อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                    กุณฺฑกกุจฺฉิสินฺธวชาตกํ
     ภุตฺวา ติณปริฆาสนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
สารีปุตฺตตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     เอกสฺมึ หิ สมเย สมฺมาสมฺพุทฺโธ สาวตฺถิยํ วสิตฺวา วสฺสํ
วุฏฺโ จาริกํ จริตฺวา ปุน ปจฺจาคโต ฯ มนุสฺสา อาคนฺตุกสกฺการํ
กริสฺสามาติ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ ททนฺติ ฯ
วิหาเร เอกํ ธมฺมโฆสกํ ภิกฺขุํ เปสุํ ฯ โส เย อาคนฺตฺวา
ยตฺตเก ภิกฺขู อิจฺฉนฺติ เตสํ เต ภิกฺขู วิจาเรตฺวา เทติ ฯ
อเถกา ทุคฺคตา มหลฺลิกา อิตฺถี เอกเมว ปฏิวึสํ สชฺเชตฺวา เตสํ
มนุสฺสานํ ภิกฺขูสุ วิจาเรตฺวา ทินฺเนสุ อุสฺสุเร ธมฺมโฆสกสฺส
สนฺติกํ อาคนฺตวา มยฺหํ เอกํ ภิกฺขุํ เทถาติ อาห ฯ โส มยา
สพฺเพ ภิกฺขู วิจาเรตฺวา ทินฺนา สารีปุตฺตตฺเถโร ปน วิหาเรเยว
วสติ ตฺวํ ตสฺส ภิกฺขํ เทหีติ อาห ฯ สา สาธูติ ตุฏฺจิตฺตา
เชตวนทฺวารโกฏฺเก ตฺวา เถรสฺส อาคตกาเล วนฺทิตฺวา หตฺถโต
ปตฺตํ คเหตฺวา ฆรํ เนตฺวา เคเห นิสีทาเปสิ ฯ เอกาย กิร
มหลฺลิกาย ธมฺมเสนาปติ อตฺตโน ฆเร นิสีทาปิโตติ พหูนิ สทฺธานิ
กุลานิ อสฺโสสุํ ฯ เตสุ ราชา ปสฺเสนทิโกสโล ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา
ตสฺสา สาฏเกน จ สหสฺสตฺถวิกาย จ สทฺธึ ภตฺตโภชนานิ ปหิณิ
มยฺหํ อยฺยํ ปริวิสมานา อิมํ สาฏกํ นิวาเสตฺวา อิเม กหาปเณ
วลญฺเชตฺวา เถรํ ปริวิสตูติ ฯ ยถา จ ราชา เอวํ อนาถปิณฺฑิโก
จุลฺลอนาถปิณฺฑิโก วิสาขา มหาอุปาสิกาปิ ปหิณึสุ ฯ อญฺานิ
ปน กุลานิ เอกสตเทฺวสตาทิวเสน อตฺตโน พลานุรูเปน กหาปเณ
ปหิณึสุ ฯ เอวํ เอกาเหเนว สา มหลฺลิกา สตสหสฺสมตฺตํ ลภิ ฯ เถโร
ปน ตาย ทินฺนํ ยาคุเมว ปิวิตฺวา ตาย กตํ ขชฺชกเมว ปกฺกภตฺตเมว
จ ปริภุญฺชิตฺวา ภตฺตานุโมทนํ กตฺวา ตํ มหลฺลิกํ โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺาเปตฺวา วิหารเมว อคมาสิ ฯ ธมฺมสภายํ ภิกฺขู เถรสฺส
คุณกถํ สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส ธมฺมเสนาปติ มหลฺลิกํ คหปตานึ
ทุคฺคตภาวโต โมเจตฺวา ปติฏฺา อโหสิ ตาย ทินฺนํ อาหารํ
อชิคุจฺฉนฺโต ปริภุญฺชตีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว
เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น
ภิกฺขเว สารีปุตฺโต อิทาเนว เอติสฺสา มหลฺลิกาย อวสฺสโย ชาโต
น อิทาเนว ตาย ทินฺนํ อาหารมชิคุจฺฉนฺโต ปริภุญฺชติ ปุพฺเพปิ
ปริภุญฺชติเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
อุตฺตราปเถ วาณิชกุเล นิพฺพตฺติ ฯ อุตฺตราปถชนปทโต ปญฺจสตา
อสฺสวาณิชา อสฺเส พาราณสึ อาเนตฺวา วิกฺกีณนฺติ ฯ อญฺตโรปิ.
