อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                    อพฺภนฺตรวคฺควณฺณนา
                       --------
                      อพฺภนฺตรชาตกํ
     อพฺภนฺตโร นาม ทุโมติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
สารีปุตฺตตฺเถรสฺส พิมฺพาเถริยา อมฺพรสทานํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สมฺมาสมฺพุทฺเธ หิ ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺเก เวสาลิยํ กูฏาคารสาลายํ
วิหรนฺเต มหาปชาปตี โคตมี ปญฺจ สากิยสตานิ อาทาย
คนฺตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา ปพฺพชฺชญฺเจว อุปสมฺปทญฺจ ลภิ ฯ
อปรภาเค ตา ปญฺจสตา ภิกฺขุนิโย นนฺทโกวาทํ สุตฺวา อรหตฺตํ
ปาปุณึสุ ฯ สตฺถริ ปน สาวตฺถิยํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺเต
ราหุลมาตา เทวี สามิโก เม ปพฺพชิตฺวา สพฺพญฺุตํ ปตฺโต
ปุตฺโตปิ เม ปพฺพชิตฺวา ตสฺเสว สนฺติเก วสติ อหํ อคารมชฺเฌ
กึ กริสฺสามิ อหมฺปิ ปพฺพชิตฺวา สาวตฺถิยํ คนฺตฺวา สมฺมาสมฺพุทฺธญฺจ
ปุตฺตญฺจ นิวทฺธํ ปสฺสมานา วิหริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา
ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา ปพฺพชิตฺวา อาจริยุปชฺฌายาหิ สทฺธึ สาวตฺถึ
คนฺตฺวา สตฺถารญฺจ ปิยปุตฺตญฺจ ปสฺสมานา เอกสฺมึ ภิกฺขุนีอุปสฺสเย
วาสํ กปฺเปสิ ฯ ราหุลสามเณโร อาคนฺตฺวา มาตรํ ปสฺสติ ฯ
อเถกทิวสํ เถริยา อุทรวาโต กุปฺปิ ฯ สา ปุตฺเต ทฏฺุํ อาคเต
ตสฺส ทสฺสนตฺถาย นิกฺขมิตุํ นาสกฺขิ ฯ อญฺาว อาคนฺตฺวา
อผาสุกภาวํ กถยึสุ ฯ โส มาตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา กึ เต ลทฺธุํ
วฏฺฏตีติ ปุจฺฉิ ฯ ตาต อคารมชฺเฌ เม สกฺกราทีหิ โยชิเต
อมฺพรเส ปีเต อุทรวาโต วูปสมฺมติ อิทานิ ปน ปิณฺฑาย
จริตฺวา ชีวิตํ กปฺเปม กุโต ตํ ลภิสฺสามาติ ฯ สามเณโร
ลภนฺโต อาหริสฺสามีติ วตฺวา นิกฺขมิ ฯ ตสฺส ปนายสฺมโต
อุปชฺฌาโย ธมฺมเสนาปติ อาจริโย มหาโมคฺคลฺลาโน จูฬปิตา
อานนฺทตฺเถโร ปิตา สมฺมาสมฺพุทฺโธติ มหาสมฺปตฺติ ฯ เอวํ สนฺเตปิ
อญฺสฺส สนฺติกํ อคนฺตฺวา อุปชฺฌายสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา
ทุมฺมุขากาโร หุตฺวา อฏฺาสิ ฯ อถ นํ เถโร กินฺนุโข ราหุล
ทุมฺมุโข วิหาสีติ อาห ฯ มาตุ เม ภนฺเต เถริยา อุทรวาโต
กุปฺปิโตติ ฯ กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ ฯ สกฺกรโยชิเตน กิร อมฺพรเสน
ผาสุ โหตีติ ฯ โหตุ ลภิสฺสามิ มา จินฺตยีติ ฯ โส ปุนทิวเส
ตํ อาทาย สาวตฺถิยํ ปวิสิตฺวา สามเณรํ อาสนสาลายํ นิสีทาเปตฺวา
ราชทฺวารํ อคมาสิ ฯ โกสลราชา เถรํ ทิสฺวา นิสีทาเปสิ ฯ
ตํขณญฺเว อุยฺยานปาโล ปิณฺฑิปกฺกานํ มธุรอมฺพานํ เอกปูฏํ
อาหริ ฯ ราชา อมฺพานํ ตจํ อปเนตฺวา สกฺกรรสํ ปกฺขิปิตฺวา
สยเมว มทฺทิตฺวา เถรสฺส ปตฺตํ ปูเรตฺวา อทาสิ ฯ เถโร
ราชนิเวสนา นิกฺขมิตฺวา อาสนสาลํ คนฺตฺวา สามเณรสฺส อทาสิ ตํ
หริตฺวา มาตุ เต เทหีติ ฯ โส อาหริตฺวา อทาสิ ฯ เถริยา
ปริภุตฺตมตฺเตเยว อุทรวาโต วูปสมิ ฯ ราชาปิ มนุสฺสํ เปเสสิ
เถโร อิธ นิสีทิตฺวา อมฺพรสํ น ภุญฺชิ คจฺฉ กสฺสจิ ทินฺนภาวํ
ชานาหีติ ฯ โส เถเรน สทฺธึ คนฺตฺวา ตํ ปวุตฺตึ ตฺวา
อาคนฺตฺวา รญฺโ กเถสิ ฯ ราชา จินฺเตสิ สเจ สตฺถา อคารํ
อาวสิสฺสติ จกฺกวตฺติราชา อภวิสฺส ราหุลสามเณโร ปริณายกรตนํ
เถรี อิตฺถีรตนํ สกลจกฺกวาฬรชฺชํ เอเตสญฺเว อภวิสฺส
อมฺเหหิ เอเต วต อุปฏฺหนฺเตหิ จริตพฺพํ อสฺส อิทานิ ปพฺพชิตฺวา
อมฺเห อุปนิสฺสาย วสนฺเตสุ เอเตสุ น ยุตฺตํ อมฺหากํ ปมชฺชิตุนฺติ ฯ
โส ตโต ปฏฺาย เถริยา นิวทฺธํ อมฺพรสํ ทาเปสิ ฯ เถเรน
พิมฺพตฺเถริยา อมฺพรสสฺส ทินฺนภาโว ภิกฺขุสงฺเฆ ปากโฏ ชาโต ฯ
อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส
สารีปุตฺตตฺเถโร กิร พิมฺพตฺเถรึ อมฺพรเสน สนฺตปฺเปสีติ ฯ สตฺถา
อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา
อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว ราหุลมาตา
สารีปุตฺเตน อมฺพรเสน สนฺตปฺปิตา ปุพฺเพเปส เอตํ สนฺตปฺเปสิเยวาติ
วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
กาสิกคามเก พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลายํ
สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคเหตฺวา สณฺปิตฆราวาโส มาตาปิตูนํ อจฺจเยน
อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส อภิญฺา จ สมาปตฺติโย
