อรรถกถาเล่มที่ ๓๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๓ ทุกนิปาตวณฺณนา

                      ๘ กจฺฉปชาตกํ
     ชนิตํ เม ภวิตํ เมติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ
อหิวาตกโรคา มุตฺตกํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     สาวตฺถิยํ กิร เอกสฺมึ กุเล อหิวาตกโรโค อุปฺปชฺชิ ฯ
มาตาปิตาโร ปุตฺตํ อาหํสุ ตาต มา อิมสฺมึ เคเห วิจร ภิตฺตึ ภินฺทิตฺวา
ปลายิตฺวา ยตฺถ กตฺถจิ คนฺตฺวา ตฺวํ ชีวิตํ รกฺขาหิ ปจฺฉา อาคนฺตฺวา
อิมสฺมึ นาม ฐาเน มหานิธานํ อตฺถิ, ตํ อุทฺธริตฺวา กุฏุมฺพํ สณฺฐเปตฺวา
สุเขน ชีเวยฺยาสีติ ฯ ปุตฺโต เตสํ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
ภิตฺตึ ภินฺทิตฺวา ปลายิตฺวา อตฺตโน โรเค วูปสนฺเต อาคนฺตฺวา
มหานิธานํ อุทฺธริตฺวา ฆราวาสํ วสิ ฯ โส เอกทิวสํ สปฺปิเตลาทีนิ
เจว วตฺถจฺฉาทนาทีนิ จ คาหาเปตฺวา เชตวนํ คนฺตฺวา สตฺถารํ
วนฺทิตฺวา นิสีทิ ฯ สตฺถา เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา ตุมฺหากํ
เคเห อหิวาตกโรโค อุปฺปนฺโนติ อสฺสุมฺหา, กึ กตฺวา มุตฺโตสีติ
ปุจฺฉิ ฯ โส ตํ ปวตฺตึ อาจิกฺขิ ฯ สตฺถา ปุพฺเพปิ โข อุปาสก
เย ภเย อุปฺปนฺเน อตฺตโน วสนฏฺฐาเน อาลยํ กตฺวา อญฺญตฺถ
อคตา เต ชีวิตกฺขยํ ปาปุณึสุ, เย ปน อาลยํ อกตฺวา อญฺญตฺถ
คตา เต ชีวิตํ ลภึสูติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
เอกสฺมึ คามเก กุมฺภการกุเล นิพฺพตฺติตฺวา กุมฺภการกมฺมํ กตฺวา
ปุตฺตทารํ โปเสสิ ฯ ตทา ปน พาราณสิยา สมีเป มหานทิยา
สทฺธึ เอกาพทฺโธ มหาชาตสโร อโหสิ ฯ โส พหุอุทกกาเล นทิยา
สทฺธึ เอโกทโก อโหสิ ฯ อุทเก มนฺทิภูเต วิสุํ โหติ ฯ มจฺฉกจฺฉปา
ปน อิมสฺมึ สํวจฺฉเร สุวุฏฺฐิกา ภวิสฺสติ อิมสฺมึ สํวจฺฉเร ทุวุฏฺฐิกาติ
ชานนฺติ ฯ อถ ตสฺมึ สเร นิพฺพตฺตมจฺฉกจฺฉปา อิมสฺมึ สํวจฺฉเร
ทุวุฏฺฐิกา ภวิสฺสตีติ ญตฺวา อุทกสฺส เอกาพทฺธกาเล เยว ตมฺหา
สรา นิกฺขมิตฺวา นทึ อคมํสุ ฯ เอโก ปน กจฺฉโป อิทํ เม ชาตฏฺฐานํ
วุฑฺฒิตฏฺฐานํ มาตาปิตูหิ วสิตฏฺฐานํ, น สกฺโกมิ อิทํ ขหิตุนฺติ นทึ น
อคมาสิ ฯ อถ นิทาฆสมเย ตตฺถ อุทกํ ฉิชฺชิ ฯ โส กจฺฉโป โพธิสตฺตสฺส
มตฺติกคหณฏฺฐาเน ภูมิยํ ขนิตฺวา ๑- ปาวิสิ ฯ โพธิสตฺโต มตฺติกํ
คเหสฺสามีติ ตตฺถ คนฺตฺวา มหากุทฺทาเลน ภูมึ ขนนฺโต ๒- กจฺฉปสฺส
ปิฏฺฐึ ภินฺทิตฺวา มตฺติกาปิณฺฑํ วิย นํ กุทฺทาเลเนว อุทฺธริตฺวา ถเล
ปาเตสิ ฯ โส เวทนาปฺปตฺโต หุตฺวา วสนฏฺฐาเน อาลยํ ชหิตุํ
อสกฺโกนฺโต เอวํ วินาสํ ปาปุณินฺติ วตฺวา ปริเทวมาโน อิมา
คาถา อโวจ
         ชนิตํ เม ภวิตํ เม,     อิติ ปงฺเก อวสฺสยึ,
         ตํ มํ ปงฺโก อชฺฌภวิ     ยถา ทุพฺพลกํ ตถา,
         ตํ ตํ วทามิ ภคฺคว,     สุโณหิ วจนํ มม,
         คาเม วา ยทิ วารญฺเญ  สุขํ ยตฺถาธิคจฺฉติ
         ตํ ชนิตํ ภวิตญฺจ        ปุริสสฺส ปชานโต
