ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                       มณิกณฺฐชาตกํ
     มมนฺนปานนฺติ อิทํ สตฺถา อาฬวึ นิสฺสาย อคฺคาฬเว เจติเย
วิหรนฺโต กุฏิการสิกฺขาปทํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     อาฬวิกา หิ ภิกฺขู สญฺญาจิกาย กุฏิกาโย การยมานา
ยาจนพหุลา วิญฺญตฺติพหุลา วิหรึสุ ปุริสํ เทถ ปุริสตฺถกรํ เทถาติ
อาทีนิ วทนฺติ ฯ มนุสฺสา อุปทฺทุตา ยาจนาย อุปทฺทุตา วิญฺญตฺติยา
ภิกฺขุํ ทิสฺวา อุพฺพิชฺชึสุปิ อุตฺราสึสุปิ ปลายึสุปิ ฯ อถ อายสฺมา
มหากสฺสโป เยน อาฬวี เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปิณฺฑาย
ปาวิสิ ฯ มนุสฺสา เถรมฺปิ ทิสฺวา ตเถว อุพฺพิชฺชึสุ ฯ โส ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา ปุพฺพายํ อาวุโส
อาฬวี สุลภปิณฺฑา อิทานิ กสฺมา ทุลฺลภปิณฺฑา ชาตาติ ปุจฺฉิตฺวา
ตํ การณํ สุตฺวา ภควติ อาฬวิยํ อาคนฺตฺวา อคฺคาฬเว เจติเย
วิหรนฺเต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ สตฺถา
เอตสฺมึ การเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อาฬวิเก ภิกฺขู
ปฏิปุจฺฉิ สจฺจํ กิร ตุมฺเห ภิกฺขเว สญฺญาจิกาย กุฏิกาโย กาเรถาติ
สจฺจํ ภนฺเตติ วุตฺเต เต ภิกฺขู วิครหิตฺวา ยาจนา นาเมสา
ภิกฺขเว สตฺตรตนปริปุณฺเณ นาคภวเน วสนฺตานํ สพฺเพสํ นาคานมฺปิ
อมนาปา ปเคว มนุสฺสานํ เยสํ เอกํ กหาปณํ อุปฺปาเทนฺตานํ
ปาสาณโต มํสอุปฺปาทนกาโล วิย โหตีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
มหาวิภเว พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ ฯ ตสฺส อาธาวิตฺวา ปริธาวิตฺวา
วิจรณกาเลปิ อญฺโญปิ ปุญฺญวา สตฺโต ตสฺส มาตุกุจฺฉิยํ นิพฺพตฺติ ฯ
เต อุโภปิ ภาตโร วยปฺปตฺตา มาตาปิตูนํ กาลกิริยาย สํวิคฺคหทยา
อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา คงฺคาตีเร ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา วสึสุ ฯ
เตสุ เชฏฺฐกสฺส อุปริคงฺคาย ปณฺณสาลา อโหสิ ฯ กนิฏฺฐสฺส
เหฏฺฐาคงฺคาย อโหสิ ฯ อเถกทิวสํ มณิกณฺโฐ นาม นาคราชา
นาคภวนา นิกฺขมิตฺวา คงฺคาตีเร มาณวเวเสน วิจรนฺโต กนิฏฺฐสฺส
อสฺสมํ คนฺตวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เต อญฺญมญฺญํ
สมฺโมทนียํ กถํ กตฺวา วิสฺสาสิกา อเหสุํ วินา วตฺติตุํ นาสกฺขึสุ ฯ
มณิกณฺโฐ อภิณฺหํ กนิฏฺฐตาปสสฺส สนฺติกํ อาคนฺตฺวา
กถาสลฺลาเปน นิสีทิตฺวา คมนกาเล ตาปสสิเนเหน อตฺตภาวํ