จ นิพฺพตฺเตตฺวา อิสิคณปริวุโต คณสตฺถา หุตฺวา ทีฆสฺส อทฺธุโน
อจฺจเยน โลณมฺพิลเสวนตฺถาย ปพฺพตปาทา โอตริตฺวา จาริกญฺจรมาโน
พาราณสิยํ ปตฺวา อุยฺยาเน วาสํ กปฺเปสิ ฯ อถสฺส
อิสิคณสฺส สีลเตเชน สกฺกสฺส ภวนํ กมฺปิ ฯ สกฺโก อาวชฺชมาโน
ตํ การณํ ตฺวา อิเมสํ ตาปสานํ อนาวาสาย ปริสกฺกิสฺสามิ
อถ เต ภินฺนาวาสา อุปทฺทูตา จรมานา จิตฺเตกคฺคตํ น ลภิสฺสนฺติ
เอวํ เม ผาสุกํ ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา โก นุโข อุปาโยติ
วีมํสนฺโต อิมํ อุปายํ อทฺทส มชฺฌิมยามสมนนฺตเร รญฺโ
อคฺคมเหสิยา สิริคพฺเภ ปวิสิตฺวา อากาเส ตฺวา ภทฺเท สเจ
ตฺวํ อพฺภนฺตรํ อมฺพปกฺกํ ขาเทยฺยาสิ ปุตฺตํ ลภิสฺสสิ โส
จกฺกวตฺติราชา ภวิสฺสตีติ อาจิกฺขิสฺสามิ ราชา เทวิยา กถํ สุตฺวา
อมฺพปกฺกสฺสตฺถาย อุยฺยานํ เปเสสฺสติ อถาหํ อมฺพานิ
อนฺตรธาเปสฺสามิ รญฺโ อุยฺยาเน อมฺพานํ อภาวํ อาโรเจสฺสนฺติ เตน
เก ขาทนฺตีติ วุตฺเต ตาปสา ขาทนฺตีติ วกฺขนฺติ ตํ สุตฺวา
ราชา ตาปเส โปเถตฺวา นีหราเปสฺสติ เอวมฺปิ เต เม อุปทฺทูตา
ภวิสฺสนฺตีติ ฯ โส มชฺฌิมยามสมนนฺตเร สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา
อากาเส ิโต อตฺตโน เทวราชภาวํ ชานาเปตฺวา ตาย สทฺธึ
สลฺลปนฺโต ปุริมา เทฺว คาถา อโวจ
       อพฺภนฺตโร นาม ทุโม     ยสฺส ทิพฺยมิทํ ผลํ
       ภุตฺวา โทหฬินี นารี      จกฺกวตฺตึ วิชายติ
       ตฺวมฺปิ ภทฺเท มเหสีสิ     สา จาปิ ปติโน ปิยา
       อาหริสฺสติ เต ราชา     อิทํ อพฺภนฺตรํ ผลนฺติ ฯ
     ตตฺถ อพฺภนฺตโร นาม ทุโมติ อิมินา ตาว คามนิคมชนปท-
ปพฺพตาทีนํ อสุกสฺส อพฺภนฺตโรติ อวตฺวา เกวลํ เอกํ อพฺภนฺตรํ
อมฺพรุกฺขํ กเถติ ฯ ยสฺส ทิพฺยมิทํ ผลนฺติ ยสฺส อมฺพรุกฺขสฺส
เทวตานํ ปริโภคารหํ ทิพฺยผลํ ฯ อิทนฺติ ปน นิปาตมตฺตเมว ฯ
โทหฬินีติ สญฺชาตโทหฬา ฯ ตฺวมฺปิ ภทฺเท มเหสีสีติ ตฺวํ โสภนา ๑-
มเหสี อสิ ฯ อฏฺกถายํ ปน มเหสี วาติปิ ปาโ ฯ สา จาปิ
ปติโน ปิยาติ โสฬสนฺนํ เทวีสหสฺสานํ อพฺภนฺตเร อคฺคมเหสี จ
ปติโน จ ปิยาติ อตฺโถ ฯ อาหริสฺสติ เต ราชา อิทํ อพฺภนฺตรํ
ผลนฺติ ตสฺสา เต ปิยาย อคฺคมเหสิยา อิทํ มยา วุตฺตปฺปการํ
ผลํ ราชา อาหราเปสฺสติ สา ตฺวํ ตํ ปริภุญฺชิตฺวา จกฺกวตฺติคพฺภํ
