฺหถาติ ฯ อญฺเสํ ททมานา
กถํ เทถาติ ฯ อญฺเสํ สหสฺเสน จ สตฺตหิ จ มาสเกหิ เทม
ตุมฺเห ปน สตฺต มาสเก ทตฺวา คณฺหถาติ ฯ โส เตสํ สตฺต
มาสเก ทตฺวา มจฺฉํ ภริยาย เปเสสิ ฯ สา มจฺฉสฺส กุจฺฉึ
ผาลยมานา สหสฺสภณฺฑิกํ ทิสฺวา โพธิสตฺตสฺส อาโรเจสิ ฯ โพธิสตฺโต
ตํ โอโลเกนฺโต อตฺตโน ลญฺจนํ ทิสฺวา สกภาวํ ตฺวา อิทานิ
อิเม เกวฏฺฏา อิมํ มจฺฉํ อญฺเสํ ททมานา สหสฺเสน เจว สตฺตหิ
จ มาสเกหิ เทนฺติ อมฺเห ปน ปตฺวา สหสฺสํ อวตฺวา อมฺหากํ
สนฺตกตฺตา สตฺเตว มาสเก คเหตฺวา อทํสุ อิทํ อนฺตรํ อชานนฺตํ
น สกฺกา กญฺจิ สทฺทหาเปตุนฺติ จินฺเตตฺวา ปมํ คาถมาห
           อคฺฆนฺติ มจฺฉา อธิกํ สหสฺสํ
           น โส อตฺถิ โย อิมํ สทฺทเหยฺย
           มยฺหญฺจ อสฺสู อิธ สตฺต มาสา
           อหมฺปิ ตํ มจฺฉทานํ กิเณยฺยนฺติ ฯ
     ตตฺถ อธิกนฺติ อญฺเหิ ปุจฺฉิตา เกวฏฺฏา สตฺตมาสกาธิกํ
สหสฺสํ อคฺฆนฺตีติ วทนฺติ ฯ น โส อตฺถิ โย อิมํ สทฺทเหยฺยาติ
โส ปุริโส น อตฺถิ โย อิมํ การณํ ปจฺจกฺขโต อชานนฺโต มม
วจเนน สทฺทเหยฺย เอตฺตกํ วา มจฺฉา อคฺฆนฺตีติ โย อิมํ สทฺทเหยฺย
โส นตฺถิ ตสฺมาเยว เต อญฺเหิ น คหิตาติ อตฺโถ ฯ
มยฺหญฺจ อสฺสูติ มยฺหํ ปนสฺสุ สตฺต มาสกา อเหสุํ ฯ มจฺฉทานนฺติ
มจฺฉวคฺคํ ฯ เตน หิ มจฺเฉน สทฺธึ อญฺเปิ มจฺฉา เอกโต
วิพทฺธา ตํ สกลมฺปิ มจฺฉทานํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ฯ กิเณยฺยนฺติ
กิณึ สตฺเตว มาสเก ทตฺวา เอตฺตกํ มจฺฉวคฺคํ คณฺหินฺติ อตฺโถ ฯ
     เอวญฺจปน วตฺวา อิทํ จินฺเตสิ กินฺนุโข นิสฺสาย มยา เอเต
กหาปณา ลทฺธาติ ฯ ตสฺมึ ขเณ นทีเทวตา อากาเส ทิสฺสมานรูปา ๑-
ตฺวา อหํ คงฺคาเทวตา ตยา มจฺฉานํ อติเรกภตฺตํ ทตฺวา
มยฺหํ ปตฺติ ทินฺนา เตนาหํ ตว สนฺตกํ รกฺขนฺตี อาคตาติ
ทีปยมานา คาถมาห
       มจฺฉานํ โภชนํ ทตฺวา     มม ทกฺขิณมาทิสิ
       ตํ ทกฺขิณํ สรนฺติยา       กตํ อปจิตึ ตยาติ ฯ
     ตตฺถ ทกฺขิณนฺติ อิมสฺมึ าเน ปตฺติทานํ ทกฺขิณํ นาม
ชาตํ ฯ กตํ อปจิตึ ตยาติ ตํ ตยา มยฺหํ กตํ อปจิตึ สรนฺติยา
มยา อิทํ ตว ธนํ รกฺขิตนฺติ อตฺโถ ฯ
     อิทํ วตฺวา จปน สา นทีเทวตา ตสฺส กนิฏฺเน กตํ
กูฏกมฺมํ สพฺพํ กเถตฺวา เอโส อิทานิ หทเยน สุสฺสนฺเตน นิปนฺโน
ทุฏฺจิตฺตสฺส วุฑฺฒิ นาม นตฺถิ อหํ ปน ตว สนฺตกํ มา
นสฺสีติ ธนํ เต อาหริตฺวา อทาสึ อิทํ ตว กนิฏฺโจรสฺส
อทตฺวา สพฺพํ ตฺวญฺเว คณฺหาหีติ วตฺวา ตติยํ คาถมาห
            ปทุฏฺจิตฺตสฺส น ผาติ โหติ
            น จาปิ นํ เทวตา ปูชยนฺติ
            โย ภาตรํ เปตฺติกํ สาปเตยฺยํ
            อวญฺจยี ทุกฺกฏกมฺมการีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ อทิสฺสมานรูปา ฯ
     ตตฺถ น ผาติ โหตีติ เอวรูปสฺส ปุคฺคลสฺส อิธโลเก วา
ปรโลเก วา วุฑฺฒิ นาม น โหติ ฯ น จาปิ นนฺติ นํ ปุคฺคลํ
ตสฺส สนฺตกํ รกฺขมานา เทวตา น ปูชยนฺติ ฯ
     อิติ เทวตา มิตฺตทุพฺภิโจรสฺส กหาปเณ น ทาเปตุกามา
เอวมาห ฯ โพธิสตฺโต ปน น สกฺกา เอวํ กาตุนฺติ ตสฺสาปิ
ปญฺจสตานิ เปเสสิเยว ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน วาณิโช โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺหิ ฯ ตทา กนิฏฺภาตา อิทานิ กูฏวาณิโช ฯ เชฏฺภาตา
ปน อหเมวาติ ฯ
                    มจฺฉทานชาตกํ อฏฺมํ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๘๗-๑๙๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=3905&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=3905&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=463
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2439
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2401
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2401
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27