อสฺสวาณิโช ปญฺจ อสฺสสตานิ อาทาย พาราณสีมคฺคํ ปฏิปชฺชิ ฯ
อนฺตรามคฺเค พาราณสิโต อวิทูเร เอโก นิคมคาโม อตฺถิ ฯ ตตฺถ
ปุพฺเพ มหาวิภโว เสฏฺี อโหสิ ฯ ตสฺส มหนฺตํ นิเวสนํ ฯ ตํ
ปน กุลํ อนุกฺกเมน ปริกฺขยํ คตํ ฯ เอกาว มหลฺลิกา อวสิฏฺา ฯ
สา ตสฺมึ นิเวสเน วสติ ฯ อถโข โส อสฺสวาณิโช ตํ นิคมคามํ
ปตฺวา เวตฺตนํ เต ทสฺสามีติ ตสฺมึ ตสฺสา นิเวสเน นิวาสํ
คณฺหิตฺวา อสฺเส เอกมนฺเต เปสิ ฯ ตํทิวสเมวสฺส เอกิสฺสา
อาชานียาวฬวาย คพฺภวุฏฺานํ อโหสิ ฯ โส เทฺว ตโย ทิวเส วสิตฺวา
อสฺเส จ พลํ คาหาเปตฺวา ราชานํ ปสฺสิสฺสามีติ อสฺเส อาทาย
ปายาสิ ฯ อถ นํ มหลฺลิกา เคหเวตฺตนํ เทหีติ วตฺวา สาธุ
อมฺม เทมีติ วุตฺเต ตาต เวตฺตนํ เม ททมาโน อิมมฺปิ อสฺสโปตกํ
เคหเวตฺตนโต ขณฺเฑตฺวา เทหีติ อาห ฯ อสฺสวาณิโช ตถา
กตฺวา ปกฺกามิ ฯ สา ตสฺมึ อสฺสโปตเก ปุตฺตสิเนหํ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา
อถสฺสาจามกภตฺตํ วิฆาสติณานิ ทตฺวา ปฏิชคฺคิ ฯ อถาปรภาเค
โพธิสตฺโต ปญฺจ อสฺสสตานิ อาทาย คจฺฉนฺโต ตสฺมึ เคเห
นิวาสํ คณฺหิ ฯ กุณฺฑกขาทกสฺส สินฺธวโปตกสฺส ิตฏฺานโต
คนฺธํ ฆายิตฺวา เอโก อสฺโสปิ เคหงฺคณํ ปวิสิตุํ นาสกฺขิ ฯ
โพธิสตฺโต ตํ มหลฺลิกํ ปุจฺฉิ อมฺม กจฺจิ อิมสฺมึ เคเห อสฺโส
อตฺถีติ ฯ ตาต อญฺโ อสฺโส นาม นตฺถิ อหํ ปน ปุตฺตกํ
กตฺวา เอกํ อสฺสโปตกํ ปฏิชคฺคามิ โส เอตฺถ อตฺถีติ ฯ
กหํ โส อมฺมาติ ฯ โคจรํ จริตุํ คโต ตาตาติ ฯ กาย เวลาย
อาคมิสฺสติ อมฺมาติ ฯ สกาลสฺเสว อาคจฺฉติ ตาตาติ ฯ โพธิสตฺโต
ตสฺส อาคมนํ ปติมาเนนฺโต อสฺเส พหิ เปตฺวาว นิสีทิ ฯ
สินฺธวโปตโกปิ โคจรํ จริตฺวา สกาลสฺเสว อาคมิ ฯ โพธิสตฺโต
กุณฺฑกกุจฺฉิสินฺธวโปตกํ ทิสฺวา ลกฺขณานิ สมาเนตฺวา อยํ สินฺธโว
อนคฺโฆ สินฺธวโปตกสฺส มหลฺลิกาย มูลํ ทตฺวา คเหตุํ วฏฺฏตีติ
จินฺเตสิ ฯ สินฺธวโปตโกปิ เคหํ ปวิสิตฺวา อตฺตโน วสนฏฺาเนเยว
ิโต ฯ ตสฺมึ ขเณ เต อสฺสา เคหํ ปวิสิตุํ นาสกฺขึสุ ฯ โพธิสตฺโต
