ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                     ๖ ทธิวาหนชาตกํ
     วณฺณคนฺธรโสเปโตติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต วิปกฺขเสวึ
อารพฺภ กเถสิ ฯ วตฺถุ เหฏฺฐา กถิตเมว ฯ
     สตฺถา ปน ภิกฺขเว อสาธุสนฺนิวาโส นาม ปาโป อนตฺถกโร,
ตตฺถ มนุสฺสภูตานํ ตาว ปาปสนฺนิวาสสฺส อนตฺถกรณตาย กึ วตฺตพฺพํ,
ปุพฺเพ ปน อสาเตน อมธุเรน นิมฺพรุกฺเขน สทฺธึ สนฺนิวาสมาคมฺม
มธุรรโส ทิพฺพรสปฏิภาโค อเจตโน อมฺพรุกฺโขปิ อมธุโร ติตฺตโก
ชาโตติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต กาสิกรฏฺเฐ
จตฺตาโร ภาตโร พฺราหฺมณา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส
ปฏิปาฏิยา ปณฺณสาลา กตฺวา วาสํ กปฺเปสุํ ฯ เตสํ เชฏฺฐภาตา
กาลํ กตฺวา สกฺกตฺตํ ปาปุณิ ฯ โส ตํ การณํ ญตฺวา อนฺตรนฺตรา
สตฺตฏฺฐทิวสจฺจเยน เตสํ อุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต เอกทิวสํ เชฏฺฐกตาปสํ
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิตฺวา ภนฺเต เกน เต อตฺโถติ ปุจฺฉิ ฯ
ปณฺฑุโรคตาปโส อคฺคินา เม อตฺโถติ อาห ฯ โส ตสฺส วาสิผรสุกํ
อทาสิ ฯ วาสิผรสุโก นาม ทณฺเฑ ปเวสนวเสน วาสีปิ โหติ ผรสุปิ ฯ
ตาปโส โก เม อิทํ อาทาย ทารูนิ อาหริสฺสตีติ อาห ฯ อถ นํ
สกฺโก เอวมาห ยทิ เต ภนฺเต ทารูหิ อตฺโถ, อิมํ ผรสุํ หตฺเถน
ปหริตฺวา ทารูนิ เม อาหริตฺวา อคฺคึ กโรหีติ วเทยฺยาสิ, ทารูนิ
อาหริตฺวา อคฺคึ กตฺวา ทสฺสตีติ ฯ ตสฺส วาสิผรสุกํ ทตฺวา ทุติยมฺปิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภนฺเต เกน เต อตฺโถติ ปุจฺฉิ ฯ ตสฺส ปณฺณสาลายํ
หตฺถิมคฺโค โหติ ฯ โส หตฺถีหิ อุปทฺทูโต หตฺถีนํ เม วเสน ทุกฺขํ
อุปฺปชฺชติ, เต ปลาเปหีติ อาห ฯ สกฺโก ตสฺส เอกํ เภรึ
อุปนาเมตฺวา ภนฺเต อิมสฺมึ ตเล ปหเต ตุมฺหากํ ปจฺจามิตฺตา
ปลาเปสฺสนฺติ, อิมสฺมึ ปหเต เมตฺตจิตฺตา หุตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย ตํ
ปริวาเรสฺสนฺตีติ วตฺวา ตํ เภรึ ทตฺวา กนิฏฺฐสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา
ภนฺเต เกน เต อตฺโถติ ปุจฺฉิ ฯ โสปิ ปณฺฑุโรคธาตุโก ว ตสฺมา
ทธินา เม อตฺโถติ อาห ฯ สกฺโก เอตสฺส เอกํ ทธิฆฏํ ทตฺวา
สเจ ตุมฺเห อิจฺฉมานา อิมํ อาวเฏยฺยาถ, ๑-  มหานที หุตฺวา มโหฆํ
ปวตฺเตตฺวา ตุมฺหากํ รชฺชํ คเหตฺวา ทาตุํ สมตฺโถปิ ภวิสฺสตีติ
วตฺวา ปกฺกามิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย วาสิผรุสโก เชฏฺฐภาติกสฺส อคฺคึ
กโรติ ฯ อิตเรน เภริตเล ปหเต หตฺถี ปลายนฺติ ฯ กนิฏฺโฐ ทธึ