ลภิสฺสสีติ ฯ
     เอวํ สกฺโก เทวิยา อิมา เทฺว คาถา วตฺวา ตฺวํ
อปฺปมตฺตา โหหิ มา ปปญฺจมกาสิ เสฺว รญฺโ อาโรเจยฺยาสีติ
ตํ อนุสาเสตฺวา อตฺตโน วสนฏฺานเมว คโต ฯ สา ปุนทิวเส
คิลานาลยํ ทสฺเสตฺวา ปริจาริกานํ สญฺ ทตฺวา นิปชฺชิ ฯ ราชา
สมุสฺสิตเสตจฺฉตฺเต สีหาสเน นิสินฺโน นฏกานิ ปสฺสนฺโต เทวึ อทิสฺวา
กหํ เทวีติ ปริจาริเก ปุจฺฉิ ฯ คิลานา เทวาติ ฯ โส ตสฺสา
สนฺติกํ คนฺตฺวา สยนปสฺเส นิสีทิตฺวา ปิฏฺึ ปริมชฺชนฺโต กินฺเต
ภทฺเท อผาสุกนฺติ ปุจฺฉิ ฯ มหาราช อญฺ อผาสุกํ นาม นตฺถิ
โทหโฬ ปน เม อุปฺปนฺโนติ ฯ กึ อิจฺฉสิ ภทฺเทติ ฯ
อพฺภนฺตรอมฺพผลํ เทวาติ ฯ อพฺภนฺตรอมฺโพ นาม เทวิ กหํ อตฺถีติ ฯ
นาหํ เทว อพฺภนฺตรอมฺพํ ชานามิ ตสฺส ปน เม ผลํ ลภมานาย
ชีวิตํ อตฺถิ อลภมานาย นตฺถีติ ฯ เตนหิ อาหราเปสฺสามิ มา
@เชิงอรรถ: ๑ โสภเน ฯ
จินฺตยีติ ฯ ราชา เทวึ อสฺสาเสตฺวา อุฏฺาย คนฺตฺวา ราชปลฺลงฺเก
นิสินฺโน อมจฺเจ ปกฺโกสาเปตฺวา เทวิยา อพฺภนฺตรมฺเพ นาม
โทหโฬ อุปฺปนฺโน กึ กาตพฺพนฺติ ปุจฺฉิ ฯ เทว ทฺวินฺนํ อมฺพานํ
อพฺภนฺตเร ิโต อมฺโพ อพฺภนฺตรมฺโพ นาม อุยฺยานํ เปเสตฺวา
อพฺภนฺตเร ิตอมฺพโต ผลํ อาหราเปตฺวา เทวิยา ทาเปสฺสามาติ ฯ
ราชา สาธุ เอวรูปํ อมฺพํ อาหรถาติ อุยฺยานํ เปเสสิ ฯ สกฺโก
อตฺตโน อานุภาเวน อุยฺยาเน อมฺพานิ ขาทิตสทิสานิ กตฺวา
อนฺตรธาเปสิ ฯ อมฺพตฺถาย คตา สกลอุยฺยานํ วิจริตฺวา เอกํ อมฺพมฺปิ
อลภิตฺวา อาคนฺตฺวา อุยฺยาเน อมฺพานํ อภาวํ รญฺโ กถยึสุ ฯ
เก อมฺพานิ ขาทนฺตีติ ฯ ตาปสา เทวาติ ฯ ตาปเส อุยฺยานโต
โปเถตฺวา นีหรถาติ ฯ มนุสฺสา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา นีหรึสุ ฯ
สกฺกสฺส มโนรโถ มตฺถกํ ปาปุณิ ฯ เทวี อมฺพผลตฺถาย นิพทฺธํ
กตฺวา นิปชฺชิเยว ฯ ราชา กตฺตพฺพกิจฺจํ อปสฺสนฺโต อมจฺเจ จ
พฺราหฺมเณ จ สนฺนิปาตาเปตฺวา อพฺภนฺตรอมฺพสฺส อตฺถิภาวํ ชานาถาติ
ปุจฺฉิ ฯ พฺราหฺมณา อาหํสุ เทว อพฺภนฺตรอมฺโพ นาม
เทวตานํ ปริโภโค หิมวนฺเต กาญฺจนคุหาย อนฺโต อตฺถีติ อยํ โน
ปรมฺปรโต ๑- อนุสฺสโวติ ฯ โก ปน ตโต อมฺพํ อาหริตุํ สกฺขิสฺสตีติ ฯ
น สกฺกา ตตฺถ มนุสฺสภูเตน คนฺตุํ เอกํ สุวโปตกํ
เปเสตุํ วฏฺฏตีติ ฯ เตน จ สมเยน ราชกุเล เอโก สุวโปตโก