ทฺวีหํ ตีหํ วสิตฺวา อสฺเส สนฺตปฺเปตฺวา คจฺฉนฺโต อมฺม อิมํ
อสฺสโปตกํ มูลํ คเหตฺวา มยฺหํ เทหีติ อาห ฯ กึ วเทสิ ตาต
ปุตฺตํ นาม วิกฺกีณนฺโต น อตฺถีติ ฯ อมฺม ตฺวํ เอตํ กึ ขาทาเปตฺวา
ปฏิชคฺคสีติ ฯ โอทนกุณฺฑกํ อาจามกภตฺตํ วิฆาสติณญฺจ
ขาทาเปตฺวา กุณฺฑกยาคุญฺจ ปาเยตฺวา ปฏิชคฺคามิ ตาตาติ ฯ
อมฺม อหํ เอตํ ลภิตฺวา ปิณฺฑรสโภชนํ โภเชสฺสามิ ิตฏฺาเน
เจลวิตานํ ปสาเรตฺวา อตฺถรกปิฏฺเ เปสฺสามีติ ฯ ตาต เอวํ
สนฺเต มม ปุตฺโต โภคสุขํ อนุภวตุ คเหตฺวาน คจฺฉาหีติ ฯ อถ
โพธิสตฺโต ตสฺส จตุนฺนํ ปาทานํ นงฺคุฏฺสฺส จ มุทฺธสฺส จ มูลํ
เอเกกํ กตฺวา ฉ สหสฺสตฺถวิกาโย เปตฺวา มหลฺลิกํ นววตฺถํ
นิวาสาเปตฺวา อลงฺกริตฺวา สินฺธวโปตกสฺส ปุรโต เปสิ ฯ โส อกฺขีนิ
อุมฺมีเลตฺวา มาตรํ โอโลเกตฺวา อสฺสูนิ ปวตฺเตสิ ฯ สาปิ ตสฺส
ปิฏฺึ ปริมชฺชิตฺวา มยา ปุตฺตโปสาวนิกํ ลทฺธํ ตฺวํ คจฺฉ ตาตาติ
อาห ฯ ตทา โส อคมาสิ ฯ โพธิสตฺโต ปุนทิวเส ตสฺส
อสฺสโปตกสฺสปิ รสโภชนํ สชฺเชตฺวา วีมํสิสฺสามิ ตาว นํ ชานาติ
นุโข อตฺตโน พลํ อุทาหุ น ชานาตีติ โทณิยํ กุณฺฑกยาคุํ
อากีราเปตฺวา ทาเปสิ ฯ โส นาหํ อิมํ โภชนํ ภุญฺชิสฺสามีติ
ตํ ยาคุํ น ปาตุํ อิจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต ตํ วีมํเสนฺโต ปมํ คาถมาห
       ภุตฺวา ติณปริฆาสํ       ภุตฺวา อาจามกุณฺฑกํ
       เอตํ เต โภชนํ อาสิ    กสฺมาทานิ น ภุญฺชสีติ ฯ
     ตตฺถ ภุตฺวา ติณปริฆาสนฺติ ตฺวํ ปุพฺเพ มหลฺลิกาย ทินฺนํ
เตสํ เตสํ ขาทิตาวเสสํ ติณปริฆาสสงฺขาตํ วิฆาสติณํ ภุญฺชิตฺวา
วฑฺฒิโต ฯ ภุตฺวา อาจามกุณฺฑกนฺติ เอตฺถ อาจาโม วุจฺจติ
โอทนาวสานํ กุณฺฑกนฺติ กุณฺฑกเมว เอตญฺจ ภุญฺชิตฺวา
วฑฺฒิโตสีติ ทีเปติ ฯ เอตํ เตติ เอตํ ตว ปุพฺเพ โภชนํ อาสิ ฯ
กสฺมาทานิ น ภุญฺชสีติ มยาปิ เต ตเมว ทินฺนํ ตฺวํ ตํ กสฺมา
อิทานิ น ภุญฺชสีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สินฺธวโปตโก อิตรา เทฺว คาถา อโวจ