ปริภุญฺชติ ฯ ตสฺมึ กาเล เอโก สูกโร เอกสฺมึ ปุราณคามฏฺฐาเน
วิจรนฺโต อานุภาวสมฺปนฺนํ มณิกฺขนฺธํ อทฺทส ฯ โส ตํ มณิกฺขนฺธํ
มุเขน ฑํสิตฺวา ตสฺสานุภาเวน อากาเส อุปฺปติตฺวา สมุทฺทมชฺเฌ
เอกํ ทีปกํ คนฺตฺวา เอตฺถทานิ มยา วสิตุํ วฏฺฏตีติ โอตริตฺวา
ผาสุกฏฺฐาเน เอกสฺส อุทุมฺพรรุกฺขสฺส เหฏฺฐา วาสํ กปฺเปสิ ฯ โส
เอกทิวสํ ตสฺมึ รุกฺขมูเล มณิกฺขนฺธํ ปุรโต ฐเปตฺวา นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ
อเถโก กาสิกรฏฺฐวาสี มนุสฺโส นิรูปกาโร เอส อมฺหากนฺติ
@เชิงอรรถ:  อาวชฺเชสฺสถาติปิ ฯ
มาตาปิตูหิ เคหา นิกฺกฑฺฒิโต เอกํ ปฏฺฏนคามํ ปตฺวา นาวิกานํ กมฺมกโร
หุตฺวา นาวํ อารุยฺห สมุทฺทมชฺเฌ ภินฺนาย นาวาย ผลเก นิปนฺโน
ตํ ทีปกํ คนฺตฺวา ผลาผลานิ ปริเยสนฺโต ตํ สูกรํ นิทฺทายนฺตํ
ทิสฺวา สณิกํ คนฺตฺวา มณิกฺขนฺธํ คณฺหิตฺวา ตสฺส อานุภาเวน
อากาเส อุปฺปติตฺวา อุทุมฺพรรุกฺเข นิสีทิตฺวา จินฺเตสิ อยํ สูกโร
อิมสฺส มณิกฺขนฺธสฺส อานุภาเวน อากาสจารี หุตฺวา อิธ วสติ
มญฺเญ, มยา ปฐมเมว อิมํ มาเรตฺวา มํสํ ขาทิตฺวา ปจฺฉา คนฺตุํ
วฏฺฏตีติ ฯ โส เอกํ ทณฺฑกํ ภญฺชิตฺวา ตสฺส สีเส ปาเตสิ ฯ
สูกโร ปพุชฺฌิตฺวา มณิกฺขนฺธํ อปสฺสนฺโต อิโต จิโต จ กมฺปมาโน
วิธาวติ ฯ รุกฺเข นิสินฺนปุริโส หสิ ฯ สูกโร โอโลเกนฺโต ตํ
ทิสฺวา ตํ รุกฺขํ สีเสน ปหริตฺวา ตตฺเถว มโต ฯ โส ปุริโส
โอตริตฺวา อคฺคึ กตฺวา ตสฺส มํสํ ปจิตฺวา ขาทิตฺวา อากาเสน
อุปฺปติตฺวา หิมวนฺตปฺปเทสมตฺถเกน คจฺฉนฺโต อสฺสมปทํ ทิสฺวา
เชฏฺฐภาติกสฺส ตาปสสฺส อสฺสเม โอตริตฺวา ทฺวีหํ ตีหํ วสิตฺวา
ตาปสสฺส วตฺตปฏิวตฺตํ อกาสิ, วาสิผรสุกสฺส อานุภาวญฺจ ปสฺสิ ฯ
โส อิมํ มยา คเหตุํ วฏฺฏตีติ มณิกฺขนฺธสฺส อานุภาวํ ตาปสสฺส
ทสฺเสตฺวา ภนฺเต อิมํ เม คเหตฺวา วาสิผรสุํ เทถาติ อาห ฯ
ตาปโส อากาเสน จริตุกาโม ตํ คเหตฺวา วาสิผรสุํ ตสฺส อทาสิ ฯ
โส ตํ คเหตฺวา โถกํ คนฺตฺวา วาสิผรสุํ ปหริตฺวา วาสิผรสุ
ตฺวํ ตาปสสฺส สีสํ ฉินฺทิตฺวา มณิกฺขนฺธํ เม อาหราติ อาห ฯ โส
คนฺตฺวา ตาปสสฺส สีสํ ฉินฺทิตฺวา มณิกฺขนฺธํ อาหริ ฯ โส วาสิผรสุกํ
ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน ฐเปตฺวา มชฺฌิมตาปสสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา กติปาหํ
วสิตฺวา เภริยา อานุภาวํ ทิสฺวา มณิกฺขนฺธํ ทตฺวา เภรึ คเหตฺวา
ปุริมนเยเนว ตสฺสาปิ สีสํ ฉินฺทาเปตฺวา กนิฏฺฐํ อุปสงฺกมิตฺวา
ทธิฆฏสฺสานุภาวํ ทิสฺวา มณิกฺขนฺธํ ทตฺวา ทธิฆฏํ คเหตฺวา
ปุริมนเยเนว ตสฺส สีสํ ฉินฺทาเปตฺวา มณิกฺขนฺธญฺจ วาสิผรสุกญฺจ
