อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                     ๕ มูลปริยายชาตกํ
     กาโล ฆสติ ภูตานีติ อิทํ สตฺถา อุกฺกฏฺฐํ นิสฺสาย สุภควเน
วิหรนฺโต มูลปริยายสุตฺตนฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     ตทา กิร ปญฺจสตา พฺราหฺมณา ติณฺณํ เวทานํ ปารคู
สาสเน ปพฺพชิตฺวา ตีณิ ปิฏกานิ อุคฺคณฺหิตฺวา มานมทมตฺตา
หุตฺวา สมฺมาสมฺพุทฺโธปิ ตีณิ ปิฏกานิ ชานาติ, มยมฺปิ ตานิ
ชานาม, เอวํ สนฺเต กึ ตสฺส อมฺเหหิ นานากรณนฺติ พุทฺธุปฏฺฐานํ
น คจฺฉนฺติ ปฏิปกฺขา หุตฺวา จรนฺติ ฯ อเถกทิวสํ สตฺถา เตสุ
อาคนฺตฺวา อตฺตโน สนฺติเก สนฺนิสินฺเนสุ อฏฺฐหิ ภูมีหิ
ปฏิมณฺฑิตฺวา มูลปริยายสุตฺตํ กเถสิ ฯ เต น กิญฺจิ สลฺลกฺขึสุ ฯ
อถ เนสํ เอตทโหสิ มยํ อมฺเหหิ สทิสา ปณฺฑิตา นตฺถีติ มานํ
กโรม, อิทานิ ปน น กิญฺจิ ชานาม, พุทฺเธหิ สทิโส ปณฺฑิโต
นาม นตฺถิ, อโห พุทฺธคุณา นามาติ ฯ เต ตโต ปฏฺฐาย
นีหตมานา หุตฺวา อุทฺธตทาฐา วิย สปฺปา นิพฺพิเสวนา ชาตา ฯ
สตฺถา อุกฺกฏฺฐายํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เวสาลึ คนฺตฺวา โคตมเก
เจติเย โคตมกสุตฺตนฺตํ กเถสิ ฯ ทสสหสฺสี โลกธาตุ กมฺปิ ฯ ตํ
สุตฺวา เต ภิกฺขู อรหตฺตํ ปาปุณึสุ ฯ มูลปริยายสุตฺตนฺตปริโยสาเน
ปน สตฺถริ อุกฺกฏฺฐายํ วิหรนฺเต เยว ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ
สมุฏฺฐาเปสุํ อาวุโส อโห พุทฺธานํ อานุภาโว, เต นาม พฺราหฺมณา
ปพฺพชิตฺวา ตถา มานมทมตฺตา ภควตา มูลปริยายเทสนาย นีหตมานา
กตาติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ
กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว
อิทาเนว ปุพฺเพปาหํ อิเม เอวํ มานปคฺคหิตสิเร วิจรนฺเต นีหตมาเน
อกาสึ เยวาติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ติณฺณํ เวทานํ ปารคู
ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย หุตฺวา ปญฺจมาณวกสตานํ มนฺเต วาเจสิ ฯ
เต ปญฺจสตา นิฏฺฐิตสิปฺปา สิปฺเปสุ อนุโยคํ ทตฺวา ยตฺตกํ
อมฺเห ชานาม, อาจริโยปิ ตตฺตกเมว, วิเสโส นตฺถีติ มานถทฺธา
หุตฺวา อาจริยสฺส สนฺติกํ น คจฺฉนฺติ วตฺตปฏิวตฺตํ น กโรนฺติ ฯ
เต เอกทิวสํ อาจริเย พทรรุกฺขมูเล นิสินฺเน ตํ วมฺเภตุกามา
พทรรุกฺขํ นเขน อาโกเฏตฺวา นิสฺสาโร จายํ รุกฺโขติ อาหํสุ ฯ
โพธิสตฺโต อตฺตโน วมฺภนภาวํ ญตฺวา อนฺเตวาสิกา เอกํ โว
ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสามีติ อาห ฯ เต หฏฺฐปหฏฺฐาว วเทถ,
กเถสฺสามาติ ฯ อาจริโย ปญฺหํ ปุจฺฉนฺโต ปฐมํ คาถมาห
        กาโล ฆสติ ภูตานิ      สพฺพาเนว สหตฺตนา,
        โย จ กาลฆโส ภูโต    ส ภูตปจนึ ปจีติ ฯ
     ตตฺถ กาโลติ ปุเรภตฺตกาโลปิ ปจฺฉาภตฺตกาโลปีติ เอวมาทิ ฯ
ภูตานีติ สตฺตาธิวจนเมตํ ฯ น กาโล ภูตานํ จมฺมมํสาทีนิ
ลุญฺจิตฺวา ขาทติ, อปิ จ โข เนสํ อายุวณฺณพลานิ เขเปนฺโต