มหาสรีโร กุมารกานํ ยานกจกฺกนาภิมตฺโต ถามสมฺปนฺโน ปญฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ปรมฺปราคโต ฯ
อุปายกุสโล ฯ ราชา ตํ อาหราเปตฺวา ตาต สุวโปตก อหํ
ตว พหูปกาโร กาญฺจนปญฺชเร วสสิ สุวณฺณตฏฺฏเก มธุลาเช
ขาทสิ สกฺกรปานกํ ปิวสิ ตยาปิ อมฺหากํ เอกํ กิจฺจํ นิตฺถริตุํ
วฏฺฏตีติ อาห ฯ กึ เทวาติ ฯ ตาต เทวิยา อพฺภนฺตรอมฺเพ โทหโฬ
อุปฺปนฺโน โส จ อมฺโพ หิมวนฺเต กาญฺจนปพฺพตนฺตเร อตฺถิ เทวตานํ
ปริโภโค น สกฺกา ตตฺถ มนุสฺสภูเตน คนฺตุํ ตยา ตโต ผลํ
อาหริตุํ วฏฺฏตีติ ฯ สาธุ เทว อาหริสฺสามีติ ฯ อถ นํ ราชา
สุวณฺณตฏฺฏเก มธุลาเช ขาทาเปตฺวา สกฺกรปานกํ ปาเยตฺวา
สตปากเตเลนสฺส ปกฺขนฺตรานิ มกฺเขตฺวา อุโภหิ หตฺเถหิ คเหตฺวา
สีหปญฺชเร ตฺวา อากาเส วิสชฺเชสิ ฯ โสปิ รญฺโ นิปจฺจการํ
ทสฺเสตฺวา อากาเส ปกฺขนฺโต มนุสฺสปถํ อติกฺกมฺม หิมวนฺเต ปเม
ปพฺพตนฺตเร วสนฺตานํ สุวกานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา อพฺภนฺตรอมฺโพ
นาม กตฺถ อตฺถิ กเถถ เม ตํ านนฺติ ปุจฺฉิ ฯ มยํ น
ชานาม ทุติเย ปพฺพตนฺตเร สุวกา ชานิสฺสนฺตีติ อาหํสุ ฯ โส
เตสํ สุตฺวา ตโต อุปฺปติตฺวา ทุติยํ ปพฺพตนฺตรํ อคมาสิ ตถา
ตติยํ ตถา จตุตฺถํ ปญฺจมํ ฉฏฺ อคมาสิ ฯ ตตฺราปิ นํ สุวกา
น มยํ ชานาม สตฺตเม ปพฺพตนฺตเร สุวกา ชานิสฺสนฺตีติ อาหํสุ ฯ
โส ตตฺถาปิ คนฺตฺวา อพฺภนฺตรมฺโพ นาม กตฺถ อตฺถีติ ปุจฺฉิ ฯ
อสุกฏฺาเน นาม กาญฺจนปพฺพตนฺตเรติ ฯ อหํ ตสฺส ผลตฺถาย
อาคโต มํ ตตฺถ เนตฺวา ตโต เม ผลํ ทาเปถาติ ฯ สุวคณา
อาหํสุ สมฺม โส เวสฺสวณมหาราชสฺส ปริโภโค น สกฺกา
อุปสงฺกมิตุํ สกลรุกฺโข มูลโต ปฏฺาย สตฺตหิ โลหชาเลหิ
ปริกฺชิตฺโต สหสฺสกุมฺภณฺฑรกฺขสา รกฺขนฺติ เตหิ ทิฏฺสฺส ชีวิตํ
นาม นตฺถิ กปฺปุฏฺานคฺคิ วิย อวีจิมหานิรยสทิสํ ตํ านํ มา
ตตฺถ ปฏฺนํ กรีติ ฯ สเจ ตุมฺเห น คจฺฉถ มยฺหํ านํ อาจิกฺขถาติ ฯ
เตนหิ อสุเกน จ อสุเกน จ าเนน ยาหีติ ฯ โส
เตหิ อาจิกฺขิตวเสน สุฏฺุ มคฺคํ อุปธาเรตฺวา ตํ านํ คนฺตฺวา
ทิวา อตฺตานํ อทสฺเสตฺวา มชฺฌิมยามสมนนฺตเร รกฺขสานํ
นิทฺโทกฺกมนสมเย อพฺภนฺตรมฺพสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา เอเกน มูลนฺตเรน
