อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                     ๘ กูฏวาณิชชาตกํ
     สฐสฺส สาเถยฺยมิทนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
กูฏวาณิชํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิวาสิโน หิ กูฏวาณิโช จ ปณฺฑิตวาณิโช จ เทฺว
ชนา ปตฺติกา หุตฺวา ปญฺจสกฏสตานิ ภณฺฑสฺส ปูเรตฺวา ปุพฺพนฺตโต
อปรนฺตํ วิจรมานา โวหารํ กตฺวา พหุลาภํ ลภิตฺวา สาวตฺถึ
ปจฺจาคมึสุ ฯ ปณฺฑิตวาณิโช กูฏวาณิชํ อาห สมฺม ภณฺฑํ
ภาเชมาติ ฯ กูฏวาณิโช อยํ ทีฆรตฺตํ ทุกฺขเสยฺยาย ทุพฺโภชเนน
กิลมนฺโต อตฺตโน ฆเร นานคฺครสภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา อชีรเกน มริสฺสติ,
อถสฺส สพฺพเมตํ ภณฺฑํ มยฺหเมว ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา นกฺขตฺตํ
น มนาปํ, ทิวโส น มนาโป, เสฺว ชานิสฺสามิ ปุนทิวเส ชานิสฺสามีติ
กาลํ เขเปติ ฯ อถ นํ ปณฺฑิตวาณิโช นิปฺปีเฬตฺวา ภาชาเปตฺวา
คนฺธมาลํ อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา สตฺถารํ ปูเชตฺวา วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ สตฺถา กทา อาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ อฑฺฒมาสมตฺตํ ๑-
เม ภนฺเต อาคตสฺสาติ วตฺวา อถ กสฺมา เอวํ ปปญฺเจตฺวา
พุทฺธุปฏฺฐานํ น อาคโตสีติ ปุฏฺโฐ ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ ฯ
สตฺถา น โข อุปาสก อิทาเนว ปุพฺเพเปส กูฏวาณิโช เยวาติ
วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
อมจฺจกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ตสฺส วินิจฺฉยามจฺโจ อโหสิ ฯ
ตทา คามวาสี จ นครวาสี จ เทฺว วาณิชา มิตฺตา อเหสุํ ฯ
คามวาสี นครวาสิสฺส สนฺติเก ปญฺจ ผาลสตานิ ฐเปสิ ฯ โส เต
ผาเล วิกฺกีณิตฺวา มูลํ คเหตฺวา ผาลานํ ฐปิตฏฺฐาเน มูสิกวจฺจํ
อากิริตฺวา ฐเปสิ ฯ อปรภาเค คามวาสี อาคนฺตฺวา ผาเล เม
เทหีติ อาห ฯ กูฏวาณิโช ผาลา เต มูสิกาหิ ขาทิตาติ มูสิกวจฺจํ
ทสฺเสติ ฯ อิตโร ขาทิตาว โหนฺตุ, มูสิกาหิ ขาทิเต กึ สกฺกา
กาตุนฺติ นหานตฺถาย ตสฺส ปุตฺตํ อาทาย คจฺฉนฺโต เอกสฺส สหายกสฺส
เคเห อิมสฺส ทารกสฺส กตฺถจิ คนฺตุํ มาทตฺถาติ วตฺวา อนฺโตคพฺเภ
@เชิงอรรถ: ๑ อฑฺฒมาสมตฺโตติปิ ฯ
นิสีทาเปตฺวา สยํ นหาตฺวา กูฏวาณิชสฺส เคหํ อคมาสิ ฯ โส
ปุตฺโต เม กหนฺติ อาห ฯ สมฺม ตว ปุตฺตํ ตีเร ฐเปตฺวา มม
อุทเก นิมุคฺคกาเล เอโก กุลโล อาคนฺตฺวา ตว ปุตฺตํ นขปญฺชเรน
คเหตฺวา อากาสํ ปกฺขนฺทิ, อหํ ปาณึ ปหริตฺวา วิรวิตฺวา วายมนฺโตปิ
โมเจตุํ นาสกฺขินฺติ ฯ ตฺวํ มุสา ภณสิ, กุลโล ทารเก คเหตฺวา
คนฺตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถีติ ฯ สมฺม ยุตฺตมฺปิ โหตุ อยุตฺตมฺปิ
โหตุ, อหํ กึ กโรมิ, กุลเลเนว เต ปุตฺโต นีโตติ ฯ โส ตํ
สนฺตชฺเชตฺวา อเร ทุฏฺฐโจร มนุสฺสมารก อิทานิ ตํ วินิจฺฉยํ คนฺตฺวา
กถาเปสฺสามีติ นิกฺขมิ ฯ โส มม ๑- รุจฺจนเมว กเถสีติ ๒- เตเนว
สทฺธึ วินิจฺฉยฏฺฐานํ อคมาสิ ฯ กูฏวาณิโช โพธิสตฺตํ อาห อยํ
สามิ มม ปุตฺตํ คเหตฺวา นหายิตุํ คโต กหํ เม ปุตฺโตติ วุตฺเต
กุลเลน หโตติ อาห, วินิจฺฉินถ เม อฏฺฏนฺติ ฯ โพธิสตฺโต
สจฺจํ ภณสีติ อิตรํ ปุจฺฉิ ฯ โส อาห สามิ อหํ ตํ อาทาย
คโตติ ฯ เสเนน ปน หตภาโว สจฺจเมวาติ ฯ สจฺจเมว สามีติ ฯ
กึ ปน โลเก กุลลา นาม ทารกํ หรนฺตีติ ฯ สามิ อหมฺปิ