         ยหึ ชีเว ตหึ คจฺเฉ,    น นิเกตหโต สิยาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ขณิตฺวาติปิ ฯ   ๒ ขณนฺโตติปิ ฯ
     ตตฺถ ชนิตํ เม ภวิตํ เมติ อิทํ มม ชาตฏฺฐานํ อิทํ วุฑฺฒิตฏฺฐานํ ฯ
อิติ ปงฺเก อวสฺสยินฺติ อิมินา การเณน อิมสฺมึ กทฺทเม
อวสฺสยึ นิปชฺชึ วาสํ กปฺเปสินฺติ อตฺโถ ฯ อชฺฌภวีติ อภิภวิ
วินาสํ ปาเปสิ  ฯ ภคฺควาติ กุมฺภการํ อาลปติ, กุมฺภการานํ
นามโคตฺตปญฺญตฺติ เอสา ยทิทํ ภคฺควาติ ฯ สุขนฺติ กายิกเจตสิกสฺสาทํ ฯ
ตํ ชนิตํ ภวิตญฺจาติ ตํ ชาตฏฺฐานญฺจ วุฑฺฒิตฏฺฐานญฺจ ฯ ชานิตํ
ภาวิตนฺติ ทีฆวเสนาปิ ปาโฐ ฯ โส เยว อตฺโถ ฯ ปชานโตติ
อตฺถานตฺถํ การณาการณํ ชานนฺตสฺส ฯ น นิเกตหโต สิยาติ นิเกเต
อาลยํ กตฺวา อญฺญตฺถ อคจฺฉนฺโต นิเกเตน หโต, เอวรูปํ
มรณทุกฺขํ ปาปิโต น ภเวยฺยาติ ฯ
     เอวํ โพธิสตฺเตน สทฺธึ กเถนฺโต กาลมกาสิ ฯ โพธิสตฺโต ตํ
คเหตฺวา สกลคามวาสิโน สนฺนิปาตาเปตฺวา เต มนุสฺเส โอวทนฺโต
เอวมาห ปสฺสถ อิมํ กจฺฉปํ, อยํ อญฺเญสํ มจฺฉกจฺฉปานํ
มหานทิคมนกาเล อตฺตโน วสนฏฺฐาเน อาลยํ ฉินฺทิตุํ อสกฺโกนฺโต เตหิ
สทฺธึ อคนฺตฺวา มม มตฺติกคหณฏฺฐานํ ปวิสิตฺวา นิปชฺชิ, อถสฺสาหํ
มตฺติกํ คณฺหนฺโต มหากุทฺทาเลน ปิฏฺฐึ ภินฺทิตฺวา มตฺติกปิณฺฑํ
วิย นํ ถเล ปาเตสึ, อยํ อตฺตนา กตกมฺมํ อาวิกริตฺวา ทฺวีหิ
คาถาหิ ปริเทวิตฺวา กาลมกาสิ, เอวเมส อตฺตโน วสนฏฺฐาเน อาลยํ
กตฺวา มรณํ ปตฺโต, ตุมฺเหปิ มา อิมินา กจฺฉเปน สทิสา อหุวตฺถ,
อิโต ปฏฺฐาย มยฺหํ รูปํ มยฺหํ สทฺโท มยฺหํ คนฺโธ มยฺหํ รโส
มยฺหํ โผฏฺฐพฺโพ มยฺหํ ปุตฺโต มยฺหํ ธีตา มยฺหํ ทาสีทาสปริจฺเฉโท
หิรญฺญสุวณฺณนฺติ ตณฺหาวเสน อุปโภคปริโภควเสน มา คณฺหถ,
เอกโกเวส สตฺโต ตีสุ ภเวสุ ปริวตฺตตีติ ฯ เอวํ พุทฺธลีฬฺหาย
มหาชนสฺส โอวาทมทาสิ ฯ โส โอวาโท สกลชมฺพุทีปํ ปตฺถริตฺวา
สตฺตมตฺตานิ วสฺสสหสฺสานิ อฏฺฐาสิ ฯ มหาชโน โพธิสตฺตสฺส โอวาเท
ฐตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา อายุหปริโยสาเน สคฺคปุรํ ๑- ปูเรสิ ฯ
โพธิสตฺโตปิ ตเถว ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคปุรํ ปูเรสิ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ฯ สจฺจปริโยสาเน โส กุลปุตฺโต โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ ฯ
ตทา กจฺฉโป อานนฺโท อโหสิ, กุมฺภกาโร ปน อหเมวาติ ฯ
                    กจฺฉปชาตกํ อฏฺฐมํ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๗ หน้า ๑๐๔-๑๐๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=37&A=2064&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=37&A=2064&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=205
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1276
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1262
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1262
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27