       ยตฺถ โปสํ น ชานนฺติ    ชาติยา วินเยน วา
       พหุ ตตฺถ มหาพฺรหฺเม    อปิ อาจามกุณฺฑกํ
       ตฺวญฺจ โข มํ ปชานาสิ   ยาทิโสยํ หยุตฺตโม
       ชานนฺโต ชานมาคมฺม    น เต ภกฺขามิ กุณฺฑกนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยตฺถาติ ยสฺมึ าเน ฯ โปสนฺติ สตฺตํ ฯ ชาติยา
วินเยน วาติ ชาติสมฺปนฺโน วา เอส น วา อาจารยุตฺโต วา
น วาติ เอวํ น ชานนฺติ ฯ มหาพฺรหฺเมติ ครุกํ อาลปนํ
อาลปนฺโต อาห ฯ ยาทิโสยนฺติ ยาทิโส อยํ ฯ อตฺตานํ สนฺธาย
วทติ ฯ ชานนฺโต ชานมาคมฺมาติ อหํ อตฺตโน พลํ ชานนฺโต
ชานนฺตเมว ตํ อาคมฺม ปฏิจฺจ ตว สนฺติเก กุณฺฑกํ น ภุญฺชามิ น
หิ ตฺวํ กุณฺฑกํ โภชาเปตุกามตาย ฉ สหสฺสานิ ทตฺวา มํ คณฺหสีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต ตว วีมํสนตฺถาย ตํ มยา กตํ มา
กุชฺฌีติ ตํ สมสฺสาเสตฺวา สุโภชนํ โภเชตฺวา อาทาย ราชงฺคณํ
คนฺตฺวา เอกสฺมึ ปสฺเส ปญฺจ อสฺสสตานิ กตฺวา เอกสฺมึ ปสฺเส
จิตฺตสาณิยา ปริกฺขิปิตฺวา เหฏฺา อตฺถรกํ ปตฺถริตฺวา อุปริ
เจลวิตานํ พนฺธิตฺวา สินฺธวโปตกํ เปสิ ฯ ราชา อาคนฺตฺวา
อสฺเส โอโลเกนฺโต อยํ อสฺโส กสฺมา วิสุํ ปิโตติ ปุจฺฉิตฺวา
มหาราช อยํ สินฺธโว อิเมสุ อสฺเสสุ วิสุํ อกโต โมเจสฺสตีติ
สุตฺวา โสภโน โภ สินฺธโวติ ปุจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต อาม
มหาราชาติ วตฺวา เตนหิสฺส ชวํ ปสฺสิสฺสามีติ วุตฺเต ตํ อสฺสํ
กปฺปาเปตฺวา อภิรูหิตฺวา ปสฺสถ มหาราชาติ มนุสฺเส อุสฺสาราเปตฺวา
ราชงฺคเณ ปาเหสิ ฯ สพฺพํ ราชงฺคณํ นิรนฺตรํ อสฺสปนฺตีหิ
ปริกฺขิตฺตมิว อโหสิ ฯ ปุน โพธิสตฺโต ปสฺสถ มหาราช
สินฺธวโปตกสฺส เวคนฺติ วิสชฺเชสิ ฯ เอกปุริโสปิ ตํ น อทฺทส ฯ
ปุน รตฺตปฏํ อุทเร ปริกฺขิปิตฺวา วิสชฺเชสิ ฯ รตฺตปฏเมวสฺส
อุทเร กตํ มหาชนา ปสฺสึสุ ฯ อถ นํ อนฺโตนคเร เอกิสฺสา
โปกฺขรณิยา อุทกปิฏฺเ วิสชฺเชสิ ฯ ตตฺถสฺส อุทกปิฏฺเ ธาวโต
ขุรคฺคานิปิ น เตมึสุ ฯ ปุเนกวารํ ปทุมินิปตฺตานํ อุปริ ธาวนฺโต