สณิกํ อภิรูหิตุํ อารภิ ฯ โลหชาลํ กิรีติ สทฺทมกาสิ ฯ เต รกฺขสา
ปพุชฺฌิตฺวา อนฺโต สุวโปตกํ ทิสฺวา อมฺพโจโรติ คเหตฺวา
กมฺมกรณํ สํวิทหึสุ ฯ เอโก มุเข ปกฺขิปิตฺวา คิลิสฺสามิ นนฺติ อาห ฯ
อปโร หตฺเถหิ มทฺทิตฺวา ผุสิตฺวา วิปฺปกีริสฺสามิ นนฺติ ฯ อปโร
เทฺวธา ผาเลตฺวา องฺคาเรสุ ปจิตฺวา ขาทิสฺสามีติ ฯ โส เตสํ
กมฺมกรณสํวิธานํ สุตฺวาปิ อสนฺตสิตฺวาว เต รกฺขเส อามนฺเตตฺวา
อมฺโภ รกฺขสา ตุมฺเห กสฺส ปุริสาติ อาห ฯ เวสฺสวณมหาราชสฺสาติ ฯ
อมฺโภ ตุมฺเหปิ เอกสฺส รญฺโ ปุริสา อหมฺปิ รญฺโว
มนุสฺสสฺส ปุริโส พาราณสีราชา มํ อพฺภนฺตรมฺพผลตฺถาย เปเสสิ
สฺวาหํ ตตฺเถว อตฺตโน รญฺโ ชีวิตํ ทตฺวา อาคโตมฺหิ โย หิ
อตฺตโน มาตาปิตูนญฺเจว สามิกสฺส จ อตฺถาย ชีวิตํ ปริจฺจชติ
โส เทวโลเกเยว นิพฺพตฺตติ ตสฺมา อหมฺปิ อิมมฺหา ติรจฺฉานโยนิยา
มุญฺจิตฺวา เทวโลเกเยว นิพฺพตฺติสฺสามีติ วตฺวา ตติยํ
คาถมาห
       ภตฺตุรตฺเถ ปรกฺกนฺโต    ยํ านมธิคจฺฉติ
       สูโร อตฺตปริจฺจาคี      ลภมาโน ภวามหนฺติ ฯ
     ตตฺถ ภตฺตุรตฺเถติ ภตฺตา วุจฺจติ ภตฺตาทีหิ ภรณกโปสโก
ปิตา มาตา สามิโก จ อิติ ติวิธสฺสาปิ ตสฺส ภตฺตุ อตฺถาย ฯ
ปรกฺกนฺโตติ ปรกฺกมํ กโรนฺโต วายมนฺโต ฯ ยํ านมธิคจฺฉตีติ
ยํ สุขการณํ ยสํ วา ลาภํ วา สคฺคสมฺปตฺตึ วา อธิคจฺฉติ ฯ สูโรติ
อภีรุ วิกฺกมสมฺปนฺโน ฯ อตฺตปริจฺจาคีติ กาเย จ ชีวิเต จ
นิรเปกฺโข หุตฺวา ตสฺส ติวิธสฺสาปิ ภตฺตุ อตฺเถ อตฺตานํ
ปริจฺจชนฺโต ฯ ลภมาโน ภวามหนฺติ ยํ โส เอวรูโป สูโร
เทวสมฺปตฺตึ วา มนุสฺสสมฺปตฺตึ วา ลภติ อหมฺปิ ตํ ลภมาโน ภวามิ
ตสฺมา หาโสว เม เอตฺถ น ตาโส กึ ปน มํ ตุมฺเห
ตาเสถาติ ฯ
     เอวํ โส อิมาย คาถาย เตสํ ธมฺมํ เทเสสิ ฯ เต ตสฺส
ธมฺมกถํ สุตฺวา ปสนฺนจิตฺตา ธมฺมิโก เอส น สกฺกา มาเรตุํ
วิสชฺเชถ นนฺติ วตฺวา สุวโปตกํ วิสชฺเชตฺวา อมฺโภ สุวโปตก
มุตฺโตสิ อมฺหากํ หตฺถโต โสตฺถินา คจฺฉาติ อาหํสุ ฯ มยฺหํ
อาคมนํ มา ตุจฺฉํ กโรถ เทถ เม เอกํ อมฺพผลนฺติ ฯ สุวโปตก
ตุยฺหํ เอกํ อมฺพผลํ ทาตุํ นาม น ภาโร อิมสฺมึ ปน รุกฺเข อมฺพานิ
อาคนฺตฺวา คณิตานิ คณิตานิ เอกสฺมึ ผเล อสเมนฺเต อมฺหากํ
ชีวิตํ นตฺถิ เวสฺสวเณน หิ กุชฺฌิตฺวา สกึ โอโลกิเต