ตุมฺเห ปุจฺฉามิ กุลลา ทารเก คเหตฺวา อากาเส คนฺตุํ น สกฺโกนฺติ,
มูสิกา ปน อยผาเล ขาทนฺตีติ ฯ อิทํ กินฺนามาติ ฯ สามิ มยา
เอตสฺส ฆเร ปญฺจ ผาลสตานิ ฐปิตานิ, สฺวายํ ผาลา เต มูสิกาหิ
ขาทิตาติ วตฺวา อิทนฺเต ผาเล ขาทิตมูสิกานํ วจฺจนฺติ วจฺจํ
ทสฺเสติ, สามิ มูสิกา สเจ ผาเล ขาทนฺติ, กุลลาปิ ทารเก หริสฺสนฺติ,
@เชิงอรรถ: ๑ ตวาติปิ ฯ   ๒ กโรสีติปิ ฯ
สเจ น ขาทนฺติ, เสนาปิ ตํ น หริสฺสนฺติ, เอโส ปน ผาลา เต
มูสิกาหิ ขาทิตาติ วทติ, เตสํ ขาทิตภาวํ วา อขาทิตภาวํ วา
ชานาถ, อฏฺฏํ เม วินิจฺฉินถาติ ฯ โพธิสตฺโต สฐสฺส ปฏิสาเถยฺยํ
กตฺวา ชินิสฺสามีติ อิมินา จินฺติตํ ภวิสฺสตีติ ญตฺวา สุฏฺฐุ เต
จินฺติตนฺติ วตฺวา อิมา คาถา อโวจ
               สฐสฺส สาเถยฺยมิทํ สุจินฺติตํ,
               ปจฺโจฑฺฑิตํ ปฏิกูฏสฺส กูฏํ,
               ผาลํ เจ อเทยฺยุํ มูสิกา,
               กสฺมา กุมารํ กุลลา โน หเรยฺยุํ ฯ
               กูฏสฺส หิ สนฺติ กูฏกูฏา,
               ภวติ ปโร นิกติโน นิกตฺยา,
               เทหิ ปุตฺตนฏฺฐ ผาลนฏฺฐสฺส ผาลํ,
               มา เต ปุตฺตมหาสิ ผาลนฏฺโฐติ ฯ
     ตตฺถ สฐสฺสาติ สฐภาเวน เกราฏิเกน เอกํ อุปายํ กตฺวา
ปรสนฺตกํ ขาทิตุํ วฏฺฏตีติ สฐสฺส ฯ สาเถยฺยมิทํ สุจินฺติตนฺติ อิทํ
ปฏิสาเถยฺยํ จินฺเตนฺเตน ตยา สุฏฺฐุ จินฺติตํ ฯ ปจฺโจฑฺฑิตํ ปฏิกูฏสฺส
กูฏนฺติ กูฏสฺส ปุคฺคลสฺส ตยา ปฏิกูฏํ สุฏฺฐุ ปจฺโจฑฺฑิตํ, ปฏิภาคํ
กตฺวา โอฑฺฑิตสทิสเมว กตนฺติ อตฺโถ ฯ ผาลํ เจ อเทยฺยุํ มูสิกาติ
ยทิ มูสิกา ผาเล ขาเทยฺยุํ, กสฺมา กุมารํ กุลลา โน หเรยฺยุนฺติ,
มูสิกาสุ ผาเล ขาทนฺตีสุ กุลลา กึการณา กุมารํ โน หเรยฺยุํ ฯ
กูฏสฺส หิ สนฺติ กูฏกูฏาติ ตฺวํ อหเมว มูสิกาหิ ผาเล ขาทาปิตปุริโส
กูโฏติ มญฺญสิ, ตาทิสสฺส ปน กูฏสฺส อิมสฺมึ โลเก พหุกูฏา
สนฺติ ฯ กูฏสฺส ๑- กูฏปฏิกูฏานํ เอตํ นามํ ฯ กูฏสฺส ปฏิกูฏา
นาม สนฺตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ ภวติ ปโร นิกติโน นิกตฺยาติ
นิกติโน เนกติกสฺส วญฺจนการกสฺส ปุคฺคลสฺส นิกตฺยา อปโร
นิกติการโก วญฺจนกปุริโส ภวติ เยว ฯ เทหิ ปุตฺตนฏฺฐ ผาลนฏฺฐสฺส
ผาลนฺติ อมฺโภ นฏฺฐปุตฺตปุริส เอตสฺส นฏฺฐผาลสฺส ผาเล เทหิ ฯ
มา เต ปุตฺตมหาสิ ผาลนฏฺโฐติ สเจ หิสฺส ผาลํ น ทสฺสสิ,
ปุตฺตนฺเต หริสฺสติ, ตนฺเต เอส มา หรตุ, ผาลมสฺส เทหีติ ฯ
     เทมิ สามิ, สเจ เม ปุตฺตํ เทตีติ ฯ เทมิ สามิ, สเจ
ผาเล เม เทตีติ ฯ เอวํ นฏฺฐปุตฺโต ปุตฺตํ นฏฺฐผาโล จ ผาลํ
ปฏิลภิตฺวา อุโภปิ ยถากมฺมํ คตา ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ
ตทา กูฏวาณิโช อิทานิ กูฏวาณิโช, ปณฺฑิตวาณิโช ปณฺฑิตวาณิโช
เยว, วินิจฺฉยามจฺโจ ปน อหเมวาติ ฯ
                   กูฏวาณิชชาตกํ อฏฺฐมํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ กูฏสฺส กูฏาติปิ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๒๔๐-๒๔๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=4755&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=4755&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=285
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1650
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1638
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1638
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27