โยพฺพนํ มทฺทนฺโต อาโรคฺยํ วินาเสนฺโต ฆสติ ขาทตีติ วุจฺจติ ฯ
เอวํ ฆสนฺโต จ น กิญฺจิ วชฺเชนฺโต สพฺพาเนว ฆสติ ฯ น
เกวลญฺจ ภูตาเนว อปิ จ โข สหตฺตนา อตฺตานมฺปิ ฆสติ,
ปุเรภตฺตกาโล ปจฺฉาภตฺตกาลํ น ปาปุณาติ ฯ เอส นโย
ปจฺฉาภตฺตกาลาทีสุ ฯ โย จ กาลฆโส ภูโตติ ขีณาสวสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ
โส หิ อริยมคฺเคน อายตึ ปฏิสนฺธิกาลํ เขเปตฺวา ขาทิตฺวา
ฐิตตฺตา กาลฆโสติ วุจฺจติ ฯ ส ภูตปจนึ ปจีติ ยายํ ตณฺหา
อปาเยสุ ภูเต ปจติ ตํ ญาณคฺคินา ปจิ ทหิ ภสฺมมกาสิ ฯ
เตน ภูตปจนึ ปจีติ วุจฺจติ ฯ ปชนินฺติปิ ปาโฐ ฯ ชนิตํ
นิพฺพตฺติตนฺติ อตฺโถ ฯ
     อิมํ ปญฺหํ สุตฺวา มาณเวสุ เอโกปิ ชานิตุํ สมตฺโถ นาโหสิ ฯ
อถ เน โพธิสตฺโต มา โข ตุมฺเห อยํ ปญฺโห ตีสุ เวเทสุ
อตฺถีติ สญฺญํ อกริตฺถ, ตุมฺเห ยมหํ ชานามิ, ตํ สพฺพํ ชานามาติ
มญฺญมานา มํ พทรรุกฺขสทิสํ กโรถ, มม ตุมฺเหหิ  อญฺญาตสฺส
พหุโน ปชานนภาวํ น ชานาถ, คจฺฉถ, สตฺตเม ทิวเส กาลํ
ทมฺมิ, เอตฺตเกน กาเลน อิมํ ปญฺหํ จินฺเตถาติ ฯ เต โพธิสตฺตํ
วนฺทิตฺวา อตฺตโน อตฺตโน วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา สตฺตาหํ จินฺเตตฺวาปิ
ปญฺหสฺส เนว อนฺตํ น โกฏึ ปสฺสึสุ ฯ เต สตฺตเม ทิวเส
อาจริยสฺส สนฺติกํ อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา นิสีทิตฺวา กึ ภทฺทมุขา
ชานาถ ปญฺหนฺติ วุตฺเต น ชานามาติ วทึสุ ฯ ปุน โพธิสตฺโต
เต ครหมาโน ทุติยํ คาถมาห
       พหูนิ นรสีสานิ      โลมสานิ พฺรหานิ จ
       คีวาสุ ปฏิมุกฺกานิ    โกจิเทเวตฺถ กณฺณวาติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ พหูนิ นรานํ สีสานิ ทิสฺสนฺติ, สพฺพานิ จ ตานิ
โลมสานิ, สพฺพานิ มหนฺตานิ, คีวาสุ เยว ฐปิตานิ, น ตาลผลํ วิย
หตฺเถน คหิตานิ, นตฺถิ เตสํ อิเมหิ ธมฺเมหิ นานากรณํ ฯ เอตฺถ
ปน โกจิเทว กณฺณวาติ อตฺตานํ สนฺธายาห ฯ กณฺณวาติ
ปญฺญวา ฯ กณฺณฉิทฺทํ ปน น กสฺสจิ นตฺถิ ฯ
     อิติ เต มาณวเก กณฺณฉิทฺทมตฺตเมว ตุมฺหากํ พาลานํ
อตฺถิ, น ปญฺญาติ ครหิตฺวา ปญฺหํ วิสฺสชฺเชสิ ฯ เต สุตฺวา
อโห อาจริยา นาม มหนฺตาติ ขมาเปตฺวา นีหตมานา โพธิสตฺตํ
อุปฏฺฐหึสุ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา
ปญฺจสตา มาณวกา อิเม ภิกฺขู อเหสุํ, อาจริโย ปน อหเมวาติ ฯ
                  มูลปริยายชาตกํ ปญฺจมํ ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๓๔๕-๓๔๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=6827&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=6827&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=340
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1920
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1907
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1907
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27