เภริญฺจ ทธิฆฏญฺจ คเหตฺวา อากาเส อุปฺปติตฺวา พาราณสิยา อวิทูเร
ฐตฺวา พาราณสีราชา ยุทฺธํ วา เม เทตุ รชฺชํ วาติ เอกสฺส
ปุริสสฺส หตฺเถ ปณฺณํ ปาเหสิ ฯ ราชา สาสนํ สุตฺวา ว โจรํ
คณฺหิสฺสามีติ นิกฺขมิ ฯ โส เอกํ เภริตลํ ปหริ ฯ จตุรงฺคินี เสนา
ปริวาเรสิ ฯ รญฺโญ อตฺตโน หตฺเถ คตภาวํ ญตฺวา ทธิฆฏํ
วิสฺสชฺเชสิ ฯ มหานที ปวตฺติ ฯ มหาชโน ทธิมฺหิ โอสีทิตฺวา
นิกฺขมิตุํ นาสกฺขิ ฯ วาสิผรสุกํ ปหริตฺวา รญฺโญ สีสํ อาหราติ
อาห ฯ วาสิผรสุโก คนฺตฺวา รญฺโญ สีสํ อาหริตฺวา ปาทมูเล
นิกฺขิปิ ฯ เอโกปิ อาวุธํ อุกฺขิปิตุํ นาสกฺขิ ฯ โส มหนฺเตน
พเลน ปริวุโต นครํ ปวิสิตฺวา อภิเสกํ กาเรตฺวา ทธิวาหโน
นาม ราชา หุตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตสฺเสกทิวสํ มหานทิยํ
ชาลกรณฺฑเก กีฬนฺตสฺส กณฺณมุณฺฑทหโต เทวตาปริโภคํ เอกํ
อมฺพปกฺกํ อาคนฺตฺวา ชาเล ลคฺคิ ฯ ชาลํ อุกฺขิปนฺตา ตํ ทิสฺวา
รญฺโญ อทํสุ ฯ ตํ มหนฺตํ ฆฏปฺปมาณํ ปริมณฺฑลํ สุวณฺณวณฺณํ
อโหสิ ฯ ราชา กิสฺส ผลนฺนาเมตนฺติ วนจรเก ปุจฺฉิตฺวา อมฺพผลนฺติ
สุตฺวา ตสฺส อฏฺฐึ อตฺตโน อุยฺยาเน โรปาเปตฺวา ขีโรทเกน
สิญฺจาเปสิ ฯ รุกฺโข นิพฺพตฺติตฺวา ตติเย สํวจฺฉเร ผลํ อทาสิ ฯ
อมฺพสฺส สกฺกาโร มหา อโหสิ ฯ ขีโรทเกน สิญฺจนฺติ คนฺธปญฺจงฺคุลิกํ
เทนฺติ มาลาทามานิ ปริกฺขิปนฺติ คนฺธเตเลน ทีปํ ชาเลนฺติ ฯ ปริกฺเขโป
ปนสฺส ปฏสาณิยา อโหสิ ฯ ผลานิ มธุรานิ สุวณฺณวณฺณานิ
อเหสุํ ฯ ทธิวาหนราชา อญฺเญสํ ราชูนํ อมฺพผลํ เปเสนฺโต อฏฺฐิโต
รุกฺขนิพฺพตฺตนภเยน องฺกุรนิพฺพตฺตนฏฺฐานํ มณฺฑุกณฺฏเกน วิชฺฌิตฺวา
เปเสสิ ฯ เตสํ อมฺพํ ขาทิตฺวา อฏฺฐิ โรปิตํ น สมฺปชฺชติ ฯ เต
กินฺนุ โข เอตฺถ การณนฺติ ปุจฺฉนฺตา ตํ การณํ อชานึสุ ฯ อเถโก
ราชา อุยฺยานปาลํ ปกฺโกสิตฺวา ทธิวาหนสฺส อมฺพผลานํ รสํ
นาเสตฺวา ติตฺตกภาวํ กาตุํ สกฺขิสฺสสีติ ปุจฺฉิตฺวา อาม เทวาติ
วุตฺเต เตน หิ คจฺฉาติ สหสฺสํ ทตฺวา เปเสสิ ฯ โส พาราณสึ
คนฺตฺวา เอโก อุยฺยานปาโล อาคโตติ รญฺโญ อาโรจาเปตฺวา เตน
ปกฺโกสาปิโต ปวิสิตฺวา ราชานํ วนฺทิตฺวา ตฺวํ อุยฺยานปาโลติ ปุฏฺโฐ
อาม เทวาติ วตฺวา อตฺตโน อานุภาวํ วณฺเณสิ ฯ ราชา คจฺฉ,
อมฺหากํ อุยฺยานปาลสฺส สนฺติเก โหหีติ อาห ฯ ตโต ปฏฺฐาย
เทฺว ชนา อุยฺยานํ ปฏิปชฺชนฺติ ฯ อธุนาคโต อุยฺยานปาโล
อกาลปุปฺผานิ รุกฺเข ปุปฺผาเปนฺโต อกาลผลานิ คณฺหาเปนฺโต อุยฺยานํ
รมณียํ อกาสิ ฯ ราชา ตสฺส ปสีทิตฺวา โปราณกอุยฺยานปาลํ
นีหราเปตฺวา ตสฺเสว อุยฺยานํ อทาสิ ฯ โส อุยฺยานสฺส อตฺตโน