วิชหิตฺวา โภเคหิ ตาปสํ ปริกฺขิปนฺโต ปริสชฺชิตฺวา อุปริ มุทฺธนิ
มหนฺตํ ผณํ ผาเรตฺวา โถกํ สยิตฺวา ตํ สิเนหํ วิโนเทตฺวา สรีรํ
วินิเวเฐตฺวา ตาปสํ วนฺทิตฺวา สกภวนเมว คจฺฉติ ฯ ตาปโส ตสฺส
ภเยน กีโส อโหสิ ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต
ธมนิสนฺถตคตฺโต ฯ โส เอกทิวสํ ภาตุ สนฺติกํ อคมาสิ ฯ อถ นํ
โส ปุจฺฉิ กิสฺส ตฺวํ โภ กีโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต
ธมนิสนฺถตคตฺโตติ ฯ โส ตสฺส ตํ ปวุตฺตึ อาโรเจตฺวา
กึ ปน ตฺวํ โภ ตสฺส นาคสฺส อาคมนํ อิจฺฉสีติ ปุฏฺโฐ
น อิจฺฉามีติ วตฺวา โส ปน นาคราชา ตว สนฺติกํ อาคจฺฉนฺโต
กึ ปิลนฺธนํ ปิลนฺธิตฺวา อาคจฺฉตีติ วุตฺเต มณิรตนนฺติ อาห ฯ
เตนหิ ตฺวํ ตสฺมึ นาคราเช ตํ วนฺทิตุํ อาคนฺตฺวา อนิสินฺเนเยว
มณึ เทหีติ ยาจ เอวํ โส นาโค ตํ โภเคหิ อปริกฺขิปิตฺวาว
คมิสฺสติ ปุนทิวเส อสฺสมปฺททฺวาเร ฐตฺวา อาคจฺฉนฺตํ อปวิสนฺตเมว
นํ ยาเจยฺยาสิ ตติยทิวเส คงฺคาย ตีเร ฐตฺวา อุทกา
อุมฺมุชฺชนฺตเมว นํ ยาเจยฺยาสิ เอวํ เต โส สนฺติกํ ปุน
นาคมิสฺสตีติ ฯ ตาปโส สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา อตฺตโน ปณฺณสาลํ
คนฺตฺวา ปุนทิวเส นาคราชานํ อาคนฺตฺวา ฐิตมตฺตเมว ตํ เม
อตฺตโน ปิลนฺธนํ มณึ เทหีติ ยาจิ ฯ โส อนิสีทิตฺวา ปลายิ ฯ
อถ นํ ทุติยทิวเส อสฺสมปททฺวาเร ฐตฺวา อาคจฺฉนฺตเมว หิยฺโย
เม มณิรตนํ น อทาสิ อชฺชาปิ อิทานิ เทหีติ อาห ฯ อถ
นาโค อสฺสมปทํ อปวิสิตฺวาว ปลายิ ฯ ตติยทิวเส อุทกโต
อุมฺมุชฺชนฺตเมว นํ อชฺช เม ตติโย ทิวโส ยาจนฺตสฺส เทหิทานิ เม
เอตํ มณิรตนนฺติ อาห ฯ นาคราชา อุทเกว ฐตฺวาปิ ตํ ตาปสํ
ปฏิกฺขิปนฺโตว เทฺว คาถา อโวจ
            มมนฺนปานํ วิปุลํ อุฬารํ
            อุปฺปชฺชตีมสฺส มณิสฺส เหตุ
            ตนฺเต น ทสฺสํ อติยาจโกสิ
            น จาปิ เต อสฺสมมาคมิสฺสํ
            สุสู ยถา สกฺขรโธตปาณี
            ตาเสสิมํ เสลํ ยาจมาโน
            ตนฺเต น ทสฺสํ อติยาจโกสิ
            น จาปิ เต อสฺสมมาคมิสฺสนฺติ ฯ
     ตตฺถ มมนฺนปานนฺติ มม ยาคุภตฺตาทิทิพฺพโภชนํ อฏฺฐปานกญฺจ
ทิพฺพปานํ ฯ วิปุลนฺติ พหุํ ฯ อุฬารนฺติ เสฏฺฐํ ปณีตํ ฯ
ตนฺเตติ ตํ มณิรตนํ ตุยฺหํ ฯ อติยาจโกสีติ กาลญฺจ ปมาณญฺจ
อติกฺกมิตฺวา ตฺวํ อชฺช ตีณิ ทิวสานิ มยฺหํ ปิยํ มนาปํ มณิรตนํ
ยาจมาโน อติกฺกมฺม ยาจโกสิ ฯ น จาปิ เตติ น เกวลํ น
ทสฺสํ อสฺสมมฺปิ เต นาคมิสฺสํ ฯ สุสู ยถาติ ยถา นาม ตรุโณ
มนุสฺโส ฯ สกฺขรโธตปาณีติ สกฺขราย โธตปาณี เตลปาสาเณ