เอกปณฺณมฺปิ อุทเก น โอสีทาเปสิ ฯ เอวมสฺส ชวนสมฺปทํ
ทสฺเสตฺวา โอรุยฺห ปาณึ ปหริตฺวา หตฺถตลํ อุปนาเมสิ ฯ อสฺโส
อุคฺคนฺตฺวา จตฺตาโร ปาเท เอกโต กตฺวา หตฺถตเล อฏฺาสิ ฯ
อถ มหาสตฺโต ราชานํ อาห มหาราช อิมสฺส อสฺสโปตกสฺส
สพฺพากาเรน เวเค ทสฺสนียมาเน สมุทฺทปริยนฺเต รฏฺเ นิกฺขิปนฺโต
นปฺปโหตีติ ฯ ราชา ตุสฺสิตฺวา มหาสตฺตสฺส อุปรชฺชํ อทาสิ
สินฺธวโปตกมฺปิ อภิสิญฺจิตฺวา มงฺคลอสฺสํ อกาสิ ฯ โส รญฺโ
ปิโย อโหสิ มนาโป ฯ สกฺกาโรปิสฺส มหา อโหสิ ฯ ตสฺสาปิ
วสนฏฺานํ รญฺโ อลงฺกตปฏิยตฺโต วาสิตฆรคพฺโภ วิย อโหสิ ฯ
จตุชาติกคนฺเธหิ ภูมิเลปนํ อกํสุ ฯ คนฺธทามมาลาทามาทีนิ
โอสฺสารยึสุ ฯ อุปริ สุวณฺณตารกวิจิตฺตํ เจลวิตานํ อโหสิ ฯ สมนฺตา
จิตฺรสาณิ ปริกฺขิตฺตาว อโหสิ ฯ นิจฺจํ คนฺธเตลปฺปทีโป ฌายิ ฯ
อุจฺจารปสฺสาวฏาเนปิสฺส สุวณฺณกฏาหํ ปยึสุ ฯ นิจฺจํ ราชโภชนเมว
ภุญฺชิ ฯ ตสฺส ปน อาคตกาลโต ปฏฺาย รญฺโ สกลชมฺพูทีปรชฺชํ
หตฺถคตเมว อโหสิ ฯ ราชา โพธิสตฺตสฺส โอวาเท ตฺวา
ทานาทีนิ ปุญฺานิ กตฺวา สคฺคปรายโน อโหสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนา
สกทาคามิโน อนาคามิโน อเหสุํ ฯ ตทา มหลฺลิกา อยเมว มหลฺลิกา
อโหสิ ฯ สินฺธโว สารีปุตฺโต ฯ ราชา อานนฺโท อโหสิ ฯ
อสฺสวาณิโช ปน อหเมวาติ ฯ
                 กุณฺฑกกุจฺฉิสินฺธวชาตกํ จตุตฺถํ
                      ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๙-๒๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=386&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=386&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=361
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2022
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2010
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2010
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27