อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                        มหิสชาตกํ
     กิมตฺถมภิสนฺธายาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
โลลมกฺกฏํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิยํ กิเรกสฺมึ กุเล เอโก โปสาวนิยโลลมกฺกโฏ หตฺถิสาลํ
คนฺตฺวา เอกสฺส สีลวนฺตหตฺถิสฺส ปิฏฺเ นิสีทิตฺวา อุจฺจารปสฺสาวํ
กโรติ ปิฏฺิยํ จงฺกมติ ฯ หตฺถี อตฺตโน สีลวนฺตตาย
ขนฺติสมฺปทาย น กิญฺจิ กโรติ ฯ อเถกทิวสํ ตสฺส หตฺถิสฺส
าเน อญฺโ ทุฏฺหตฺถิโปตโก อฏฺาสิ ฯ มกฺกโฏ โสเยว
อยนฺติ สญฺาย ทุฏฺหตฺถิสฺส ปิฏฺึ อภิรูหิ ฯ อถ นํ โส เวเคน
โสณฺฑาย คเหตฺวา ภูมิยํ ปาเตตฺวา ปาเทน อกฺกมิตฺวา สญฺจุณฺเณสิ ฯ
สา ปวุตฺติ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปากฏา ชาตา ฯ อเถกทิวสํ ภิกฺขู
ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส โลลมกฺกโฏ กิร
สีลวนฺตหตฺถิสญฺาย ทุฏฺหตฺถิปิฏฺึ อภิรุฬฺโห อถ นํ โส ชีวิตกฺขยํ
ปาเปสีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว
อิทาเนว โส โลลมกฺกโฏ เอวํสีโล โปราณโต ปฏฺาย
เอวํสีโลเยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
หิมวนฺตปฺปเทเส มหิสโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ถามสมฺปนฺโน
มหาสรีโร ปพฺพตปาทปพฺภารคิริทุคฺควนฆเฏสุ วิจรนฺโต เอกํ ผาสุกํ
รุกฺขมูลํ ทิสฺวา โคจรํ คเหตฺวา ทิวา ตสฺมึ รุกฺขมูเล อฏฺาสิ ฯ
อเถโก โลลมกฺกโฏ รุกฺขา โอตริตฺวา ตสฺส ปิฏฺึ อภิรูหิตฺวา
อุจฺจารปสฺสาวํ กตฺวา สิงฺเคสุ คเหตฺวา โอลมฺพนฺโต นงฺคุฏฺเ
คเหตฺวา โทลายนฺโตว กีฬิ ฯ โพธิสตฺโต ขนฺติเมตฺตานุทยสมฺปทาย
ตํ ตสฺส อนาจารํ น มนสากาสิ ฯ มกฺกโฏ ปุนปฺปุนํ ตเถว
กโรติ ฯ อเถกทิวสํ ตสฺมึ รุกฺเข อธิวฏฺา เทวตา รุกฺขกฺขนฺเธ
ตฺวา นํ มหิสราช กสฺมา อิมสฺส ทุฏฺมกฺกฏสฺส อวมานํ สหสิ
นิเสเธหิ นนฺติ วตฺวา เอตมตฺถํ ปกาเสนฺตี ปุริมา เทฺว คาถา อโวจ
        กิมตฺถมภิสนฺธาย            ลหุจิตฺตสฺส ทุพฺภิโน
        สพฺพกามทุหสฺเสว           อิมํ ทุกฺขํ ติติกฺขสิ
        สิงฺเคน นีหราเสตํ          ปทสาว อธิฏฺห
        ภิยฺโย พาลา ปกุฏฺเฏยฺยุํ ๑-   โน จสฺส ปฏิเสธโกติ ฯ
     ตตฺถ กิมตฺถมภิสนฺธายาติ กินฺนุโข การณํ ปฏิจฺจ กึ สมฺปสฺสมาโน ฯ
ทุพฺภิโนติ มิตฺตทุพฺภิโน ฯ สพฺพกามทุหสฺเสวาติ สพฺพกามททสฺส
สามิกสฺส วิย ฯ ติติกฺขสีติ อธิวาเสสิ ฯ ปทสาว อธิฏฺหาติ
ปาเทเนว นํ ติขิณขุรคฺเคน ยถา เอตฺเถว มรติ เอวํ อกฺกม ฯ
ภิยฺโย พาลาติ สเจ หิ ปฏิเสธโก น ภเวยฺย พาลา
อญฺาณสตฺตา ปุนปฺปุนํ กุฏฺเฏยฺยุํ ฆฏฺเฏยฺยุํ วิเหเยฺยุเมวาติ ทีเปติ ฯ
     ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต รุกฺขเทวเต สจาหํ อิมินา ชาติโคตฺตวสฺสาทีหิ
อธิโก สมาโน ๒- อิมสฺส โทสํ น สหิสฺสามิ กถํ เม
มโนรโถ นิปฺผตฺตึ คมิสฺสติ อยํ ปน มํ วิย อญฺมฺปิ มญฺมาโน
เอวํ อนาจารํ กริสฺสติ ตโต เยสํ จณฺฑมหิสานํ เอส
เอวํ กริสฺสติ เตเยว เอตํ วธิสฺสนฺติ สา เอตสฺส อญฺเหิ
มารณา มยฺหํ ทุกฺขโต จ ปาณาติปาตโต จ วิมุตฺติ ภวิสฺสตีติ
วตฺวา ตติยํ คาถมาห
       มเมวายํ มญฺมาโน       อญฺเปวํ กริสฺสติ
       เต นํ ตตฺถ วธิสฺสนฺติ      สา เม มุตฺติ ภวิสฺสตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ปกุชฺเฌยฺยุํ ฯ  ๒ อวิกฺโกสมาโน ฯ
     กติปาหจฺจเยน ปน โพธิสตฺโต อญฺตฺถ คโต ฯ อญฺโ
จณฺฑมหิโส ตตฺถ อาคนฺตฺวา อฏฺาสิ ฯ ทุฏฺมกฺกโฏ โสเยว
อยนฺติ สญฺาย ตสฺส ปิฏฺึ อภิรูหิตฺวา ตเถว อนาจารํ จริ ฯ
อถ นํ โส วิธูนนฺโต ภูมิยํ ปาเตตฺวา สิงฺเคน หทเย วิชฺฌิตฺวา
ปาเทหิ มทฺทิตฺวา สญฺจุณฺเณสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ตทา ทุฏฺมหิโส อยํ ทุฏฺหตฺถี อโหสิ
ทุฏฺมกฺกโฏ อยํ มกฺกโฏ สีลวา มหิสราชา ปน อหเมวาติ ฯ
                     มหิสชาตกํ อฏฺมํ
                       --------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๑๓๖-๑๓๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=2843&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=2843&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=433
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=2319
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=2289
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=2289
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27