โธตอสิหตฺโถสีติ อตฺโถ ฯ ตาเสสิมํ เสลํ ยาจมาโนติ อิมํ มณึ
ยาจมาโน ตฺวํ กญฺจนตฺถรุขคฺคํ อพฺพาหิตฺวา สีสนฺเต ฉินฺทามีติ
วทนฺโต ตรุณปุริโส วิย ตาเสสิ ฯ เอวํ วตฺวา โส นาคราชา
อุทเก นิมฺมุชฺชิตฺวา นาคภวนเมว คนฺตฺวา น ปจฺจาคญฺฉิ ฯ
     อถ โส ตาปโส ตสฺส ทสฺสนียสฺส นาคราชสฺส อทสฺสเนน
ภิยฺโยโส มตฺตาย กีโส อโหสิ ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต
ธมนิสนฺถตคตฺโต ฯ อถ เชฏฺฐกตาปโส กนิฏฺฐสฺส ปวุตฺตึ
ชานิสฺสามีติ ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํ ภิยฺโยโส มตฺตาย ปณฺฑุโรคินํ
ทิสฺวา กินฺนุโข โภ ตฺวํ ภิยฺโยโส มตฺตาย ปณฺฑุโรโค
ชาโตติ วตฺวา ตสฺส ทสฺสนียสฺส นาคราชสฺส อทสฺสเนนาติ สุตฺวา
อยํ ตาปโส นาคราชานํ วินา วตฺติตุํ น สกฺโกตีติ สลฺลกฺเขตฺวา
ตติยํ คาถมาห
               น ตํ ยาเจ ยสฺส ปิยํ ชิคึเส
               เทสฺโส โหติ อติยาจนาย
               นาโค มณึ ยาจิโต พฺราหฺมเณน
               อทสฺสนํเยว ตทชฺฌคมาติ ฯ
     ตตฺถ น ตํ ยาเจติ ตํ ภณฺฑํ น ยาเจยฺย ฯ ยสฺส ปิยํ
ชิคึเสติ ยํ ภณฺฑํ อสฺส ปุคฺคลสฺส ปิยนฺติ ชาเนยฺย ฯ เทสฺโส
โหตีติ อปฺปิโย โหติ ฯ อติยาจนายาติ ปมาณํ อติกฺกมิตฺวาว
ภณฺฑํ ยาเจนฺโต ตาย อติยาจนาย ฯ อทสฺสนํเยว ตทชฺฌคมาติ
ตโต ปฏฺฐาย อทสฺสนเมว คโต ฯ เอวํ ปน ตํ วตฺวา โภ
อิโตทานิ มา โสจีติ สมสฺสาเสตฺวา เชฏฺฐภาตา ตาปโส อตฺตโน
อสฺสมเมว คโต ฯ อถาปรภาเคปิ เต เทฺว ภาตโร อภิญฺญา จ
สมาปตฺติโย จ นิพฺพตฺเตตฺวา พฺรหฺมโลกปรายนา อเหสุํ ฯ สตฺถา
เอวํ ภิกฺขเว สตฺตรตนปริปุณฺเณ นาคภวเน วสนฺตานํ นาคานมฺปิ
ยาจนา นาม อมนาปา กิมงฺคมฺปน มนุสฺสานนฺติ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
กนิฏฺโฐ อานนฺโท อโหสิ เชฏฺฐกตาปโส ปน อหเมวาติ ฯ
                     มณิกณฺฐชาตกํ ตติยํ
                       --------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๔-๑๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=286&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=286&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=358              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2009              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1995              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1995              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]