ตตฺตกปาเล ปกฺขิตฺตติลา วิย กุมฺภณฺฑสหสฺสํ ภิชฺชิตฺวา วิปฺปกีริยติ เตน
เต ทาตุํ น สกฺโกม ลภมานฏฺานํ ปน อาจิกฺขิสฺสามาติ ฯ
โยโกจิ เทตุํ สมตฺโถ ลภมานฏฺานํ อาจิกฺขถาติ ฯ เอตสฺส
กาญฺจนปพฺพตชาลสฺส อนฺตเร โชติรโส นาม ตาปโส อคฺคึ ชูหมาโน
กาญฺจนปนฺติยา นาม ปณฺณสาลายํ วสติ เวสฺสวณสฺส กุลุปโก
เวสฺสวโณ จ ตสฺส นิวทฺธํ จตฺตาริ อมฺพผลานิ เปเสติ ตสฺส
สนฺติกํ คจฺฉาติ ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตาปสสฺส สนฺติกํ
คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ อถ นํ ตาปโส กุโต
อาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ พาราณสีรญฺโ สนฺติกาติ ฯ กิมตฺถาย
อาคโตสีติ ฯ อมฺหากํ รญฺโ เทวิยา อพฺภนฺตรมฺพปกฺเก โทหโฬ
อุปฺปนฺโน ตทตฺถาย อาคโตมฺหิ รกฺขสา ปน เม สยํ
อพฺภนฺตรมฺพปกฺกํ อทตฺวา ตุมฺหากํ สนฺติกํ เปเสสุนฺติ ฯ เตนหิ นิสีท
ลภิสฺสสีติ ฯ อถสฺส เวสฺสวโณ จตฺตาริ ผลานิ เปเสสิ ฯ ตาปโส
ตโต เทฺว ปริภุญฺชิ ฯ เอกํ สุวโปตกสฺส ขาทนตฺถาย อทาสิ ฯ
เตน ตสฺมึ ขาทิเต เอกผลํ สิกฺกาย ปกฺขิปิตฺวา สุวโปตกสฺส คีวายํ
ปฏิมุญฺจิตฺวา อิทานิ คจฺฉถาติ สุวโปตกํ วิสชฺเชสิ ฯ โส ตํ
อาหริตฺวา เทวิยา อทาสิ ฯ สา ตํ ขาทิตฺวา โทหฬํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภสิ ฯ
ตโตนิทานํ โสมนสฺสปฺปตฺโต อโหสิ ๑- ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
เทวี ราหุลมาตา อโหสิ สุวโปตโก ราหุโล ราชา อานนฺโท
@เชิงอรรถ: ๑ ปนสฺสา ปุตฺโต นาโหสิ ฯ
อมฺพปกฺกทายโก ตาปโส สารีปุตฺโต อุยฺยาเน วุฏฺตาปโส ปน
สมฺมาสมฺพุทฺโธ อโหสีติ ฯ
                    อพฺภนฺตรชาตกํ ปมํ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๔๖-๑๕๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=3036&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=3036&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=442
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2361
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2328
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2328
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27