หตฺถคตภาวํ ญตฺวา อมฺพรุกฺขํ ปริวาเรตฺวา นิมฺเพ จ ปคฺคววลฺลิโย
จ โรเปสิ ฯ อนุปุพฺเพน นิมฺพา วฑฺฒึสุ ฯ มูเลหิ มูลานิ สาขาหิ
จ สาขา สํสฏฺฐา โอนทฺธวินทฺธา อเหสุํ ฯ เตน อสาตอมธุร-
สํสคฺเคเนว ตาว มธุรผโล อมฺโพ ติตฺตโก ชาโต นิมฺพปณฺณ-
สทิสรโส ฯ อมฺพผลานํ ติตฺตกภาวํ ญตฺวา อุยฺยานปาโล ปลายิ ฯ
ทธิวาหโน อุยฺยานํ คนฺตฺวา อมฺพผลํ ขาทนฺโต มุเข ปวิฏฺฐํ
อมฺพยูสํ นิมฺพกสาวํ วิย อชฺโฌหริตุํ อสกฺโกนฺโต กกฺกาเรตฺวา
นุฏฺฐหิ ฯ ตทา โพธิสตฺโต ตสฺส อตฺถธมฺมานุสาสโก อโหสิ ฯ
ราชา โพธิสตฺตํ อามนฺเตตฺวา ปณฺฑิต อิมสฺส รุกฺขสฺส
โปราณกปริหารโต ปริหานิ นตฺถิ, เอวํ สนฺเตปิสฺส ผลํ ติตฺตกํ ชาตํ,
กินฺนุ โข การณนฺติ ปุจฺฉนฺโต ปฐมํ คาถมาห
         วณฺณคนฺธรโสเปโต   อมฺโพ วายํ อหุ ปุเร,
         ตเมว ปูชํ ลภมาโน  เกนมฺโพ กฏุกปฺผโลติ ฯ
     อถสฺส การณํ อาจิกฺขนฺโต  โพธิสตฺโต ทุติยํ คาถมาห
         ปุจิมนฺทปริวาโร     อมฺโพ เต ทธิวาหน,
         มูลํ มูเลน สํสฏฺฐํ    สาขา สาขํ นิเสวเร,
         อสาตสนฺนิวาเสน    เตนมฺโพ กฏุกปฺผโลติ ฯ
     ตตฺถ ปุจิมนฺทปริวาโรติ นิมฺพรุกฺขปริวาโร ฯ สาขา สาขํ
นิเสวเรติ ปุจิมนฺทสฺส สาขา อมฺพรุกฺขสฺส สาขาโย นิเสวนฺติ ฯ
อสาตสนฺนิวาเสนาติ อมธุเรหิ ปุจิมนฺเทหิ สทฺธึ สนฺนิวาเสน ฯ
เตนาติ เตน การเณน อยํ อมฺโพ กฏุกปฺผโล อสาตผโล ติตฺตกผโล
ชาโตติ อตฺโถ ฯ
     ราชา ตสฺส วจนํ สุตฺวา สพฺเพ ปุจิมนฺเท จ ปคฺคววลฺลี
จ ฉินฺทาเปตฺวา มูลานิ อุทฺธราเปตฺวา สมนฺตา อมธุรปํสุํ หราเปตฺวา
สุมธุรปํสุํ ปกฺขิปาเปตฺวา ขีโรทกสกฺขโรทกคนฺโธทเกหิ อมฺพํ
ปฏิชคฺคาเปสิ ฯ โส มธุรสํสคฺเคน ปุน มธุโร ว อโหสิ ฯ ราชา
ปกติอุยฺยานปาลสฺเสว อุยฺยานํ นิยฺยาเทตฺวา ยาวตายุกํ ฐตฺวา
ยถากมฺมํ คโต ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา
อหเมว ปณฺฑิตามจฺโจ อโหสินฺติ ฯ
                   ทธิวาหนชาตกํ ฉฏฺฐํ ฯ
                     ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๑๓๔-๑๔๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=2659&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=2659&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=221              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1352              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1341              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1341              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]